حکیمانه‌ترین حکومت (کتاب)

حکیمانه‌ترین حکومت کاوشی در نظریه ولایت فقیه
زبان	فارسی
نویسنده	محمد تقی مصباح یزدی
موضوع	نظریه ولایت فقیه
مذهب	شیعه
ناشر	انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی
محل نشر	قم، ایران
سال نشر	1394 ش
تعداد صفحه	۴۴۰
شابک	‭۹۷۸-۹۶۴-۴۱۱-۹۱۴-۹
شماره ملی	‎۳۸۱۱۶۸۹

حکیمانه‌ترین حکومت (کاوشی در نظریه ولایت فقیه)، کتابی است که با زبان فارسی به بررسی مبحث نظریه ولایت فقیه می‌پردازد. پدیدآورندهٔ این اثر محمد تقی مصباح یزدی است و انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی انتشار آن را به عهده داشته است.

دربارهٔ کتاب

در معرفی این کتاب آمده است: «کتاب حاضر به مبحث نظریه ولایت فقیه پرداخته است و شامل چهار بخش اصلی است. ابتدا مفاهیمی چون سیاست، حکومت، حکومت اسلامی، نظام اسلامی، امامت و ولایت تعریف شده‌اند، سپس پنج پیش فرض جهت شروع بحث ولایت فقیه مطرح شده است. رابطه دین با سیاست، ضرورت حکومت از دیدگاه اسلام، منشأ مشروعیت حکومت اسلامی، جایگاه مردم در حکومت اسلامی، حکومت و ولایت معصومان (ع) از جمله این پیش‌فرض‌ها هستند. در ادامه پیشینۀ نظریه ولایت فقیه گفته شده و ادله اثبات ولایت فقیه مطرح شده است. شرایط ولی فقیه، چگونگی تعیین ولی فقیه، محدوده وظایف و اختیارات ولی فقیه و ساختار حکومت مبتنی بر ولایت فقیه از دیگر مباحث مطرح شده، در این کتاب هستند. سپس ولایت فقیه در نظام جمهوری اسلامی مورد بحث قرار گرفته و در نهایت نیز کارآمدی نظام سیاسی مبتنی بر ولایت فقیه واکاوی شده است».

فهرست کتاب

• مقدمه معاونت پژوهش
• مقدمه

بخش اول: مفاهیم و پیش‌فرض‌ها

فصل اول: مفاهیم

• سیاست
• حکومت
• حکومت اسلامی
• نظام اسلامی
• امامت
• ولایت

1. معنای لغوی و اصطلاحی ولایت
2. موارد کاربرد ولایت در قرآن
3. ولایت تکوینی و تشریعی

• فقیه
• ولایت فقیه

فصل دوم: پیش‌فرض‌های بحث فقیه

• رابطه دین با سیاست

1. نظریه عجین بودن دین با سیاست
   1. ترسیم رابطه دین با سیاست با اساس تحلیل ماهیت دین
   2. رابطه دین با سیاست در قرآن کریم
   3. ولایت امام علی (ع) نماد تفکیک ناپذیری دین از سیاست
2. نظریه جدایی دین از سیاست (سکولاریسم)
   1. مفهوم سکولاریسم
   2. پیشینه سکولاریسم
   3. پیشینه سکولاریسم در غرب
   4. پیشینه سکولاریسم در جهان اسلام
   5. پیشینه سکولاریسم در ایران
3. بررسی مهم‌ترین ادله سکولارها بر جدایی دین از سیاست
4. پیامدهای سکولاریسم

• ضرورت حکومت از دیدگاه اسلام

1. ادله ضرورت حکومت از دیدگاه اسلام
   1. حکومت؛ زمینه‌ساز از تحقق کامل عبودیت خداوند
   2. امکان تخلف از سوی انسان‌ها
   3. ضرورت نظم و امنیت و جلوگیری از اختلال نظام
   4. لزوم وضع احکام و مقررات
      1. احکام و مقررات کلی
      2. احکام و مقررات جزئی
   5. ضرورت ضمانت اجرای قوانین
   6. لزوم تصدی کارهای بی‌متصدی
   7. لزوم تعلیم و تربیت
   8. لزوم ایجاد تعادل میان فعالیت‌های اقتصادی
   9. لزوم دفاع و آمادگی در برابر دشمنان
   10. لزوم رفع اختلاف‌ها و کشمکش‌ها
2. بررسی و ارزیابی نظریه بی‌نیازی از حکومت

• منشأ مشروعیت حکومت اسلامی

1. مفهوم مشروعیت
2. دیدگاه‌ها در زمینه مشروعیت حکومت
   1. مشروعیت مبتنی بر زور و غلبه
   2. مشروعیت مبتنی بر خواست مردم
      1. حکومت مستقیم همه مردم (دموکراسی کهن)
      2. حکومت نمایندگان اکثریت بر مردم (دموکراسی جدید)
      3. مشروعیت مبتنی بر عدالت و ارزش‌های اخلاقی
      4. مشروعیت مبتنی بر خواست الهی

• جایگاه مردم در حکومت اسلامی

1. رابطه حاکمیت انسان با حاکمیت خداوند
2. مردم و نقش آنان در تحقق بخشی به حکومت
3. ملاک و معیار مقبولیت
4. ماهیت بیعت در اسلام
5. ترسیم رابطه حکومت و مردم در حکومت اسلامی
6. اسلام و دموکراسی
7. چگونگی مواجهه با مخالفان در حکومت اسلامی

• حکومت و ولایت معصومان (ص)

1. حکومت و ولایت پیامبران
2. حکومت و ولایت پیامبر اکرم (ص)
   1. مقامات و شئون پیامبر (ص)
   2. لزوم اطاعت از پیامبر (ص) بر اساس آیات قرآن کریم
3. حکومت و ولایت معصومان (ع)

بخش دوم: مباحث نظری ولایت فقیه

فصل اول: پیشینه نظریه ولایت فقیه

• ولایت فقیه در عصر حضور
• ولایت فقیه در عصر غیبت

فصل دوم: ادله اثبات ولی فقیه

1. ادله عقلی
   1. دلیل اول: اصل تنزل تدریجی
   2. جامعیت و جاودانه بودن احکام اسلام
2. ادله نقلی
   1. توفیع شریف
   2. مقبوله عمر بن حنظله

فصل سوم: شرایط ولی فقیه

• علم به قوانین الهی
• عدالت و تقوا
• کفایت و تدبیر

فصل چهارم: چگونگی تعیین ولایت فقیه

• ولایت فقیه؛ امری فردی یا شورایی؟
• جایگاه سیره عقلا در تعیین اصلح
• رجوع به اهل خیره؛ مناسب‌ترین شیوه تشخیص اصلح

فصل پنجم: محدوده وظایف و اختیارات ولی فقیه

• گونه‌شناسی احکام

1. احکام ثابت و متغیر
2. احکام اولیه، ثانویه و حکومتی

• ماهیت ولایت مطلقه و مفیده
• تبیین رابطه مرجعیت و ولایت فقیه
• محدوده جغرافیایی اختیارات ولی فقیه

1. مسئله تعدد فقیهان در یک سرزمین
2. مسئله مرزهای جغرافیایی و حیطه اختیارات ولی فقیه در خارج از مرزها
3. وجه تسمیه ولی فقیه به «ولی امر مسلمین»

• جلوه‌های استبداد ستیزی ولایت مطلقه فقیه
• ولایت مطلقه فقیه و مسئله فقدان عصمت در فقیه
• مبنای اختیارات فقیه؛ وکالت و ولایت؟

فصل ششم: ساختار حکومت مبتنی بر ولایت فقیه

• حکومت اسلامی؛ تأسیسی یا تأییدی؟
• وحدت در عین کثرت در ساختار حکومت اسلامی
• ساختار حکومت اسلامی؛ ساختار آرمان گرای واقع بین
• نقش شورا در ساختار حکومت اسلامی

1. اهمیت شورا در قرآن کریم
2. فواید مشورت‌های پیامبر (ص)
3. جایگاه شورا در قانون‌گذاری
4. جایگاه شورا در تعیین حاکم

طرحی نو در تعیین حاکم و مسئولان دیگر

• تبیین طرح پیشنهادی
• مزایای طرح پیشنهادی
• تذکر

بخش سوم: ولایت فقیه در نظام جمهوری اسلامی

فصل اول: ولایت فقیه و نقش مردم در نظام جمهوری اسلامی

• مفهوم و ماهیت جمهوری اسلامی ایران
• جایگاه رفراندوم در نظام جمهوری اسلامی ایران

فصل دوم: سازوکار تعیین ولی فقیه و نظارت بر او در نظام جمهوری اسلامی

• وظایف مجلس خبرگان
• مبنای تشکیل مجلس خبرگان

1. مبنای تشکیل مجلس خبرگان؛ نشریه انتخاب یا انتصاب؟
2. مبنای عقلی و شرعی تشکیل مجلس خبرگان

• بررسی اشکال دور در معرفی ولی فقیه توسط مجلس خبرگان رهبری

1. بیان اشکال
2. پاسخ به اشکال
   1. پاسخ نقضی
   2. پاسخ‌های حلی

• شرایط اعضای مجلس خبرگان رهبری و پاسخ به چند پرسش

1. چرا در مجلس خبرگان از متخصصانی غیر از فقیهان بهره نمی‌برند؟
2. مجلس خبرگان؛ مجلس فقیهان یا اسلام شناسان؟
3. تشخیص اصلح از سوی افراد غیر اصلح؛ امری موجه یا ناموجه؟
4. آیا زن می‌تواند عضو مجلس خبرگان باشد؟

• پارادوکس عزل درباره مجلس خبرگان رهبری
• شرایط انتقاد از رهبری در نظام جمهوری اسلامی
• طول دوره ولایت فقیه

فصل سوم: رابطه ولایت فقیه با قانون اساسی

• تبیین مسئله
• حل مسئله

بخش چهارم: ولایت فقیه و کارآمدهای نظام سیاسی

فصل اول: ظرفیت‌های تئوریک نظریه ولایت فقیه برای کارآمدی نظام سیاسی

• ولایت؛ حصن الهی برای قرب الهی
• اذن ولی فقیه؛ زمینه‌ساز تصرف در عالم در غصر غیبت
• ولایت فقیه؛ عامل وحدت بخش
• ولایت فقیه؛ نظامی مبتنی بر ضمانت اجرای درونی و بیرونی
• قداست ولی فقیه؛ رمز مصونیت در برابر تهدیدات

فصل دوم: جلوه‌هایی از کارآمدی نظام جمهوری اسلامی در پرتو ولایت فقیه

• جمهوری اسلامی؛ نظامی بر پایه خدامحوری
• جمهوری اسلامی؛ نظامی بر پایه اعتقادات بنیادی اسلامی
• جمهوری اسلامی؛ احیاگر ارزش‌های دینی در جامعه
• جمهوری اسلامی؛ نظامی منسجم و متحد
• جمهوری اسلامی؛ نظامی متکی بر ضمانت اجراهایی درونی و بیرونی
• عزت و اقتدار رهبری؛ زمینه‌ساز اقتدار نظام جمهوری اسلامی
• جمهوری اسلامی؛ نظامی مبتنی بر خودباوری و خودکفایی
• جمهوری اسلامی؛ الگوی مسلمانان و مستضعفان جهان
• جمهوری اسلامی؛ احیا کننده انسانیت و اخلاق معنویت در سطح جامعه
• منابع
• نمایه‌ها
• آیات
• روایات
• نام‌ها
• موضوعات
• کتاب‌ها

دربارهٔ پدیدآورنده

محمد تقی مصباح یزدی

آیت‌الله محمد تقی مصباح یزدی (متولد ۱۳۱۳ش یزد، متوفای ۱۳۹۹ش تهران). تحصیلات حوزوی خود را نزد اساتیدی همچون حضرات آیات: سید حسین بروجردی، محمد علی اراکی، امام خمینی، علامه طباطبایی و محمد تقی بهجت به اتمام رساند. تأسیس و ریاست موْسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، تأسیس بنیاد علمی پژوهشی باقرالعلوم، عضویت هیئت مدیره مدرسه علمیه حقانی، عضویت شورای عالی انقلاب فرهنگی، عضویت جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ریاست شورای عالی مجمع جهانی اهل بیت و نمایندگی مجلس خبرگان رهبری از جمله فعالیت‌های وی است. او علاوه بر تدریس در حوزه‌های علمیه، تاکنون چندین جلد کتاب و مقاله به رشته تحریر درآورده است. «معارف قرآن»، «آذرخش کربلا»، «آموزش عقاید»، «سیمای پیامبر اعظم در آینه نهج‌البلاغه»، «آفتاب ولایت»، «در پرتو ولایت»، «نگاهی گذرا به نظریه ولایت فقیه»، «پرتوی از امامت و ولایت در قرآن کریم»، «تقویت مبانی فکری و اعتقادی»، «حکیمانه‌ترین حکومت»، «جامعه و تاریخ از دیدگاه قرآن»، «راه و راهنماشناسی» و «آثار و فواید وجودی امام عصر در زمان غیبت» برخی از این آثار است.