آیا آیه ۱۰۱ سوره یوسف علم غیب غیر خدا را اثبات می‌کند؟ (پرسش)

آیا آیه ۱۰۱ سوره یوسف علم غیب غیر خدا را اثبات می‌کند؟
موضوع اصلی	بانک جامع پرسش و پاسخ علم غیب
مدخل اصلی	علم غیب

آیا آیه ۱۰۱ سوره یوسف علم غیب غیر خدا را اثبات می‌کند؟ یکی از سؤال‌های مصداقی پرسشی تحت عنوان «آیاتی که موافقان علم غیب غیر خدا به آنها استدلال می‌کنند کدام‌اند؟» است. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مجموعه پرسش‌های مرتبط به این بحث (علم غیب معصوم) یا به مدخل اصلی علم غیب مراجعه شود.

آیه مورد اشاره پرسش

﴿رَبِّ قَدْ آتَيْتَنِي مِنَ الْمُلْكِ وَعَلَّمْتَنِي مِن تَأْوِيلِ الأَحَادِيثِ فَاطِرَ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ أَنتَ وَلِيِّي فِي الدُّنْيَا وَالآخِرَةِ تَوَفَّنِي مُسْلِمًا وَأَلْحِقْنِي بِالصَّالِحِينَ﴾

«پروردگارا! به من از فرمانروایی پاره‌ای داده‌ای و از خوابگزاری بخشی آموختی؛ ای آفریدگار آسمان‌ها و زمین! تو سرور من در این جهان و در جهان واپسینی، مرا گردن نهاده (به فرمان خویش) بمیران و به شایستگان بپیوند».

پاسخ نخست

محمد فاضل‌ لنکرانی

آیت‌الله فاضل لنکرانی و آیت‌الله اشراقی در کتاب «پاسداران وحی» در این‌باره گفته‌‌اند:

«تأویل، از ریشه "اَوْل" به معنای بازگشت به اصل است. و از همین ریشه است "مَوْیلْ": جایی که بدان بازگشت شود. و اگر به باب تفعیل برود تأویل به معنای برگرداندن است: مانند برگرداندن متشابه به یک مرجع و مأخذ محکم. و تأویل قرآن، به معنای مأخذی است که معارف قرآن از آنجا مایه می‌گیرد. به معنای: عاقبت، نتیجه، پایان، انجام نیز، آمده است. اَحادِیثَ جمع حَدِیث است، که گاهی بر "رؤیا" هم گفته می‌شود؛ چرا که رویا، در حقیقت، حدیث نفس است. در عالم خواب اموری به صورت‌هایی در برابر نفس آدمی تجسم پیدا می‌کند. همان طور که، در بیداری، گوینده مطالب خود را برای شنونده مجسم می‌کند. از این رو، رؤیا هم مانند بیداری، حدیث است. نکته این که تأویل، از مفاهیمی که معنا و مفهوم لفظی دارند، نیست؛ بلکه اموری خارجی و عینی است. در آغاز داستان حضرت یوسف (ع) آمده است، که به پدرش گفت: ﴿يَا أَبَتِ إِنِّي رَأَيْتُ أَحَدَ عَشَرَ كَوْكَبًا وَالشَّمْسَ وَالْقَمَرَ رَأَيْتُهُمْ لِي سَاجِدِينَ﴾ . و در پایانِ داستان آمده است، که: ﴿وَرَفَعَ أَبَوَيْهِ عَلَى الْعَرْشِ وَخَرُّواْ لَهُ سُجَّدًا وَقَالَ يَا أَبَتِ هَذَا تَأْوِيلُ رُؤْيَايَ مِن قَبْلُ قَدْ جَعَلَهَا رَبِّي حَقًّا وَقَدْ أَحْسَنَ بِي إِذْ أَخْرَجَنِي مِنَ السِّجْنِ وَجَاءَ بِكُم مِّنَ الْبَدْوِ مِن بَعْدِ أَن نَّزَغَ الشَّيْطَانُ بَيْنِي وَبَيْنَ إِخْوَتِي إِنَّ رَبِّي لَطِيفٌ لِّمَا يَشَاء إِنَّهُ هُوَ الْعَلِيمُ الْحَكِيمُ ﴾ . در تأویل احادیث: "تأویل" در پدیده‌هایی به کار رفته است، که خواب بدان منتهی شده است، و آن چه یوسف در خواب دید صورت و مثالی از آن رخدادها بود. رابطه میان آن رخدادها و خواب، همان رابطه صورت و معناست. و به تعبیر دیگر، رابطه حقیقت تجسم یافته سجده پدر و مادر و برادران با مثال آن حقیقت خورشید و ماه و ستارگان است. (...) برگزیدگان خداوند؛ پیامبران و اولیای بزرگ خداوند مانند یوسف؛ طالوت؛ ابراهیم؛ اسحق؛ یعقوب و... همه و همه، در اداره شئون جامعه و سامان‌دهی امور مادی و معنوی انسان‌ها، که مستلزم دانایی وسیع است، از دانش غیب و مددها و راهنمایی‌های خداوند برخوردارند و این خداوند است که آنها را، در مواضع سرنوشت ساز، رهنمون است، و آنها را از پدیده‌هایی که در آینده روی می‌دهد، آگاه می‌کند و آن‌چه را که اقتضای زمامداری و تدبیر امور انسان‌ها است و تأمین کننده سعادت دنیا و آخرتِ آنان است، می‌آموزد؛ یوسف را تأویل احادیث و داوود را حکمت و مُلْک داری می‌آموزد و پیامبرانی را که به پایگاهِ امامت راه یافته‌اند تا رهبری معنوی و باطنی را نیز، بر عهده گیرند، به انجام کارهای نیکو وا می‌دارد.

پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه

۱. آیت‌الله مکارم شیرازی؛

ناصر مکارم شیرازی آیت‌الله ناصر مکارم شیرازی در کتاب «تفسیر نمونه» در این‌باره گفته‌ است: «منظور از تأویل احادیث (...) علم تعبیر خواب است که یوسف از طریق آن می‌توانست به بخش مهمی از اسرار آینده آگاهی پیدا کند، و یا اینکه منظور وحی الهی است چرا که یوسف با گذشتن از گردنه‌های صعب العبور آزمایش‌های الهی در دربار عزیز مصر این شایستگی را پیدا کرد که حامل رسالت و وحی گردد، ولی احتمال اول مناسب‌تر به نظر می‌رسد».

۲. آیت‌الله جوادی آملی؛

عبدالله جوادی آملی آیت الله عبدالله جوادی آملی در جلسه «تفسیر سوره اعراف» در این‌باره گفته است: «تأویل احادیث غیر از تعبیر خواب است احادیث این احدوثه این حادثه این رخداد که در خارج واقع شد یک سیری دارد یک پایانی دارد پایان این حادثه عاقبت این حادثه را می‌گویند تأویل این احدوثه اگر کسی در متن آن حادثه باشد که تأویل را می‌بیند اگر به علم الهی عالم غیب باشد تأویل احادیث را بلد است یعنی این احدوثه عاقبتش چیست این حادثه به کجا ختم می‌شود. پس تأویل الاحادیث سنخ عین است نه سنخ علم علم به تأویل الاحادیث از سنخ علم است (...) وجود مبارک یعقوب به یوسف فرمود خدا به تو تأویل رخداد‌ها را می‌دهد این حادثه به کجا ختم می‌شود را بلدی تأویل رؤیا او از سنخ دیگر است یک معبر کسی است که هم روانشناس خوب باشد هم روان‌شناس این شخصی که در رؤیا چیزی را دیده است بداند هم فضای فکری او را بررسی کند یکی از پیچیده‌ترین علم همین تأویل رؤیاست (...) اضغاث مثل این است که شما می‌روید یک دسته سبزی می‌گیرید این ضغث است یک چهار پنج تا برگ خوراکی در آن هست بقیه علف هرز اینها را می‌گویند دسته‌ای اضغاث ضغث جدا کردن این سه چهارتا برگ خوراکی از بین این همه علف هرز سخت است دیگر یا همه‌اش هرز است این را می‌گویند اضغاث احلام (...) وجود مبارک حضرت یوسف (ع) گذشته از تعبیر رؤیا تأویل الاحادیث هم بلد بود در آیه ۶ سورهٔ مبارکهٔ یوسف ﴿كَذَلِكَ يَجْتَبِيكَ رَبُّكَ وَيُعَلِّمُكَ مِن تَأْوِيلِ الأَحَادِيثِ وَيُتِمُّ نِعْمَتَهُ عَلَيْكَ وَعَلَى آلِ يَعْقُوبَ كَمَا أَتَمَّهَا عَلَى أَبَوَيْكَ مِن قَبْلُ إِبْرَاهِيمَ وَإِسْحَاقَ إِنَّ رَبَّكَ عَلِيمٌ حَكِيمٌ﴾ یعقوب (ع) به یوسف (ع) می‌فرماید خداوند به تو تأویل الاحادیث را یاد می‌دهد یعنی این حادثه‌ای که اتفاق افتاد می‌فهمی که پایانش چیست این جنگ پایانش چیست این صلح پایانش چیست؟ این حادثه‌ای که الان هست عاقبتش چیست این را می‌گویند تأویل الاحادیث این از سنخ لفط نیست از سنخ مفهوم نیست خب فرمود تأویل الاحادیث را خدا به شما یاد می‌دهد این در آیه ۶ سورهٔ مبارکهٔ یوسف در آیه ۲۱ همان سوره یوسف به این صورت آمده است ﴿وَقَالَ الَّذِي اشْتَرَاهُ مِن مِّصْرَ لاِمْرَأَتِهِ أَكْرِمِي مَثْوَاهُ عَسَى أَن يَنفَعَنَا أَوْ نَتَّخِذَهُ وَلَدًا﴾ آنگاه ذات اقدس اله می‌فرماید﴿وَكَذَلِكَ مَكَّنَّا لِيُوسُفَ فِي الأَرْضِ وَلِنُعَلِّمَهُ مِن تَأْوِيلِ الأَحَادِيثِ﴾ ما تأویل احدوثه‌ها و رخدادها را به او یاد دادیم (...) در آیه ۱۰۰ سورهٴ مبارکهٴ یوسف این است که ﴿وَرَفَعَ أَبَوَيْهِ عَلَى الْعَرْشِ وَخَرُّواْ لَهُ سُجَّدًا وَقَالَ يَا أَبَتِ هَذَا تَأْوِيلُ رُؤْيَايَ مِن قَبْلُ﴾ یعنی بعد از اینکه آن یازده نفر در پیشگاه وجود مبارک یوسف (ع) خضوع کردند یوسف به پدرش چنین مطلب را اعلام داشت که چون من در طلیعه امرم دیدم که یازده ستاره و شمس و قمر برای من سجده کردند الان شما سیزده نفر در برابر من خضوع کردید این تأویل رؤیاست تؤویل یعنی وجود خارجی نه تعبیر هذا تأویل رؤیای یعنی آن یازده ستاره با شمس و قمر که سجود کردند عاقبت آن مطلب همین سجود خارجی شما سیزده نفر است این وجود خارجی پس از سنخ تعبیر نیست».

۳. حجت الاسلام و المسلمین شاکر؛

محمد تقی شاکر حجت الاسلام و المسلمین دکتر محمد تقی شاکر نویسنده مقاله «مسئله آگاهی از غیب و امکان آن از نگاه مفسران» در پاسخ به این پرسش گفته‌ است: «پاسخ این پرسش با مرور سایر آیاتی که در آن به صراحت یوسف داشته‌های خود را از خداوند معرفی می‌کند دانسته می‌شود. در مسئله علم غیب آنچه قابل اثبات است برخورداری از دانش غیبی با خواست الهی است و الا هیچ‌گونه از دانش غیبی برای هیچ یک از مخلوقات بدون خواست و اذن الهی محقق نخواهد شد؛ از این رو دانش غیبی برخی از مخلوقات ذاتی نیست همچنان که نامحدود نخواهد بود. اما آیاتی که اثبات می‌کند علم یوسف علمی الهی و به خواست الهی است عبارتند از: ﴿وَلَمَّا بَلَغَ أَشُدَّهُ آتَيْنَاهُ حُكْمًا وَعِلْمًا وَكَذَلِكَ نَجْزِي الْمُحْسِنِينَ﴾ ؛ ﴿وَكَذَلِكَ مَكَّنَّا لِيُوسُفَ فِي الأَرْضِ يَتَبَوَّأُ مِنْهَا حَيْثُ يَشَاء نُصِيبُ بِرَحْمَتِنَا مَن نَّشَاء وَلاَ نُضِيعُ أَجْرَ الْمُحْسِنِينَ﴾ ؛ ﴿قَالَ تَزْرَعُونَ سَبْعَ سِنِينَ دَأَبًا فَمَا حَصَدتُّمْ فَذَرُوهُ فِي سُنبُلِهِ إِلاَّ قَلِيلاً مِّمَّا تَأْكُلُونَ ثُمَّ يَأْتِي مِن بَعْدِ ذَلِكَ سَبْعٌ شِدَادٌ يَأْكُلْنَ مَا قَدَّمْتُمْ لَهُنَّ إِلاَّ قَلِيلاً مِّمَّا تُحْصِنُونَ ثُمَّ يَأْتِي مِن بَعْدِ ذَلِكَ عَامٌ فِيهِ يُغَاثُ النَّاسُ وَفِيهِ يَعْصِرُونَ﴾ ».

۴. حجت الاسلام و المسلمین امام‌خان؛

عسکری امام‌خان حجت الاسلام و المسلمین عسکری امام‌خان در پایان‌نامه کارشناسی ارشد خود با عنوان «منشأ و قلمرو علم امام» در این‌باره گفته‌ است: «"الاخبار عن حوادث الزمان" یعنی خبرهای آگاهانه از پیش آمدهای که در مسیر زندگی پیش می‌آید، بنابرین ﴿تَأْوِيلِ الأَحَادِيثِ﴾ یعنی توجه به حوادثی که پیش می‌آید و سرانجام بکجا خواهد کشید و این همان دانش غیبی است به پدیده‌هائی که در مسیر زمانها رخ می‌دهد. در سوره یوسف آمده ﴿اذْهَبُواْ بِقَمِيصِي هَذَا فَأَلْقُوهُ عَلَى وَجْهِ أَبِي يَأْتِ بَصِيرًا وَأْتُونِي بِأَهْلِكُمْ أَجْمَعِينَ ﴾ این دستور القاء پیراهن برای شفا یافتن چشم پدر و بعد درست درآمدن این عمل یعنی خوب شدن چشم پدر جز و کرامت‌ها و امور غیبی است».

۵. خانم دکتر رضاداد (استاد دانشگاه فرهنگیان).

علیه رضاداد خانم دکتر علیه رضاداد در مقاله «علم به تأویل آیات قرآن کریم و ائمه معصومین انحصار یا عدم انحصار؟» در این‌باره گفته‌ است: «﴿وَكَذَلِكَ يَجْتَبِيكَ رَبُّكَ وَيُعَلِّمُكَ مِن تَأْوِيلِ الأَحَادِيثِ وَيُتِمُّ نِعْمَتَهُ عَلَيْكَ وَعَلَى آلِ يَعْقُوبَ كَمَا أَتَمَّهَا عَلَى أَبَوَيْكَ مِن قَبْلُ إِبْرَاهِيمَ وَإِسْحَاقَ إِنَّ رَبَّكَ عَلِيمٌ حَكِيمٌ﴾ در این آیه شریفه، عنصر تأویل از جنس تعلیم الهی و معلم آن مستقیما ذات اقدس خداوند معرفی شده است. بدین معنا که پروردگار متعال در پی ارتقاء رتبت و منزلت جناب یوسف و اجتباء و اصطفای آن گرامی، جوهر تأویل رؤیا را به وی آموخته و از این رهگذر، نعمت خویش را بر او تمام و تکمیل فرموده است. همین مضمون در آیۀ بیست و یکم سورۀ یوسف، دیگر بار تأکید شده است: ﴿وَكَذَلِكَ مَكَّنَّا لِيُوسُفَ فِي الأَرْضِ وَلِنُعَلِّمَهُ مِن تَأْوِيلِ الأَحَادِيثِ وَاللَّهُ غَالِبٌ عَلَى أَمْرِهِ وَلَكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لاَ يَعْلَمُونَ ﴾ ملاحظه می‌شود که در این آیه کریمه نیز، مزیت و خصیصه تأویل، به عنوان رهاورد تعلیم مستقیم خداوند نام برده شده و در واقع، همان اعطای دانش و افاضۀ فیض علمی است که از جانب حضرت حق نسبت به بندگان برگزیده خویش فیضان می‌یابد. این حقیقت غیر قابل انکار، از دو نص دیگر قرآن کریم به وضوح استفاده می‌شود که نخستین آنها آیۀ سی و هفتم و دومین مورد آیۀ یکصد و یکم سورۀ مبارکۀ یوسف می‌باشد. در نص اول حضرت یوسف (ع) به یاران هم بند خود که از او خواسته بودند وقایعی را که در عالم رؤیا دیده بودند تعبیر کند می‌فرماید: ﴿قَالَ لاَ يَأْتِيكُمَا طَعَامٌ تُرْزَقَانِهِ إِلاَّ نَبَّأْتُكُمَا بِتَأْوِيلِهِ قَبْلَ أَن يَأْتِيَكُمَا ذَلِكُمَا مِمَّا عَلَّمَنِي رَبِّي إِنِّي تَرَكْتُ مِلَّةَ قَوْمٍ لاَّ يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَهُم بِالآخِرَةِ هُمْ كَافِرُونَ﴾. جمله ﴿ذَلِكُمَا مِمَّا عَلَّمَنِي رَبِّي﴾ در این فقره شریف، بر این واقعیت دلالت می کند که کمال تأویل از نوع تعلیم ذات مقدس ربوبی است که ﴿يُصِيبُ بِهِ مَن يَشَاء مِنْ عِبَادِهِ﴾ در نص دوم نیز جناب یوسف خداوند متعال را مخاطب ساخته، احراز مقام سلطنت و توانایی خویش در تأویل رؤیا را عطای خداوند سبحان به شمار آورده و گفته است: ﴿رَبِّ قَدْ آتَيْتَنِي مِنَ الْمُلْكِ وَعَلَّمْتَنِي مِن تَأْوِيلِ الأَحَادِيثِ فَاطِرَ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ أَنتَ وَلِيِّي فِي الدُّنْيَا وَالآخِرَةِ تَوَفَّنِي مُسْلِمًا وَأَلْحِقْنِي بِالصَّالِحِينَ﴾ همنوایی و موافقت ظاهری و معنوی این چهار آیۀ کریمه، مؤید این مطلب است که گوهر تأویل موهبتی است که از ناحیۀ خداوند و به ارادۀ بالغه او به هر یک از بندگان برگزیده‌اش اعطا می‌گردد».

پرسش‌های مصداقی همطراز

1. با توجه به آیه ۲۶ و ۲۷ سوره جن غیر از خدا چه کسی از غیب خبر دارد؟ (پرسش)
2. آیا آیه ۹۴ سوره توبه علم غیب پیامبر را اثبات می‌کند؟ (پرسش)
3. آیا آیه ۷۵ سوره حجر که سخن از متوسمین آورده درباره علم غیب غیر خداست؟ (پرسش)
4. آیا آیه ۱۰۵ سوره توبه علم غیب معصوم را اثبات می‌کند؟ (پرسش)
5. آیا آیه ۴۴ سوره آل عمران علم غیب غیر خدا را اثبات می‌کند؟ (پرسش)
6. آیا آیه ۴۹ سوره هود علم غیب غیر خدا را اثبات می‌کند؟ (پرسش)
7. آیا آیه ۱۰۲ سوره یوسف علم غیب غیر خدا را اثبات می‌کند؟ (پرسش)
8. آیا آیه ۱۷۹ سوره آل عمران علم غیب پیامبر خاتم را اثبات می‌کند؟ (پرسش)
9. آیا آیه ۲۵۵ سوره بقره نافی علم غیب غیر از خدا نیست؟ (پرسش)
10. آیا آیه ۴۹ سوره آل عمران علم غیب غیر خدا را اثبات می‌کند؟ (پرسش)
11. آیا آیه ۳ و ۴ سوره تحریم علم غیب پیامبر خاتم را اثبات می‌کند؟ (پرسش)
12. آیا آیه ۱۴ سوره بقره علم غیب غیر خدا را اثبات می‌کند؟ (پرسش)
13. آیا آیه ۱۱۹ و ۱۲۰ سوره آل عمران علم غیب غیر خدا را اثبات می‌کند؟ (پرسش)
14. آیا آیه ۸۹ سوره نساء علم غیب غیر خدا را اثبات می‌کند؟ (پرسش)
15. آیا آیه ۱ سوره منافقون علم غیب غیر خدا را اثبات می‌کند؟ (پرسش)
16. آیا آیه ۲۷ سوره فتح علم غیب غیر خدا را اثبات می‌کند؟ (پرسش)
17. آیا آیه ۲ تا ۴ سوره روم علم غیب غیر خدا را اثبات می‌کند؟ (پرسش)
18. آیا آیه ۱ تا ۵ سوره مسد علم غیب غیر خدا را اثبات می‌کند؟ (پرسش)
19. آیا آیه ۷ سوره آل عمران علم غیب غیر خدا را اثبات می‌کند؟ (پرسش)
20. آیا آیه ۴۹ سوره عنکبوت علم غیب امامان را اثبات می‌کند؟ (پرسش)
21. آیا آیه ۶ سوره صف علم غیب غیر خدا را اثبات می‌کند؟ (پرسش)
22. آیا آیه ۲۲ تا ۲۴ سوره تکویر علم غیب پیامبر خاتم را اثبات می‌کند؟ (پرسش)
23. آیا آیه ۴۰ سوره نمل علم غیب معصوم را اثبات می‌کند؟ (پرسش)
24. آیا آیه ۳۷ سوره یوسف علم غیب غیر خدا را اثبات می‌کند؟ (پرسش)
25. آیا آیه ۱۶ سوره نمل علم غیب غیر خدا را اثبات می‌کند؟ (پرسش)
26. آیا آیه ۶۵ سوره کهف علم غیب غیر خدا را اثبات می‌کند؟ (پرسش)
27. آیا آیه ۱۰۱ سوره یوسف علم غیب غیر خدا را اثبات می‌کند؟ (پرسش)
28. آیا آیه ۴۱ سوره یوسف علم غیب غیر خدا را اثبات می‌کند؟ (پرسش)
29. آیا آیه ۴۷ تا ۴۹ سوره یوسف علم غیب غیر خدا را اثبات می‌کند؟ (پرسش)
30. آیا آیه ۶ سوره یوسف علم غیب غیر خدا را اثبات می‌کند؟ (پرسش)
31. آیا آیه ۹۳ سوره یوسف علم غیب غیر خدا را اثبات می‌کند؟ (پرسش)
32. آیا آیه ۶۴ سوره هود علم غیب غیر خدا را اثبات می‌کند؟ (پرسش)
33. آیا آیه ۲۶ و ۲۷ سوره نوح علم غیب غیر خدا را اثبات می‌کند؟ (پرسش)
34. آیا آیه ۱۸ و ۱۹ سوره نمل علم غیب غیر خدا را اثبات می‌کند؟ (پرسش)
35. آیا آیه ۴۳ سوره رعد علم غیب غیر خدا را اثبات می‌کند؟ (پرسش)

پرسش‌های وابسته

1. آیا نمونه‌هایی از علم غیب غیر خدا در قرآن موجود است؟ (پرسش)
2. آیا نمونه‌هایی از علم غیب غیر خدا در حدیث موجود است؟ (پرسش)
3. آیاتی که مخالفان علم غیب غیر خدا به آنها استدلال می‌کنند کدام‌اند؟ (پرسش)
4. با وجود آیاتی که علم غیب غیر خدا را نفی می‌کنند چگونه این علم اثبات می‌شود؟ (پرسش)
5. چگونه آیات نافی علم غیب از غیر خدا با آیات مثبت علم غیب برای غیر او قابل جمع هستند؟ (پرسش)
6. آیاتی که مخالفان علم غیب پیامبر خاتم به آنها استدلال می‌کنند کدام‌اند؟ (پرسش)
7. آیا روایاتی وجود دارند که علم غیب غیر خدا را نفی می‌کنند؟ (پرسش)
8. چگونه روایات نافی علم غیب از غیر خدا با روایات مثبت علم غیب برای غیر او قابل جمع هستند؟ (پرسش)
9. دلیل عقلی علم غیب پیامبران چیست؟ (پرسش)
10. دلیل قرآنی علم غیب پیامبران چیست؟ (پرسش)
11. دلیل حدیثی علم غیب پیامبران چیست؟ (پرسش)
12. شاهد تاریخی بر علم غیب پیامبران وجود دارد؟ (پرسش)
13. آیا پیامبران اخبارات غیبی داشته‌اند؟ (پرسش)
14. بر فرض اثبات علم غیب پیامبران علم غیب امامان چگونه ثابت می‌شود؟ (پرسش)
15. دلیل عقلی علم غیب امامان چیست؟ (پرسش)
16. دلیل قرآنی علم غیب امامان چیست؟ (پرسش)
17. دلیل حدیثی علم غیب امامان چیست؟ (پرسش)
18. شاهد تاریخی بر علم غیب امامان وجود دارد؟ (پرسش)
19. آیا امامان اخبارات غیبی داشته‌اند؟ (پرسش)
20. چرا امامان علم غیب خود را انکار می‌کردند؟ (پرسش)
21. نشانه وجود علم غیب نزد معصوم چیست؟ (پرسش)