سپاهیان امام مهدی چگونه خود را به نزد امام مهدی میرسانند؟ (پرسش)
سپاهیان امام مهدی (ع) چگونه خود را به نزد امام (ع) میرسانند؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.
| سپاهیان امام مهدی چگونه خود را به نزد امام مهدی میرسانند؟ | |
|---|---|
 | |
| موضوع اصلی | بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت |
| مدخل بالاتر | مهدویت / عصر ظهور امام مهدی / یاران امام مهدی |
| مدخل اصلی | ؟ |
| تعداد پاسخ | ۹ پاسخ |
عبارت‌های دیگری از این پرسش
پاسخ جامع اجمالی
چگونگی حضور اصحاب امام مهدی (ع) در نزد حضرت
بعد از ظهور حضرت مهدی (ع) و ندای ایشان از کنار کعبه مبنی بر جمع شدن اصحابشان، یاران و اصحاب آن بزرگوار دعوت ایشان را که بدون خبر قبلی و به صورت ناگهانی است، لبیک می‌‌گویند و حرکت خود را به طرف مکه آغاز میکنند تا سرانجام لشکریان حضرت از گوشه و کنار جهان گرداگرد او جمع شوند. درباره شیوه آگاهی یاران خاص (که تعداد آنها ۳۱۳ نفر است) از قیام و رساندن خود نزد امام مهدی (ع) در مکه، روایات به شیوه‌های گوناگونی بیان شده است[۱]:
- آنها طی سفری معمولی به مکه می‌روند، به این معنا که وقتی ندای آسمانی، نزدیکیِ ظهور را به اطلاع جهانیان رساند، برخی از یاران، مقدمات سفر به مکه را فراهم کرده و همراه با زائران بیت الله و حاجیان، برای انجام مناسک حج و حضور نزد امام زمان (علیه اسلام) به سوی مکه، به راه می‌افتند[۲].
- آنها به صورت معجزه‌آسا و با سرعت بسیار به مکه می‌رسند[۳]، به این معنا، یارانی که باید در مکه حاضر باشند و نتوانسته‌اند به صورت عادی رهسپار آنجا شوند، به قدرت الهی مثلاً از طریق طی الارض در مکه حاضر می‌شوند[۴].
- جناب مفضل از حضرت صادق (علیه اسلام) نقل می‌کند که فرمود: «حضرت مهدی (علیه اسلام) میان رکن و مقام توقف می‌نماید. در آنجا با صدای بلند خطاب به یاران خود می‌فرماید: ای گروه برگزیدگان من و ای کسانی که خداوند، قبل از ظهور، شما را در اطراف جهان برای یاری من ذخیره نمود! به سوی من آیید و از من اطاعت کنید. آنان ندای حضرت را می‌شنوند و در حالی که سلاح در دست، در منازل و خانه‌های خود در گوشه‌های مختلفی از شرق و غرب جهان مستقرند، همگی با یک صدا حضرت را اجابت می‌نمایند و به سوی او می‌شتابند و به مدت کمتر از چشم به هم زدنی همگی خود را در حضور امام خود بین رکن و مقام حاضر می‌بینند. تعداد آنان سیصد و سیزده مرد به تعداد اصحاب رسول خدا (صلی الله و علیه و آله) در جنگ بدر است»[۵][۶] و...[۷].
- امام باقر (ع) می‌فرماید: «شیعیان و یاران مهدی (ع) از سراسر زمین به سوی او حرکت میکنند؛زمین زیر پایشان جمع می‌شود و با طی الارض به امام (ع) می‌رسند و با او بیعت میکنند»[۸][۹] حتی از ظاهر برخی روایات استفاده می‌شود به میزان تفاوت اخلاص افراد، سرعت رسیدن آنها به مکه متفاوت است[۱۰].
- بعضی از آنها شب در بستر خود به خواب رفته‌اند و صبحگاهان خود را در محضر امام (ع) می‌بینند.
- گروهی از آنان پس از آگاهی از قیام به وسیله ابرها نزد حضرت می‌آیند[۱۱].
نکته: باید توجه داشت اینگونه روایات که بیانگر نوع فراخوانی و گردهمایی یاران حضرت در هنگام ظهور است، مربوط به اصحاب خاص آن حضرت که تعداد آنهاسیصد و سیزده نفر است، میباشد. نحوه پیوستن سایر یاران و سپاهیان حضرت، ظاهراً به صورت عادی و تدریجی است[۱۲].
نکاتی درباره روایات چگونگی حضور اصحاب
مفهوم روایتی که میگوید: «آنها از بسترهایشان ناپدید می‌شوند و صبحگاهان در مکه هستند» روشن است زیرا وسایل حمل و نقل سریع السیر و مدرن این امکان را به وجود آورده است که حتی بتوان در یک شب، چندین بار دور کره زمین گردش نمود، اما ناپدید شدن از بسترها می تواند به این دلیل باشد که آنها از نزد خانواده و نزدیکان منحرفشان که از سفر به سوی حق، چه به حج باشد و چه به سوی مهدی (ع) ناخشنودند، مخفیانه جدا می‌شوند. همچنین ممکن است سفر در میان ابرها در روز، همان سفر هوایی با هواپیما به مکه میباشد که روشی معمولی برای رسیدن به آنجاست. این امور در زمان صدور اخبار و نیز در زمان ثبت آن در منابع اولیه‌اش، در حد معجزه بوده است اما در دوران ما تحقق یافته و دیگر جای شگفتی ندارد[۱۳].
با بررسی روایات مربوط به ظهور، می‌توان دریافت پس از حضور یاران امام عصر (ع) در مکه و دیدار آنان با حضرت، همگی در کوه ذی طوی[۱۴] مستقر می‌شوند. این استقرار، زمان کوتاهی بیشتر نخواهد بود؛ تا اینکه با اذن الهی و در روز موعود، امام (علیه اسلام) و یاران به طرف مسجد الحرام حرکت کرده و از کنار کعبه ظهور عدالت را اعلام میکنند. امام باقر (علیه اسلام) در این باره فرموده‌اند: «همانا قائم (علیه اسلام) در میان گروهی به عدد اهلِ بدر (۳۱۳ نفر) از گردنه ذی طوی پائین می‌آید؛ تا اینکه پشت خود را به حجر الاسود تکیه می‌دهد و پرچم پیروزی را به اهتزاز در می‌آورد»[۱۵][۱۶]
پاسخ‌ها ودیدگاه‌های متفرقه
| ۱. آیت الله صدر؛ |
|---|
|
آیت الله شهید سید محمد صدر در کتاب «تاریخ پس از ظهور» در این‌باره گفته است:
«در این باره دو احتمال پیش روی ماست:
از ظاهر این روایات بر می‌آید که دو گروه اخیر جزو سیصد و سیزده نفر میباشند؛ اما از ظاهر این روایات استفاده نمی‌شود که همگی سیصد و سیزده نفر با معجزه به مکه می‌رسند بلکه شاید عدهای از آنها در میان گروه اول باشند و با سفر طبیعی به مکه آیند. اینها که چنین باشند، وضع کسانی که اخلاص کمتری از آنها دارند معلوم است و رسیدنشان به مکه به وسیله معجزه، غیر ممکن.
آنها از طایفه‌هایی مختلف و سرزمین‌هایی پراکنده میباشند. گفتنی است که عامل ملیت و نژاد و قبیله، آنها را گرد هم نمی‌آورد و تنها از هر قبیله یک تا نه نفر توفیق حضور در آن جمع را پیدا می‌نماید. اینکه در روایت آمده است آنها در یک ساعت گردهم می‌آیند، به این معنی نیست که پیمودن راه مکه با طی الارض یک ساعت به طول می‌انجامد؛ زیرا معجزه بیشتر از چند دقیقه و یا حتی کمتر طول نمی‌کشد و اساسا نیازی به زمان ندارد، بلکه به این معنی است که زمان اجتماع آنان در مسجد الحرام، در یک ساعت خاص است؛ یعنی همان ساعتی که امام مهدی (ع) به ایراد سخن می‌پردازد. اما مفهوم این روایت که: "آنها از بسترهایشان ناپدید می‌شوند و صبحگاهان در مکه هستند" بسیار روشن است زیرا وسایل حمل و نقل سریع السیر و مدرن این امکان را به وجود آورده است که حتی بتوان در یک شب، چندین بار دور کره زمین گردش نمود. اما ناپدید شدن از بسترها به این دلیل است که آنها از نزد خانواده و نزدیکان منحرفشان که از سفر به سوی حق، چه به حج باشد و چه به سوی مهدی (ع) ناخشنودند، مخفیانه جدا می‌شوند. سفر در میان ابرها در روز، همان سفر هوایی با هواپیما به مکه میباشد که روشی معمولی برای رسیدن به آنجاست. این امور در زمان صدور اخبار و نیز در زمان ثبت آن در منابع اولیه‌اش، در حد معجزه بوده است اما در دوران ما تحقق یافته و دیگر جای شگفتی ندارد. همین مطلب را نیز می‌توان از "طی الارض" فهمید که دارای معنایی رمزی است و اشاره به سرعت نقل و انتقال با وسایل مدرن دارد. از زنجیره این اندیشه می‌توان دریافت که چرا روایات، آنانی را که در میان ابرها در روز سفر میکنند برتر از کسانی میداند که شبانگاه از بسترشان ناپدید می‌شوند. توضیح مطلب اینکه، کسی که شبانگاه از بسترش ناپدید شده و راه زمینی را در پیش می‌گیرد و به مکه میرود، دیرتر از کسی که راه هوایی را در پیش گرفته، به آنجا می‌رسد. در نتیجه طبق این احتمال که هر لحظه انتظار ظهور میرود، رسیدن سریع به مکه پس از شنیدن ندا، بهترین گواه بر اخلاص و ایمان است؛ زیرا در این صورت، آمادگی بیشتری برای ظهور وجود خواهد داشت. هم چنان که می‌توان از این خصوصیت که در روایات آمده: "شناخته شده بودن خصوصیات ظاهری و نام و نام پدر شخصی که در میان ابرها در روز سفر می‌کند"، دریافت که این موارد در گذرنامه‌های سفر ثبت می‌شود وگرنه نمی‌توان فرض کرد که همه مردم یا بیشتر آنها او را بشناسند حتی اگر این مسافرت از طریق اعجاز باشد. مگر آن که بگوییم این شناخت هم خود از طریق اعجاز میباشد!! در روایات تصریح نشده است که ناپدیدشدگان از بسترها یعنی همان مسافران زمینی، شناخته شده نیستند چه ناگزیر گروهی از مردم آنها را می‌شناسند، و مشخصات فردی و تصویر آنان نیز در دفاتر مسافرتی ثبت و ضبط است»[۱۷]. |
| ۲. آیت‌الله طبسی؛ |
|---|
|
آیت الله نجم‌الدین طبسی در کتاب «چشم اندازی به حکومت مهدی» در اين‌باره گفته است:
«لشکریان حضرت مهدی (ع) از گوشه و کنار جهان گرداگرد او جمع می‌شوند. درباره شیوه آگاهی سپاهیان از قیام وگرد هم آمدن آنان در مکه، روایات به شیوه‌های گوناگونی اشاره دارد. بعضی شب در بستر خود به خواب رفته اند وصبحگاهان خود را در محضر امام (ع) می‌بینند. برخی با طی الارض - پیمودن مسافت طولانی در مدّتی بسیار کوتاه - به حضرت می‌پیوندند وگروهی پس از آگاهی از قیام به وسیله ابرها نزد حضرت می‌آیند. به روایتی در این باره توجّه فرمایید: امام صادق (ع) می‌فرماید: "هنگامی که به حضرت مهدی (ع) اذن خروج وقیام داده شود، خداوند را به نام عبری آن می‌خواند. در آن هنگام یارانش - که سی صد وسیزده نفرند وهمانند ابرهای پاییزی پراکنده‌اند - مهیا می‌شوند وآنان همان صاحبان پرچم‌ها (وفرماندهان) هستند. برخی از آنان شب هنگام در حالی که در بستر آرمیده اند، ناپدید می‌شوند وبه هنگام صبح خود را در مکه می‌بینند وبرخی به هنگام روز سوار بر ابرها دیده می‌شوند. آنان با نام خود و پدر و فامیل و شهرت شناخته می‌شوند"[۱۸]. مفضل بن عمر میگوید: عرض کردم: فدایت شوم؛ کدام دسته از نظر ایمان در مرتبه برتری قرار دارند؟ حضرت فرمود: "آنان که بر فراز ابرها در حرکت خواهند بود، همان ناپدیدشدگانند که در شأن آنان این آیه مبارک فرود آمده است: ﴿أَيْنَ ما تَكُونُوا يَأْتِ بِكُمُ اللَّهُ جَمِيعاً﴾[۱۹] رسول خدا (ص) می‌فرماید: "پس از شما اقوامی خواهند آمد که زمین زیر پای شان جمع می‌شود ودنیا به روی آنان گشوده می‌گردد ومردان وزنان فارس، آنان را خدمت میکنند. زمین کم تر از یک چشم به هم زدن، زیر پای شان طی می‌گردد؛ به گونه‌ای که هر یک از آنان می‌تواند، شرق تا غرب زمین را در یک لحظه سپری کند. آنان از این دنیا نیستند ودنیا نیز در آنان بهره وسهمی‌ندارد"[۲۰]. امام باقر (ع) می‌فرماید: "شیعیان ویاران مهدی (ع) از سراسر زمین به سوی او حرکت میکنند؛ زمین زیر پایشان جمع می‌شود وبا طی الارض به امام (ع) می‌رسند وبا او بیعت میکنند"[۲۱]. عبدالله پسر عجلان میگوید: خدمت امام صادق (ع) سخن از قیام حضرت مهدی (ع) به میان آمد. به حضرت عرض کردم: چگونه از ظهور حضرت آگاهی می‌یابیم؟ فرمود: "صبح می‌کنید، در حالی که زیر بالش خود، نامه‌ای را می‌بینید که در آن نوشته شده است: پیروی از مهدی کار معروف وخوبی است"[۲۲]. امام رضا (ع) می‌فرماید: "سوگند به خدا که اگر قائم ما قیام کند، خداوند، شیعیان را از همه شهرها، نزد او گرد می‌آورد"[۲۳]. نیز امام صادق (ع) می‌فرماید: "در حالی که جوانان شیعه، بر پشت بام‌ها خوابیده اند، ناگهان آنها را گروه گروه در یک شب وبدون وعده قبلی نزد حضرت می‌آورند. آن گاه همگی صبحگاه نزد حضرت گرد می‌آیند"[۲۴]»[۲۵].
|
| ۳. حجت الاسلام و المسلمین یوسفیان؛ |
|---|
|
حجت الاسلام و المسلمین دکتر مهدی یوسفیان، در کتاب «رخدادهای ظهور» در این‌باره گفته است:
«با بررسی روایات مربوط به ظهور، می‌توان دریافت که پس از حضور یاران در مکه و دیدار آنان با حضرت، همگی در کوه ذی طوی مستقر می‌شوند. این استقرار، زمان کوتاهی بیشتر نخواهد بود؛ تا این که با اذن الهی و در روز موعود، امام (ع)و یاران به طرف مسجد الحرام، حرکت، و از کنار کعبه، ظهور عدالت را اعلام میکنند. امام باقر (ع)در این باره فرموده‌اند: "همانا قائم (ع) در میان گروهی به عدد اهلِ بدر (۳۱۳ نفر) از گردنه ذی طوی پائین می‌آید؛ تا این که پشت خود را به حجر الاسود تکیه می‌دهد و پرچم پیروزی را به اهتزاز در می‌آورد"[۲۶]. همگام با حرکت حضرت مهدی (ع) به طرف مکه، یاران و اصحاب آن بزرگوار نیز حرکت خود را به طرف مکه، آغاز میکنند. به نظر می‌آید حضور یاران امام مهدی (ع)در مکه، به دو صورت تحقق می‌یابد:
|
| ۴. حجت الاسلام و المسلمین رحیمی؛ |
|---|
|
حجت الاسلام و المسلمین عباس رحیمی، در کتاب «امید فردا» در این‌باره گفته است:
«آنان صدایی آسمانی را می‌شنوند و در یک لحظه، خداوند همه آنان را به حضرت مهدی (ع) ملحق می‌کند. آیه شریفه ﴿أَيْنَ مَا تَكُونُواْ يَأْتِ بِكُمُ اللَّهُ جَمِيعًا إِنَّ اللَّهَ﴾[۲۹]، به همین موضوع تفسیر شده است[۳۰]»[۳۱].
|
| ۵. حجت الاسلام و المسلمین اشتهاردی؛ |
|---|
|
حجت الاسلام و المسلمین محمد محمدی اشتهاردی، در کتاب «حضرت مهدی فروغ تابان ولایت» در این‌باره گفته است:
«هنگام ظهور امام قائم (ع)، آن حضرت قبل از آنکه کنار کعبه برود و تکیه بر کعبه (کانون و مرکز توحید) کند و صدای دل‌آرای خود را بلند کرده و به جهانیان برساند، در مکانی به نام "ذی طوی" در انتظار ۳۱۳ نفر از یاران خاصش توقف می‌کند، تا اینکه آنها می‌آیند و به آن حضرت می‌پیوندند ...[۳۲] و در آنجا همراه امام به کنار کعبه می‌روند ...[۳۳]. این ۳۱۳ نفر از اطراف جهان و دورترین نقطه‌ها جمع شده و به امام قائم (ع) می‌پیوندند، چنان‌که در حدیثی از امام باقر (ع) بیان شده: "خداوند- برای حضرت قائم (ع)- از دورترین شهرها، به تعداد جنگاوران جنگ بدر، ۳۱۳ مرد را جمع می‌کند"[۳۴]»[۳۵].
|
| ۶. حجت الاسلام و المسلمین صمدی؛ |
|---|
|
حجت الاسلام و المسلمین قنبر علی صمدی، در کتاب «آخرین منجی» در این‌باره گفته است:
«طبق نقل روایات، اصحاب امام مهدی (ع) به طور ناگهانی و معجزه‌آسا، از مسافت‌های دور و نزدیک، با طی الارض و در کمتر از چشم به هم زدنی، در مکه معظمه گرد می‌آیند و به حضور امام می‌رسند. امیرمؤمنان (ع) در مورد نحوه فراخوانی و پیوستن یاران مهدی (ع) از پیامبر (ص) نقل می‌کند: "خداوند، یاران مهدی را در کمتر از چشم به هم زدنی، از مشرق و مغرب، در کنار کعبه، گرد می‌آورد"[۳۶]. هم چنین در روایت دیگری از امام باقر (ع) نقل شده است که فرمود: "یاران مهدی با طی الارض به سوی او می‌شتابند و در مکه با او بیعت میکنند"[۳۷]. جناب مفضل از حضرت صادق (ع) نقل می‌کند که فرمود: "حضرت مهدی (ع) میان رکن و مقام توقف می‌نماید. در آنجا با صدای بلند خطاب به یاران خود می‌فرماید: ای گروه برگزیدگان من و ای کسانی که خداوند، قبل از ظهور، شما را در اطراف جهان برای یاری من ذخیره نمود! به سوی من آئید و از من اطاعت کنید. آنان ندای حضرت را می‌شنوند و در حالی که سلاح در دست، در منازل و خانه‌های خود در گوشه‌های مختلفی از شرق و غرب جهان مستقرند، همگی با یک صدا حضرت را اجابت می‌نمایند و به سوی او می‌شتابند و به مدت کمتر از چشم به هم زدنی همگی خود را در حضور امام خود بین رکن و مقام حاضر می‌بینند. تعداد آنان سیصد و سیزده مرد به تعداد اصحاب رسول خدا (ص) در جنگ بدر است"[۳۸]؛ ابوخالد کابلی از امام زین العابدین (ع) نقل می‌کند که فرمود: "کسانی که شب هنگام از بسترهای خود ناپدید می‌شوند، سیصد و سیزده نفر به تعداد اهل بدر هستند، که صبحگاهان در مکه حضور می‌یابند واین گفته خداست که فرمود: ﴿أَيْنَ مَا تَكُونُواْ يَأْتِ بِكُمُ اللَّهُ جَمِيعًا﴾ آنان یاران قائم (ع) هستند"[۳۹]؛ مفضل بن عمر از امام صادق (ع) نقل می‌کند که فرمود: آیه: ﴿أَيْنَ مَا تَكُونُواْ يَأْتِ بِكُمُ اللَّهُ جَمِيعًا﴾[۴۰] در مورد اصحاب حضرت قائم (ع) نازل شده است، بعد فرمود: "آنان شبانه از محل خوابشان ناپدید می‌شوند و صبح خود را در مکه می‌بینند! بعضی بر فراز ابر حرکت میکنند. (شاید مراد از ابر، ابزارهای پیشرفته باشد) آنان با اسم و نسب، افراد آشنا و شناخته شده‌اند. مفضل میگوید: از حضرت پرسیدم: جانم به فدایت! ایمان کدام یک از آنان بیشتر است؟ فرمود: آنکه در وسط روز بر فراز ابر سیر و حرکت می‌کند!"[۴۱]؛ این گونه روایات که بیانگر نوع فراخوانی و گردهمایی یاران حضرت در هنگام ظهور است، مربوط به اصحاب خاص آن حضرت، یعنی آن گروه ویژه سیصد و سیزده نفری است. اما نحوه پیوستن سایر یاران و سپاهیان حضرت، ظاهراً به صورت عادی و تدریجی است»[۴۲]. |
| ۷. آقای باقری‌زاده اشعری؛ |
|---|
|
آقای محمد باقری‌زاده اشعری، در کتاب «از امام مهدی بیشتر بدانیم» در این‌باره گفته است:
«براساس احادیث، امام مهدی (ع) به هنگام ظهور در مکه، یاران خود را فرا می‌خواند. در حدیثی از امام صادق (ع) است که: "مهدی تنها ظهور می‌کند، تنها به کعبه می‌آید و به تنهایی، درون آن میرود و شب، او را در حالی می‌پوشاند که تنهاست، و هنگامی که چشم‌ها به خواب رفتند و شب، همه جا را فرا گرفت، جبرئیل و میکائیل و فرشتگان، صف به صف بر او فرود می‌آیند و جبرئیل به او میگوید: سَرور من! سخنت پذیرفته و فرمانت نافذ است. آن گاه مهدی دستش را بر صورتش می‌کشد و میگوید: "ستایش، ویژه خدایی است که وعده‌اش به ما را محقق کرد و زمین را به ما ارث داد. هر جای بهشت را که بخواهیم، جای خود می‌کنیم، که چه نیکوست پاداش اهل عمل!" و میان رکن حجر الاسود و مقام ابراهیم می‌ایستد و بانگی بر می‌آورد و میگوید: "ای بزرگان جماعت و خواص من و کسانی که خداوند، آنان را پیش از ظهورم در زمین برای یاری‌ام ذخیره کرده است! به خواست و رغبت، نزدم بیایید" و بانگ او به ایشان می‌رسد، در حالی که در محراب‌ها و بسترهایشان در شرق و غرب زمین هستند و گوش همه آنها صدای او را با یک بانگ می‌شنود و به سویش می‌آیند و در چشم به هم‌زدنی، همگی پیش رویش، میان رکن حجر الاسود و مقام ابراهیم حاضر می‌شوند، و خداوند جل جلاله به نور، فرمان می‌دهد تا ستونی از زمین تا آسمان برافرازد تا همه مؤمنان روی زمین، از آن نور بگیرند و نوری از دل خانه‌اش کعبه بر مهدی می‌تابد تا جان‌های مؤمنان از آن نور، شاد شود، در حالی که هنوز از ظهور قائم ما اهل بیت، با خبر نشده‌اند"[۴۳] امام علی (ع) درباره شمار یاران امام مهدی (ع) می‌فرماید: هنگامی که ظهور کرد، او را بشناسید که چهارشانه است، موهایش سیاه سیاه است و به دشمنان با چشم فرشته مرگ می‌نگرد. بر درگاه حرم می‌ایستد و بانگی بر یارانش بر می‌آورد و خداوند متعال، لشکرش را در یک شب، گرد می‌آورد و آنان سیصد و سیزده مرد از همه سوی زمین هستند"[۴۴]. پیوستن یاران امام مهدی (ع) به ایشان، بدون قرار قبلی است. امام صادق (ع) می‌فرماید: "آن گاه که جوانان شیعه بر پشت بام‌هایشان خوابیده‌اند، در یک شب و بدون قرار قبلی، به صاحب خود می‌رسند و صبح در مکه هستند"[۴۵]. امام باقر (ع) درباره چگونگی پیوستن یاران به امام مهدی (ع) می‌فرماید: "این سخن خدای متعال: "یا کسی که به درمانده، چون او را بخواند، پاسخ می‌دهد [خدای حقیقی است]؟"[۴۶] درباره قائم (ع) نازل شده است و جبرئیل به صورت پرنده‌ای سفید بر ناودان کعبه می‌نشیند و نخستین آفریده خداست که با او بیعت می‌کند و سپس سیصد و سیزده نفر با او بیعت میکنند. پس هر که به راه افتاده باشد، در آن ساعت می‌رسد و هر کس راه نیفتاده باشد، از بسترش ناپدید می‌شود و این، همان سخن امیر مؤمنان علی (ع) است که فرمود: "ناپدیدشدگان از بسترهایشان"، و آن، سخن خدای جل جلاله است که: "به نیکی بشتابید. هر کجا باشید، خداوند، همه شما را گرد می‌آورد"[۴۷]. برترین مصداق نیکی‌ها، ولایت ما اهل بیت است"[۴۸][۴۹]»[۵۰]. |
| ۸.آقای رضوانی؛ |
|---|
|
آقای علی اصغر رضوانی، در کتاب «موعودشناسی و پاسخ به شبهات» در این‌باره گفته است:
«در مورد سؤال فوق چند احتمال وجود دارد:
|
| ۹. نویسندگان کتاب آفتاب مهر؛ |
|---|
|
نویسندگان کتاب «آفتاب مهر» در این‌باره گفته‌اند:
«آنچه درباره اجتماع یاران در روز موعود مطرح است، مربوط به گروه اول است. حضور یاران خاص "۳۱۳ نفر" در مکه به دو صورت قابل تصور است:
|
پرسش‌های وابسته
- برای یاری امام مهدی چه باید کرد؟ (پرسش)
- در زمان غیبت امام مهدی چه کارهایی باید به جا آوریم که ظهور ایشان نزدیک گردد و جزء یاران و سربازان حضرت باشیم؟ (پرسش)
- آیا امام مهدی هنگامی که سیصد و سیزده یار داشته باشد ظهور می‌کند؟ (پرسش)
- آیا جنیان نیز مانند شیعیان به یاری امام مهدی می‌آیند؟ (پرسش)
- وزیران دولت امام مهدی غالباً از چه قشری هستند؟ (پرسش)
- آیا یاران امام مهدی جوان هستند و امام مهدی در حکومت خود از جوانان استفاده می‌کند؟ (پرسش)
- آیا همه یاران امام مهدی جوان بوده افراد کهن سال میان آنان نیست؟ چرا بیشتر آنها جوان هستند؟ (پرسش)
- آیا یاران امام مهدی همه از اقوام گذشته هستند یا ما هم می‌توانیم از یاران حضرت باشیم و به او کمک کنیم؟ (پرسش)
- آیا امام مهدی مانند دیگر امامان اصحابی دارند؟ (پرسش)
- مردم چه شهرهای از یاوران امام مهدی هستند؟ (پرسش)
- مأموریت‌های یاران امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- آیا می‌توان پیروان راستین حضرت مسیح را که مسلمان نیستند جزو یاران امام مهدی برشمرد؟ (پرسش)
- آیا هرکس می‌تواند با انجام دادن عمل نیک یکی از یاران امام مهدی گردد؟ (پرسش)
- اگر اسامی اصحاب امام مهدی از ابتدا مشخص شده چگونه ما می‌توانیم خود را از اصحاب او قرار دهیم؟ (پرسش)
- امام مهدی با اصحاب خود بر سر چه اصولی پیمان می‌بندد؟ (پرسش)
- انصار امام مهدی چه کسانی هستند؟ (پرسش)
- نشانه‌های یاوران امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- آیا یاران اصلی امام مهدی جوانان هستند؟ (پرسش)
- سلاح یاران امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- چگونه می‌توان فهمید که ما جزء یاران امام مهدی هستیم؟ (پرسش)
- آیا از امام مهدی درباره شیعیان فرمایشی رسیده است؟ (پرسش)
- چه کسانی با امام مهدی بیعت خواهند کرد؟ (پرسش)
- بیعت یاران با امام مهدی در کجاست؟ (پرسش)
- آیا در قرآن به یاران امام مهدی اشاره شده است؟ (پرسش)
- آیا با امام مهدی از روی اکراه بیعت می‌شود؟ (پرسش)
- آیا امام مهدی در جابلقا یارانی دارد؟ (پرسش)
- آیا با خواندن چهل بار دعای عهد یار حضرت مهدی می‌شویم؟ (پرسش)
- آیا به نام یاران امام مهدی و محل سکونت آنها در روایات اشارهای شده است؟ (پرسش)
- آیا در روایات به محل سکونت یاران امام مهدی اشارهای شده است؟ (پرسش)
- آیا در میان اصحاب امام مهدی عرب وجود ندارد؟ (پرسش)
- آیا در میان این همه مسلمان و شیعه سیصد و سیزده نفر یار برای امام مهدی وجود ندارد؟ (پرسش)
- آیا یاران امام مهدی حتما باید نماز اول وقت بخوانند و کار نیک انجام دهند و حجاب خود را حفظ نمایند یا اگر تنها عاشق امام باشند کافی است؟ (پرسش)
- با توجه به جهانی بودن حکومت امام مهدی و محدود بودن یاران آن حضرت، آیا ایشان از نیروهای غیبی نیز بهره خواهند برد؟ (پرسش)
- شعار یاوران امام مهدی در خون‌خواهی امام حسین چیست؟ (پرسش)
- بیشتر یاران امام مهدی از شرق هستند چگونه با عقب ماندگی شرق می‌توان بر غرب پیروز شد؟ (پرسش)
- چگونه می‌توان با سیصد و سیزده نفر دنیا را تسخیر کرد؟ (پرسش)
- آیا امام مهدی یارانی غیرعرب دارد؟ (پرسش)
- چگونه می‌توانیم از یاران واقعی امام مهدی باشیم؟ (پرسش)
- چه کسانی از پیامبران الهی با امام مهدی همراه می‌شوند؟ (پرسش)
- یاران کنونی امام مهدی چگونه به حضرت پیوسته‌اند؟ (پرسش)
- سرانجام یاران امام مهدی چه می‌شود؟ (پرسش)
- آیا یاران امام مهدی حتما باید نماز اول وقت بخوانند و کار نیک انجام دهند و حجاب خود را حفظ نمایند یا اگر تنها عاشق امام باشند کافی است؟ (پرسش)
- ریزش و رویش درباره یاران امام مهدی به چه معناست؟ (پرسش)
- آیا با اینکه گناه‌کارم آرزوی اینکه روزی از یاران امام مهدی باشم گناه دارد؟ (پرسش)
- سپاهیان امام مهدی چگونه خود را به نزد امام مهدی میرسانند؟ (پرسش)
- امام مهدی برای پذیرش سپاهیان چه شرایطی را بیان کرده‌اند؟ (پرسش)
- فرماندهان سپاه امام مهدی چه کسانی هستند؟ (پرسش)
- اهداف یاوران مهدی چیست؟ (پرسش)
- امام مهدی هنگام ظهور بر اساس چه اصولی با یاران خود پیمان می‌بندد؟ (پرسش)
- آیا روایاتی مبنی براینکه در زمان غیبت امام مهدی یارانی دارند وجود دارد؟ (پرسش)
- گروه‌های مختلف یاران امام مهدی کدامند؟ (پرسش)
- جایگاه یاران امام مهدی در انقلاب جهانی چیست؟ (پرسش)
- آیا تعدادی از گروه سیصد و سیزده نفری یاران پیش از ظهور امام مهدی وجود دارند؟ (پرسش)
- یاران امام مهدی چگونه آزموده می‌شوند؟ (پرسش)
- آزمون امت اسلامی در دولت امام مهدی چگونه است؟ (پرسش)
- شعار یاران امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- از پیشینیان چه کسانی به یاری امام مهدی برمی‌خیزند؟ (پرسش)
- آیا جنیان نیز امام مهدی را یاری میکنند؟ (پرسش)
- آیا ملائکه نیز امام مهدی را یاری میکنند؟ (پرسش)
- آیا امام مهدی یاران خود را هم‌اکنون برگزیده یا به هنگام ظهور برخواهد گزید؟ (پرسش)
- فرق بین اصحاب و انصار امام مهدی چیست؟ (پرسش)
پانویس
- ↑ ر.ک. طبسی؛ نجم‌الدین، چشم اندازی به حکومت مهدی، ص ۷۴.
- ↑ ر.ک. یوسفیان، مهدی؛ رخدادهای ظهور، ص ۲۷ - ۲۸.
- ↑ ر.ک. صدر، سید محمد، تاریخ پس از ظهور، ص۲۳۳-۲۳۵.
- ↑ ر.ک. نویسندگان کتاب آفتاب مهر، ص ۱۱۱- ۱۱۲.
- ↑ «وَ یَقِفُ بَیْنَ الرُّکْنِ وَ الْمَقَامِ فَیَصْرُخُ صَرْخَةً فَیَقُولُ یَا مَعَاشِرَ نُقَبَائِی وَ أَهْلَ خَاصَّتِی وَ مَنْ ذَخَرَهُمُ اللَّهُ لِنُصْرَتِی قَبْلَ ظُهُورِی عَلَی وَجْهِ الْأَرْضِ ائْتُونِی طَائِعِینَ فَتَرِدُ صَیْحَتُهُ (ع) عَلَیْهِمْ وَ هُمْ عَلَی مَحَارِیبِهِمْ وَ عَلَی فُرُشِهِمْ فِی شَرْقِ الْأَرْضِ وَ غَرْبِهَا فَیَسْمَعُونَهُ فِی صَیْحَةٍ وَاحِدَةٍ فِی أُذُنِ کُلِّ رَجُلٍ فَیَجِیئُونَ نَحْوَهَا وَ لَا یَمْضِی لَهُمْ إِلَّا کَلَمْحَةِ بَصَرٍ حَتَّی یَکُونَ کُلُّهُمْ بَیْنَ یَدَیْهِ (ع) بَیْنَ الرُّکْنِ وَ الْمَقَامِ فَیَأْمُرُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ النُّورَ فَیَصِیرُ عَمُوداً مِنَ الْأَرْضِ إِلَی السَّمَاءِ فَیَسْتَضِیءُ بِهِ کُلُّ مُؤْمِنٍ عَلَی وَجْهِ الْأَرْضِ وَ یَدْخُلُ عَلَیْهِ نُورٌ مِنْ جَوْفِ بَیْتِهِ فَتَفْرَحُ نُفُوسُ الْمُؤْمِنِینَ بِذَلِکَ النُّورِ وَ هُمْ لَا یَعْلَمُونَ بِظُهُورِ قَائِمِنَا أَهْلَ الْبَیْتِ (ع) ثُمَّ یُصْبِحُونَ وُقُوفاً بَیْنَ یَدَیْهِ وَ هُمْ ثَلَاثُمِائَةٍ وَ ثَلَاثَةَ عَشَرَ رَجُلًا بِعِدَّةِ أَصْحَابِ رَسُولِ اللَّهِ (ص) یَوْمَ بَدْرٍ»؛ بحار الانوار، ج۵۳، ص۷.
- ↑ ر.ک. صمدی، قنبر علی، آخرین منجی، ص۲۱۱-۲۱۳.
- ↑ ر.ک. طبسی؛ نجم‌الدین، چشم اندازی به حکومت مهدی، ص ۷۴؛ باقری‌زاده اشعری، محمد، از امام مهدی بیشتر بدانیم، ص۱۱۶-۱۱۸.
- ↑ نیشابوری، فتال، روضة الواعظین، ج ۲، ص ۲۶۳؛ مقدسی شافعی سلمی، یوسف بن یحیی، عقد الدرر، ص ۶۵؛ متقی هندی، علاء الدین علی بن حسام الدین، البرهان فی علامات مهدی آخرالزمان، ص ۱۴۵.
- ↑ ر.ک. طبسی؛ نجم‌الدین، چشم اندازی به حکومت مهدی، ص ۷۴.
- ↑ ر.ک. صدر، سید محمد، تاریخ پس از ظهور، ص۲۳۳-۲۳۵.
- ↑ ر.ک. طبسی؛ نجم‌الدین، چشم اندازی به حکومت مهدی، ص ۷۴.
- ↑ ر.ک. صمدی، قنبر علی، آخرین منجی، ص۲۱۱-۲۱۳.
- ↑ ر.ک. صدر، سید محمد، تاریخ پس از ظهور، ص۲۳۳-۲۳۵.
- ↑ مکانی در مکه است که در محدوده حرم قرار دارد.
- ↑ «إِنَّ الْقَائِمَ یَنْتَظِرُ مِنْ یَوْمِهِ ذِی طُوًی فِی عِدَّةِ أَهْلِ بَدْرٍ ثَلَاثِمِائَةٍ وَ ثَلَاثَةَ عَشَرَ رَجُلًا حَتَّی یُسْنِدَ ظَهْرَهُ إِلَی الْحَجَرِ یَهُزُّ الرَّایَةَ الْمِغْلَبَة»؛ نعمانی، محمد بن ابراهیم بن جعفر، غیبت نعمانی، ب۲۰،ح۹.
- ↑ ر.ک. یوسفیان، مهدی؛ رخدادهای ظهور، ص ۲۷ ـ ۲۸؛ محمدی اشتهاردی، محمد، حضرت مهدی فروغ تابان ولایت، ص ۱۴۰ ـ ۱۴۱.
- ↑ صدر، سید محمد، تاریخ پس از ظهور، ص۲۳۳-۲۳۵.
- ↑ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، ص ۶۷۲؛ عیاشی، تفسیر، ج ۱، ص ۶۷؛ نعمانی، غیبة، ص ۳۱۵؛ بحارالانوار، ج ۲، ص ۳۶۸؛ کافی، ج ۸، ص ۳۱۳؛ المحجّة، ص ۱۹
- ↑ هر کجا باشید، خداوند همگی شما را خواهد آورد؛ سوره بقره، آیه: ۱۴۸
- ↑ فردوس الاخبار، ج ۲، ص ۴۴۹
- ↑ روضة الواعظین، ج ۲، ص ۲۶۳؛ عقد الدرر، ص ۶۵؛ متقی هندی، برهان، ص ۱۴۵
- ↑ بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۳۲۴؛ اثبات الهداة، ج ۳، ص ۵۸۲؛ ترجمه جلد ۱۳، بحارالانوار ص ۹۱۶
- ↑ مجمع البیان، ج ۱، ص ۲۳۱؛ اثبات الهداة، ج ۳، ص ۵۲۴؛ نورالثقلین، ج ۱، ص ۱۴۰، بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۲۹۱
- ↑ نعمانی، غیبة، ص ۳۱۶؛ بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۱۹۸؛ بشارة الاسلام، ص ۱۹۸
- ↑ طبسی؛ نجم‌الدین، چشم اندازی به حکومت مهدی، ص ۷۴.
- ↑ " إِنَّ الْقَائِمَ يَنْتَظِرُ مِنْ يَوْمِهِ ذِي طُوًى فِي عِدَّةِ أَهْلِ بَدْرٍ ثَلَاثِمِائَةٍ وَ ثَلَاثَةَ عَشَرَ رَجُلًا حَتَّى يُسْنِدَ ظَهْرَهُ إِلَى الْحَجَرِ يَهُزُّ الرَّايَةَ الْمِغْلَبَة"؛ غیبت نعمانی، ب۲۰،ح۹؛ معجم احادیث امام مهدی(، ج۳، ص۲۴۳، ح۷۷۱؛ بحارالانوار، ج۵۲، ص۳۷۰، ح۱۵۸.
- ↑ " فَمَنِ ابْتُلِيَ فِي الْمَسِيرِ وَافَاهُ فِي تِلْكَ السَّاعَةِ وَ مَنْ لَمْ يُبْتَلَ بِالْمَسِيرِ فُقِدَ عَنْ فِرَاشِه ... َ هُوَ وَ اللَّهِ قَوْلُ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ (ع) الْمَفْقُودُونَ عَنْ فُرُشِهِمْ وَ هُوَ قَوْلُ اللَّهِ فَاسْتَبِقُوا الْخَيْراتِ أَيْنَ ما تَكُونُوا يَأْتِ بِكُمُ اللَّهُ جَمِيعا "؛ نعمانی، ب۲۰، ح۶؛ معجم احادیث امام مهدی(، ج۵، ص۲۶، ح۱۴۵۳؛ بحارالانوار، ج۵۲، ص۳۴۱، ح۹۱.
- ↑ یوسفیان، مهدی؛ رخدادهای ظهور، ص ۲۷ - ۲۸.
- ↑ سوره بقره، آیه۱۴۸. «هر کجا باشید خداوند همه شما را می‌آورد»
- ↑ بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۳۰۶.
- ↑ رحیمی، عباس، امید فردا، ص۳۸.
- ↑ این حدیث از امام باقر (ع) نقل شده (بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۳۰۴ و ۳۰۷).
- ↑ اثبات الهداة، ج ۷، ص ۹۲.
- ↑ " یَجْمَعُ اللَّهُ تَعَالَى لَهُ مِنْ أَقَاصِی الْبِلَادِ عَلَى عِدَّةِ أَهْلِ بَدْرٍ ثَلَاثِمِائَةٍ وَ ثَلَاثَةَ عَشَرَ رَجُلا "؛ بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۳۱۰؛ به همین مضمون در کتاب اثبات الهداة ج ۷، ص ۱۷۶، نقل شده با این بیان که حضرت قائم (ع) کنار حرم می‌ایستد و با فریاد یارانش را می‌طلبد، خداوند در یک شب ۳۱۳ نفر یارانش را از دورترین نقاط زمین در آنجا به گرد هم می‌آورد
- ↑ محمدی اشتهاردی، محمد، حضرت مهدی فروغ تابان ولایت، ص ۱۴۰ - ۱۴۱.
- ↑ ر.ک: الملاحم، ص۱۴۶.
- ↑ روضة الواعظین، ج۲، ص۲۶۳؛ عقد الدرر، ص۶۵؛ البرهان، ص۱۴۵.
- ↑ " وَ يَقِفُ بَيْنَ الرُّكْنِ وَ الْمَقَامِ فَيَصْرُخُ صَرْخَةً فَيَقُولُ يَا مَعَاشِرَ نُقَبَائِي وَ أَهْلَ خَاصَّتِي وَ مَنْ ذَخَرَهُمُ اللَّهُ لِنُصْرَتِي قَبْلَ ظُهُورِي عَلَى وَجْهِ الْأَرْضِ ائْتُونِي طَائِعِينَ فَتَرِدُ صَيْحَتُهُ (ع) عَلَيْهِمْ وَ هُمْ عَلَى مَحَارِيبِهِمْ وَ عَلَى فُرُشِهِمْ فِي شَرْقِ الْأَرْضِ وَ غَرْبِهَا فَيَسْمَعُونَهُ فِي صَيْحَةٍ وَاحِدَةٍ فِي أُذُنِ كُلِّ رَجُلٍ فَيَجِيئُونَ نَحْوَهَا وَ لَا يَمْضِي لَهُمْ إِلَّا كَلَمْحَةِ بَصَرٍ حَتَّى يَكُونَ كُلُّهُمْ بَيْنَ يَدَيْهِ (ع) بَيْنَ الرُّكْنِ وَ الْمَقَامِ فَيَأْمُرُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ النُّورَ فَيَصِيرُ عَمُوداً مِنَ الْأَرْضِ إِلَى السَّمَاءِ فَيَسْتَضِيءُ بِهِ كُلُّ مُؤْمِنٍ عَلَى وَجْهِ الْأَرْضِ وَ يَدْخُلُ عَلَيْهِ نُورٌ مِنْ جَوْفِ بَيْتِهِ فَتَفْرَحُ نُفُوسُ الْمُؤْمِنِينَ بِذَلِكَ النُّورِ وَ هُمْ لَا يَعْلَمُونَ بِظُهُورِ قَائِمِنَا أَهْلَ الْبَيْتِ (ع) ثُمَّ يُصْبِحُونَ وُقُوفاً بَيْنَ يَدَيْهِ وَ هُمْ ثَلَاثُمِائَةٍ وَ ثَلَاثَةَ عَشَرَ رَجُلًا بِعِدَّةِ أَصْحَابِ رَسُولِ اللَّهِ (ص) يَوْمَ بَدْرٍ "؛ مختصر بصائر الدرجات، ص۱۷۲؛ الزام الناصب، ج۲، ص۲۲۳؛ بحار الانوار، ج۵۳، ص۷.
- ↑ "الْمَفْقُودُونَ عَنْ فُرُشِهِمْ ثَلَاثُمِائَةٍ وَ ثَلَاثَةَ عَشَرَ رَجُلًا عِدَّةُ أَهْلِ بَدْرٍ فَيُصْبِحُونَ بِمَكَّةَ وَ هُوَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ ﴿ أَيْنَ ما تَكُونُوا يَأْتِ بِكُمُ اللَّهُ جَمِيعاً﴾ وَ هُمْ أَصْحَابُ الْقَائِمِ (ع)"؛ کمال الدین و تمام النعمه، ج ۲، ص۶۵۴.
- ↑ سوره بقره، آیه ۱۴۸.
- ↑ "عَنِ الْمُفَضَّلِ بْنِ عُمَرَ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ (ع) لَقَدْ نَزَلَتْ هَذِهِ الْآيَةُ فِي الْمُفْتَقِدِينَ مِنْ أَصْحَابِ الْقَائِمِ (ع) قَوْلُهُ عَزَّ وَ جَلَّ أَيْنَ ما تَكُونُوا يَأْتِ بِكُمُ اللَّهُ جَمِيعاً إِنَّهُمْ لَيَفْتَقِدُونَ عَنْ فُرُشِهِمْ لَيْلًا فَيُصْبِحُونَ بِمَكَّةَ وَ بَعْضُهُمْ يَسِيرُ فِي السَّحَابِ يُعْرَفُ بِاسْمِهِ وَ اسْمِ أَبِيهِ وَ حِلْيَتِهِ وَ نَسَبِهِ قَالَ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاكَ أَيُّهُمْ أَعْظَمُ إِيمَاناً قَالَ الَّذِي يَسِيرُ فِي السَّحَابِ نَهَاراً"؛ الغیبة، نعمانی، ص ۳۱۳؛ کمال الدین و تمام النعمه، ج ۲، ص۶۷۲.
- ↑ صمدی، قنبر علی، آخرین منجی، ص211-213.
- ↑ مختصر بصائر الدرجات، ص ۱۷۹–۱۸۲.
- ↑ إثبات الهداة، ج ۳، ص ۵۸۷، ح ۸۰۴.
- ↑ نعمانی، الغیبة، ص ۳۱۶، ح ۱۱.
- ↑ نمل، آیه ۶۲.
- ↑ بقره، آیه ۱۴۸.
- ↑ نعمانی، الغیبة، ص ۳۱۴، ح ۶.
- ↑ ر.ک: محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامهٔ امام مهدی، ج ۸، ص ۲۸۳–۳۸۷.
- ↑ باقری‌زاده اشعری، محمد، از امام مهدی بیشتر بدانیم، ص۱۱۶-۱۱۸.
- ↑ بحارالأنوار، ج ۵۲، ص ۲۸۸، باب ۲۶
- ↑ «پس انصار او از اطراف زمین به خدمت او می‌رسند در حالی که زمین برای آنها می‌چرخد تا اینکه با او بیعت کنند»
- ↑ «پس شیعیان از اطراف زمین خدمت او می‌رسند در حالی که زمین برای آنها می‌چرخد، تا آنکه با او بیعت کنند
- ↑ رضوانی، علی اصغر، موعودشناسی و پاسخ به شبهات، ص ۵۹۰.
- ↑ و هر کس را قبله‌ای است که روی بدان می‌کند، باری، در کارهای نیک از یکدیگر پیشی گیرید. هرجا که باشید خداوند همگی شما را باز خواهد آورد، خداوند بر هر کاری تواناست؛ سوره بقره، آیه: ۱۴۸.
- ↑ بحارالانوار، ج۵۲، ص۳۱۵ و ۳۱۶.
- ↑ آفتاب مهر، ج۱، ص ۱۱۱- ۱۱۲.