منتظران ظهور امام مهدی در چه زمینه‌های باید صبر کنند؟ (پرسش)

منتظران ظهور امام مهدی در چه زمینه‌های باید صبر کنند؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.

منتظران ظهور امام مهدی در چه زمینه‌های باید صبر کنند؟
موضوع اصلی	بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت
مدخل بالاتر	مهدویت / غیبت امام مهدی / وظایف و تکالیف مسلمانان در عصر غیبت / ویژگی منتظران
مدخل اصلی	نقش صبر در تحقق انتظار
تعداد پاسخ	۲ پاسخ

عبارت‌های دیگری از این پرسش

• گونه‌های صبر در عصر غیبت امام مهدی چیست؟

پاسخ جامع اجمالی

شرایط خاص عصر غیبت و لزوم صبر و بردباری منتظران

در عصر غیبت به لحاظ بروز حوادث پیچیده و دشوار و غفلت و فراموشی ناشی از طولانی بودن دوران غیبت امام زمان (ع)، مؤمنان در برابر آزمون‌هایی قرار می‌‌گیرند که بر اساس اوامر امام (ع) باید مقاومت کنند، چراکه این سنت خداوند است، تا بدین وسیله بد از خوب جدا شود؛ جابر جعفی می‌‌گوید از امام باقر (ع) پرسیدم: فرج شما کی خواهد بود؟ امام فرمود: «هرگز، هرگز، هرگز، فرج ما نخواهد بود تا اینکه غربال شوید، سپس غربال شوید، سپس غربال شوید» لذا صبر کردن در زمان غیبت امام زمان (ع) موضوع مهمی است که شناخت انواع آن می‌‌تواند ما را در مسیر انتظار یاری کند.

زمینه‌های صبر در دوران غیبت

صبر کردن در زمان غیبت امام زمان (ع) بر چند گونه است:

1. صبر بر طول غیبت: حضرت علی (ع) می‌‌فرمایند: «در برپایی حکومت عدل و حق شتاب مکنید پیش از آنکه زمان مناسب آن فرا رسد، زیرا پشیمان خواهید شد و زمان آن را دور و دراز نپندارید که دل‌هایتان سخت و ناامید شود». باتوجه به آنچه در این حدیث ذکر شده است، منتظران باید مسیر میانه ای را در نظر بگیرند، یعنی در عین حال که برای تحقق ظهور شرایط ویژه ای قایل هستند، این احتمال را نیز در ذهن داشته باشند که ممکن است مناسبات آن در زمان اندکی پدید آید.
2. صبر در مقابل حوادث و آزار دشمنان: امام حسین (ع) فرمودند: «برای او (مهدی) غیبتی است که اقوامی در آن از دین خارج شوند و گروهی بر دین ثابت قدم بمانند و آزار و اذیت می‌کشند و به آنها گفته می‌شود: این وعده (ظهور) چه وقت عملی می‌شود اگر راست می‌گویید؟ بی‌تردید صبر کننده در زمان غیبت، در برابر آزار و تکذیب (مخالفان) به منزلۀ جهاد کنندۀ با شمشیر در رکاب رسول الله (ص) است»؛ از این حدیث مشخص می‌‌شود یکی از مهمترین سختی‌هایی که منتظران باید در مقابل آن صبر کنند آزار دشمنان است.
3. صبر در مقابل شبهات و القائاتی که علیه دین می‌شود: با توجه به اینکه در عصر غیبت مؤمنین از نعمت حضور امام معصوم عصر خویش بی بهره‌اند، روشن است که صبر و شکیبایی بسیاری لازم است که فردی در این زمان، در مقابل سم‌پاشی‌های دشمنان بر دین خود ثابت قدم بماند. لذا همیشه باید از خدای متعال استمداد و توفیق ثبات قدم‌طلبید، از این روست که به مردمان آخرالزمان سفارش شده است بر خواندن دعای «یا الله یا رحمان یا رحیم یا مقلب القلوب ثبت قلبی علی دینک» مداومت نمایند.
4. صبر بر آنچه از گرفتاری مؤمنین به دست معاندین و آزار مخالفین نسبت به ایشان می‌بیند: از دیگر انواع صبر این است که منتظران شاهد ظلمی هستند که بر سایر مؤمنین می‌‌شود، در این مورد اگر امکان دفاع از آنان و رهایی ایشان نباشد و کاری از انسان ساخته نباشد وظیفۀ منتظران صبر و دعا کردن است.
5. صبر بر اقسام بلاها و محنت‌هایی که بر انسان وارد می‌شود: انسان به ماهو انسان، در سختی و شدائد است، بعضی از مشکلات و سختی‌های زندگی او در این آیه شریفه یاد گردیده که خدای تعالی می‌فرماید: ﴿وَلَنَبْلُوَنَّكُمْ بِشَيْءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَالْجُوعِ﴾ بنابراین لازم است منتظران علاوه بر مشکلات و سختی‌هایی که در مسیر انتظار وجود دارد به مصائبی که فارغ از دین و مذهب و نژاد و ملیت بر سر راه انسان است توجه داشته باشند و بدانند که این موضوع یک اصل اجتناب ناپذیر برای همه انسان‌ها است؛ چرا که ﴿لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسَانَ فِي كَبَدٍ﴾

پاسخ‌ها ودیدگاه‌های متفرقه

۱. حجت الاسلام و المسلمین مهدوی‌فرد؛

میرزا عباس مهدوی‌فرد حجت الاسلام و المسلمین میرزا عباس مهدوی‌فرد، در کتاب «فلسفه انتظار» در این‌باره گفته است: «از طولانی شدن دوران غیبت مأیوس نگردد: شخص منتظر لازم است بر فرارسیدن ظهور حضرت و دولت حقّه مهدی (ع)، شتاب نکند. حضرت علی (ع) می‌فرماید: "چشم به راه رسیدن فرج باشید و از کارگشایی و آسایش رسانی الهی نومید مباشید". و نیز آن حضرت می‌فرمایند: در برپایی حکومت عدل و حق شتاب مکنید پیش از آنکه زمان مناسب آن فرا رسد زیرا پشیمان خواهید شد و زمان آن را دور و دراز نپندارید که دل‌هایتان سخت و ناامید شود". طبق این حدیث شریف منتظر باید راهی میانه برگزیند و چنین بپندارد که در عین حال که زمان و شرایط مناسب برای این حادثه مهم و بی‌نظیر ضروری است لکن این مناسبت‌ها و شرایط ممکن است در زمانی بس اندک پدید آید و محیط آماده ظهور و فرج گردد. بنابراین، نباید به گونه‌ای به دولت حقه و ظهور آن نگریست که حس امید و حالت انتظار و آمادگی و عنصر از جامعه رخت بربندد. آنان که در عصر غیبت بردبار و صابر نباشند و عجله کنند هلاک خواهند شد چنانکه از امام محمد تقی (ع) درباره امام بعد از امام حسن عسکری (ع) سؤال شد حضرت گریه شدیدی کردند آنگاه فرمودند: "و عجله‌کنندگان هلاک شوند و تسلیم‌شوندگان، نجات یابند". صبر در مقابل حوادث و آزار دشمنان: امام حسین (ع) فرمودند: "برای او (مهدی) غیبتی است که اقوامی در آن از دین خارج شوند و گروهی بر دین ثابت قدم بمانند و آزار و اذیت می‌کشند و به آنها گفته می‌شود: این وعده (ظهور) چه وقت عملی می‌شود اگر راست می‌گویید؟ بی‌تردید صبرکننده در زمان غیبت، در برابر آزار و تکذیب (مخالفان) به منزله جهاد کننده با شمشیر در رکاب رسول الله (ص) است"؛ و امام صادق (ع) فرمودند: "آیا نمی‌دانی کسی که منتظر امر ما (حکومت ما) باشد و بر بیم‌ها و آزارهایی که بیند شکیبایی ورزد در روز بازپسین در کنار ما خواهد بود". صبر در مقابل شبهات و القائاتی که علیه دین می‌شود: در آخرالزمان شبهات شیاطین چنان عرصه را بر متدینین تنگ می‌کنند که از حضرت امام صادق (ع) روایت شده که: "برای صاحب این امر غیبتی است که متمسک در آن غیبت، بدین خود مانند کسی است که با دست خود خار درخت خاردار را بتراشد"؛ روشن است که بسیار صبر و شکیبایی می‌طلبد که فردی در عصر غیبت، در مقابل سم‌پاشی‌های شیاطین بر دین خود ثابت قدم بماند. از آنجا که صبر در این زمینه مجاهدت فراوان می‌طلبد و این عرصه میدان بسیار خطیری است همیشه باید از خدای متعال استمداد و توفیق ثبات قدم را‌طلبید، از این روست که به مردمان آخرالزمان سفارش شده که بر خواندن این دعا مداومت نمایند: «"يَا اللَّهُ يَا رَحْمَانُ يَا رَحِيمُ يَا مُقَلِّبَ الْقُلُوبِ ثَبِّتْ قَلْبِي عَلَى دِينِكَ"»».

۲. حجت الاسلام و المسلمین هدایت‌نیا؛

فرج‌الله هدایت‌نیا حجت الاسلام و المسلمین فرج‌الله هدایت‌نیا، در مقاله «ابعاد انتظار در قرآن کریم و روایات» در این‌باره گفته است: «طولانی شدن دوران غیبت موجب می‌‌شود بعضی اشخاص وجود امام غایب را فراموش و یا اساساً وجودش را انکار کنند. یکی از چیزهایی که خداوند با آن مردم را می‌‌آزماید، همین مسئله است. این مطلب در روایات متعددی مورد تأکید قرار گرفته است. از جمله در روایت جابر جعفی آمده است: "از امام باقر (ع) پرسیدم: فرج شما کی خواهد بود؟ امام فرمود: هرگز، هرگز، هرگز، فرج ما نخواهد بود تا اینکه غربال شوید، سپس غربال شوید، سپس غربال شوید". در روایتی دیگر از امام صادق (ع) آمده است: "ظهور امام عصر (ع) واقع نمی‌شود، مگر بعد از نومیدی، نه به خدا تا اینکه تمیز داده شوید، نه به خدا تا اینکه امتحان شوید، نه به خدا تا شقاوت به شقی رسد و سعادت به سعید". در روایتی دیگری آمده است: "به خدا قسم که امام شما سال‌های سال از روزگار غایب شود و هرآینه مورد آزمایش قرار خواهید گرفت تا آنجا که گفته شود: امام مرد، کشته شد، به هلاکت رسید و به کدام سرزمین رفت".

۳. آقای شرفی جم؛

محمد رضا شرفی جم آقای محمد رضا شرفی جم، در مقاله «آثار تربیتی فرهنگ انتظار در تقابل با چالش‌های جدید خانواده» در این‌باره گفته است: «در عصر غیبت به لحاظ بروز حوادث پیچیده و دشوار، مؤمنان در برابر آزمون‌هایی قرار می‌‌گیرند که بر اساس اوامر امام (ع) باید مقاومت کنند: "پس از خداوند بترسید و تقوی پیشه کنید و ما خاندان رسالت را مدد رسانید. در برابر فتنه‌هایی که پیش می‌‌آید، و البته عده‌ای در این آزمایش و برخورد با فتنه‌ها هلاک می‌‌شوند‌، مقاومت کنید‌". امام کاظم (ع) می‌‌فرماید: "صاحب این امر (ولایت و امامت) غیبتی دارد که [در آن] معتقدان به امامت [هم‌] از اعتقاد خود برمی گردند. این مسأله (غیبت) چیزی نیست جز امتحانی از جانب خدا که خلق خود را به وسیله آن می‌‌آزماید". امام صادق (ع) نیز در بیانی، بخشی از دوران غیبت را چنین توصیف می‌‌کنند: "توجه داشته باشید! قسم به خدا، امام شما سال‌هایی از روزگارتان را در غیبت خواهد بود و شما مورد آزمایش سخت قرار خواهید گرفت؛ تا آن جا که گفته شود امام زمان از دنیا رفت، کشته شد، به هلاکت رسید. به کدام دره وارد شد؟ و همانا دیدگان مؤمنان بر آن امام اشک خواهد ریخت و شما همچون کشتی‌هایی که گرفتار امواج دریا شده، سرنگون می‌‌گردند، سرنگون خواهید شد"».

۴. آقای تونه‌ای (پژوهشگر معراف مهدویت)؛

مجتبی تونه‌ای آقای مجتبی تونه‌ای، در کتاب «موعودنامه» در این‌باره گفته است: «خداوند، بندگان خود را در زمان غیبت ولی‌اش، با انواع محنت‌ها و بلاها امتحان می‌کند تا بد از خوب جدا شود و این سنت خداوند، در گذشتگان و آیندگان است؛ هم‌چنان‌که خدای تعالی فرموده: ﴿أَحَسِبَ النَّاسُ أَن يُتْرَكُوا أَن يَقُولُوا آمَنَّا وَهُمْ لا يُفْتَنُونَ﴾؛ آیا مردم چنین می‌پندارند به صرف این‌که گفتند ایمان آوردیم رها می‌شوند و هیچ امتحان نمی‌گردند. صبر کردن در زمان غیبت امام زمان (ع) بر چند گونه است: صبر بر طول غیبت، به این‌که از شتابزدگانی که به سبب طولانی شدن غیبت دل‌های‌شان قساوت می‌گیرد نباشد، که شتابزدگان در مورد امام (ع) به تردید می‌افتند. صبر کردن مؤمن بر آن‌چه از آزار و استهزاء و تکذیب و مانند آن‌ها از مخالفین خود می‌بیند. صبر بر اقسام بلاها و محنت‌هایی که بر او وارد می‌شود، که بعضی از آن‌ها در آیه شریفه یاد گردیده که خدای تعالی می‌فرماید: ﴿وَلَنَبْلُوَنَّكُمْ بِشَيْءٍ مِّنَ الْخَوْفْ وَالْجُوعِ وَ...﴾. صبر بر آن‌چه از گرفتاری مؤمنین به دست معاندین و آزار مخالفین نسبت به ایشان می‌بیند، در صورتی که نتواند آن‌ها را خلاص کند و از ایشان دفاع نماید، که در این حال وظیفه او صبر و دعا کردن است».

پرسش‌های وابسته

1. معنای انتظار چیست؟ (پرسش)
2. منظور از انتظار به معنای عام چیست؟ (پرسش)
3. منظور از انتظار به معنای خاص چیست؟ (پرسش)
4. ارکان انتظار چیست؟ (پرسش)
5. عناصر و اجزاء انتظار چیستند؟ (پرسش)
6. هدف از انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
7. انتظار فرج چه ضرورتی دارد؟ (پرسش)
   1. ضرورت عقلی انتظار چیست؟ (پرسش)
   2. ضرورت نقلی انتظار چیست؟ (پرسش)
8. آیا مسئله انتظار قابل تحقق است؟ (پرسش)
9. جایگاه انتظار در مکاتب فکری غیر دینی چیست؟ (پرسش)
10. نقش انتظار در حرکت توحیدی چیست؟ (پرسش)
11. انواع انتظار چیست؟ (پرسش)
12. شدت انتظار شخص منتظر چگونه در آرزوها و دعاهای او تجلی پیدا می‌کند؟ (پرسش)
13. لوازم انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
    1. آیا زندگی با یاد امام مهدی از لوازم انتظار فرج است؟ (پرسش)
    2. آیا آرزوی یاری کردن امام مهدی از لوازم انتظار فرج است؟ (پرسش)
    3. آیا ایجاد آمادگی برا پیوستن به امام مهدی از لوازم انتظار فرج است؟ (پرسش)
    4. آیا تربیت منتظران راستین از لوازم انتظار فرج است؟ (پرسش)
14. دیدگاه اهل سنت درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
15. دیدگاه آیین بودا درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
16. آیا جنیان در انتظار منجی موعود هستند؟ (پرسش)
17. آیا فرشتگان در انتظار منجی موعود هستند؟ (پرسش)
18. چرا گفته می‌شود امام مهدی منتظر ظهور است؟ (پرسش)
19. دلایل انتظار فرج و امید به آینده چیست؟ (پرسش)
20. آیا شیعیان در امر انتظار عجول و شتاب‌زده هستند؟ (پرسش)
21. آیا مسئله انتظار سبب فراگیری ظلم و ستم می‌شود؟ (پرسش)
22. آیا مسئله انتظار سبب تعطیلی احکام اسلامی می‌شود؟ (پرسش)
23. آیا اندیشه انتظار موعود در امت‌های پیشین بوده است؟ (پرسش)
24. آیا انتظار در میان ادیان و ملل گوناگون سابقه‌ای دارد؟ (پرسش)
25. منشأ نگاه عامیانه به ظهور منجی چیست؟ (پرسش)
26. آفات نگاه عامیانه به ظهور منجی چیست؟ (پرسش) ‏
27. گونه‌های احادیث درباره انتظار چیستند؟ (پرسش)
28. نمادهای انتظار چیستند؟ (پرسش)
    1. آیا دعای ندبه از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
    2. آیا دعای عهد از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
    3. آیا زیارت آل یاسین از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
    4. آیا مسجد جمکران از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
    5. آیا مسجد کوفه از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
    6. آیا مسجد صعصعه از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
    7. آیا مسجد سهله از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
    8. آیا عید نیمه شعبان از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
    9. آیا روز جمعه از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
29. چرا کسانی که انتظار امام مهدی را می‌کشیده‌اند بعد از ظهور به مخالفت با ایشان برمی‌خیزند؟ (پرسش)
30. ویژگی‌های اعتراض به وضع موجود در راستای انتظار امام مهدی چیست؟ (پرسش)
31. شیوه ابراز اعتراض به وضع موجود در راستای انتظار امام مهدی چگونه است؟ (پرسش)
32. منظور از عمومیت انتظار چیست؟ (پرسش)
33. مبانی اشتیاق به فرج چیست؟ (پرسش)
34. چگونه می‌توان انتظار را در جامعه ترویج داد؟ (پرسش)
35. آیا مراد از انتظار تنها انتظار قلبی است؟ (پرسش)
36. منظور از انتظار، انتظار فردی است یا انتظار امت؟ (پرسش)
37. منظور از انتظار امام و امت چیست؟ (پرسش)
38. شرایط انتظار واقعی چیست؟ (پرسش)
39. انتظار عملی به چه معناست؟ (پرسش)
40. آیا انتظار مذهب اعتراض است؟ (پرسش)
41. آیا انتظار به معنای گوشه‌گیری و احتراز است؟ (پرسش)
42. آیا انتظار فرج مورد اتفاق همه مسلمین است؟ (پرسش)
43. مسئولیت اجتماعی مسلمین درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
44. کامل‌ترین شکل انتظار عملی برای مقدمه ظهور امام مهدی چیست؟ (پرسش)
45. انتظار فرج با سرنوشت بشریت چه پیوندی دارد؟ (پرسش)
46. مقصود از انتظار مسیحا چیست؟ (پرسش)
47. منظور از انتظار ویرانگر چیست؟ (پرسش)
48. منظور از انتظار سازنده چیست؟ (پرسش)
49. منظور از انتظار مسئولانه چیست؟ (پرسش)
50. منظور از انتظار غیر مسئولانه چیست؟ (پرسش)
51. انواع برداشت از انتظار چیست؟ (پرسش)
52. دیدگاه شیعه درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
53. دیدگاه آیین زرتشت درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
54. دیدگاه آیین هندو درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
55. دیدگاه یهود درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
56. دیدگاه مسیحیت درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
57. برداشت‌های نادرست از انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
58. علت برداشت‌های انحرافی از انتظار چیست؟ (پرسش) ‏
59. آیا انتظار امام مهدی واجب است؟ (پرسش)
60. عوامل ایجاد کننده انتظار چیستند؟ (پرسش)
61. لوازم تعریف انتظار چیست؟ (پرسش)
62. نقطه مقابل انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
63. رابطه انتظار با شدت گرفتاری‌ها چیست؟ (پرسش)
64. امام مهدی منتظر چه چیزی است؟ (پرسش)
65. آیا انتظار فرج باید با قصد قربت باشد؟ (پرسش)
66. مراتب انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
67. رابطه محبت با انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
68. بالاترین درجه انتظار فرج امام مهدی چیست؟ (پرسش)
69. مشاهده وقوع ظلم در زمین چگونه انتظار فرج را در مؤمن تشدید می‌کند؟ (پرسش)
70. چه رابطه‌ای میان انتظار فرج و ایمان وجود دارد؟ (پرسش)
71. انتظار منجی در ادوار مختلف دعوت‌های الهی چه معنایی داشته است؟ (پرسش)
72. اندیشه انتظار موعود در اسلام چگونه است؟ (پرسش)
73. آیا انتظار فرج افضل الاعمال است؟ (پرسش)
74. انتظار فرج چیست و چرا بهترین عمل خوانده شده است؟ (پرسش)
75. برداشت‌های نادرست از انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
76. آیا مکاتب فلسفی نیز انتظار فرج را امری ارزشی می‌‏دانند؟ (پرسش)
77. آیا در کتاب مقدس یهود سخن از انتظار فرج به میان آمده است؟ (پرسش)
78. مقصود از روایات مطلق در باب انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
79. چه امتیازی در انتظار منجی موجود است؟ (پرسش)
80. آیا تأخیر در فرج موجب قساوت قلب می‌‏شود؟ (پرسش)
81. آیا انتظار طولانی فرج خسته کننده و ملالت‌‏آور است؟ (پرسش)
82. علت سختی انتظار چیست و چرا می‏‌گویند انتظار زیباست؟ زیبایی انتظار در چیست؟ (پرسش)
83. امام مهدی در قبال منتظران و شیعیان چه عنایاتی دارند؟ (پرسش)
84. منتظران امام مهدی که در قرن‏های گذشته بدون پاین انتظارشان فوت کرده‌اند؛ چه تضمینی وجود دارد که انتظار ما به ثمر برسد؟ (پرسش)
85. آیا انتظار موجب انفعال جامعه نمی‌شود؟ (پرسش)
86. فرج مردم جهان در چیست و چرا انتظار فرج فضیلت و ارزش بیشتری دارد؟ (پرسش)
87. خاستگاه و منشأ اصلی انتظار ظهور «مصلح و نجات‏‌دهنده بزرگ» چیست؟ (پرسش)
88. دعا برای تعجیل فرج چه تأثیری در فرج شیعیان دارد؟ (پرسش)
89. دعای اللهم کن لولیک الحجه بن الحسن به چه منظوری خوانده می‌شود؟ (پرسش)
90. آیات مربوط به ظهور و انتظار کدامند؟ (پرسش)
91. انتظار در دیگر روزهای سال چگونه معنا پیدا می‏‌کند؟ (پرسش)
92. رابطه انتظار با بهداشت روان چیست؟ (پرسش)
93. رابطه انتظار با آینده جهان چیست؟ (پرسش)
94. فلسفه انتظار چیست؟ (پرسش)
95. باور به ظهور امام مهدی چگونه عامل پایداری و استقامت شیعه می‌شود؟ (پرسش)
96. انتظار فرج چه فضیلتی دارد؟ (پرسش)
97. جایگاه انتظار در فرهنگ شیعه چیست؟ (پرسش)
98. چرا انتظار اهمیت و جایگاه ویژه و برجسته‌ای دارد؟ (پرسش)
99. چرا انتظار فرج افضل اعمال است؟ (پرسش)
100. ویژگی‌‏های منتظران واقعی در دوران غیبت چیست؟ (پرسش)
101. انتظارات امام مهدی از منتظران چیست؟ (پرسش)
102. چه نوع انتظاری راجح است؟ (پرسش)
103. دانش ‏آموزان چگونه باید منتظر امام مهدی باشند؟ (پرسش)
104. رضایت امام مهدی از چه راهی به دست می‌آید؟ (پرسش)
105. آیا شیعیان و منتظران ظهور افزون‌بر وظایف فردی و دینی تکالیف سیاسی و اجتماعی نیز دارند؟ (پرسش)
106. آیا برای منتظر واقعی بودن اقدام‌های سیاسی و اجتماعی خاصی باید انجام داد؟ (پرسش)
107. وظایف ما در دوران غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
108. چه تناسبی میان انتظار موعود و مبارزه با فساد وجود دارد؟ آیا انتظار به معنای ساکت ماندن نیست؟ (پرسش)
109. چه مقام و منزلتی در روایات برای منتظران بیان شده است؟ (پرسش)
110. جامعه منتظر دارای چه ویژگی‌هایی است؟ (پرسش)
111. انتظارات امام مهدی از منتظران چیست؟ (پرسش)
112. صرف‏‌نظر از وظایف شخصی در قبال امام مهدی وظایف خود انسان منتظر به‌طور کلی چیست؟ (پرسش)
113. منتظران برجسته همچون علما باید چه عملکردی داشته باشند؟ (پرسش)
114. منتظران راستین امام مهدی دارای چه فضیلت و منزلتی هستند؟
115. منتظران برجسته همچون علما باید چه عملکردی داشته باشند؟ (پرسش)
116. در روایات چه پاداشی برای منتظران امام مهدی بیان شده است؟ (پرسش)
117. ویژگی‏های منتظران واقعی در این دوران چیست؟ (پرسش)
118. آیا تنها انتظار فرج برای ظهور امام مهدی کافی است؟ (پرسش)
119. ویژگی‌های انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
120. ویژگی‌های فرهنگ انتظار در ابعاد اعتقادی چیست؟ (پرسش)
121. ویژگی‌های فرهنگ انتظار در ابعاد علمی و اخلاقی چیست؟ (پرسش)
122. فواید و آثار انتظار چیست؟ (پرسش)
123. آثار فردی انتظار امام مهدی چیست؟ (پرسش)
124. آثار اجتماعی انتظار امام مهدی چیست؟ (پرسش)
125. آثار تربیتی انتظار چیست؟ (پرسش)
126. چرا انتظار فرج امام مهدی موجب گشایش می‌شود؟ (پرسش)
127. عنصر انتظار چگونه در آمادگی نظامی منتظران تأثیر دارد؟ (پرسش)
128. چگونه روحیه انتظار را در خود تقویت کنیم؟ (پرسش)
129. آیا انتظار فرج منشأ فرج‌های مادی برای منتظر خواهد بود؟ (پرسش)
130. انتظار چه ابعادی دارد؟ (پرسش)
131. ابعاد اعتقادی انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
132. ابعاد عملی انتظار فرج چیست؟ (پرسش)