گونه‌های مختلف محبت امام مهدی به مردم در چه چیزهای تجلی می‌کند؟ (پرسش)

گونه‌های مختلف محبت امام مهدی به مردم در چه چیزهای تجلی می‌کند؟
موضوع اصلی	بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت
مدخل بالاتر	مهدویت / غیبت امام مهدی / عصر غیبت کبری
تعداد پاسخ	۱ پاسخ

گونه‌های مختلف محبت امام مهدی (ع) به مردم در چه چیزهای تجلی می‌کند؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.

پاسخ نخست

نویسندگان کتاب «نگین آفرینش» در این باره گفته‌اند:

«در این مجال سخن دربارۀ جلوه‌هایی از محبت بی‌کران امام غایب است که در گونه‌های مختلف، تجلّی و نمود یافته است تا بر همگان روشن شود که امام خوبی و مهربانی، در عین غیبت و پنهانی، شعاع مهرش در همه جا گسترده و به تناسب ظرف‌ها و ظرفیّت‌ها همه را فراگرفته است و لطف و عنایتش همچون چشمه‌ای خروشان، جریانی پیوسته و مداوم است.

1. غم‌خواری: از مهم‌ترین و برترین صفات مومن، هم‌گرایی و همدردی با برادران دینی است. مؤمنان در جامعه اسلامی چونان پیکر واحدی هستند که درد و غم هر یک سبب رنج دیگران و آسایش و شادی هرکدام باعث سرور دیگران خواهد بود، زیرا آنها به تصریح قرآن برادرند. در روایات متعدّد ائمه (ع) احساس هم‌دردی و غم‌خواری خود را نسبت به شیعیان بیان کرده‌اند که این حسّ زیبا سبب آرامش و تسلّای دلِ دوستان ایشان است و قوت قلبی است که آنها را در فراز و نشیب‌های زندگی دلگرمی داده و صبوری و مقاوت آنها را تقویت می‌کند. امام رضا (ع) می‌فرماید:«" مَا مِنْ‏ أَحَدٍ مِنْ‏ شِيعَتِنَا يَمْرَضُ‏ إِلَّا مَرِضْنَا لِمَرَضِهِ وَ لَا اغْتَمَّ إِلَّا اغْتَمَمْنَا لِغَمِّهِ وَ لَا يَفْرَحُ إِلَّا فَرِحْنَا لِفَرَحِهِ ‏ "». یکی از شیعیان امام صادق (ع) گوید: بر آن حضرت وارد شدم و عرض کردم: از "عمرو بن اسحاق" حدیثی به من رسیده است. فرمود: آن را عرضه کن. گفتم: وی بر امیرالمؤمنین علی (ع) داخل شد، پس آن حضرت آثار زردی بر صورتش دید و فرمود: این زردی چیست؟ پس بیماری خود را توضیح داد. آن حضرت به او فرمود: ما خوشحال می‌شویم به خوشحالی شم و اندوهگین می‌شویم به اندوه شما و بیمار می‌شویم به بیماری شما... امام صادق (ع) فرمود: عمرو راست گفته است.. بنابراین امام به دلیل شدت رأفت و محبتی که نسبت به پیروانش دارد، بیشترین اتصال و ارتباط را با شیعیان خود دارد و به دلیل همین محبت و دوستی فزاینده است که در غم و رنج آنها شریک است مانند مادری که به دلیل شدت دوستی و ارتباط با فرزندش به هنگام بیماری او، بیمار می‌شود؛ چنان‌که با بهبودی و شادی او نشاط پیدا می‌کند زیرا که فرزند، همچون جان شیرین برایش عزیز و دوست داشتنی است. امام صادق (ع) فرمود:«" وَ اللَّهِ إِنِّي‏ أَرْحَمُ‏ بِكُمْ‏ مِنْ‏ أَنْفُسِكُمْ‏ "» . نتیجه اینکه جنسِ محبّت امام با سایر محبت‌ها متفاوت است. محبتی است خالص و بی‌منّت و بی‌نهایت و محبتی است که نه به زبان که در دل و اعماق جانِ او نهفته است و به همین دلیل با همۀ وجود و با جسم و جان با شیعیانش پیوند دارد. یکی از نمونه‌های روشن این محبّت الهی در وجود شریف امام زمان اینگونه در بیان حضرت توصیف شده است:«" إِنَّهُ‏ أُنْهِيَ‏ إِلَيَ‏ ارْتِيَابُ‏ جَمَاعَةٍ مِنْكُمْ‏ فِي‏ الدِّينِ‏ وَ مَا دَخَلَهُمْ مِنَ الشَّكِّ وَ الْحَيْرَةِ فِي وُلَاةِ أَمْرِهِمْ فَغَمَّنَا ذَلِكَ لَكُمْ لَا لَنَا وَ سَأَوْنَا فِيكُمْ لَا فِينَا لِأَنَّ اللَّهَ مَعَنَا فَلَا فَاقَةَ بِنَا إِلَى غَيْرِهِ ‏ "»
2. دعا کردن: یکی از اسباب خیر و نیکی مؤمنان نسبت به یکدیگر دُعا کردن است که گره‌گشای بسیاری از مشکلات و برون‌رفت از بن بست‌های فراوان است. و نیز بدون تردید دُعا از بهترین وسائل قرب الهی و رسیدن به خواسته‌های دنیوی و اخروی است و البته هرچه دعا کننده از ایمان و اخلاص بیشتر برخوردار باشد دعای او به اجابت نزدیک‌ترخواهد بود . تصور کنید که یک عالم ربّانی و مردی سر تا پا خدائی به شما بگوید که شب گذشته در راز و نیازم حالت خوشی دست داد و شما را به ویژه دُعا کردم، چه حالتی در شما پیدا می‌شود و چه نشاطی پیدا می‌کنید و چقدر این احسان او را بزرگ می‌شمارید. راستی اگر شیعه منتظری بداند و بفهمد که نه یک‌بار، بلکه همیشه مشمول دُعای خیر امام زمان (ع) خویش است چه احساسی پیدا می‌کند؟! در روایت است یکی از یاران امام رضا (ع) به آن حضرت عرض کرد: :برای من و خانواده‌ام دعا کنید. امام فرمود: آیا چنین نمی‌کنیم؟!... یعنی شیعیان هر امامی مشمول دعاهای امام زمان (ع) خویشند و این به دلیل نهایت لطف و محبتی است که امام امت نسبت به پیروان خود دارد و نیز به دلیل قدردانی امام از احساس و نیکی شیعیان نسبت به امام امت یعنی در پاسخ دعاهایی که شیعیان برای فرج و سلامتی امام می‌کنند، امام نیز پیوسته برای حوائج دنیوی و اخروی ایشان دعا می‌کند و البته دُعای او کلید هر خیر و خوبی است. و این نکته نیز گفتنی است که امام زمان (ع) هم به صورت گروهی شیعیان را دعا می‌کند و هم به صورت فردی و به طور خاصّ. سید ابن طاووس می‌گوید: "در سامرا بودم، شبی هنگام سحر شنیدم که مولایم مهدی (ع) این‌گونه دعا می‌خواند:«" إِلَهِي‏ بِحَقِ‏ مَنْ‏ نَاجَاكَ‏ وَ بِحَقِ‏ مَنْ‏ دَعَاكَ‏ فِي‏ الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ تَفَضَّلْ‏ عَلَى‏ فُقَرَاءِ الْمُؤْمِنِينَ‏ وَ الْمُؤْمِنَاتِ‏ بِالْغِنَى‏ وَ الثَّرْوَةِ وَ عَلَى مَرْضَى الْمُؤْمِنِينَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ بِالشِّفَاءِ وَ الصِّحَّةِ وَ عَلَى أَحْيَاءِ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ بِاللُّطْفِ وَ الْكَرَمِ وَ عَلَى أَمْوَاتِ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ بِالْمَغْفِرَةِ وَ الرَّحْمَةِ وَ عَلَى غُرَبَاءِ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ بِالرَّدِّ إِلَى أَوْطَانِهِمْ سَالِمِينَ غَانِمِينَ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ أَجْمَعِينَ‏ "» و در روایات آمده که امامان (ع) و در این زمان وجود مقدس امام عصر (ع) اعمال شیعیان را می‌بینند و از آنها آگاهی دارند و به تناسب کارها و کارنامه‌های ایشان هر یک از آنها را دعا می‌کنند. شیخ طوسی و دیگران روایت کرده‌اند که علی ابن بابویه –از محدثان و علمای بزرگ شیعه- عریضه‌ای به خدمت حضرت صاحب الامر (ع) نوشت و به حسین بن روح نوبختی –نائب خاص امام زمان (ع)- داد و از آن حضرت خواست که دعا کنند تا خداوند فرزندی به او عطا فرماید. پس از آن از سوی امام (ع) توقیعی به این مضمون رسید: برای تو دعا کردیم و خداوند تو را به زودی دو فرزند نیکو کرامت فرماید. پس برای علی بن بابویه دو فرزند متولد شد؛ یکی "محمد" که معروف به شیخ صدوق است و کتاب‌های بسیار دارد که از جملۀ آنها کتاب شریف "من لا یحضره الفقیه" است و فرزند دیگرش، "حسین" بود که از نسل او عالمان و محدثان بسیاری به وجود آمدند. شیخ صدوق مکرّر با افتخار می‌گفت: «" أَنَا وُلِدْتُ‏ بِدَعْوَةِ صَاحِبِ‏ الْأَمْر‏ "».
3. نام بردن: نام هر کسی، شخصی‌ترین، عاطفی‌ترین و مورد علاقه‌ترین نشانه اوست و تجربه کرده‌ایم که وقتی ما را به نام می‌خوانند احساس زیبایی داریم به ویژه اگر بر زبان شخص ارجمندی جاری شود و البته اگر آن بزرگ، محبوب و محبوب‌ترین باشد، این احساس خوشایند بسیار بیشتر و والاتر است. و اگر به زبان خطاب باشد لذّتی از آن برتر نخواهد بود! خداوند در قرآن از ابراهیم پیامبر یاد می‌کند: ﴿ إِنَّ إِبْرَاهِيمَ لَحَلِيمٌ أَوَّاهٌ مُّنِيبٌ﴾ و در خطابی شورانگیز او را مخاطب می‌کند: ﴿ وَنَادَيْنَاهُ أَنْ يَا إِبْرَاهِيمُ﴾. و یکی از جلوه‌های محبت امام زمان (ع) آن است که دوستان خود را به نام یاد می‌کند و یا آنها را مخاطب قرار می‌دهد. محدث نوری از مرحوم ملا زین العابدین سلماسی نقل کرده است که گفت در مجلسی خصوصی همراه با مرحوم میرزا ابوالقاسم قمی در محضر علامه سید مهدی بحر العلوم بودم که محقق از سید مهدی بحر العلوم چنین درخواست کرد: چیزی به ما تصدق نمایید؛ از آن نعمت‌های غیر متناهیه که به دست آوردید! سید مهدی بحر العلوم بدون تأمل فرمود: من شب گذشته یا دو شب قبل و تردید را راوی است در مسجد کوفه رفته بودم برای ادای نافلۀ شب... و چون از مسجد بیرون آمدم در دلم شوقی افتاد برای رفتن به مسجد سهله...؛ داخل مسجد سهله شدم دیدم که خالی است از زوّار جز شخصی جلیل که مشغول مناجات با قاضی الحاجات است به کلماتی که قلب را منقلب و چشم را گریان می‌کند، حالتم متغیر و اشکم جاری شد... پس ایستادم و گوش فرا دادم و از آنها لذت می‌بردم تا آنکه از مناجات فارغ شد، پس ملتفت شد به من و به زبان فارسی فرمود: "مهدی بیا"! چند گامی پیش رفتم و ایستادم. امر فرمود که پیش روم. اندکی رفتم و توقف نمودم. باز امر فرمود به پیش رفتن و فرمود: "ادب در امتثال است". پیش رفتم تا به آنجا که دست آن جناب به من و دست من به آن جناب می‌رسید و تکلم فرمود به کلمه‌ای!...
4. سلام دادن: سلام، تحیت و برکت و رحمت و سلامتی است. سلام نشانه محبت و صفا و اخلاص و یک‌رنگی است. رمز عاشق و معشوق و مرید و مراد است و مهم‌تر اینکه سلام خدا و محبت خدا بر هر کس، مهر تأییدی است بر کارنامۀ او. به راستی وقتی خدای عالم که خود "سلام" است به بنده‌ای سلام کند چه لذّتی دارد؟! قرآن می‌فرماید: ﴿ سَلَامٌ عَلَىٰ إِبْرَاهِيمَ﴾. در روایتی آمده است: آن‌گاه که فرشتگان الهی، نزد حضرت ابراهیم (ع) آمدند و بشارت تولد فرزند برای او آوردند و بر او سلام کردند، لذتی که حضرت ابراهیم (ع) از سلام این فرشتگان بُرد با تمام دنیا برابری نداشت. امام مهدی (ع) نیز دوستانش را اینگونه مورد لطف قرار می‌دهد. آقای ری‌شهری می‌گوید: شنیده بودم که آیت الله بهاء الدینی به زیارت امام عصر (ع) نائل شده‌اند به همراه آیت الله مشکینی به عیادت ایشان رفتیم تا این موضوع را هم از ایشان بپرسیم. پس از سلام و احوالپرسی پیش از اینکه دربارۀ تشرف ایشان سؤالی بکنیم، فرمودند: چند شب قبل آقا امام زمان (ع) از همین در –اشاره کرد به سمت چپ اتاقی که نشسته بودیم –آمدند و سلام پُر محتوایی کردند؛ سلامی که با این محتوا تاکنون نشنیده بودم و از آن در –اشاره به در دیگر اتاقِ- رفتند و من دیگر چیزی نفهمیدم. سپس مرحوم آیت الله بهاء الدینی فرمودند: من ۶۰ سال است در انتظار این معنی بودم.
5. هدیه دادن: هدیه، نشانه محبت و یاد و توجه است و هر چه هدیه دهنده بزرگتر باشد ارزش هدیه بالاتر و احساسِ گیرندۀ هدیه زیباتر خواهد بود. در زندگی معصومین (ع) موارد فراوانی است که به دوستان خود هدایائی داده‌اند و در این میان هدایای امام زمان (ع) که در عصر غیبت به شیعیان می‌رسد رنگ و بوی دیگری دارد. مرحوم ملا محمد تقی مجلسی می‌گوید: در اوایل بلوغ در پی کسب رضایت الهی بودم و همیشه ناآرام بودم تا آن‌که بین خواب و بیداری حضرت صاحب الزمان (ع) را دیدم که در مسجد جامع اصفهانی تشریف دارند. به آن حضرت سلام کردم و دست مبارکشان را بوسیدم و مشکلاتی که داشتم از ایشان پرسیدم... آنگاه عرض کردم: مولای من برای من امکان ندارد که همیشه به حضورتان مشرف شوم تقاضا دارم کتابی که همیشه به آن عمل کنم عطا بفرمایید. فرمود: کتابی به تو عطا کردم و آن را به مولا محمد تاج داده‌ام. برو و آن را از او بگیر... .. مرحوم علامه مجلسی در ادامه می‌گوید آن کتاب صحیفه کامله سجادیّه بود.
6. حکمت‌ها: بدون شک، شیعیان امام پیوسته به هدایت‌های آن حضرت نیازمندند، زیرا او جانشین بر حق پیامبر (ص) و هادی بزرگِ امّت و صراط مستقیم خداست. او همانند پدارن بزرگوارش هدایتگر راه سعادت و نجات‌دهنده از انحراف‌ها و گمراهی‌هاست، زیرا که به یقین مصداقِ عترتِ پیامبر است که طبق فرمودۀ رسول اکرم (ص) تمسّک به ایشان در کنار تمسک به قرآن تنها راه نجات از ضلالت و گمراهی است. اما باید توجه داشت که هدایتِ امام نسبت به امت در شرائط مختلف، یکسان نیست و در زمانِ غیبت امام این هدایت ممکن است به گونه‌ای غیر مستقیم و با واسطه انجام گیرد. آن بزرگوار گرچه غایب است، ولی در عصر غیبت صغری به وسیلۀ نائبان خاص خود، حکمت‌هایی زندگی‌ساز را به دوستان خود ابلاغ فرموده است. امام مهدی (ع) دربارۀ فرج و گشایش امر امت فرموده‌اند:«" وَ أَكْثِرُوا الدُّعَاءَ بِتَعْجِيلِ‏ الْفَرَجِ‏ فَإِنَ‏ ذَلِكَ‏ فَرَجُكُمْ‏ ‏ "» و البته در کنار دُعا توجه داده‌اند که آنچه می‌تواند ظهور آن حضرت را نزدیک کند جهاد عملی و خودسازی رفتاری است: و اگر شیعیان ما –که خداوند توفیق طاعتشان دهد- در راه انجام پیمانی که بر دوش آنهاست همدل می‌شدند، میمنت دیدار ما از ایشان به تأخیر نمی‌افتاد و سعادت دیدار ما زودتر نصیبشان می‌شد... و ما را از ایشان دور نمی‌سازد مگر کردارهای آنان... که خوشایند ما نیست و از ایشان روا نمی‌داریم. و برای جلوگیری از آسیب‌های احتمالی که به وسیله شیّادان و یا جاهلان ممکن است دامن‌گیر دوستانِ حضرت شود هشدار می‌دهند که فرج ایشان به اراده خداست و قابل پیش‌بینی نیست: «" أَمَّا ظُهُورُ الْفَرَجِ‏ فَإِنَّهُ‏ إِلَى‏ اللَّهِ‏ وَ كَذَبَ‏ الْوَقَّاتُون‏‏ "» و نیز درباره وظائف شیعیان در رابطۀ با یکدیگر رهنمود می‌دهند که در پی نیازِ هم باشند و در روزگار سختِ غیبت و هجرانِ پدر مهربان، برادرانه در اندیشۀ همدیگر باشند و نسبت به پیامدهای بی‌تفاوتی هشدار دادند:«" وَ مَنْ‏ بَخِلَ‏ مِنْهُمْ‏ بِمَا أَعَارَهُ‏ اللَّهُ‏ مِنْ‏ نِعْمَتِهِ‏ عَلَى‏ مَنْ‏ أَمَرَهُ‏ بِصِلَتِهِ‏ فَإِنَّهُ‏ يَكُونُ‏ خَاسِراً بِذَلِكَ‏ لِأُولَاهُ‏ وَ آخِرَتِهِ‏ "» و دربارۀ نماز به عنوان بهترین عاملِ شکست شیطان تأکید می‌کنند:«" فَمَا أُرْغِمَ‏ أَنْفُ‏ الشَّيْطَانِ‏ بِشَيْ‏ءٍ أَفْضَلَ‏ مِنَ‏ الصَّلَاةِ فَصَلِّهَا وَ أَرْغِمْ‏ أَنْفَ‏ الشَّيْطَانِ‏ "» و دربارۀ حقوق مالی خداوند و امامان هشدار می‌دهند:«" مَنْ‏ أَكَلَ‏ مِنْ‏ أَمْوَالِنَا شَيْئاً فَإِنَّمَا يَأْكُلُ‏ فِي‏ بَطْنِهِ‏ نَاراً وَ سَيَصْلَى سَعِيراً ‏ "». یعنی شیعه حقیقی امام و منتظرِ راستین او به واجباتِ الهی اعم از بدنی و مالی، اهتمام دارد و عقیده را با عمل و محبت و دوستیِ امام را با رفتار مهدی‌پسند با هم و در کنار هم جمع می‌کند. به راستی که در خانه اگر کس است یک حرف بس است! آنها که به دنبالِ امام و رهنمود سعادت‌آفرین اویند بسم الله!
7. تعیین نائب: امام زمان (ع) در غیبت صغرا برای سرپرستی و اداره امور شیعیان نائبانی را معین کردند که وسیلۀ ارتباطی امت و امام بوده و نیازهای دینی و دنیوی مردم را پاسخ گویند؛ و در عصر غیبت کبرا نیز این جریان را به گونه‌ای دیگر برای شیعیان، مدیریت می‌کنند و وظیفۀ آنها را به روشنی بیان می‌فرمایند:«" وَ أَمَّا الْحَوَادِثُ‏ الْوَاقِعَةُ فَارْجِعُوا فِيهَا إِلَى‏ رُوَاةِ حَدِيثِنَا فَإِنَّهُمْ‏ حُجَّتِي‏ عَلَيْكُمْ‏ وَ أَنَا حُجَّةُ اللَّهِ عَلَيْهِم‏‏ "». تاریخ غیبت گواه روشنی است که جریانِ و سرپرستی علمای شیعه، جریانی سالم و صالح بوده است که همواره شیعیان را در مسیر امامت، حفظ کرده است و ضمن پاسخ‌گویی به نیازهای دینی و فکری فرهنگی شیعیان، در برابر هجوم دشمنان به عقاید و افکار و مرز و بوم تشیع، همچون سدّ محکم و استواری قرار داشته است. نهضتِ بزرگ تنباکو به رهبری فقیه بزرگوار شیعه مرحوم میرزای شیرازی و در زمان حاضر انقلاب عظیم اسلامی به رهبری مرجعِ عالی شیعه حضرت امام خمینی بهترین گواه این حقیقت است.
8. فریاد رسی: یکی از القاب ویژۀ امام مهدی (ع)، "غوث" به معنی فریاد رس است:«" السَّلَامُ‏ عَلَيْكَ‏ أَيُّهَا الْعَلَمُ‏ الْمَنْصُوبُ‏ ... وَ الْغَوْثُ وَ الرَّحْمَةُ الْوَاسِعَةُ "». آری، او پناه بی‌پناهان و امیدِ ناامیدان و فریاد رس بیچارگان و درماندگان است؛ چنان‌که در خبر ابوالوفای شیرازی است که رسول خدا (ص) در عالم خواب به او فرمود:چون درمانده و گرفتار شدی، پس به حضرت حجت اشتغاثه کن که او تو را در می‌یابد و حجت برای کسی که از او استغاثه کند پناه و فریاد رس است. آن عزیز غایب از نظر به «" مُفَرِّجَ‏ الْكَرْب‏‏‏ "» و «" مُزِيلِ الْهَمِّ"» و «" كَاشِفِ الْبَلْوَى "» و «" كَهْفِ "» و «"عضد"» معرفی شده است؛ یعنی که او گشاینده رنج‌ها و زداینده غم‌ها و برطرف کننده بلاها و پناه و پشتیبان هر پناهنده و کمک خواه است. چه بسیارند بیمارانی که به عنایت او برای همیشه از رنج بیماری‌ها رها شده‌اند و راه گم کردگانی که به هدایت او به مقصد و مقصودشان رسیده‌اند و درماندگانی که به مدد او از بن‌بست‌ها نجات یافته‌اند، ولی هیچ‌گاه او را نشناخته‌اند و یا پس از جدائی، او را شناخته‌اند. محدث نوری از عبد صالح سید احمد رشتی موسوی (تاجری از اهالی رشت) چنین نقل کرده است: در سال ۱۲۸۰ ق به قصد حجّ خانه خدا از رشت به تبریز آمدم، ولی چون قافله‌ای نبود متحیّر ماندم تا اینکه سه نفر از تجّار تبریز با من همراه شدند و به اتفاق حرکت کردیم. در یکی از منازل حاجی جبّار جلودار نزد ما آمد و گفت: این منزل که در پیش داریم ترسناک است، قدری زود بار بردارید که به همراه قافله باشید. (چون در سایر منازل، غالباً از عقب قافله به فاصله می‌رفتیم) پس، تقریباً دو ساعت و نیم یا سه ساعت مانده به صبح به اتفاق حرکت کردیم. حدود نیم فرسخ از منزل خود دور شده بودیم که هوا تاریک شد و برف باریدن گرفت به گونه‌ای که رفقا هر کدام سر خود را پوشاندند و تند راندند و من هر چه تلاش کردم نتوانستم با آنها بروم و تنها ماندم. پس از اسب پیاده شدم و کنار راه نشستم و خیلی ناراحت و نگران بودم. با خود فکر کردم همین‌جا بمانم تا صبح شود و سپس به منزل سابق برگردم و با همراهی چند نفر نگهبان حرکت کرده خود را به قافله برسانم. در آن حال در برابر خود باغی دیدم و باغبانی که بیلی در دست داشت و بر درختان می‌زد که برف آنها بریزد. جلو آمد و فرمود: تو کیستی؟ گفتم: رفقایم رفتند و من ماندم! راه را نمی‌دانم، گم کرده‌ام! به زبان فارسی گفت: نافله بخوان تا راه را پیدا کنی. مشغول نافله شدم. پس از اتمام دوباره آمد و فرمود: نرفتی؟! گفتم: و الله راه را نمی‌دانم!. فرمود: جامعه بخوان!. من جامعه را حفظ نداشتم و تاکنون حفظ ندارم ولی از جا برخاستم و جامعه را تا آخر از حفظ خواندم. باز آمد و فرمود: نرفتی؟ هستی؟! بی‌اختیار گریه‌ام گرفت، گفتم: هستم؛ راه را نمی‌دانم! فرمود: عاشورا بخوان! و عاشورا را نیز حفظ نداشتم و تاکنون ندارم. پس برخاستم و مشغول زیارت عاشورا شدم و از حفظ با تمام لعن و سلام و دعای علقمه خواندم. دیدم باز آمد و فرمود: نرفتی؟ هستی؟!گفتم: نه! هستم تا صبح. فرمود: من، الان تو را به قافله می‌رسانم. رفت و بر الاغی سوار شد و آمد و فرمود: به ردیف من سوار شو! سوار شدم و عنان اسب خود را کشیدم، ولی حرکت نکرد. فرمود: جلو اسب را به من بده! دادم؛ عنان اسب را به دست راست گرفت و به راه افتاد و اسب [این بار] در نهایتِ تمکین، متابعت کرد. پس دست خود را بر زانوی من گذاشت و فرمود: شما چرا نافله نمی‌خوانید؟! نافله، نافله، نافله! سه مرتبه فرمود. و باز فرمود: شما چرا عاشورا نمی‌خوانید؟! عاشورا، عاشورا، عاشورا! سه مرتبه. و بعد فرمود: شما چرا جامعه نمی‌خوانید؟! جامعه جامعه جامعه! ... ناگهان فرمود: آن‌ها رفقای شمایند که در لب نهر آبی فرود آمده‌اند و مشغول وضو به جهت نماز صبح بودند. پس من از الاغ پایین آمدم که سوار اسب خود شوم، و نتوانستم. پس آن جناب پیاده شد و بیل را در برف فرو کرد و مرا سوار کرد و سر اسب را به سمت رفقا برگردانید. من در آن حال به خیال افتاده که این شخص که بود که به زبان فارسی حرف می‌زند و حال آنکه زبانی جز ترکی و مذهبی غالباً عیسوی در آن حدود نبود! و چگونه به این سرعت مرا به رفقا خود رسانید؟! پس در عقب خود نظر کردم هیچ کس را ندیدم و از او آثاری نیافتم، پس به رفقای خود ملحق شدم. و در عصر ما نیز کم نبوده‌اند پاکانی که به آن یار مهربان توسّل جسته و پاسخ گرفته‌اند.
9. حضور در مراسم حجّ: حج، اجتماعی بزرگ و همایش مذهبی مسلمین است و آن‌گونه که نائب خاصِ امام، جناب محمد بن عثمان عمری نقل کرده است امام مهدی (ع) هر سال در مراسم حج حضور می‌یابد و این حضور گرچه به صورت ناشناس است، ولی آثار و برکات فراوانی برای مسلمین و به ویژه حج‌گزاران دارد که از جملۀ آنها تقویت حسّ معنوی و روحانی در زائرانِ خانۀ خدا و دست‌یابیِ بیشتر آنها به مقاصد حجّ است و البته کم نبوده‌اند کسانی که مانند ابن مهزیار اهوازی در جریان این سفر به شرف دیدار آن عزیز و هم‌نشینی و انس با آن بزرگوار نائل گردیده‌اند و یا در سایۀ حضور او، با آرامش و اطمینان اعمال و مناسک را به جای آورده‌اند و از این رهگذر بهره معنوی بسیاری برده‌اند. مرحوم آیت الله العظمی اراکی درباره تشرّفِ دخترشان به خانۀ خدا چنین نقل می‌کنند: دخترم به احکام شرعی و دستورات دینی کاملاً آشنا و نسبت به اعمال شرعی پایبند است. من از دوران کودکی او تاکنون، مواظب حالش بودم، تا این که چند پیش می‌خواست عازم مکه شود ولی شوهرش نمی‌توانست همراه او برود و پسرش هم راضی نشد همراهی‌اش کند. سرانجام بنابراین شد که همراه آیت الله آقای حاج آقا موسی زنجانی و خانوادۀ ایشان مشرّف شود. موقع خداحافظی، از تنهایی اظهار نگرانی می‌کرد و می‌گفت: با این وضع چگونه اعمال حج را به جا آورم؟ به او گفتم که ذکر "یا حفیظُ یا علیم" را زیاد بگوید. ایشان خداحافظی کرد و به حج رفت. روزی که از سفر حج بازگشت خاطره‌ای برای من نقل کرد و گفت: هنگام طواف خانۀ خدا معطل ماندم، دیدم با ازدحام جمعیت نمی‌توانم طواف کنم، لذا در کناری به انتظار ایستادم. ناگهان صدایی شنیدم که می‌گفت: ایشان امام زمان است، متصل به امام زمان شده، پشت‌سر او طواف کن! دیدم آقایی در میان جمعیت و پیشاپیش آنان در حرکت است و مردمی دور او حلقه زده‌اند؛ به طوری که هیچ کس نمی‌توانست وارد آن حلقه شود. من وارد شدم و دستم را به عبایش گرفتم و مکرّر می‌گفتم: قربان شما بروم و هفت بار دور خانۀ خدا را بدون هیچ ناراحتی طواف کردم. آیت الله اراکی در پایان فرمودند: من به صدق و راستی این دختر قطع و یقین دارم و او این داستان را برای کسی حتی آقای حاج آقا موسی زنجانی هم نگفته بود.
10. تعلیم: بدون شک دوران غیبت، دوران فراقِ جانکاه محبوب عالم و دوره دلتنگی‌ها و حسرت‌هاست و هر عاشقی در این حال به دنبال خلوتی است که راز دل با دلدار بگوید و از فراق و دوری او بسراید و ناله بسراید و ناله کند و البته در این مجال عبارات و کلمات گاهی نارسا و شاید ناروا باشد. از جلوه‌های روشن محبت امام زمان (ع) این است که دعاها و زیارات متعددی را به برخی از دوستان خود تعلیم داده است که بهترین سرمایه برای انس و ارتباط با آن عزیز سفر کرده است و البتّه عالی‌ترین مضامین برای نجات با خدا و قرب به اوست. به علاوه امام (ع) در مواردی پرسش‌های علمی برخی از عالمان را پاسخ داده و یا بدون پرسش، آنها را به نکته‌ای ناب رهنمون شده‌اند. ابن قولویه به سند خود از ابی عبدالله بن صالح روایتی کرده که آن حضرت را در مسجد الحرام در برابر "حجر الاسود" دیده است؛ زمانی که مردم برای بوسیدن آن کشمکش می‌کردند و آن حضرت می‌فرمایند: به این کار مأمور نشده‌اند. و جالب اینکه این مطلب در روایات امامان (ع) به صراحت بیان گردیده است. از امام رضا (ع) درباره حجر الاسود پرسیدند که آیا اگر مردم بسیار بودند برای لمس کردن آن باید با آنان ستیزه کرد؟ حضرت فرمود: هرگاه چنین ازدحام جمعیت بود پس با دستت به آن اشاره کن.».

پرسش‌های وابسته

1. چرا غیبت کبری با اهمیت‌تر از غیبت صغری است؟ (پرسش)
2. عصر غیبت کبری چه خصوصیات ویژه‏‌ای دارد؟ (پرسش)
3. آیا دلیل نقلی برای اثبات غیبت امام مهدی وجود دارد؟ (پرسش)
4. غیبت امام مهدی‏ به چه کیفیتی است؟ (پرسش)
5. علت و هدف اصلی از غیبت کبری امام مهدی چیست؟ (پرسش)
6. آیا در عصر غیبت کبری نیز نام‌ه‏ای از ناحیه مقدسه صادر شده است؟ (پرسش)
7. آیا این گونه غیبت در بین انبیا هم سابقه داشته است؟ (پرسش)
8. اعمال شب میلاد امام مهدی چیست؟ (پرسش)
9. آیا ممکن است امام مهدی در عصر غیبت دیده شود؟ (پرسش)
10. با توجه به این‌که بخشی از شرایط ظهور در حال حاضر محقق نشده است چگونه می‌توان همچنان منتظر بود؟ (پرسش)
11. چه محذوری داشت اگر امام مهدی در بین مردم ظاهر می‏‌بود؟ (پرسش)
12. رهبری امام مهدی در دوران غیبت کبرا به چه شکلی است؟ (پرسش)
13. آیا صدقه دادن برای امام مهدی صحیح است؟ (پرسش)
14. نماز هدیه به امام مهدی چگونه است؟ (پرسش)
15. چه کسانی اقامه نماز جمعه را در زمان غیبت امام مهدی حرام دانسته‌اند؟ (پرسش)
16. گونه‌های صبر در عصر غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
17. آثار صدقه دادن برای سلامتی امام مهدی چیست؟ (پرسش)
18. آیا غیبت امام مهدی با اعتقاد شیعه که وجود امام را برای بیان احکام دین و راهنمایی مردم لازم می‌دانند تناقض ندارد؟ (پرسش)
19. با وجود فقها و محدثین برای بیان مسائل چه نیازی به امام غایب است؟ (پرسش)
20. آیا خداوند نمی‌‏توانست امام مهدی‏ را بدون غیبت حفظ نماید؟ (پرسش)
21. چرا در کتب روایی شیعی کمتر از امام مهدی روایت شده درحالی‌‏که امام مهدی عمر طولانی‌‏تری از دیگر امامان دارد؟ (پرسش)
22. برخی روایات روز ظهور را ماه رمضان و برخی روز جمعه معرفی کرده‌اند؛ این تعیین وقت نیست؟ براین اساس معنای انتظار چیست؟ (پرسش)
23. آیا غیبت کبری حدی دارد؟ (پرسش)
24. حقوق امام مهدی بر شیعیان چیست؟ (پرسش)
25. آیا درباره غیبت امام مهدی پیشگویی شده است؟ (پرسش)
26. آیا امام مهدی از تابوت سکینه استفاده می‌کند؟ (پرسش)
27. امام مهدی از تخت حضرت سلیمان چه استفاده‌ای می‌کند؟ (پرسش)
28. آیا با حضور امام مهدی در بین مردم ممکن نبود که ستمگران تسلیم او گردند؟ (پرسش)
29. اگر امام ظاهر بود و با ظالمان زمان خود مصالحه کرده و پیمان عدم تعرض می‏بست چه می‌‏شد؟ (پرسش)
30. این روایت را که امام مهدی در بین ماست و روزی ظهور می‌‏کند و وجود مبارک آن عزیز را همه می‌‏شناسند توضیح دهید و سندش چیست؟
31. با توجه به این که دعای معصومین مستجاب است و آن‌ها برای امام مهدی دعا کرده‌اند چرا ظهور تاکنون اتفاق نیافته است؟ (پرسش)
32. بسیاری از مردم در حالت انتظار امام مهدی از دنیا رفتند و انتظارشان به ثمر نرسید؟ چه تضمینی هست که به ظهور امام برسیم؟ (پرسش)
33. آیا ممکن است حضرت مهدی هیچ‌گاه ظهور نکند و برای همیشه در پشت پرده غیبت بماند؟ (پرسش)
34. درباره علت غیبت امام مهدی مسئله حفظ جان ایشان مطرح است چرا امامان گذشته برای حفظ جان خود غایب نشدند؟ (پرسش)
35. چه کنیم تا فرزندانمان یاوران امام مهدی باشند؟ (پرسش)
36. علل انحراف در جامعه پیش از ظهور چیست؟ (پرسش)
37. مؤمنان نسبت به امام مهدی چه وظایفی دارند؟ (پرسش)
38. آیا این روایت از امام مهدی است هرکه در جمعی از مردم نام مرا ببرد لعنت خدا بر او باد؟ (پرسش)
39. چرا در روایات امام غایب به خورشید پنهان در پس ابر تشبیه است؟ (پرسش)
40. دشمنان اسلام برای مخدوش کردن شخصیت امام مهدی و باورناپذیر نمودن وجود آن حضرت در نزد مردم جهان چه کارهایی انجام داده‏‌اند؟ (پرسش)
41. وظیفه ما در برابر پیشرفت حرکت صهیونیست‌ها جهت بدبین کردن قیام امام مهدی چیست؟ (پرسش)
42. چگونه می‌‏توانیم جلو اغتشاش فکری و شایعات نادرست در مورد امام مهدی را بگیریم؟ (پرسش)
43. آیا وجود دستخط امام مهدی صحت دارد؟ (پرسش)
44. جابلقا و جابرسا چه شهرهایی است؟ (پرسش)
45. مقصود از بدن هور قلیائی چیست؟ (پرسش)
46. اینکه حضرت زهرا الگوی امام مهدی است یعنی چه؟ (پرسش)
47. آیا درست است که اعمال بندگان هفته‌ای یک یا دو بار بر آن حضرت عرضه می‌شود؟ (پرسش)
48. چرا ما نمی‌توانیم سرورمان امام مهدی را ببینیم؟ (پرسش)
49. اگر خوابی درباره امام مهدی دیده باشیم تعریف کردنش برای دیگران اشکالی دارد؟ (پرسش)
50. بیان خواب‌هایی که درباره امام مهدی است برای آگاهی مردم مناسب است؟ (پرسش)
51. آیا خود امام مهدی مایل و منتظر ظهور است؟ (پرسش)
52. چه بیمارهایی پیش از ظهور امام مهدی رواج می‌یابد؟ (پرسش)
53. توجه و عنایت حضرت به مردم و شیعیان در دوران غیبت چگونه است؟ (پرسش)
54. آیا امام مهدی منتظر است و مانند منتظران برای ظهورش تلاش می‌کند؟ (پرسش)
55. معنای حدیث اگر حجت خدا نباشد هر آینه زمین اهلش را فرو می‌برد چیست؟ (پرسش)
56. چه تناسبی بین خورشید پشت ابر و غیبت امام مهدی وجود دارد؟ (پرسش)
57. آیا ما در عصر فترت قرار داریم؟ (پرسش)
58. محل خلوت کردن امام مهدی کجاست؟ (پرسش)
59. چرا از امام مهدی به‌عنوان چراغ مخفی تعبیر شده است؟ (پرسش)
60. چه کسانی پیش از امام مهدی قیام می‌کنند؟ (پرسش)
61. چگونه می‌توان برای انقلاب امام مهدی زمینه‌سازی کرد؟ (پرسش)
62. در چه روزی اعمال مردم به پیشگاه امام مهدی عرضه می‌شود؟ (پرسش)
63. امام مهدی‏ در عصر غیبت چه کارهایی را انجام می‏‌دهند؟ (پرسش)
64. با غیبت امام مهدی چگونه می‌توان امام مهدی خود را شناخت؟ (پرسش)
65. چگونه ممکن است که امام در میان ما باشد ولی او را نشناسیم؟ (پرسش)
66. اگر امام ظاهر بود و با ظالمان زمان خود مصالحه کرده و پیمان عدم تعرض می‏‌بست چه می‌‏شد؟ (پرسش)
67. چه کنیم که ایمانمان به وجود امام مهدی‏ بیشتر شود؟ (پرسش)
68. آیا می‌توان به همه کتاب‌های علائم الظهور و ملاحم استناد کرد؟ (پرسش)
69. چگونه می‏‌توان عشق به امام مهدی را در دل مردم زنده کرد؟ (پرسش)
70. معنای ترسیدن امام مهدی پیش از قیام چیست؟ (پرسش)
71. منظور از حرکت حرب و قیس پیش از قیام امام مهدی چیست؟ (پرسش)
72. چه کسانی پیش از قیام امام مهدی خروج می‌کنند؟ (پرسش)
73. کتاب محیی الدین عربی در مورد امام مهدی چقدر قابل استناد است؟ (پرسش)
74. آیا در روایات آمده که موقع سلام به امام مهدی سر را تا اندازه رکوع یا کم‌تر خم کنند؟ (پرسش)
75. آیا امام مهدی‏ به تمام نقاط جهان سر می‏‌زنند؟ (پرسش)
76. چرا وقتی عده‌‏ای امام مهدی را می‌‏بینند از ابتدا او را نمی‌‏شناسند؟ (پرسش)
77. چرا برای امامان دیگر غیبت مقرر نگردیده است؟ (پرسش)
78. آیا حدیث لو أدرکته لخدمته أیام حیاتی دلیل برتری امام مهدی‏ بر سایر ائمه است؟ (پرسش)
79. چرا اگر امام مهدی خود را نشناسیم به مرگ جاهلی از دنیا رفته‏‌ایم؟ (پرسش)
80. آیا قیام قبل از ظهور حجت صحیح است؟ (پرسش)
81. شیوه زندگانی امام مهدی چگونه است؟ (پرسش)
82. چگونه می‌توان به امام مهدی سلام داد؟ (پرسش)
83. شاخص‌های دینداری در دوران غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
84. ظهور صغرا و ظهور کبرای امام مهدی چگونه است و چه چیزی پیش‏ درآمد ظهور کبرا شمرده می‏شود؟ (پرسش)
85. از کجا معلوم می‏شود که مهدی در عصر غیبت کبری واقعا وجود خارجی دارد و صرفا یک فرضیه نیست؟ (پرسش)
86. چرا امتحان به غیبت امام مهدی از شدیدترین امتحانات است؟ (پرسش)
87. منظور از تمحیص که در روایات آمده است چیست؟ (پرسش)
88. با توجه به احتمال خطای مراجع تقلید و مجتهدان چرا ما از داشتن امام در زمان غیبت محروم هستیم؟ (پرسش)
89. چرا خداوند فقط دوازده امام انتخاب کرد تا مجبور شود یکی از آنها را غایب کند و ما بدون سرپرست و بلا تکلیف باشیم؟ (پرسش)
90. امام مهدی در زمان غیبت کبری در کجا اقامت دارد؟ ضروریات زندگی خویش را چگونه تهیه می‌‏نماید؟ (پرسش)
91. آیا برای غیبت کبری حدی تعیین شده است؟ (پرسش)
92. مراد از «ناحیه» چیست؟ (پرسش)
93. پیش از ظهور چه حوادثی در جهان اتفاق می‌افتد؟ (پرسش)
94. حضرت خضر کیست و در دوران غیبت حضرت مهدی چه نقشی دارد؟ (پرسش)
95. مقصود از زمینه‌سازان خاص چیست؟ (پرسش)
96. ویژگی‌های اعتقادی زمینه‌سازان ظهور امام مهدی چیست؟ (پرسش)
97. ویژگی‌های رفتاری زمینه‌سازان ظهور امام مهدی چیست؟ (پرسش)
98. امنیت جهانی در دوران پیش از ظهور چگونه است؟ (پرسش)
99. در روایات چشم‌انداز حکومت‌های پیش از قیام امام مهدی چگونه ترسیم شده است؟ (پرسش)
100. چه روزنه‌های برای امیدواری شیعیان و مؤمنین برای آینده جهان وجود دارد؟ (پرسش)
101. برای غیبت کبری حدی تعیین شده است؟ (پرسش)
102. آگاهی دادن امامان به مردم درباره غایب شدن امام مهدی چگونه بوده است؟ (پرسش)
103. چگونه امام مهدی در دوره غیبت از چشم مردم پنهان مانده است؟ (پرسش)
104. چرا پیامبران و بقیه امامان مانند امام مهدی غیبت نکردند تا به شهادت نرسند؟ (پرسش)
105. گونه‌های مختلف محبت امام مهدی به مردم در چه چیزهای تجلی می‌کند؟ (پرسش)
106. امام مهدی درباره جلوه‌های مهربانی خود چه فرموده‌اند؟ (پرسش)
107. چه کسانی در زمان غیبت امام مهدی نجات می‌یابند؟ (پرسش)
108. دینداری در روزگار غیبت امام مهدی چه فضیلت‌هایی دارد؟ (پرسش)
109. مسئولیت امام مهدی در غیبت کبرا چیست؟ (پرسش)
110. آیا ظهور امام مهدی ناگهانی اتفاق می‌افتد؟ (پرسش)
111. آیا فقط خداوند از زمان ظهور آگاه است؟ (پرسش)
112. روایاتی که قیام در عصر غیبت را ممنوع کرده به چند دسته تقسیم می‌شوند؟ (پرسش)
113. اینکه گفته می‌شود امام مهدی برای انتقام خون امام حسین ظهور می‌کند به چه معناست؟ (پرسش)
114. منظور از آزمایش مردم در دوران غیبت چیست؟ (پرسش)
115. آس به چه معناست و چه ارتباطی به ظهور امام مهدی دارد؟ (پرسش)
116. چه عواملی سبب شده راه ضرر رسیدن به امام مهدی مسدود باشد؟ (پرسش)
117. پیش از ظهور چه حوادثی در ماه شوال اتفاق می‌افتد؟ (پرسش)
118. چه حوادثی پیش از ظهور اتفاق می‌افتد؟ (پرسش)
119. آیا خدا قدرت حفظ امام مهدی را ندارد و نمی‌تواند او را از شر دشمنان حفظ کند؟ (پرسش)
120. اگر امام مهدی ظاهر بود آیا ممکن نبود که ستمگران تسلیم او شده و با او بعیت کنند؟ (پرسش)
121. اگر امام مهدی ظاهر بود و با ستمگران پیمان عدم تعرض می‌بست چه می‌شد؟ (پرسش)
122. اگر امام مهدی خود را به علماء و مؤمنان مورد وثوق ظاهر می‌ساخت چه مشکلی پیش می‌آمد؟ (پرسش)
123. آیا امام مهدی در مناسک حج شرکت می‌کنند؟ (پرسش)
124. چه گرفتاری‌هایی در زمان غیبت دامن‌گیر شیعیان شده است؟ (پرسش)
125. شکایت از غیبت امام مهدی به چه معناست؟ (پرسش)
126. چه شرایطی سبب تحیر امام مهدی شده است؟ (پرسش)

منبع‌شناسی جامع مهدویت

• کتاب‌شناسی مهدویت؛
• مقاله‌شناسی مهدویت؛
• پایان‌نامه‌شناسی مهدویت.