چه روزنه‌های برای امیدواری شیعیان و مؤمنین برای آینده جهان وجود دارد؟ (پرسش)

چه روزنه‌های برای امیدواری شیعیان و مؤمنین برای آینده جهان وجود دارد؟
موضوع اصلی	بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت
مدخل بالاتر	مهدویت / غیبت امام مهدی / عصر غیبت کبری
تعداد پاسخ	۱ پاسخ

چه روزنه‌های برای امیدواری شیعیان و مؤمنین برای آینده جهان وجود دارد؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.

پاسخ نخست

نجم‌الدین طبسی

آیت الله نجم‌الدین طبسی در کتاب «چشم اندازی به حکومت مهدی» در این‌باره گفته است:

«برخی از روایات درباره مؤمنانی است که هیچ گاه زمین از آنان خالی نمی‌شود وآنان در شرایط سختِ پیش از ظهور نیز در سراسر جهان حضور دارند. تعدادی از روایات به نقش دانشمندان اسلامی‌ و عالمان در زمان غیبت اشاره می‌کند که هر چندگاه باعث دگرگونی در جامعه می‌شوند وآنان را به عنوان حافظان دین معرفی می‌کند. در بعضی از سخنان معصومین (ع) از نقش ویژه شهر قم پیش از ظهور امام زمان (ع) یاد شده است وروایاتی نیز از حضور فعال ایرانیان، پیش وپس از ظهور امام سخن می‌گوید.

1. مؤمنان حقیقی: گاهی با روایاتی رو به رو می‌شویم که در پاسخ کسانی آمده است که گمان می‌کرده‌اند، روزگاری پیش خواهد آمد که جامعه از وجود انسان‌های مؤمن تهی می‌شود. امام (ع) این گمان را نفی کرده، از وجود مؤمنان در هر روزگاری خبر داده است. زید زراء می‌گوید: به امام صادق (ع) عرض کردم: می‌ترسم ما از مؤمنان نباشیم. امام فرمود: چرا چنین فکر می‌کنید؟ گفتم: زیرا می‌بینم در میان ما کسی نیست که برادرش را بر درهم ودینار مقدم دارد؛ ولی این را می‌بینم که درهم ودینار را بر برادر دینی- که ولایت امیرمؤمنان (ع) ما را دور یک دیگر گرد آورده - ترجیح می‌دهیم. امام صادق (ع) فرمود: این چنین نیست که می‌گویی، شما اهل ایمان هستید؛ امّا ایمان شما کامل نمی‌شود مگر هنگامی‌که قائم آل محمد (ع) قیام کند؛ در آن هنگام خداوند خِرَد شما را کامل می‌کند وشما مؤمنان کامل می‌شوید. سوگند به آن خدایی که جانم در دست قدرت اوست، در سراسر جهان، انسان هایی هستند که همه دنیا در نظرشان با پر پشه‌ای برابری نمی‌کند"
2. نقش عالمان و دانشمندان (شیعه): در هر روزگاری که پرده‌های سیاهی وجهل، سایه خود را بر جوامع بشری می‌گستراند این دانشمندان وعالمان دینی بودند که مسؤولیت خود را در جهت زدودن جهل ونادانی از اندیشه‌ها وفساد وتباهی از دامن مردمان به خوبی انجام می‌دادند واز روایات فهمیده می‌شود که عالمان در آخر الزمان نیز این نقش را به خوبی ایفا می‌کنند. امام هادی (ع) می‌فرماید: "اگر در دوران غیبت قائم آل محمد (ص) دانشمندانی نبودند که مردم را به سوی او هدایت وراهنمایی کنند وبا حجت‌های الهی از دین دفاع نمایند وشیعیان ضعیف را از دام‌های شیطان وپیروانش رهایی واز شرّ ناصبی‌ها (ودشمنان اهل بیت) نجات بخشند، کسی در دین خدا پا برجا نمی‌ماند وهمه مرتد می‌شدند؛ ولی آنان رهبری دل‌های شیعیان ضعیف را با قدرت در دست می‌گیرند وحفظ می‌کنند؛ چنان که ناخدای کشتی، سکان وفرمان کشتی را نگاه می‌دارد. بنابراین، آنان نزد خدا، والاترین انسان‌ها هستند" رسول خدا (ص) درباره زنده کننده دین در هر قرن می‌فرماید: "خداوند بزرگ برای امّت اسلام در آغاز هر قرن، شخصی را بر می‌انگیزاند تا دین را زنده نماید" این دو روایت وروایاتی از این گونه، با صراحت به نقش عالمان در روزگار غیبت اشاره دارد وخنثا شدن، توطئه شیطان‌ها وتجدید حیات دین را به دست دانشمندان می‌داند. البته اثبات این مطلب در روزگار ما به دلیل وبرهان نیازی ندارد؛ زیرا نقش حضرت امام خمینی برای از بین بردن نقشه‌های شوم دشمنان - که اساس دین را در جهان معاصر در معرض خطر قرار داده بودند - بر کسی پوشیده نیست. بدون شک عزتی که اسلام در این عصر یافته است، به برکت انقلاب اسلامی‌ایران وبنیان گذار آن، امام خمینی است.
3. نقش شهر قم در آخرالزمان: آن گاه که جامعه بشری به سوی انحطاط وتباهی پیش می‌رود، روزنه امیدی نمایان می‌گردد و مردمی‌ پرچمدار نور در دل آن تاریکی‌ها می‌گردند؛ شهر قم در آخرالزمان این نقش را به عهده دارد. روایات بسیاری وجود دارد که این شهر مقدس وانسان‌های وارسته آن را - که وجود خود را از چشمه زلال مکتب اهل بیت سیراب کرده و رسالت ابلاغ پیام را به عهده گرفته اند - می‌ستاید. امامان معصوم (ع) سخنان گوناگونی درباره قم ونقش آن در نهضت فرهنگی زمان غیبت امام زمان (ع) دارند که به برخی از آنها اشاره می‌کنیم. از برخی روایات استفاده می‌شود که قم واهل آن رمز والگوی تشیع وولایت می‌باشند. از این رو، هر کس را که می‌خواستند، دوست دار اهل بیت وعلاقه مند به آنان معرفی کنند، او را قمی‌ خطاب می‌کردند. گروهی خدمت امام صادق (ع) مشرّف شدند و گفتند: ما از مردم ری هستیم. حضرت فرمود: "آفرین به برادرانمان از اهل قم". آنان چندبار تکرار کردند. ما از ری خدمت شما رسیده ایم وحضرت نیز سخن نخست خود را تکرار کرد. آن گاه فرمود: خداوند حرمی‌ دارد که در مکه است وبرای رسول خدا (ص) نیز حرمی‌است وآن در مدینه است. کوفه حرم امیرالمؤمنین (ع) است وحرم ما (اهل بیت) شهر قم است وبه زودی دختری از فرزندانم به نام فاطمه، در آن دفن می‌شود. هر کس او را (با معرفت) زیارت کند، بهشت بر او واجب می‌شود. راوی گوید: امام صادق (ع) این سخن را هنگامی‌ بیان کرد که هنوز امام کاظم (ع) متولد نشده بود(۱۱۴ صفوان می‌گوید: روزی نزد ابا الحسن - امام کاظم (ع) - بودم وسخن از مردم قم وعلاقه ومیل آنان به حضرت مهدی (ع) به میان آمد؛ امام هفتم (ع) فرمود: "خداوند آنان را رحمت کند واز آنان خشنود باشد. آن گاه ادامه داد، بهشت هشت در دارد که یکی از آن‌ها برای مردم قم است. در میان شهرها وکشورها، آنان نیکان ونخبگان شیعیان ما هستند. خداوند ولایت ودوستی ما را، با طینت وسرشت آنان آمیخته است" از این روایت استفاده می‌شود که ائمه (ع) شهر قم را پایگاه عاشقان اهل بیت و حضرت مهدی (ع) می‌دانسته‌اند وشاید دری از بهشت که به شهر قم اختصاص دارد، باب المجاهدین یا باب الاخیار (درب نیکان) باشد، چنان که در روایت نیز به اهل قم، نیکان شیعه گفته شده است. خداوند در هر زمان، انسان‌هایی دارد که بر دیگران حجّت می‌باشند وچون آنان در راه خدا قدم برداشته، برای اعتلای کلمة الله مبارزه می‌کنند، خداوند یاور آنان خواهد بود وشرّ دشمنان را از آنان دور می‌کند. در زمان غیبت امام عصر (ع) قم ومردم آن بر دیگر انسان‌ها حجّت هستند. امام صادق (ع) می‌فرماید: "گرفتاری‌ها ومشکلات از قم ومردمش به دور است وروزگاری خواهد رسید که قم ومردم آن، حجّت بر همه مردمان باشند وآن هنگام در زمان غیبت قائم ما تا به هنگام ظهور حضرتش می‌باشد واگر چنین نبود، زمین اهلش را فرو می‌برد. به یقین فرشتگان، گرفتاری‌ها را از قم ومردمانش دور می‌کنند وهیچ ستمگری قصد قم را نمی‌کند، مگر آن که خداوند، کمرش را می‌شکند واو را گرفتار درد، مصیبت یا دشمن می‌گرداند. خداوند نام قم ومردم آن را از یاد ستمگران می‌برد؛ چنان که آنان خدا را فراموش کرده اند"

• مرکز نشر فرهنگ اسلامی: یکی دیگر از موارد قابل توجه در روایات این است که شهر قم در روزگار غیبت به عنوان مرکزی برای رساندن پیام اسلام به گوش مستضعفان زمین در خواهد آمد وعالمان ودانشمندان دینی آن، حجّتی بر جهانیان خواهند شد. امام صادق (ع) در این باره می‌فرماید: "به زودی شهر کوفه از مؤمنان تهی می‌گردد وعلم ودانش از آن جا رخت بر می‌بندند وچون ماری که در گوشه‌ای چنبره زده است، محدود می‌گردد واز شهری که آن را قم می‌نامند، ظهور می‌کند وآن جا پایگاه علم وفضیلت ومعدن دانش وکمال می‌گردد؛ به گونه‌ای که روی زمین هیچ مستضعف (فکری) نمی‌ماند که از دین آگاهی نداشته باشد؛ حتی زنان پرده نشین، واین زمان، نزدیک به زمان ظهور قائم ما خواهد بود. خداوند، قم ومردمش را جانشین حضرت حجّت قرار می‌دهد واگر چنین نبود، زمین اهلش را فرو می‌برد وحجّتی بر زمین نمی‌ماند. بنابراین، علم ودانش از شهر قم به شرق وغرب جهان سرازیر می‌شود وحجّت بر جهانیان تمام می‌گردد؛ به گونه‌ای که هیچ شخصی نمی‌ماند که دین ودانش به او نرسیده باشد وآن گاه حضرت قائم (ع) ظهور می‌کند وعذاب الهی بر کافران به دست آن حضرت فرود می‌آید؛ زیرا خداوند، از بندگان انتقام نمی‌گیرد، مگر هنگامی‌که حجّت بر آنان تمام شده باشد" در روایت دیگری آمده است: "اگر مردم قم نبودند، دین از بین می‌رفت". از برخی روایات فهمیده می‌شود که، ائمه (ع)، شیوه عالمان قم را مورد تأیید قرارداده‌اند. امام صادق (ع) در این باره می‌فرماید: "بر فراز قم فرشته‌ای است که دو بال خود را بر آن به حرکت درمی‌آورد وهیچ ستمگری به آن قصد سوئی نمی‌کند؛ مگر آن که خداوند، او را همانند نمک در آب ذوب می‌کند". حضرت آن گاه به عیسی بن عبدالله قمی‌ اشاره کرد وفرمود: "درود خداوند بر قم! پروردگار جهان، سرزمینشان را از باران سیراب وبرکاتش را بر آنان نازل می‌گرداند وگناهانشان را به حسنات مبدّل می‌سازد. آنان اهل رکوع، سجود، قیام وقعودند؛ چنان که آنان فقیه، دانشمند واهل درک وفهم هستند. آنان اهل درایت وروایت وبینش عبادت کنندگان نیکی هستند". هم چنین آن امام در پاسخ شخصی که گفت: می‌خواهم از تو چیزی بپرسم که کسی پیش از من نپرسیده باشد و پس از من نخواهد پرسید، می‌فرماید: "شاید می‌خواهی از حشر ونشر سؤال کنی؟ گفت: آری، سوگند به آن که محمد (ص) را بشارتگر وهشدار دهنده، مبعوث کرد. حضرت فرمود: حشر همه مردمان به سوی بیت المقدس است؛ مرگ بقعه‌ای در سرزمین جبل که آن را قم می‌نامند وآمرزش الهی شامل حالشان می‌گردد. آن مرد، در حالی که نیم خیز شد، گفت:‌ای فرزند رسول خدا! آیا این اختصاص به مردم قم دارد؟ امام پاسخ داد: آری؛ آنان وهر کس که هم عقیده ایشان باشد وسخن آنان را بگوید"
• یاوران مهدی (ع): نکته قابل توجه ودقت، این است که در روایات از مردم قم به یاوران مهدی (ع) و کسانی که برای گرفتن حق اهل بیت قیام می‌کنند، نام برده شده است. عفان بصری می‌گوید: امام صادق (ع) به من فرمود: "آیا می‌دانی، چرا قم را قم نامیده اند؟ گفتم: خداوند و رسولش و شما بهتر می‌دانید. فرمود: قم را بدین جهت به این اسم نامیدند که اهل آن گرد قائم آل محمد (ص) جمع می‌گردند وبا حضرتش قیام می‌کنند ودر این راه، پایداری از خود نشان می‌دهند وآن حضرت را یاری می‌نمایند»". صادق آل محمد (ع) در روایت دیگری در این باره چنین می‌فرماید: "خاک قم، مقدس است واهل قم از ما وما از آنان هستیم. ستمگری قصد بد به آن نمی‌کند، مگر این که در کیفر او تعجیل می‌گردد. البته این تا زمانی است که به برادران خود خیانت نکنند واگر چنین کردند، خداوند، ستمکاران بدکردار را بر آنان مسلط می‌کند؛ امّا مردم قم، یاران قائم ما ودعوت کنندگان به حق ما هستند. آن گاه امام (ع) سر به آسمان بلند کرد وچنین دعا فرمود: خداوندا! آنان را از هر فتنه‌ای حفظ فرما واز هر هلاکتی نجات بخش"
• ایران، کشور امام زمان: روایاتی که درباره شهر قم گفته شد، تا اندازه‌ای نقش ایرانیان را، پیش وهنگام ظهور مهدی موعود (ع) روشن می‌سازد؛ ولی با کمی‌دقّت در سخنان معصومین (ع) به این نتیجه می‌رسیم که آنان، نسبت به ایران ومردم آن توجه خاصی داشتند ودر موقعیت‌های مختلف از نقش آنان در یاری رساندن به دین وزمینه سازی برای ظهور مهدی (ع) سخن گفته‌اند. در این جا به ذکر چند روایت درباره تمجید از ایرانیان و زمینه سازان ظهور، بسنده می‌کنیم: ابن عباس می‌گوید: خدمت پیامبر (ص) از فارسیان، سخن به میان آمد، آن حضرت فرمود: "اهل فارس - ایرانیان - جمعی از ما اهل بیت هستند". هنگامی‌ که از موالی یا اعاجم، نزد پیامبر (ص) یاد شد، حضرت رسول (ص) فرمود: "سوگند به خدا که من به آنان بیش تر از شما اطمینان دارم" ک: الجامع الصحیح، ج ۵، ص ۳۸۲</ref>. ابن عباس می‌گوید: "زمانی که پرچم‌های سیاه به سوی شما روی آورند، فارسیان را گرامی‌ بدارید؛ زیرا دولت شما با آنهاست". روزی اشعث به علی (ع) با اعتراض گفت:‌ ای امیرالمؤمنین! چرا این عجم‌ها پیرامون تو گرد آمده، بر ما پیشی گرفته اند؟ حضرت خشمگین شد ودر پاسخ فرمود: "چه کسی مرا معذور می‌دارد که در مقابل این آدم‌های بزرگ جثه بی خیر که هر کدام از آنان چون دراز گوش بر بستر خود می‌غلطند وبه خاطر آوازه و فخرفروشی از قومی‌روی گردان می‌شوند؛ آیا به من فرمان می‌دهید تا آنان را از خود دور سازم؟ هر گز، من آنان را کنار نمی‌زنم تا از جاهلان گردم. سوگند به خدایی که دانه را شکافت وآفریدگان را آفرید، آنان برای بازگرداندن شما به دین اسلام، با شما به نبرد برمی‌خیزند؛ چنان که شما برای اسلام آوردن در میانشان شمشیر می‌کشید"
• زمینه سازان ظهور بخش عمده‌ای از روایاتی که درباره رویدادهای پیش از ظهور ویاران حضرت مهدی (ع) آمده است، درباره ایران وایرانیان است که با تعبیرات گوناگونی مانند: اهل فارس، عجم، اهل خراسان، اهل قم، اهل طالقان، اهل ری و... بیان شده است. با بررسی مجموع این روایات، به این نتیجه می‌رسیم که در کشور ایران، پیش از ظهور امام زمان (ع)، نظامی‌الهی ومدافع ائمه (ع) بر پا می‌گردد که مورد نظر امام زمان (ع) است ونیز مردم ایران، نقش عمده‌ای در قیام آن حضرت دارند که در بخش قیام به آن می‌پردازیم. در این جا به ذکر چند روایت بسنده می‌کنیم: رسول خدا (ص) می‌فرماید: "مردمی‌از مشرق زمین قیام می‌کنند وزمینه را برای قیام حضرت مهدی (ع) فراهم می‌سازند". نیز می‌فرماید: "پرچم‌های سیاهی از سمت مشرق خواهد آمد که دل‌های آنان همانند پاره‌های آهن است؛ پس هر کس از حرکت آنان، آگاهی یافت، به سوی آنان برود وبا آنان بیعت کند؛ هر چند لازم باشد که بر روی یخ حرکت کند". امام باقر (ع) می‌فرماید: "گویا قومی‌را می‌بینم که در مشرق قیام کرده اند وحق را می‌طلبند؛ ولی حق را به آنان نمی‌دهند. بار دیگر طلب می‌کنند؛ ولی باز به آنان واگذار نمی‌کنند. در این حالت، شمشیرها را از نیام کشیده، بر شانه می‌گذارند که در این هنگام، دشمن خواسته آنان را می‌پذیرد؛ ولی آنان نمی‌پذیرند وقیام می‌کنند وحق را واگذار نمی‌کنند، مگر به صاحب أمر. کشتگان آنان شهید هستند واگر من آنان را درک می‌کردم، خودم را برای صاحب این امر آماده می‌کردم". امام باقر (ع) می‌فرماید: "یاران حضرت قائم (ع) سی صد وسیزده نفر واز فرزندان عجم هستند" هر چند عجم به غیر عرب گفته می‌شود، ولی به طور حتم ایرانیان را در برمی‌گیرد وبا توجه به روایات دیگر، در بین نیروهای ویژه حضرت مهدی (ع) تعداد زیادی از ایرانیان حضور دارند. رسول خدا (ص) می‌فرماید: "به زودی پس از شما، اقوامی‌ خواهند آمد که زمین زیر پای شان جمع می‌شود - طی الارض می‌کنند - ودرهای دنیا بر روی آنان گشوده می‌گردد وآنان را مردان وزنان فارس خدمت می‌کنند. زمین زیر گام‌های شان پیچیده می‌شود؛ به گونه‌ای که هر یک از آنان بخواهد، فاصله شرق تا غرب را در یک ساعت می‌پیماید. نه آنان خود را به دنیا فروخته اند ونه اهل دنیایند ونه دنیا در آنان حظّ و نصیبی دارد" امیرمؤمنان (ع) می‌فرماید: "خوشا به حال طالقان؛ زیرا خداوند در آن جا گنج هایی دارد که نه از طلا ونه از نقره اند، بلکه مردان با ایمانی هستند که خدا را به حق شناخته اند وآنان یاوران مهدی آل محمد (ع) در آخرالزمان خواهند بود" رسول خدا (ص) نیز درباره خراسان می‌فرماید: "در خراسان گنج هایی است؛ امّا نه از طلاو نقره؛ بلکه آنان مردانی هستند که خدا ورسولش آنان را دوست می‌دارند"».

پرسش‌های وابسته

1. چرا غیبت کبری با اهمیت‌تر از غیبت صغری است؟ (پرسش)
2. عصر غیبت کبری چه خصوصیات ویژه‏‌ای دارد؟ (پرسش)
3. آیا دلیل نقلی برای اثبات غیبت امام مهدی وجود دارد؟ (پرسش)
4. غیبت امام مهدی‏ به چه کیفیتی است؟ (پرسش)
5. علت و هدف اصلی از غیبت کبری امام مهدی چیست؟ (پرسش)
6. آیا در عصر غیبت کبری نیز نام‌ه‏ای از ناحیه مقدسه صادر شده است؟ (پرسش)
7. آیا این گونه غیبت در بین انبیا هم سابقه داشته است؟ (پرسش)
8. اعمال شب میلاد امام مهدی چیست؟ (پرسش)
9. آیا ممکن است امام مهدی در عصر غیبت دیده شود؟ (پرسش)
10. با توجه به این‌که بخشی از شرایط ظهور در حال حاضر محقق نشده است چگونه می‌توان همچنان منتظر بود؟ (پرسش)
11. چه محذوری داشت اگر امام مهدی در بین مردم ظاهر می‏‌بود؟ (پرسش)
12. رهبری امام مهدی در دوران غیبت کبرا به چه شکلی است؟ (پرسش)
13. آیا صدقه دادن برای امام مهدی صحیح است؟ (پرسش)
14. نماز هدیه به امام مهدی چگونه است؟ (پرسش)
15. چه کسانی اقامه نماز جمعه را در زمان غیبت امام مهدی حرام دانسته‌اند؟ (پرسش)
16. گونه‌های صبر در عصر غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
17. آثار صدقه دادن برای سلامتی امام مهدی چیست؟ (پرسش)
18. آیا غیبت امام مهدی با اعتقاد شیعه که وجود امام را برای بیان احکام دین و راهنمایی مردم لازم می‌دانند تناقض ندارد؟ (پرسش)
19. با وجود فقها و محدثین برای بیان مسائل چه نیازی به امام غایب است؟ (پرسش)
20. آیا خداوند نمی‌‏توانست امام مهدی‏ را بدون غیبت حفظ نماید؟ (پرسش)
21. چرا در کتب روایی شیعی کمتر از امام مهدی روایت شده درحالی‌‏که امام مهدی عمر طولانی‌‏تری از دیگر امامان دارد؟ (پرسش)
22. برخی روایات روز ظهور را ماه رمضان و برخی روز جمعه معرفی کرده‌اند؛ این تعیین وقت نیست؟ براین اساس معنای انتظار چیست؟ (پرسش)
23. آیا غیبت کبری حدی دارد؟ (پرسش)
24. حقوق امام مهدی بر شیعیان چیست؟ (پرسش)
25. آیا درباره غیبت امام مهدی پیشگویی شده است؟ (پرسش)
26. آیا امام مهدی از تابوت سکینه استفاده می‌کند؟ (پرسش)
27. امام مهدی از تخت حضرت سلیمان چه استفاده‌ای می‌کند؟ (پرسش)
28. آیا با حضور امام مهدی در بین مردم ممکن نبود که ستمگران تسلیم او گردند؟ (پرسش)
29. اگر امام ظاهر بود و با ظالمان زمان خود مصالحه کرده و پیمان عدم تعرض می‏بست چه می‌‏شد؟ (پرسش)
30. این روایت را که امام مهدی در بین ماست و روزی ظهور می‌‏کند و وجود مبارک آن عزیز را همه می‌‏شناسند توضیح دهید و سندش چیست؟
31. با توجه به این که دعای معصومین مستجاب است و آن‌ها برای امام مهدی دعا کرده‌اند چرا ظهور تاکنون اتفاق نیافته است؟ (پرسش)
32. بسیاری از مردم در حالت انتظار امام مهدی از دنیا رفتند و انتظارشان به ثمر نرسید؟ چه تضمینی هست که به ظهور امام برسیم؟ (پرسش)
33. آیا ممکن است حضرت مهدی هیچ‌گاه ظهور نکند و برای همیشه در پشت پرده غیبت بماند؟ (پرسش)
34. درباره علت غیبت امام مهدی مسئله حفظ جان ایشان مطرح است چرا امامان گذشته برای حفظ جان خود غایب نشدند؟ (پرسش)
35. چه کنیم تا فرزندانمان یاوران امام مهدی باشند؟ (پرسش)
36. علل انحراف در جامعه پیش از ظهور چیست؟ (پرسش)
37. مؤمنان نسبت به امام مهدی چه وظایفی دارند؟ (پرسش)
38. آیا این روایت از امام مهدی است هرکه در جمعی از مردم نام مرا ببرد لعنت خدا بر او باد؟ (پرسش)
39. چرا در روایات امام غایب به خورشید پنهان در پس ابر تشبیه است؟ (پرسش)
40. دشمنان اسلام برای مخدوش کردن شخصیت امام مهدی و باورناپذیر نمودن وجود آن حضرت در نزد مردم جهان چه کارهایی انجام داده‏‌اند؟ (پرسش)
41. وظیفه ما در برابر پیشرفت حرکت صهیونیست‌ها جهت بدبین کردن قیام امام مهدی چیست؟ (پرسش)
42. چگونه می‌‏توانیم جلو اغتشاش فکری و شایعات نادرست در مورد امام مهدی را بگیریم؟ (پرسش)
43. آیا وجود دستخط امام مهدی صحت دارد؟ (پرسش)
44. جابلقا و جابرسا چه شهرهایی است؟ (پرسش)
45. مقصود از بدن هور قلیائی چیست؟ (پرسش)
46. اینکه حضرت زهرا الگوی امام مهدی است یعنی چه؟ (پرسش)
47. آیا درست است که اعمال بندگان هفته‌ای یک یا دو بار بر آن حضرت عرضه می‌شود؟ (پرسش)
48. چرا ما نمی‌توانیم سرورمان امام مهدی را ببینیم؟ (پرسش)
49. اگر خوابی درباره امام مهدی دیده باشیم تعریف کردنش برای دیگران اشکالی دارد؟ (پرسش)
50. بیان خواب‌هایی که درباره امام مهدی است برای آگاهی مردم مناسب است؟ (پرسش)
51. آیا خود امام مهدی مایل و منتظر ظهور است؟ (پرسش)
52. چه بیمارهایی پیش از ظهور امام مهدی رواج می‌یابد؟ (پرسش)
53. توجه و عنایت حضرت به مردم و شیعیان در دوران غیبت چگونه است؟ (پرسش)
54. آیا امام مهدی منتظر است و مانند منتظران برای ظهورش تلاش می‌کند؟ (پرسش)
55. معنای حدیث اگر حجت خدا نباشد هر آینه زمین اهلش را فرو می‌برد چیست؟ (پرسش)
56. چه تناسبی بین خورشید پشت ابر و غیبت امام مهدی وجود دارد؟ (پرسش)
57. آیا ما در عصر فترت قرار داریم؟ (پرسش)
58. محل خلوت کردن امام مهدی کجاست؟ (پرسش)
59. چرا از امام مهدی به‌عنوان چراغ مخفی تعبیر شده است؟ (پرسش)
60. چه کسانی پیش از امام مهدی قیام می‌کنند؟ (پرسش)
61. چگونه می‌توان برای انقلاب امام مهدی زمینه‌سازی کرد؟ (پرسش)
62. در چه روزی اعمال مردم به پیشگاه امام مهدی عرضه می‌شود؟ (پرسش)
63. امام مهدی‏ در عصر غیبت چه کارهایی را انجام می‏‌دهند؟ (پرسش)
64. با غیبت امام مهدی چگونه می‌توان امام مهدی خود را شناخت؟ (پرسش)
65. چگونه ممکن است که امام در میان ما باشد ولی او را نشناسیم؟ (پرسش)
66. اگر امام ظاهر بود و با ظالمان زمان خود مصالحه کرده و پیمان عدم تعرض می‏‌بست چه می‌‏شد؟ (پرسش)
67. چه کنیم که ایمانمان به وجود امام مهدی‏ بیشتر شود؟ (پرسش)
68. آیا می‌توان به همه کتاب‌های علائم الظهور و ملاحم استناد کرد؟ (پرسش)
69. چگونه می‏‌توان عشق به امام مهدی را در دل مردم زنده کرد؟ (پرسش)
70. معنای ترسیدن امام مهدی پیش از قیام چیست؟ (پرسش)
71. منظور از حرکت حرب و قیس پیش از قیام امام مهدی چیست؟ (پرسش)
72. چه کسانی پیش از قیام امام مهدی خروج می‌کنند؟ (پرسش)
73. کتاب محیی الدین عربی در مورد امام مهدی چقدر قابل استناد است؟ (پرسش)
74. آیا در روایات آمده که موقع سلام به امام مهدی سر را تا اندازه رکوع یا کم‌تر خم کنند؟ (پرسش)
75. آیا امام مهدی‏ به تمام نقاط جهان سر می‏‌زنند؟ (پرسش)
76. چرا وقتی عده‌‏ای امام مهدی را می‌‏بینند از ابتدا او را نمی‌‏شناسند؟ (پرسش)
77. چرا برای امامان دیگر غیبت مقرر نگردیده است؟ (پرسش)
78. آیا حدیث لو أدرکته لخدمته أیام حیاتی دلیل برتری امام مهدی‏ بر سایر ائمه است؟ (پرسش)
79. چرا اگر امام مهدی خود را نشناسیم به مرگ جاهلی از دنیا رفته‏‌ایم؟ (پرسش)
80. آیا قیام قبل از ظهور حجت صحیح است؟ (پرسش)
81. شیوه زندگانی امام مهدی چگونه است؟ (پرسش)
82. چگونه می‌توان به امام مهدی سلام داد؟ (پرسش)
83. شاخص‌های دینداری در دوران غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
84. ظهور صغرا و ظهور کبرای امام مهدی چگونه است و چه چیزی پیش‏ درآمد ظهور کبرا شمرده می‏شود؟ (پرسش)
85. از کجا معلوم می‏شود که مهدی در عصر غیبت کبری واقعا وجود خارجی دارد و صرفا یک فرضیه نیست؟ (پرسش)
86. چرا امتحان به غیبت امام مهدی از شدیدترین امتحانات است؟ (پرسش)
87. منظور از تمحیص که در روایات آمده است چیست؟ (پرسش)
88. با توجه به احتمال خطای مراجع تقلید و مجتهدان چرا ما از داشتن امام در زمان غیبت محروم هستیم؟ (پرسش)
89. چرا خداوند فقط دوازده امام انتخاب کرد تا مجبور شود یکی از آنها را غایب کند و ما بدون سرپرست و بلا تکلیف باشیم؟ (پرسش)
90. امام مهدی در زمان غیبت کبری در کجا اقامت دارد؟ ضروریات زندگی خویش را چگونه تهیه می‌‏نماید؟ (پرسش)
91. آیا برای غیبت کبری حدی تعیین شده است؟ (پرسش)
92. مراد از «ناحیه» چیست؟ (پرسش)
93. پیش از ظهور چه حوادثی در جهان اتفاق می‌افتد؟ (پرسش)
94. حضرت خضر کیست و در دوران غیبت حضرت مهدی چه نقشی دارد؟ (پرسش)
95. مقصود از زمینه‌سازان خاص چیست؟ (پرسش)
96. ویژگی‌های اعتقادی زمینه‌سازان ظهور امام مهدی چیست؟ (پرسش)
97. ویژگی‌های رفتاری زمینه‌سازان ظهور امام مهدی چیست؟ (پرسش)
98. امنیت جهانی در دوران پیش از ظهور چگونه است؟ (پرسش)
99. در روایات چشم‌انداز حکومت‌های پیش از قیام امام مهدی چگونه ترسیم شده است؟ (پرسش)
100. چه روزنه‌های برای امیدواری شیعیان و مؤمنین برای آینده جهان وجود دارد؟ (پرسش)
101. برای غیبت کبری حدی تعیین شده است؟ (پرسش)
102. آگاهی دادن امامان به مردم درباره غایب شدن امام مهدی چگونه بوده است؟ (پرسش)
103. چگونه امام مهدی در دوره غیبت از چشم مردم پنهان مانده است؟ (پرسش)
104. چرا پیامبران و بقیه امامان مانند امام مهدی غیبت نکردند تا به شهادت نرسند؟ (پرسش)
105. گونه‌های مختلف محبت امام مهدی به مردم در چه چیزهای تجلی می‌کند؟ (پرسش)
106. امام مهدی درباره جلوه‌های مهربانی خود چه فرموده‌اند؟ (پرسش)
107. چه کسانی در زمان غیبت امام مهدی نجات می‌یابند؟ (پرسش)
108. دینداری در روزگار غیبت امام مهدی چه فضیلت‌هایی دارد؟ (پرسش)
109. مسئولیت امام مهدی در غیبت کبرا چیست؟ (پرسش)
110. آیا ظهور امام مهدی ناگهانی اتفاق می‌افتد؟ (پرسش)
111. آیا فقط خداوند از زمان ظهور آگاه است؟ (پرسش)
112. روایاتی که قیام در عصر غیبت را ممنوع کرده به چند دسته تقسیم می‌شوند؟ (پرسش)
113. اینکه گفته می‌شود امام مهدی برای انتقام خون امام حسین ظهور می‌کند به چه معناست؟ (پرسش)
114. منظور از آزمایش مردم در دوران غیبت چیست؟ (پرسش)
115. آس به چه معناست و چه ارتباطی به ظهور امام مهدی دارد؟ (پرسش)
116. چه عواملی سبب شده راه ضرر رسیدن به امام مهدی مسدود باشد؟ (پرسش)
117. پیش از ظهور چه حوادثی در ماه شوال اتفاق می‌افتد؟ (پرسش)
118. چه حوادثی پیش از ظهور اتفاق می‌افتد؟ (پرسش)
119. آیا خدا قدرت حفظ امام مهدی را ندارد و نمی‌تواند او را از شر دشمنان حفظ کند؟ (پرسش)
120. اگر امام مهدی ظاهر بود آیا ممکن نبود که ستمگران تسلیم او شده و با او بعیت کنند؟ (پرسش)
121. اگر امام مهدی ظاهر بود و با ستمگران پیمان عدم تعرض می‌بست چه می‌شد؟ (پرسش)
122. اگر امام مهدی خود را به علماء و مؤمنان مورد وثوق ظاهر می‌ساخت چه مشکلی پیش می‌آمد؟ (پرسش)
123. آیا امام مهدی در مناسک حج شرکت می‌کنند؟ (پرسش)
124. چه گرفتاری‌هایی در زمان غیبت دامن‌گیر شیعیان شده است؟ (پرسش)
125. شکایت از غیبت امام مهدی به چه معناست؟ (پرسش)
126. چه شرایطی سبب تحیر امام مهدی شده است؟ (پرسش)

منبع‌شناسی جامع مهدویت

• کتاب‌شناسی مهدویت؛
• مقاله‌شناسی مهدویت؛
• پایان‌نامه‌شناسی مهدویت.