یاران امام مهدی چگونه آزموده میشوند؟ (پرسش)
یاران امام مهدی چگونه آزموده میشوند؟ | |
---|---|
موضوع اصلی | بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت |
مدخل بالاتر | مهدویت / عصر ظهور امام مهدی / یاران امام مهدی |
مدخل اصلی | آزمون یاران امام مهدی |
یاران امام مهدی (ع) چگونه آزموده میشوند؟ یکی از پرسشهای مرتبط به بحث مهدویت است که میتوان با عبارتهای متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤالهای مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.
پاسخ جامع اجمالی
ضرورت آزمودن یاران
همۀ انبیا و مصلحان الهی، هستههای اصلی نهضت خویش را با آزمایش انتخاب کردهاند، چراکه نهضت همراه با سختیهایی است که بدون داشتن یاران فداکار و وفادار نمیتوان حرکتی کرد. یاران امام زمان (ع) نیز از این قاعده مستثنی نیستند. منتظران به میزان درجات ایمان و گذر از آزمونها، از یکدیگر متمایز میشوند. حتی بعد از جمع شدن نیروها، آزمونها سختتر میشود، امام با آزمونهای جسمی و روانی، باورها را به آزمایش میگذارد و باورهای خرافی و عوامانه را زیر سؤال میبرد و معارف فراموش شده را آشکار میسازد. در این آزمایشهای سخت، صاحبان بصیرت و معرفت، متزلزل نشده و استوار میمانند، ولی آنان که در باورهای خود ناخالصی دارند از پیرامون حضرت پراکنده میشوند[۱].
آزمودن یاران
آزمونهای انقلاب جهانی حضرت مهدی (ع) بر دو قسم است، برخی از آنها پیش از استقرار دولت جهانی است و برخی دیگر پس از آن.
آزمونهای پیش از استقرار دولت امام عصر (ع)
آزمونهای مختلفی قبل از تشکیل حکومت امام عصر (ع) وجود دارد مانند:
- ظهور مهدی موعود (ع) با سیمایی جوان، در حالی که مردم گمان میکنند حضرت پیرمردی سالخورده است. این رویداد، خود آزمونی خواهد بود برای کسانی که به آسانی شک به دل خود راه میدهند[۲].
- کشتار وسیعی که امام (ع) در آغاز ظهور انجام میدهد. امام (ع) پس از آنکه دلایل کافی و کاملی بر راستگویی و عدالتش آورد و افکار عمومی جهانیان یقین کرد او مهدی موعود است دیگر پاسخی به شبهههای معاندان نخواهد داد جز آنکه دامنه کشتار را به همۀ دروغگویان و شایعهپراکنان گسترش دهد. این آزمون موجب شکست مضاعف کسانی خواهد شد که در امتحانات پیش از ظهور نیز طعم شکست را چشیدهاند[۳].
گذراندن این دو آزمون برای یاران امام مهدی (ع) آسان بوده و موفقیت در آن قطعی است؛ بر خلاف امتحانات پس از تشکیل حکومت[۴].
آزمونهای پس از استقرار دولت امام عصر (ع)
اما پس از تشکیل حکومت حضرت، آزمایشهای گوناگونی وجود دارد که به مراتب مشکلتر از آزمونهای قبلی است و قبولی در آنها بصیرت و استواری خاص خودش را میطلبد، مانند:
- استفاده از شیوههای داوری پیامبران گذشته توسط امام (ع): این کار موجب حیرت و تردید برخی از یاران حضرت میشود و امام همه کسانی را که در کار او تشکیک نمایند به قتل میرساند[۵]. ممکن است گفته شود با آن ذهنیتی که از یاران امام داریم اینگونه مخالفتها و نافرمانیها از آنان بعید به نظر میرسد. منتها باید توجه داشت، یاران امام دو دسته هستند؛ دسته اول همان ۳۱۳ نفر هستند که در برابر فرمانهای امام تسلیماند و دسته دوم کسانی هستند که هنگام ظهور به امام میپیوندند و ممکن است اینگونه مخالفتها از آنان باشد، البته ممکن است دسته اول هم چنین مخالفتهایی داشته باشند؛ چراکه آنها نه معصوماند و نه از برنامههای امام اطلاع دقیقی دارند[۶]. این نوع آزمایش فوائدی دارد که برخی از آنها عبارتاند از:
- سختگیری حضرت نسبت به یارانی که به عنوان حاکمان مناطق به سراسر جهان اعزام میکند. آنها پس از گسیل شدن به محل مأموریت خود، از سوی پیشوای موعود به شدت تحت نظر و مراقبت قرار میگیرند، تا در اجرای عدالت، جدی و سختگیر باشند. پیامبر اکرم (ص) فرمود: «نشانه مهدی آن است که بر کارگزارانش سختگیر و در مال و ثروت بخشنده و نسبت به درماندگان دلسوز و مهربان است»[۸][۹]
پاسخها ودیدگاههای متفرقه
۱. آیتالله صدر؛ |
---|
آیت الله شهید سید محمد صدر در کتاب «تاریخ پس از ظهور» در اینباره گفته است:
۱.«ظهور مهدی موعود (ع) با سیمایی جوان؛ در حالی که مردم میپندارند آن حضرت پیر مردی سالخورده است. پیش از این درباره این موضوع بحث کرده و گفتهایم که این پندار کسانی است که با اندیشه دینی به طور عمیق آشنا نیستند؛ زیرا هم از دیدگاه امامیه و هم از دیدگاه اهل سنت، این پندار بیمعنی میباشد. ۲.کشتار وسیعی که امام (ع) در آغاز ظهور انجام میدهد. این اقدام عکسالعمل شدید منحرفان را بر خواهد انگیخت و با بهتان و دروغ و شایعه به رویارویی با آن حضرت خواهند برخاست. آشکارترین مثال، تشکیک در مهدویت اوست. میگویند: "او از خاندان پیامبر (ص) نیست، چه اگر چنین بود، [به ما] رحم میکرد". استدلال آنها این است که مهدی منتظر به اجماع مسلمانان از خاندان پیامبر (ص) میباشد این فرد از خاندان پیامبر (ص) نیست پس او مهدی منتظر نیست. امام (ع) پس از آن که دلایل کافی و کاملی بر راستگویی و عدالتش آورد و افکار عمومی جهانیان یقین کرد که او مهدی موعود است دیگر پاسخی به شبهههای معاندان نخواهد داد جز آن که دامنه کشتار را به همه آن دروغگویان و شایعهپراکنان گسترش دهد. در نتیجه، این آزمون موجب شکست مضاعف کسانی خواهد شد که در امتحانات پیش از ظهور نیز طعم شکست را چشیدهاند. اما ایمانآورندگان به مهدی (ع)، اصولا در این آزمون مورد امتحان قرار نخواهند گرفت. این دو آزمون که برشمردیم، پیش از استقرار دولت جهانی انجام خواهد شد و بنابراین در فهرست روشهای کلی تربیتی که دولت جهانی برای تحول جامعه و هدایت آن به سوی قلههای کمال برمیگزیند، قرار ندارد. گذراندن این دو آزمون برای یاران امام مهدی (ع) آسان بوده و موفقیت آنها در آن قطعی است؛ بر خلاف امتحانات آینده که به دلیل پیچیدگی معلوم نیست که در آن موفق شوند. ۳. برگرفتن شیوههای داوری پیامبران گذشته توسط امام (ع). این کار موجب حیرت و تردید برخی از یاران حضرت میشود؛ در نتیجه بر اساس روایات، امام (ع) همه کسانی را که در کار او تشکیک نمایند به قتل میرساند. خوب است در این باره ضمن چند نکته به بحث و بررسی بپردازیم:
الف). همان طور که ثابت شده است، حضرت ولی عصر (ع) مانند پیامبر اکرم (ص) از خود مؤمنان به جانها و اموالشان سزاوارتر و نزدیکتر است. بنابراین میتواند هر کاری را که مصلحت بداند انجام دهد. ب). همه این امور از دیدگاه اسلامی و فقهی، دارای دلایل صحیحی میباشد. در نتیجه اگر شخص به این دو مطلب توجه نداشته باشد و به خصوص خود را در برابر دلیل قاطعی که امام (ع) برای راستگویی و عدالت خویش میآورد به فراموشی و غفلت بزند، نباید شگفت زده شویم؛ زیرا او به جای استدلال منطقی، تنها اظهار شگفتی و تعجب مینماید. حتی ممکن است او با زبانی فقیهانه زبان به اعتراض بگشاید و بگوید: او باید اصول متداول قضایی را به کار بندد. اما امام (ع) چنین نخواهد کرد.
مهمترین فوایدی که به نظر میرسد از این آزمایش بهدست آید، عبارتاند از:
۴. چهارمین آزمون، از سختگیری حضرت بقیة الله (ع) نسبت به یارانی است که به عنوان حاکمان مناطق به سراسر جهان اعزام میکند. آنها پس از گسیل شدن به محل مأموریت خود، از سوی پیشوای موعود به شدت تحت نظر و مراقبت قرار میگیرند، تا در اجرای عدالت، جدی و سختگیر باشند و از مسئولیت خطیری که بر دوش آنها نهاده شده همواره به خوبی پاسداری نمایند و دچار غفلت یا خطا نگردند. سیوطی و ابن طاووس از نعیم بن حماد نقل کردهاند که پیامبر (ص) فرمود: "عَلاَمَةُ اَلْمَهْدِيِّ أَنْ يَكُونَ شَدِيداً عَلَى اَلْعُمَّالِ، جَوَاداً بِالْمَالِ، رَحِيماً بِالْمَسَاكِينِ "[۱۰]. (روایت سیوطی) المهدی سمح بالمال، شدید علی العمال، رحیم بالمساکین[۱۱] نشانه مهدی آن است که بر کارگزارانش سختگیر و در مال و ثروت بخشنده و نسبت به درماندگان دلسوز و مهربان میباشد. مراد حدیث از "عامل" کسی نیست که کارگری میکند زیرا در ادامه میگوید "رَحِيماً بِالْمَسَاكِينِ" و اگر "عامل" به آن معنا باشد، او نیز از مساکین و درماندگان خواهد بود، در نتیجه امام (ع) باید نسبت به او مهربان باشد و نه سختگیر. پس بهتر آن است که "عامل" را کارگزار اجرایی در دولت جهانی امام مهدی (ع) بدانیم. سختگیری بر آنان تنها به خاطر اهمیت والای اجرای عدالت و مراقبت از آنان است تا سستی و یا انحراف در آنها راه نیابد»[۱۲]. |
۲. حجت الاسلام و المسلمین مروجی طبسی؛ |
---|
حجت الاسلام و المسلمین محمد جواد مروجی طبسی، در کتاب «همراه با مهدی از مکه تا قدس» در اینباره گفته است:
«امام محمد باقر (ع) درباره آزمایش یاران امام مهدی (ع) و به قتل رسیدن برخی از آنها توسط خود امام چنین فرموده است: امام مهدی قضاوتی میکند اما برخی از یارانش که در رکاب ایشان شمشیر زدهاند، قضاوت آن حضرت را که داوری حضرت آدم (ع) بوده است، نادرست و ناپسند میانگارند. حضرت نیز آنها را پیش آورده گردنشان را میزند. بار دیگر قضاوتی میکند که دسته دیگری که پیش از آن در خدمت امام شمشیر زدهاند، بر آن داوری که داوری حضرت داود (ع) بوده است، اعتراض میکنند. امام مهدی آنها را نیز فرا خوانده و گردن میزند. سپس داوری سوم را آغاز میکند که همان داوری حضرت ابراهیم (ع) است. این بار نیز گروه دیگری ناخرسند میشوند که امام گردن آنها را هم میزند. اما پس از چهارمین داوری امام که قضاوت حضرت محمد مصطفی (ص) است، دیگر کسی با ایشان مخالفت نمیکند[۱۳]. ممکن است گفته شود با آن ذهنیتی که از یاران امام داریم اینگونه مخالفتها و نافرمانیها از آنان نسبت به امام عصر، بعید به نظر میرسد. پاسخ میدهیم: یاران امام دو دسته هستند؛ دسته اول همان ۳۱۳ نفر هستند و در برابر فرمانهای امام تسلیماند و دسته دوم کسانی هستند که هنگام ظهور به امام میپیوندند و ممکن است اینگونه مخالفتها از دسته دوم باشد، اگر چه ممکن است دسته اول هم دست به چنین مخالفتهایی بزنند؛ چرا که آنها نه معصوماند و نه از برنامههای امام اطلاع دقیقی دارند زیرا امام مأمور به واقع بوده و تا آن روز کسی به چنین دستوری عمل نمیکرده است، چنانچه از ماجرای بعد حقیقت امر روشن خواهد شد. مفضل بن عمر از امام صادق (ع) روایت کرده که فرمود: گویا حضرت قائم (ع) را مینگرم که بر منبر کوفه نشسته و یارانش اطراف او را گرفتهاند. آنان سیصد و سیزده مرد به شمار جنگاوران بدر و کسانی هستند که پرچمداران و حاکمان خدا روی زمیناند. در این هنگام امام مهدی (ع) نامهای سربسته و مهر شده به مهری زرین را از قبای مبارکش بیرون میآورد. این، همان نامه و دستورالعملی است که از سوی پیامبر (ص) علاوه بر آنها میخواند. یاران با شنیدن سخنان امام همانند گوسفندان بیزبان از هر سو پا به فرار میگذارند به طوری که جز وزیر و یازده نفر نقیب کسی نزد حضرت باقی نمیماند درست به همان تعدادی که به همراه حضرت موسی (ع) باقی ماندند. آنان روی زمین به دنبال پناهگاه میگردند اما هرگز پناهی جز او پیدا نمیکنند و ناچار به سوی امام باز میگردند. امام صادق (ع) اضافه میکند: به خدا سوگند من آن سخنی را که حضرتش به آنها میگوید و یاران به او کفر میورزند میدانم[۱۴]. ناگفته نماند که ممکن است این امتحان به منظور آمادهسازی آنان برای مرحله جدیدی بوده باشد که درک و شنیدنش برای آنها تا آن حد سخت بوده است»[۱۵]. |
۳. آقای تونهای (پژوهشگر معارف مهدویت)؛ |
---|
آقای مجتبی تونهای، در کتاب «موعودنامه» در اینباره گفته است:
«همه انبیاء و مصلحان الهی، هستههای اصلی نهضت خویش را با آزمایش برگزیدهاند، چرا که راه دشوار است و آمیخته با رنجها، و بدون داشتن یارانی آبدیده، سرد و گرمچشیده، فداکار و وفادار، نمیتوان خطر کرد. طالوت، که در روایات، یاران مهدی به یاران او تشبیه شدهاند[۱۶]، در نبرد با جالوت، لشکریانش را با تشنگی آزمود. تنپروران و ناشکیبایان نظم را بر هم زدند، حریصانه به آب افتادند، ولی صبورمردان از آن، لب تر نکردند. از این راه، روشن شد که گروه نخست، ارزش و توان همراهی با طالوت را ندارند و سرانجام، در رویارویی با سپاه دشمن، وحشت آنان را فراگرفت و از جنگیدن، بازماندند؛ ولی گروه دوم که ایمان فکری و بصیرت واقعی داشتند، همه پیروزی را در اختیار خدا دیدند و صبورانه مقاومت ورزیدند. یاران مهدی (ع) نیز برای رسیدن به درجه شایستگی همراهی، از غربالهای گوناگون گذر داده میشوند و پس از پیمودن مراحل دشوار، به قله رفیع "نصرت" بالا میروند. پارهای آزمایشها پیش از قیام صورت میگیرد و پارهای پس از آن. طولانی شدن غیبت، فتنهها، فریبندگیها، افکار باطل، جاه و مقام، جلوهفروشان، محرابداران، دین به دنیا فروشان، عالمنمایان و. . . بسیاری از منتظران را از راه بازمیدارند. به میزان درجات ایمان و گذر از آزمونها، منتظران متمایز میشوند و به میزان مایههای ایمانی، در یاری امام بر یکدیگر پیشی میجویند. به فرموده امام صادق (ع): "در وقت ظهور، برخی یاران، شب در بستر ناپدید میشوند و فردای آن در مکهاند و گروهی روز در آسمان راه میسپارند. گفتم: فدایت شوم کدام یک ایمانشان بیشتر است؟ فرمود: آنکه در آسمان حرکت میکند"[۱۷]. پس از گرد آمدن نیروها، ازمونها سختتر میشود. امام با آزمونهای جسمی و روانی، باورها را به آزمایش میگذارد. از جمله، همانند طالوت که سپاهیانش را با تشنگی آزمود، یاران امام نیز با تشنگی امتحان خواهند شد[۱۸]. فراتر از آن، امام بیپروا به باورهای خرافی و عوامانه حمله میبرد و معارف به دور از دسترس و پوشانده شده در غبار فراموشی را آشکار میسازد. در این تکانهای فکری، صاحبان بصیرت و معرفت، تزلزلی به خود راه نداده و استوار برجای میمانند، ولی آنان که در باورهای خود ناخالصی دارند و اندیشه را از سرچشمه نگرفتهاند و در حقانیت امام تردید کردهاند، از پیرامون حضرت پراکنده میشوند[۱۹]. هنگام سخنرانی امام در مسجد کوفه و تخریب دیوار مسجد پیامبر، تفاوتهای فکری و بینش همراهان به بوته آزمایش درمیآید و درجه و رتبه یاران در پیروی فرامین امام ارزیابی میشود[۲۰]»[۲۱]. |
پرسشهای وابسته
- برای یاری امام مهدی چه باید کرد؟ (پرسش)
- در زمان غیبت امام مهدی چه کارهایی باید به جا آوریم که ظهور ایشان نزدیک گردد و جزء یاران و سربازان حضرت باشیم؟ (پرسش)
- آیا امام مهدی هنگامی که سیصد و سیزده یار داشته باشد ظهور میکند؟ (پرسش)
- آیا جنیان نیز مانند شیعیان به یاری امام مهدی میآیند؟ (پرسش)
- وزیران دولت امام مهدی غالباً از چه قشری هستند؟ (پرسش)
- آیا یاران امام مهدی جوان هستند و امام مهدی در حکومت خود از جوانان استفاده میکند؟ (پرسش)
- آیا همه یاران امام مهدی جوان بوده افراد کهن سال میان آنان نیست؟ چرا بیشتر آنها جوان هستند؟ (پرسش)
- آیا یاران امام مهدی همه از اقوام گذشته هستند یا ما هم میتوانیم از یاران حضرت باشیم و به او کمک کنیم؟ (پرسش)
- آیا امام مهدی مانند دیگر امامان اصحابی دارند؟ (پرسش)
- مردم چه شهرهای از یاوران امام مهدی هستند؟ (پرسش)
- مأموریتهای یاران امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- آیا میتوان پیروان راستین حضرت مسیح را که مسلمان نیستند جزو یاران امام مهدی برشمرد؟ (پرسش)
- آیا هرکس میتواند با انجام دادن عمل نیک یکی از یاران امام مهدی گردد؟ (پرسش)
- اگر اسامی اصحاب امام مهدی از ابتدا مشخص شده چگونه ما میتوانیم خود را از اصحاب او قرار دهیم؟ (پرسش)
- امام مهدی با اصحاب خود بر سر چه اصولی پیمان میبندد؟ (پرسش)
- انصار امام مهدی چه کسانی هستند؟ (پرسش)
- نشانههای یاوران امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- آیا یاران اصلی امام مهدی جوانان هستند؟ (پرسش)
- سلاح یاران امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- چگونه میتوان فهمید که ما جزء یاران امام مهدی هستیم؟ (پرسش)
- آیا از امام مهدی درباره شیعیان فرمایشی رسیده است؟ (پرسش)
- چه کسانی با امام مهدی بیعت خواهند کرد؟ (پرسش)
- بیعت یاران با امام مهدی در کجاست؟ (پرسش)
- آیا در قرآن به یاران امام مهدی اشاره شده است؟ (پرسش)
- آیا با امام مهدی از روی اکراه بیعت میشود؟ (پرسش)
- آیا امام مهدی در جابلقا یارانی دارد؟ (پرسش)
- آیا با خواندن چهل بار دعای عهد یار حضرت مهدی میشویم؟ (پرسش)
- آیا به نام یاران امام مهدی و محل سکونت آنها در روایات اشارهای شده است؟ (پرسش)
- آیا در روایات به محل سکونت یاران امام مهدی اشارهای شده است؟ (پرسش)
- آیا در میان اصحاب امام مهدی عرب وجود ندارد؟ (پرسش)
- آیا در میان این همه مسلمان و شیعه سیصد و سیزده نفر یار برای امام مهدی وجود ندارد؟ (پرسش)
- آیا یاران امام مهدی حتما باید نماز اول وقت بخوانند و کار نیک انجام دهند و حجاب خود را حفظ نمایند یا اگر تنها عاشق امام باشند کافی است؟ (پرسش)
- با توجه به جهانی بودن حکومت امام مهدی و محدود بودن یاران آن حضرت، آیا ایشان از نیروهای غیبی نیز بهره خواهند برد؟ (پرسش)
- شعار یاوران امام مهدی در خونخواهی امام حسین چیست؟ (پرسش)
- بیشتر یاران امام مهدی از شرق هستند چگونه با عقب ماندگی شرق میتوان بر غرب پیروز شد؟ (پرسش)
- چگونه میتوان با سیصد و سیزده نفر دنیا را تسخیر کرد؟ (پرسش)
- آیا امام مهدی یارانی غیرعرب دارد؟ (پرسش)
- چگونه میتوانیم از یاران واقعی امام مهدی باشیم؟ (پرسش)
- چه کسانی از پیامبران الهی با امام مهدی همراه میشوند؟ (پرسش)
- یاران کنونی امام مهدی چگونه به حضرت پیوستهاند؟ (پرسش)
- سرانجام یاران امام مهدی چه میشود؟ (پرسش)
- آیا یاران امام مهدی حتما باید نماز اول وقت بخوانند و کار نیک انجام دهند و حجاب خود را حفظ نمایند یا اگر تنها عاشق امام باشند کافی است؟ (پرسش)
- ریزش و رویش درباره یاران امام مهدی به چه معناست؟ (پرسش)
- آیا با اینکه گناهکارم آرزوی اینکه روزی از یاران امام مهدی باشم گناه دارد؟ (پرسش)
- سپاهیان امام مهدی چگونه خود را به نزد امام مهدی میرسانند؟ (پرسش)
- امام مهدی برای پذیرش سپاهیان چه شرایطی را بیان کردهاند؟ (پرسش)
- فرماندهان سپاه امام مهدی چه کسانی هستند؟ (پرسش)
- اهداف یاوران مهدی چیست؟ (پرسش)
- امام مهدی هنگام ظهور بر اساس چه اصولی با یاران خود پیمان میبندد؟ (پرسش)
- آیا روایاتی مبنی براینکه در زمان غیبت امام مهدی یارانی دارند وجود دارد؟ (پرسش)
- گروههای مختلف یاران امام مهدی کدامند؟ (پرسش)
- جایگاه یاران امام مهدی در انقلاب جهانی چیست؟ (پرسش)
- آیا تعدادی از گروه سیصد و سیزده نفری یاران پیش از ظهور امام مهدی وجود دارند؟ (پرسش)
- یاران امام مهدی چگونه آزموده میشوند؟ (پرسش)
- آزمون امت اسلامی در دولت امام مهدی چگونه است؟ (پرسش)
- شعار یاران امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- از پیشینیان چه کسانی به یاری امام مهدی برمیخیزند؟ (پرسش)
- آیا جنیان نیز امام مهدی را یاری میکنند؟ (پرسش)
- آیا ملائکه نیز امام مهدی را یاری میکنند؟ (پرسش)
- آیا امام مهدی یاران خود را هماکنون برگزیده یا به هنگام ظهور برخواهد گزید؟ (پرسش)
- فرق بین اصحاب و انصار امام مهدی چیست؟ (پرسش)
پانویس
- ↑ ر.ک: تونهای، مجتبی، موعودنامه، ص ۴۲.
- ↑ ر.ک: صدر، سید محمد، تاریخ پس از ظهور، ص۴۴۳-۴۴۸.
- ↑ ر.ک: صدر، سید محمد، تاریخ پس از ظهور، ص۴۴۳-۴۴۸.
- ↑ ر.ک: صدر، سید محمد، تاریخ پس از ظهور، ص۴۴۳-۴۴۸.
- ↑ ر.ک: صدر، سید محمد، تاریخ پس از ظهور، ص۴۴۳-۴۴۸.
- ↑ ر.ک: مروجی طبسی، محمد جواد، همراه با مهدی از مکه تا قدس، ص ۴۲.
- ↑ ر.ک: صدر، سید محمد، تاریخ پس از ظهور، ص۴۴۳-۴۴۸.
- ↑ «عَلاَمَةُ اَلْمَهْدِیِّ أَنْ یَکُونَ شَدِیداً عَلَی اَلْعُمَّالِ، جَوَاداً بِالْمَالِ، رَحِیماً بِالْمَسَاکِینِ»؛ السیوطی، جلال الدین، الحاوی للفتاوی؛ ج ۲، ص ۱۵۰.
- ↑ ر.ک: صدر، سید محمد، تاریخ پس از ظهور، ص۴۴۳-۴۴۸.
- ↑ السیوطی، جلال الدین، الحاوی للفتاوی؛ ج ۲، ص ۱۵۰.
- ↑ ابن طاووس، علی بن موسی، همان؛ ص ۱۳۷.
- ↑ صدر، سید محمد، تاریخ پس از ظهور، ص۴۴۳-۴۴۸.
- ↑ بحارالانوار، ۵۲، ۳۸۹.
- ↑ کمال الدین، ۲، ۶۷۲.
- ↑ همراه با مهدی از مکه تا قدس ص ۴۲.
- ↑ غیبة نعمانى، ص ۳۱۶.
- ↑ بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۳۵۶.
- ↑ غیبة نعمانى، ص ۳۱۶.
- ↑ چشمبهراه مهدى، ص ۳۷۱.
- ↑ بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۳۸۶.
- ↑ تونهای، مجتبی، موعودنامه، ص ۴۲.