آیا زنان هم جزء یاران امام مهدی می‌باشند؟ (پرسش)

آیا زنان هم جزء یاران امام مهدی می‌باشند؟
موضوع اصلی	بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت
مدخل بالاتر	مهدویت / عصر ظهور امام مهدی / یاران امام مهدی / زنان از یاران امام مهدی
مدخل اصلی	احبشیه
تعداد پاسخ	۱۱ پاسخ

آیا زنان هم جزء یاران امام مهدی (ع) می‌باشند؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.

عبارت‌های دیگری از این پرسش

• آیا یاران زن امام مهدی (ع) از جمله سیصد و سیزده نفرند؟
• آیا در میان اصحاب امام مهدی (ع) زن نیز وجود دارد؟

پاسخ جامع اجمالی

سیره اهل بیت (ع) و حضور بانوان در عرصه‌های گوناگون

از منظر اسلام، حضور زن در امور اجتماعی، یک مسئلۀ پذیرفته شده است. چنانکه حضرت زهرا (س) و زینب کبری (س) در امور اجتماعی و سیاسی حضور جدی داشتند؛ همچنین میان سپاهیان پیامبر اکرم (ص) و در سیرۀ جنگی حضرت امیر (ع)، زنان وظایفی را برعهده داشتند. در سیره امام زمان (ع) نیز که ادامه سیرۀ پیامبر و امام علی (ع) است، زنان حضور خواهند داشت.

چهار گروه از بانوان در زمره یاران حضرت ولی عصر (ع)

براساس روایات چهار گروه از زنان به اصحاب امام زمان (ع) ملحق می‌‌شوند:

1. زنانی که در عصر ظهور زندگی می‌‌کنند: اولین گروه از زنانی که به محضر امام زمان می‌شتابند، کسانی هستند که در آن ایام زندگی می‌‌کنند و همانند دیگر یاران امام (ع) به هنگام ظهور، در مکه، خدمت امام (ع) می‌رسند. امام باقر (ع) فرمودند: «به خدا سوگند، سیصد و سیزده نفر می‌آیند که پنجاه نفر از این عده زن هستند که بدون هیچ قرار قبلی در مکه کنار یکدیگر جمع خواهند شد»... اما اینکه گفته شده در روایت واژۀ "رجل" به کار رفته و این بدان معناست که یاران خاص حضرت مردان هستند و زنان فقط همراه با اصحاب خاص هستند؛ باید دانست ممکن است استفاده از تعبیر مردان به دلیل کثرت آنان باشد.
2. زنان آسمانی: چهارصد بانوی برگزیده ای که خداوند برای حکومت جهانی حضرت ولی عصر (ع) در آسمان ذخیره کرده است و با ظهور آن حضرت همراه حضرت عیسی (ع) به زمین می‌آیند. آیا این زنان از امت‌های پیشین هستند یا امت اسلامی زمان پیامبر (ص) و معصومین (ع)؟ چرا به آسمان برده شده‌اند؟ و...، پرسش‌هایی است که در روایات در مورد آنها سخن گفته نشده است.
3. رجعت زنان: سومین گروه از یاوران حضرت بقیة الله (ع) زنانی هستند که خداوند به برکت ظهور امام زمان (ع) آنها را زنده خواهد کرد و بار دیگر به دنیا رجعت خواهند نمود. مفضل بن عمر از امام صادق (ع) روایت کرده است که فرمودند: «همراه قائم آل محمد (ص) سیزده زن خواهد بود». گفتم آنها را برای چه کاری می‌خواهد؟ فرمود: «برای مداوای مجروحان و برعهده گرفتن سرپرستی بیماران». عرض کردم: نام آنها را بفرمایید. فرمود: «قنواء دختر رشید هجری، ام ایمن، حبابه والبیه، سمیه مادر عمار یاسر، زبیده ام خالد احمسیه، ام سعید حنفیه، صیانه ماشطه، ام خالد جهنیه»
4. رجعت بانوان پرهیزکاری که خود را با شرایط‍‌ زندگی در حکومت مهدی آل محمد (ع) تطبیق می‌‌دهند؛ این نوع رجعت، مربوط‍‌ به گروه خاصی نیست و هر بانویی خود را با خواسته‌ها و شرایط‍‌ زندگی در حکومت حضرت تطبیق دهد، ممکن است در آینده از رحمت خداوندی بهره‌مند گشته، برای یاری امام زنده شود

وظیفۀ حساس زنان در دوران پیش از ظهور

اکنون که حضور بانوان در زمره یاران اصلی امام عصر (ع) قطعی است؛ توجه به این نکته ضروری است که به رغم تأکید دین مقدس اسلام، زنان که در طول تاریخ از حقوق خویش محروم بوده و شخصیت آنان تحقیر شده است؛ در دوران حضرت، شخصیت واقعی خویش را باز می‌یابند. همچنین باید توجه داشت یاری رساندن زنان به حضرت، به جبهه جنگ منحصر نیست، بلکه امور فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و تربیتی را نیز دربر می‌گیرد. لذا زنان بایستی ضمن بازشناسی توانمندی‌های خویش، به شناخت دقیق اسلام بپردازند، تا شایستگی حضور در جبهۀ یاران را به دست آورند.

پاسخ‌ها ودیدگاه‌های متفرقه

۱. آیت‌الله خراسانی؛
محمد جواد خراسانی آیت‌الله محمد جواد خراسانی، در کتاب «مهدی منتظر» در این‌باره گفته است: «حضرت باقر (ع) فرمود: "پنجاه زن همراه آن عده یعنی سیصد و سیزده تن خواهد بود" و در "اثبات الهداة" حضرت صادق (ع) به مفضل فرمود: "با قائم (ع) سیزده زن خواهد بود". عرض کرد: "آنها چه می‌کنند؟" فرمود: "مداوای مجروحین و پرستاری مریضان می‌کنند چنان‌که با پیامبر (ص) بودند"

۲. آیت‌الله ری‌ش‍ه‍ری‌؛

محمد م‍ح‍م‍دی‌ ری‌ش‍ه‍ری‌ آیت‌الله محمد م‍ح‍م‍دی‌ ری‌ش‍ه‍ری‌، در کتاب «دانشنامهٔ امام مهدی» در این‌باره گفته است: «قیام جهانی و گسترده امام مهدی (ع)، همه آدمیان را در بر می‌گیرد و تمام اقشار جامعه را با خود همراه می‌کند. زنان نیز در این نهضت عمومی، نقش مهم و اثرگذاری دارند، تا آن جا که برخی گزارش‌ها شمار یاران زن امام (ع)، را پنجاه تن دانسته‌اند. در یک حدیث، وظیفه اصلی این عده، مداوای مجروحان و مراقبت از بیماران دانسته شده است که در این صورت، قابل تشبیه به نقش زنان شرکت کننده در غزوات پیامبر (ص) مانند احد و جنگ‌های امام علی (ع) مانند صفین است. حدیث اخیر، برخی از این زنان قهرمان را نام برده است».

۳. حجت الاسلام و المسلمین طاهری؛

حبیب‌الله طاهری حجت الاسلام و المسلمین دکتر حبیب‌الله طاهری در کتاب «سیمای آفتاب» در این‌باره گفته‌است: «طبق فرموده امام باقر (ع) پنجاه نفر از آن ۳۱۳ نفر زن هستند که در مکه خود را در اولین فرصت به امام می‌رسانند، چنانکه فرمود: "وَ يَجِي‏ءُ وَ اللَّهِ ثَلَاثُ مِائَةٍ وَ بِضْعَةَ عَشَرَ رَجُلًا فِيهِمْ‏ خَمْسُونَ‏ امْرَأَةً يَجْتَمِعُونَ بِمَكَّةَ عَلَى غَيْرِ مِيعَادٍ قَزَعاً كَقَزَعِ الْخَرِيفِ". در حدیثی دیگر مفصل بن عمر می‌گوید: عده‌ای از زنان همراه حضرت مهدی (ع) هستند. عرض کردم: این بانوان برای چه در کنار مهدی (ع) هستند؟فرمود: اینها مجروحان را مداوا می‌کنند و از بیماران جنگی پرستاری می‌نمایند، چنانکه زنان در زمان پیامبر اسلام (ص) همراه آن حضرت در جنگ‌ها این کارها را به عهده داشتند. در روایات آمده که پس از جنگ احد بدن مبارک امیرالمؤمنین (ع) زخم‌های فراوان تا شصت زخم برداشته بود. پیامبر دو زن به نام ام سلیم و ام عطیه را مأمور مداوا و پانسمان زخم‌های بدن مبارک امام علی کرد. آنها طبق مأموریت به زخم‌بندی مشغول شدند، بعد گزارش دادند به قدری بدن امیرالمؤمنین (ع) پر از زخم شده بود که هر زخمی را می‌بندیم در کنارش زخم دیگر شکافته می‌شود. بنابراین زنان نیز باید شخصیت و نیروی معنوی خود را بیابند و بدانند که می‌توانند در کنار مردان نقش ایفا کرده و از یاران حضرت مهدی (ع) قرارگیرند و همچون زینب کبری مسئولیت‌های سنگین یک انسان کامل را بدوش کشیده و رسالت خود را انجام دهند».

۴. حجت الاسلام و المسلمین موسوی‌نسب؛

سید جعفر موسوی‌نسب حجت الاسلام و المسلمین سید جعفر موسوی‌نسب، در کتاب «دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان» در این‌باره گفته است: «شکی نیست که زنان در انقلاب‌ها می‌توانند نقش مؤثری را ایفا کنند و در انقلاب اسلامی ایران به تجربه ثابت شد که بانوان در عرصه‌های مختلف نقش اساسی را ایفا کردند و در صدر اسلام زنانی همچون حضرت خدیجه (س) و فاطمه (س) و زینب (س) نقش حساسی را ایفا نمودند و یقینا در انقلاب حضرت ولی عصر (ع) نیز چنین خواهد بود. طبق فرموده امام باقر (ع) از ۳۱۳ یاور امام زمان (ع) پنجاه نفر آنها را زنان تشکیل می‌دهند که در اولین فرصت در مکه خود را به امام عصر (ع) ملحق می‌کنند بدون وعده قبلی آمدن زنان همچون ابرهای پاییزی است که با حرکتی تند می‌آیند و در آن مرکز عبادی جمع می‌شوند. و در حدیث دیگری مفضل بن عمر می‌گوید: عده‌ای از زنان همراه حضرت مهدی (ع) می‌باشند که مجروحان را مداوا می‌کنند و از بیماران جنگی حضرت پرستاری می‌کنند همانند زنان زمان پیامبر (ص) که همدوش پیامبر (ص) در جنگ‌ها حاضر بودند. بنابراین زنان باید افتخار کنند و بدانند که می‌توانند در کنار مردان نقش ایفا کنند و از یاران حضرت صاحب الزمان (ع) قرار گیرند و همچون زینب کبری مسؤولیت‌های سنگین یک انسان کامل را داشته باشند و در بین ۳۱۳ نفر یاران امام زمان پنجاه زن ارزش ویژه‌ای است برای بانوان و افتخاری بس عظیم».

۵. حجت الاسلام و المسلمین یوسفیان؛
مهدی یوسفیان حجت الاسلام و المسلمین دکتر مهدی یوسفیان، در کتاب «رخدادهای ظهور» در این‌باره گفته است: «زنان نیز در این حرکت بزرگ، همگام با مردان، حاضر خواهند بود و به وظایفی که به آنان سپرده می‌شود، اقدام خواهند کرد. امام باقر (ع) ضمن روایتی طولانی فرموده‌اند: "قسم به خدا ۳۱۳ نفر می‌آیند؛ که در میان آنها ۵۰ زن است"».

۶. حجت الاسلام و المسلمین سلیمیان؛

خدامراد سلیمیان حجت الاسلام و المسلمین خدامراد سلیمیان، در کتاب «درسنامه مهدویت» در این‌باره گفته است: «در تشکیل هسته اصلی آن پیکار بزرگ و جهاد مقدس، زنان نیز نقش به سزایی دارند و طبق بیان بعضی از احادیث، پنجاه زن، از یاران اصلی امام و همراه هسته مرکزی آن قیام حضور دارند. امام باقر (ع) در این باره فرمود: "به خدا سوگند! ۳۱۳ مرد که پنجاه زن نیز در میان آنهاست، مانند قطعه‌های ابر در فصل پاییز، در غیر موسم حج در مکه معظمه جمع می‌شوند"؛ این موضوع، دو نکته را روشن می‌سازند: به رغم تأکید آموزه‌های وحیانی به‌ویژه در دین مقدس اسلام زنان در طول تاریخ، از حقوق خویش محروم بوده و شخصیت آنان تحقیر شده است. اما، در دوران آن انقلاب بزرگ، شخصیت واقعی خویش را باز می‌یابند و به عنوان کارگزاران اصلی آن تحول عظیم، در جامعه جهانی شرکت می‌کنند. این موضوع، اهمیت ویژه‌ای دارد که ارزش واقعی و پایه قدرت و توانمندی نوع زن و ارزشیابی استعدادهای او را مشخص می‌سازد. زنان اگر در جهاد و رویارویی مستقیم شرکت نکنند، در دیگر مسئولیت‌ها و سازندگی‌ها، می‌توانند مشارکت کنند. همچنین در گسترش فرهنگ اسلامی و آموزش معارف الهی می‌توانند کارآمد باشند و نقش برجسته‌ای ایفا کنند. در مسائل پشت جبهه و مسائل اجتماعی و تربیتی نیز می‌توانند نقش سازنده‌ای داشته باشند. این موضوع، ارجمندی جایگاه زن و رشد و تکامل قابل توجه او را روشن می‌کند. اثر تربیتی این موضوع مهم، در جامعه منتظر، می‌تواند خودآگاهی زنان و بازشناسی توان رشد و بازیابی شخصیت آنان باشد. برای شرکت در آن انقلاب جهانی، زنان از هم اکنون باید با معیارهای دقیق اسلامی و اخلاقی، شخصیت خود را بسازند و در بعد علم و عمل تکامل یابند و بدانند که هم اکنون و در آینده، مسئولیت‌های بزرگی بر عهده دارند و در آینده کارهای مهمی را انجام خواهند داد. پس بایستی از هم اکنون به شناخت دقیق و درست اسلام بپردازند و در تربیت خویش بکوشند، تا پیش از ظهور، در جرگه زنان منتظر قرار گیرند، و پس از آن شایستگی شرکت در آن حرکت بزرگ و کمک رساندن به داعی حق را داشته باشند».

۷. حجت الاسلام و المسلمین محمدی اشتهاردی؛

محمد محمدی اشتهاردی حجت الاسلام و المسلمین محمد محمدی اشتهاردی، در کتاب «حضرت مهدی فروغ تابان ولایت» در این‌باره گفته است: «از امام باقر (ع) نقل شده، فرمود: "سوگند به خدا! سیصد و اندی نفر می‌آیند در میانشان ۵۰ نفر زن هستند، در مکه اجتماع می‌کنند بی‌آنکه قبلا وعده داده شده باشند، آمدنشان همچون ابرهای پاییزی است (که با حرکات تند می‌آیند و در آن مرکز جمع می‌گردند". شکی نیست و به تجربه ثابت شده که زنان در انقلاب‌ها نقش مؤثر و تعیین‌کننده دارند، زنان هستند که جوانان رشید و سلحشور در دامان پاک خود می‌پرورانند و در پشت جبهه و خانه‌داری، پشتیبان محکم و خوب برای مردان می‌شوند، آنها می‌توانند با تصمیم آهنین خود شهیدپرور باشند، آتش انقلاب را شعله‌ور سازند، و در کنار جبهه‌ها به پانسمان زخمی‌ها بپردازند و نوازش‌گر انقلابیون شوند. در روایات آمده: پس از جنگ احد بدن حضرت علی (ع) پر از زخم شد، به‌طوری که شصت مورد از بدن مولا علی (ع) بریدگی سخت پیدا کرد، پیامبر خدا (ص) دو زن بنام ام سلیم و ام عطیه را مأمور مداوا و پانسمان زخمهای بدن مبارک امام علی (ع) نمود، آنها طبق مأموریت به زخم‌بندی مشغول شدند، بعد گزارش دادند به قدری بدن حضرت‌ علی (ع) پر از زخم شده که هر زخمی را می‌بندیم، در کنارش زخم دیگری شکافته می‌شود. و نیز در روایات آمده: پنجاه نفر از اصحاب (یاران خاص) حضرت قائم (ع) زن هستند. به این ترتیب؛ زنان نیز باید شخصیت و نیروی معنوی خود را بیابند و بدانند که می‌توانند نقش سازنده‌ای داشته باشند و از اصحاب امام مهدی (ع) گردند و در جبهه‌های سیاسی و نظامی شرکت و تلاش فعال نمایند و همچون زینب کبری (س) مسؤولیت‌های سنگین یک انسان کامل را بدوش بکشند و رسالت خود را انجام دهند. به امید آن روز! به این حدیث نیز توجه کنید: مفضل گوید: امام صادق (ع) فرمود: "همراه مهدی (ع) سیزده زن هست. عرض کردم: این بانوان برای چه در کنار مهدی (ع) هستند؟ فرمود: اینها مجروحان را مداوا می‌کنند و از بیماران جنگی پرستاری می‌نمایند، چنان‌که زنان در زمان پیامبر (ص) در جنگ‌ها این کارها را به عهده می‌گرفتند". ضمنا ناگفته نماند که از کتاب خطبة البیان منسوب به امام علی (ع) آمده: نخستین کسی که از ۳۱۳ نفر به خدمت امام عصر (ع) می‌رسد، دو نفر بصری به نام علی و محارب، و شش نفر دیگر از ابدال به نام‌ عبد الله هستند. و بالاخره در وصف یاران مهدی (ع)، از امام صادق (ع) به این مضمون آمده است: "آن‌چنان در برابر فرمانده کل قوا خبردار ایستاده‌اند که گویا مرغی بر سرشان است و تکان نمی‌خورند غذایشان تمام شده در عین حال آثار سجده در پیشانی‌شان پیداست، شیران روز و پارسایان شب هستند و قلبشان همچون پاره آهن محکم است. همراه آنها پرچمی است که جبرئیل (ع) در جنگ بدر برای پیامبر (ص) آورد ... پرچمی که تا یک ماه راه از چهار طرفش ترس را بر دشمنان مسلط می‌کند، از مکه بیرون نمی‌آید تا اینکه حلقه‌ای در اطرافش باشند. شخصی پرسید: این حلقه از چند نفر تشکیل شده؟ امام صادق (ع) فرمود: از ده هزار نفر که جبرئیل (ع) در طرف راست و میکائیل (ع) در طرف چپ این حلقه هستند، سپس امام (ع) پرچم فتح را برافرازد و حرکت کند و در مشرق و مغرب کسی نماند جز اینکه از روی عناد بر آن پرچم لعنت کند"».

۸. حجت الاسلام و المسلمین صمدی؛

قنبر علی صمدی حجت الاسلام و المسلمین قنبر علی صمدی، در کتاب «آخرین منجی» در این‌باره گفته است: «در برخی روایات از حضور عده‌ای از زنان در میان یاران حضرت مهدی (ع) خبر داده شده است. این تعداد، در بخش‌های مربوط به بهداشت و درمان، انجام وظیفه خواهند کرد. البته تعداد آنان در روایات، متفاوت ذکر شده است. طبق روایت مفضل، سیزده نفر زن در میان اصحاب حضرت قائم (ع) حضور دارند که زخمی‌ها را مداوا و بیماران را پرستاری می‌کنند. در این روایت، اسامی نه نفر از این زنان ذکر شده است. مفضل بن عمر از امام صادق (ع) نقل کرده است که فرمود: "سیزده زن همراه قائم خواهند بود. آنها زخمی‌ها را مداوا و از بیماران پرستاری می‌کنند، همان‌گونه که در جنگ‌های رسول خدا (ص) زنانی بودند که این کار را انجام می‌دادند. عرض کردم آنان را برایم نام ببرید، حضرت اسامی برخی از آنان را یاد آور شد مانند: قنواء دختر رشید،‌ ام ایمن، حبابه والبیه، سمیه مادر عمار یاسر، زبیده،‌ ام خالد احمسیه،‌ ام سعید حنفیه، صیانه ماشطه و‌ ام خالد جهنیه"؛ در بعضی دیگر از روایات، از حضور پنجاه زن و در برخی دیگر از نقل‌ها، عدد بیشتری ذکر شده است. جابر جعفی از امام باقر (ع) نقل کرده است که فرمود: "به خدا سوگند، سیصد و اندی نفر همراه مهدی (ع) خواهند بود که پنجاه نفر زن در میان آنان است. آنان بدون وعده قبلی در مکه گرد می‌آیند و مانند قطعه‌های ابر در فصل پائیز به هم می‌پیوندند"؛ در این روایت، ظاهر تعبیر "فِيهِمْ" نشان می‌دهد که این پنجاه زن نیز جزو سیصد و سیزده تن اصحاب خاص حضرت‌اند؛ اما کلمه "رَجُلًا" گویای مرد بودن یاران خاص است. لذا آن سیصد و سیزده نفر، ظاهراً فقط مردان هستند؛ چراکه در روایات دیگر نیز، در مورد آنان عبارت "رَجُلًا" به کار رفته است که می‌تواند قرینه باشد بر این که در این روایت نیز، مراد، همراهی پنجاه زن با اصحاب خاص است، نه اینکه آنان جزو سیصد و سیزده نفر هستند. از این‌رو، شاید بتوان گفت که روایت منقول از امام باقر (ع) و روایات مشابه آن، ناظر به آن دسته از زنانی است که پس از قیام امام مهدی (ع) برای یاری‌رسانی و مشارکت در کارها، حضرت را همراهی می‌کنند و جزو یاران و دستگاه حضرت مهدی (ع) به شمار می‌روند».

۹. آقای رضوانی؛

علی اصغر رضوانی آقای علی اصغر رضوانی، در کتاب «موعودشناسی و پاسخ به شبهات» در این‌باره گفته است: «مطابق برخی از روایات پنجاه نفری که از زنان در رکاب حضرت مهدی (ع) هستند از میان ۳‌۱۳ نفر یاران خاص حضرتند: جابر بن یزید جعفی ضمن حدیث مفصّلی از امام باقر (ع) در بیان برخی نشانه‌های ظهور نقل کرده که فرمود: "يَجِيءُ وَ اللَّهِ ثَلَاثُ مِائَةٍ وَ بِضْعَةَ عَشَرَ رَجُلًا فِيهِمْ خَمْسُونَ امْرَأَةً يَجْتَمِعُونَ بِمَكَّةَ". از کلمه فیهم که در روایت آمده استفاده می‌شود که این پنجاه زن از جمله ۳‌۱۳ نفرند. و تعبیر به رجلاً به جهت تغلیب است. همان‌گونه که در آیه تطهیر ضمیر کم که برای جمع مخاطب مذکر است به کار رفته و به طور حتم حضرت زهرا (ع) نیز مشمول آیه است و اگر مقصود امام (ع) از وجود آن پنجاه زن، همراهی آنان با آن ۳‌۱۳ نفر بود باید از تعبیر معهم استفاده می‌کرد، نه فیهم. و اگر اشکال شود که: پس چرا اسامی این پنجاه نفر در بین نام ۳‌۱۳ نفر نیامده است؟ در جواب گوییم: با مراجعه به روایاتی که اسامی یاران خاص حضرت را ذکر کرده‌اند پی می‌بریم که نام همه ۳‌۱۳ نفر نیامده است و لذا ممکن است بقیه آنان از زنان باشند که به جهت خاصی نام آنان برده نشده است. «از برخی روایات استفاده می‌شود که در میان اصحاب حضرت مهدی (ع) تعدادی زن نیز وجود دارد: نعمانی از امام باقر (ع) نقل کرده که فرمود: به خدا سوگند! سیصد و اندی خواهند آمد و پنجاه نفر زن نیز در میان آنان است. مفضل بن عمر می‌گوید: امام صادق (ع) فرمود: همراه حضرت قائم سیزده زن هستند. عرض کردم: آنان چه می‌کنند و چه نقشی خواهند داشت؟ حضرت فرمود: زخمی‌ها را مداوا می‌کنند و از بیماران پرستاری می‌نمایند، همچنان که همراه رسول خدا (ص) بودند...»».

۱۰. مجتبی تونه‌ای؛

مجتبی تونه‌ای آقای مجتبی تونه‌ای، در کتاب «موعودنامه» در این‌باره گفته است: «در کتاب "منتخب البصائر" از دو زن به نام "احبشیه" و "وتیره" نام برده شده است که از اصحاب و یاوران حضرت قائم (ع) شمرده شده‌اند». «زنان در حکومت قائم آل محمد (ع) چه می‌کنند؟ چه کسانی هستند؟ چند نفرند؟ از کجا می‌آیند و چه مسؤولیتی برعهده دارند؟ براساس برخی از روایات، حضور و نقش این زنان از نظر زمان و موقعیت، چهارگونه است: حضور پنجاه زن در بین یاران امام؛ اولین گروه از زنانی که به محضر امام زمان می‌شتابند، آنهایند که در آن ایام می‌زیسته‌اند و همانند دیگر یاران امام (ع) به هنگام ظهور، در حرم امن الهی به خدمت امام (ع) می‌رسند. در این‌باره دو روایت وجود دارد: روایت اول: امّ‌ سلمه ضمن حدیثی درباره علایم ظهور، از پیامبر روایت کرده است که فرمود: در آن هنگام پناهنده‌ای به حرم امن الهی پناه می‌آورد و مردم همانند کبوترانی که از چهار سمت به یک سو هجوم می‌برند، به سوی او جمع می‌شوند تا این‌که در نزد آن حضرت سیصد و چهارده نفر گرد می‌آیند که برخی از آنان زن می‌باشند که بر هر جبار و جبارزاده‌ای پیروز می‌شود. روایت دوم: جابر بن یزید جعفی، ضمن حدیث مفصلی از امام باقر (ع) در بیان برخی نشانه‌های ظهور نقل کرده که: به خدا سوگند، سیصد و سیزده نفر می‌آیند که پنجاه نفر از این عده زن هستند که بدون هیچ قرار قبلی در مکه کنار یکدیگر جمع خواهند شد. این است معنای آیه شریفه: "هرجا باشید خداوند همه شما را حاضر می‌کند. زیرا او بر هرکاری توانا است". نکته شگفت در این دو روایت این است که می‌فرماید: سیصد و سیزده مرد گرد آیند که پنجاه نفر ایشان زن هستند. دوم آنکه: در روایتی که نام یاران برشمرده شده است نام هیچ زنی وجود ندارد. در پاسخ این شبهه می‌توان گفت: این چند نفر در زمره همان سیصد و سیزده نفر هستند. زیرا اولا امام (ع) می‌فرماید: "فهیم"؛ یعنی در این عده پنجاه زن می‌باشد. دوم: شاید تعبیر مردان بدین‌سبب باشد که بیشتر این افراد مرد هستند و این کلمه از باب فزونی عدد مردان، چنین ذکر شده است. سوم: اگر مقصود همراهی خارج از این عده بود که امام می‌فرمود: "معهم"، نه این‌که بفرماید "فیهم"، زیرا این سیصد و سیزده نفر مانند عدد اصحاب بدر برشمرده شده‌اند و همه یاران و فرماندهان عالی‌رتبه و از نظر مقام و قدرت در حد بسیار بالایی هستند که برخی با ابر جابه‌جا می‌شوند و این‌ها بدون‌شک با بقیه مردم آن زمان فرق بسیار دارند. بنابراین اگر بگوییم آنها جزو همان سیصد و سیزده نفر هستند برای آنها رتبه و موقعیت ویژه قائل شده‌ایم و اگر بگوییم در زمره یاران دیگر حضرت باشند از امتیاز کمتری برخوردارند. زنان آسمانی؛ دسته دوم چهارصد بانوی برگزیده هستند که خداوند برای حکومت جهانی حضرت ولی عصر (ع) در آسمان ذخیره کرده است و با ظهور آن حضرت به همراه حضرت عیسی (ع) به زمین می‌آیند. ابو هریره از پیامبر (ص) روایت کرده که: عیسی بن مریم (ع) به همراه هشتصد مرد و چهار صد زن از بهترین و شایسته‌ترین افراد روی زمین فرود خواهد آمد. آیا این زنان از امت‌های پیشین هستند یا امت اسلامی زمان پیامبر (ص) و معصومین (ع)؛ یا از دوران‌های مختلف‌؟ آنها از چه زمان و به چه علت به آسمان برده شده‌اند و برای عهده‌داری منصبی در حکومت حضرت می‌آیند یا برای مسایل دیگر؟ این‌ها پرسش‌هایی است که این حدیث از آنها چیزی نمی‌گوید. رجعت زنان؛ سومین گروه از یاوران حضرت بقیة الله (ع) زنانی هستند که خداوند به برکت ظهور امام زمان آنها را زنده خواهد کرد و بار دیگر به دنیا رجعت خواهند نمود. این گروه دو دسته‌اند: برخی با نام و نشان از زنده شدن‌شان خبر داده شده و برخی دیگر فقط‍‌ از آمدن‌شان سخن به میان آمده است. در منابع معتبر اسلامی نام سیزده زن یاد می‌شود که به هنگام ظهور قائم آل محمد (ص) زنده خواهند شد و در لشکر امام زمان به مداوای مجروحان جنگی و سرپرستی بیماران خواهند پرداخت. طبری در دلائل الامامة، از مفضل بن عمر نقل کرده که امام صادق (ع) فرمود: همراه قائم آل محمد (ص) سیزده زن خواهند بود. گفتم آنها را برای چه کاری می‌خواهد؟ فرمود: به مداوای مجروحان پرداخته، سرپرستی بیماران را به عهده خواهند گرفت. عرض کردم: نام آنها را بفرمایید. فرمود: قنواء دختر رشید هجری، ام ایمن، حبابه والبیه، سمیه [مادر عمار یاسر]، زبیده ام خالد احمسیه، ام سعید حنفیه، صیانه ماشطه، ام خالد جهنیه. این گروه سیزده نفری رجعت خواهند کرد و خداوند برای قدردانی از آنها، به برکت امام زمان آنها را زنده خواهد کرد. در این روایت امام صادق (ع) از آن سیزده زن فقط‍‌ نام نه نفر را یاد می‌کند. در کتاب خصایص فاطمیه به نام نسبیه، دختر "کعبه مازینه"، و در کتاب منتخب البصائر به نام "وتیره" و "أحبشیه" اشاره شده است. بانوان منتظر؛ چهارمین گروه یاوران امام زمان (ع) بانوان پرهیزکاری هستند که پیش از ظهور حضرت بقیة الله (ع) رحلت کرده‌اند. به ایشان گفته می‌شود: امام تو ظاهر گشته است، اگر مایلی می‌توانی حضور داشته باشی. آنان نیز به اراده پروردگار زنده خواهند شد. رجعت زنان مربوط‍‌ به گروه خاصی نیست و هربانویی خود را با خواسته‌ها و شرایط‍‌ زندگی در حکومت مهدی آل محمد (ع) تطبیق دهد، ممکن است در آینده از رحمت خداوندی بهره‌مند گشته، برای یاری امام زنده شود. یکی از آن شرایط‍‌ خواندن دعای عهد است که در فرد، نوعی آمادگی برای پذیرش حکومت آخرین ذخیره الهی ایجاد می‌کند». «"زبیده" یکی از زنانی است که طبق روایتی از امام صادق (ع)، جزو یاران حضرت مهدی (ع) خواهد بود. وی همسر هارون الرشید و از شیعیان بوده است. هنگامی که هارون از عقیده او آگاه شد، سوگند یاد کرد که او را طلاق دهد، او به انجام کارهای نیک معروف بود. در زمانی که یک مشک آب در شهر مکه یک دینار طلا ارزش داشت، او حجاج و شاید همه مردم مکه را سیراب کرد. او با کندن کوه‌ها و احداث تونل‌ها، اب را از خارج حرم -از فاصله ده میلی- به حرم آورد. زبیده صد کنیز داشت که همگی حافظ‍‌ قرآن بودند و هرکدام موظف بودند که یک‌دهم قرآن را بخوانند؛ به گونه‌ای که از منزل مسکونی او صدای قرائت قرآن، همانند زنبورهای عسل بلند بود». «"سمیه" یکی از زنانی است که طبق روایت امام صادق (ع) جزو یاران حضرت مهدی (ع) خواهد بود. مادر عمار یاسر بود. او هفتمین نفری بود که به اسلام گروید و به همین سبب بدترین شکنجه‌ها را بر او روا داشتند. گاهی که گذر پیامبر (ص) به عمّار و پدر و مادرش می‌افتاد و می‌دید که آنان در گرمای سوزان مکه روی زمین‌های داغ در حال شکنجه هستند، می‌فرمود: ای خاندان یاسر! صبر کنید؛ بدانید که وعده‌گاه شما بهشت است. سرانجام سمیه با نیزه دژخیمی خونخوار چون ابو جهل، به شهادت رسید و او نخستین زن شهید در اسلام است». «"صیانه ماشطه" یکی از زنانی است که امام صادق (ع) در روایت مفضل بن عمر، از آن به‌عنوان همراه حضرت قائم (ع) نام می‌برد. در دولت مهدی (ع) سیزده زن برای معالجه زخمیان، زنده گشته، به دنیا بازمی‌گردند که یکی از آنان صیانه است که همسر حزقیل و آرایشگر دختر فرعون بوده است و شوهرش حزقیل، پسرعموی فرعون و گنجینه‌دار وی بوده است. به گفته او، حزقیل، مؤمن خاندان فرعون است و به پیامبر زمانش -حضرت موسی (ع)- ایمان آورد. پیامبر (ص) فرمود: "در شب معراج، در سیر میان مکه و مسجد الاقصی، ناگهان بوی خوشی به مشامم رسید که هرگز مانند آن را نبوییده‌ام. از جبرئیل پرسیدم که این بوی خوش چیست‌؟ گفت: ای رسول خدا! همسر حزقیل به حضرت موسی بن عمران ایمان آورده بود و ایمان خود را پنهان می‌کرد. عمل او آرایشگری در حرمسرای فرعون بود. روزی مشغول آرایش دختر فرعون بود که ناگهان شانه از دست او افتاد و بی‌اختیار گفت: "بسم الله" دختر فرعون گفت: آیا پدر مرا ستایش می‌کنی‌؟ گفت: نه؛ بلکه آن‌کسی را ستایش می‌کنم که پدر تو را آفریده است و او را از بین خواهد برد. دختر فرعون شتابان نزد پدر رفت و گفت: صیانه به موسی ایمان دارد. فرعون او را احضار کرد و به او گفت: مگر به خدایی من اعتراف نداری‌؟ صیانه گفت: هرگز، من از خدای حقیقی دست نمی‌کشم و تو را پرستش نمی‌کنم. فرعون دستور داد، تنور مسی را برافروختند و چون آن تنور سرخ شد، همه بچه‌های آن زن را در حضور او در آتش انداختند. زمانی که خواستند بچه شیرخوارش را که در بغل داشت، بگیرند و در آتش بیندازند، صیانه منقلب شد و خواست که با زبان، از دین اظهار برائت کند که ناگاه به امر خدا، آن کودک به سخن آمد و گفت: "مادر! صبر کن تو راه حق را می‌پیمایی". فرعونیان آن زن و بچه شیرخوارش را نیز در آتش افکندند و سوزاندند و خاکسترشان را در این زمین ریختند و تا روز قیامت این بوی خوش، از این سرزمین استشمام می‌شود. صیانه از زنانی است که زنده می‌شود و به دنیا باز می‌گردد و در رکاب حضرت مهدی (ع) انجام وظیفه می‌کند». قنواء طبق روایت مفضل بن عمر از امام صادق (ع)، وی از زنانی است که جزو یاران حضرت مهدی (ع) خواهد بود. قنواء دختر رشید هجری است و در خصوص شخصیت او در کتب شیعه و سنی، سخنی به میان نیامده است. ابو حیان بجلی می‌گوید: از قنوا دختر رشید هجری پرسیدم: از پدرت چه حدیث و روایتی شنیده‌ای‌؟ گفت: پدرم از امیر المؤمنین (ع) نقل کرد که آن حضرت فرمود: "ای رشید! صبر تو چگونه است، هنگامی که پسرخوانده بنی امیه -ابن زیاد- تو را نزد خود بخواند و دو دست و دو پا و زبانت را قطع کند؟" عرض کردم: آیا پایان کارم بهشت است‌؟ فرمود: "ای رشید! در دنیا و آخرت به همراه من هستی". قنواء می‌گوید: به خدا سوگند، پس از مدتی ابن زیاد پدرم را احضار کرد و از او خواست تا از علی (ع) بیزاری بجوید، ولی او هرگز این کار را نکرد. ابن زیاد گفت: علی (ع) کیفیت قتل تو را چگونه توصیف کرده است‌؟ پدرم پاسخ داد: دوست من علی (ع) مرا چنین آگاه ساخت که تو مرا به بیزاری از امام علی (ع) می‌خوانی، ولی من اجابت نمی‌کنم؛ سپس دو دست و دو پا و زبانم را قطع می‌کنی. ابن زیاد گفت: به خدا سوگند، خلاف پیشگویی علی را در حق تو اجرا می‌کنم. آن‌گاه دستور داد دو دست و دو پایش را قطع کنند و زبانش را سالم باقی گذارند. قنواء می‌گوید: من پدرم را به دوش کشیدم و در راه به او گفتم: ای پدر! آیا احساس درد می‌کنی‌؟ فرمود: خیر، فقط‍‌ به مقدار فشاری که جمعیت بر من وارد کند، احساس ناراحتی می‌کنم. چون پدرم را برداشتم و از کاخ ابن زیاد بیرون بردم، مردم به گرد او جمع شدند. پدرم از فرصت استفاده کرد و گفت: قلم و دوات و کاغذ بیاورید تا برای شما حوادثی را بازگو کنم؛ ولی چون این خبر به ابن زیاد رسید، دستور داد زبانش را نیز قطع کنند و پدرم در همان شب به شهادت رسید». «در کتاب منتخب البصائر از دو زن به نام "وتیره" و "احبشیه" نام برده شده است که از اصحاب و یاوران حضرت قائم (ع) شمرده شده‌اند». برکه، مشهور به امّ‌ ایمن و ام الظباء است، ولى کنیه‌اش بر اسم وى غلبه دارد. او از زنانى است که به نقل از امام صادق (ع)، همراه حضرت مهدى (ع) خواهد بود. وى دختر ثعلبة بن عمرو، از اصحاب رسول اکرم (ص) و کنیز حضرت آمنه و یا عبد الله بن عبد المطلب بود که ارثا به پیغمبر (ص) رسید و دایه رسول اکرم (ص) شد و در کودکى، آن حضرت را پرورش داد. لذا مورد محبت‌هاى بسیار پیغمبر بود و پیامبر مى‌فرمود: "ام ایمن، بعد از مادرم در حکم مادر من است" و نیز مى‌فرمود: "او جزو اهل بیت من است". پیامبر (ص) پس از ازدواج با حضرت خدیجه، ام ایمن را آزاد کرد و او با "عبید بن حارث خزرجى" ازدواج نمود و پسرش "ایمن" متولد گشت و شهرت او از نام همین پسر است. او زنى شجاع بود و در جنگ حنین، و احد و خیبر شرکت جست. امّ‌ ایمن، شخصیتى است که وقتى در راه مکه و مدینه تشنگى بر او غلبه کرد و نزدیک بود از پاى درآید، دلو آبى از آسمان بر او فرود آمد و از آن نوشید و هرگز پس از آن تشنه نشد. وى احادیثى از رسول اکرم (ص) روایت کرده و در هنگام رحلت پیغمبر (ص)، بیش از اندازه مى‌گریست و مى‌گفت که گریه من فقط‍‌ براى انقطاع وحى الهى از خانه ما است و نیز حضرت زهرا (س) در حادثه فدک، وى را شاهد خود معرفى فرمود. فرزند وى -ایمن- یکى از ده تنى است که هنگام متفرق شدن لشکر اسلام در جنگ حنین، شجاعانه مقاومت نمود و در رکاب رسول اکرم (ص) به شهادت رسید». «حبابه والبیه از زنانی است که طبق روایتی از امام صادق (ع) جزو یاران حضرت مهدی (ع) خواهد بود. شیخ طوسی وی را از اصحاب امام حسن (ع) و ابن داوود او را از اصحاب امام حسن، امام حسین، امام سجاد و امام باقر (ع) می‌داند. برخی دیگر ایشان را از اصحاب هشت امام معصوم -تا امام رضا (ع)- شمرده‌اند. هم‌چنین گفته شده است که امام رضا (ع)، ایشان را در پیراهن شخصی خود کفن کرد. او به هنگام مرگ، بیش از ٢٤٠ سال داشت. او دوبار به دوران جوانی بازگشت که یک بار با معجزه امام سجاد (ع) و بار دوم با معجزه امام رضا (ع) بود و اوست که هشت امام معصوم بر سنگی که به همراه داشت، با خاتم خود، بر آن نقش زدند. حبابه والبیه می‌گوید: ... به امیر مؤمنان (ع) عرض کردم: خدا تو را مشمول رحمت خود قرار دهد. دلیل امامت چیست‌؟ حضرت در پاسخ فرمود: "آن سنگ‌ریزه را نزد من بیاور." آن را به حضور حضرت آوردم، علی (ع) با انگشتر خود بر آن مهر زد، به‌گونه‌ای که آن مهر بر آن سنگ، نقش بست و به من فرمود: "ای حبابه! هرکس که مدّعی امامت شد و توانست مانند من این سنگ را مهر کند، او امامی است که پیروی از او واجب است. امام کسی است که هرچیز را بخواهد می‌داند." من پی کار خودم رفتم، تا امیر مؤمنان (ع) از دنیا رفت. آن‌گاه خدمت امام حسن (ع) آمدم که بر جای علی (ع) نشسته بود و مردم از او سؤال می‌کردند. چون مرا دید، فرمود: "ای حبابه والبیه!" عرض کردم: بلی سرور من! فرمود: "آن‌چه همراه داری بیاور". من آن سنگ کوچک را به آن حضرت دادم. ان بزرگوار مانند علی (ع) با انگشتر خود بر آن مهر زد؛ به‌گونه‌ای که جای مهر بر آن نقش بست. سپس به حضور امام حسین (ع) که در مسجد رسول خدا بود آمدم. مرا نزد خود خواند و خوش‌آمد گفت و فرمود: "دلیل آن‌چه تو می‌خواهی موجود است. آیا نشانه امامت را می‌خواهی‌؟" گفتم: آری، ای آقای من! فرمود: "آن‌چه با خود داری بیاور"؛ من آن سنگ کوچک را به او دادم، انگشترش را بر آن زد و مهرش بر آن نقش بست. پس از امام حسین (ع) خدمت امام سجاد (ع) رسیدم و به قدری پیر شده بودم که رعشه بر اندامم مستولی شده بود و صد و سیزده سال داشتم. آن حضرت در رکوع و سجود بود و به من توجّهی نداشت. از دریافت نشانه امامت ناامید شدم. آن حضرت با انگشت سبابه خود به من اشاره کرد و به اشاره او جوانی‌ام برگشت. گفتم: ای آقای من! از دنیا چه اندازه گذشته و چه اندازه مانده است‌؟ فرمود "نسبت به آن‌چه گذشته است، آری و آن‌چه مانده است نه". یعنی ما به گذشته علم داریم؛اما آینده از غیب است که غیر خدا آن را نمی‌داند و یا مصلحت نیست بگویم". آن‌گاه به من فرمود: "آن‌چه با خود داری بیاور". من آن سنگ را به حضرت دادم و حضرت مهر بر آن زد. پس از گذشت زمانی، به حضور امام باقر (ع) آمدم، ان حضرت نیز بر آن سنگ، مهر زد. بعد از او نزد امام صادق (ع) آمدم و آن جناب نیز آن را مهر کرد. پس از طی شدن سال‌ها به حضور امام کاظم (ع) شرفیاب شدم، ان بزرگوار نیز بر آن مهر زد و بعد از او خدمت حضرت رضا (ع) رسیدم، مهر آن حضرت نیز بر آن نقش بست. حبابه پس از آن، نُه ماه زنده بود».

۱۱. پژوهشگران مؤسسه آینده روشن؛

پژوهشگران مؤسسه آینده روشن پژوهشگران مؤسسه آینده روشن، در کتاب «مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها» در این‌باره گفته‌اند: «اولاً: در دیدگاه اسلام، حضور زن در امور اجتماعی یک مسئله پذیرفته شده است و می‌توان برای آن مؤیدهایی را ذکر کرد: حضور جدی حضرت زهرا (س)، زینب کبرا (س) در امور اجتماعی و سیاسی؛ حضور زنان در میان سپاهیان پیامبر که وظایفی همچون رساندن آب و غذا به رزمندگان، پرستاری مجروحان، تهیه دارو، رساندن مهمات، انتقال شهدا، تشویق رزمندگان و... داشتند. چنین چیزی را در سیره جنگی حضرت امیر (ع) می‌توان دید؛ مثل داستان حضور زنی به‌نام سوده حمدانی در جنگ صفین که رزمندگان را علیه معاویه تشویق می‌کرد. پس در سیره پیامبر (ص) و سیره امیرالمؤمنین (ع)، حضور زن در میان یاران آنان، امر مسلمی است. ثانیاً: اگر سیره امام زمان (ع) ادامه سیره پیامبر و امام علی (ع) است، قطعاً در دولت آرمانی امام زمان (ع) نیز زنان از این جهت محروم نخواهند بود. در این زمینه روایات متعدد داریم؛ نظیر آن روایتی که از امام صادق (ع) نقل شده که حضرت فرمود: زنان همان کارهایی را که در زمان پیامبر (ص) انجام می‌دادند، در زمان حضرت قائم (ع) نیز انجام خواهند داد در برخی از روایات فقط اجمالاً به حضور زن تأکید شده و نامی از تعداد آنان برده نشده است؛ برخی از روایات به سیزده زن اشاره دارد که هنگام ظهور حضرت مهدی (ع) با حضرت خواهند بود البته این روایت تعداد زنان رجعتکننده در زمان ظهور حضرت را بیان می‌کند؛ برخی از روایات تعداد زنان را در جمع یاوران اصلی حضرت پنجاه نفر بیان کرده‌اند؛ مثل روایت نقل شده از امام باقر (ع) که تعبیر فیهم خمسون امرئة دارد در دسته دیگری از روایات، تعداد یاران زن تا چند هزار نفر برشمرده شده است البته این زنان غیر از یاوران اصلی حضرت هستند. «یاران امام زمان (ع) به دو گروه تقسیم می‌شوند: یاران اصلی: این افراد گروهی خاص و کاملاً مطیع اماماند. همه آنها از فرمان‌دهان لشکر و کارگزاران حکومت امام زمان (ع) خواهند بود. تعداد آنها در روایات ۳۱۳ نفر ذکر شده است که در میان آنها پنجاه زن وجود دارد حتی نام بعضی از زنان در روایات آمده است سایر یاران: تعداد آنها از ده تا پانزده هزار نفر نقل شده است البته این تعداد در آغاز قیام است و بعد از قیام هر لحظه به تعداد آنان اضافه خواهد شد و در میان آنها نیز بانوان باتقوا و فداکاری خواهند بود. نتیجه: می‌توان گفت که با توجه به سیره نبوی و علوی، حضور زن در حکومت حضرت ولی‌عصر (ع) و در میان یاران آن حضرت، امری مسلم است؛ اما اینکه چه تعداد از آنان زن هستند و یا اینکه در جمع ۳۱۳ نفر یار اصلی حضرت چند نفرشان زن هستند، نمی‌توان عدد مشخصی را بیان داشت، زیرا بعضی از روایاتی که تعداد تعیین کرده‌اند مثل روایت پنجاه نفر از حیث سند ضعیف به شمار می‌آیند. باید توجه داشت که یاری رساندن زنان به حضرت برخلاف آنچه متبادر به ذهن است به جبهه جنگ منحصر نیست، بلکه عرصه‌های مختلفی چون: حوزه فرهنگ و سیاست، امور اجتماعی و تربیتی را نیز دربر می‌گیرد. حوزه‌هایی که در آنها میدان یاری برای زنان با حفظ کرامت زن، باز است و قطعاً زنان در حکومت حضرت می‌توانند در این عرصه‌ها نقش داشته باشند».