منتظرانظهور امام مهدی در چه زمینه‌های باید صبر کنند؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.
در عصر غیبت به لحاظ بروز حوادث پیچیده و دشوار[۱] و غفلت و فراموشی ناشی از طولانی بودن دوران غیبت امام زمان (ع)، مؤمنان در برابر آزمون‌هایی قرار می‌‌گیرند که بر اساس اوامرامام (ع) باید مقاومت کنند، چراکه این سنتخداوند است، تا بدین وسیله بد از خوب جدا شود[۲]؛ جابر جعفی می‌‌گوید از امام باقر (ع) پرسیدم: فرج شما کی خواهد بود؟ امام فرمود: «هرگز، هرگز، هرگز، فرج ما نخواهد بود تا اینکه غربال شوید، سپس غربال شوید، سپس غربال شوید»[۳][۴] لذا صبر کردن در زمان غیبت امام زمان (ع) موضوع مهمی است که شناخت انواع آن می‌‌تواند ما را در مسیر انتظاریاری کند.
صبر بر طول غیبت: حضرت علی (ع) میفرمایند: «در برپایی حکومت عدل و حق شتاب مکنید پیش از آنکه زمان مناسب آن فرا رسد، زیرا پشیمان خواهید شد و زمان آن را دور و دراز نپندارید که دل‌هایتان سخت و ناامید شود»[۵]. باتوجه به آنچه در این حدیث ذکر شده است، منتظران باید مسیر میانه ای را در نظر بگیرند، یعنی در عین حال که برای تحقق ظهور شرایط ویژه ای قایل هستند، این احتمال را نیز در ذهن داشته باشند که ممکن است مناسبات آن در زمان اندکی پدید آید[۶].
صبر بر اقسام بلاها و محنت‌هایی که بر انسان وارد میشود: انسان به ماهو انسان، در سختی و شدائد است، بعضی از مشکلات و سختی‌های زندگی او در این آیه شریفه یاد گردیده که خدای تعالی میفرماید: ﴿وَلَنَبْلُوَنَّكُمْ بِشَيْءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَالْجُوعِ﴾[۱۲] بنابراین لازم است منتظران علاوه بر مشکلات و سختی‌هایی که در مسیر انتظار وجود دارد به مصائبی که فارغ از دین و مذهب و نژاد و ملیت بر سر راه انسان است توجه داشته باشند و بدانند که این موضوع یک اصل اجتناب ناپذیر برای همه انسان‌ها است؛ چرا که ﴿لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسَانَ فِي كَبَدٍ﴾[۱۳][۱۴]
«از طولانی شدن دوران غیبت مأیوس نگردد: شخص منتظر لازم است بر فرارسیدن ظهورحضرت و دولت حقّه مهدی (ع)، شتاب نکند. حضرت علی (ع) میفرماید: "چشم به راه رسیدن فرج باشید و از کارگشایی و آسایش رسانی الهی نومید مباشید"[۱۵]. و نیز آن حضرت میفرمایند: در برپایی حکومت عدل و حق شتاب مکنید پیش از آنکه زمان مناسب آن فرا رسد زیرا پشیمان خواهید شد و زمان آن را دور و دراز نپندارید که دل‌هایتان سخت و ناامید شود"[۱۶]. طبق این حدیث شریفمنتظر باید راهی میانه برگزیند و چنین بپندارد که در عین حال که زمان و شرایط مناسب برای این حادثه مهم و بی‌نظیر ضروری است لکن این مناسبت‌ها و شرایط ممکن است در زمانی بس اندک پدید آید و محیط آماده ظهور و فرج گردد. بنابراین، نباید به گونه‌ای به دولت حقه و ظهور آن نگریست که حسامید و حالت انتظار و آمادگی و عنصر از جامعه رخت بربندد. آنان که در عصر غیبت بردبار و صابر نباشند و عجله کنند هلاک خواهند شد چنانکه از اماممحمدتقی (ع) درباره امام بعد از امام حسن عسکری (ع) سؤال شد حضرتگریه شدیدی کردند آنگاه فرمودند: "و عجله‌کنندگان هلاک شوند و تسلیم‌شوندگان، نجات یابند"[۱۷].
صبر در مقابل حوادث و آزاردشمنان:امام حسین (ع) فرمودند: "برای او (مهدی) غیبتی است که اقوامی در آن از دین خارج شوند و گروهی بر دینثابت قدم بمانند و آزار و اذیت می‌کشند و به آنها گفته میشود: این وعده (ظهور) چه وقت عملی میشود اگر راست می‌گویید؟ بی‌تردید صبرکننده در زمان غیبت، در برابر آزار و تکذیب (مخالفان) به منزله جهاد کننده با شمشیر در رکاب رسول الله (ص) است"[۱۸]؛ و امام صادق (ع) فرمودند: "آیا نمی‌دانی کسی که منتظر امر ما (حکومت ما) باشد و بر بیم‌ها و آزارهایی که بیند شکیبایی ورزد در روز بازپسین در کنار ما خواهد بود"[۱۹].
صبر در مقابل شبهات و القائاتی که علیه دین میشود: در آخرالزمانشبهاتشیاطین چنان عرصه را بر متدینین تنگ میکنند که از حضرتامام صادق (ع) روایت شده که: "برای صاحب این امر غیبتی است که متمسک در آن غیبت، بدین خود مانند کسی است که با دست خود خار درخت خاردار را بتراشد"[۲۰]؛ روشن است که بسیار صبر و شکیبایی می‌طلبد که فردی در عصر غیبت، در مقابل سم‌پاشی‌های شیاطین بر دین خود ثابت قدم بماند. از آنجا که صبر در این زمینه مجاهدت فراوان می‌طلبد و این عرصه میدان بسیار خطیری است همیشه باید از خدای متعالاستمداد و توفیقثبات قدم را‌طلبید، از این روست که به مردمانآخرالزمان سفارش شده که بر خواندن این دعا مداومت نمایند: «"يَا اللَّهُ يَا رَحْمَانُ يَا رَحِيمُ يَا مُقَلِّبَ الْقُلُوبِ ثَبِّتْ قَلْبِي عَلَى دِينِكَ"»[۲۱]»[۲۲].
«طولانی شدن دوران غیبت موجب میشود بعضی اشخاص وجود امامغایب را فراموش و یا اساساً وجودش را انکار کنند. یکی از چیزهایی که خداوند با آن مردم را می‌‌آزماید، همین مسئله است. این مطلب در روایات متعددی مورد تأکید قرار گرفته است. از جمله در روایتجابر جعفی آمده است: "از امام باقر (ع) پرسیدم: فرج شما کی خواهد بود؟ امام فرمود: هرگز، هرگز، هرگز، فرج ما نخواهد بود تا اینکه غربال شوید، سپس غربال شوید، سپس غربال شوید"[۲۳].
در روایتی دیگری آمده است: "به خدا قسم که امام شما سال‌های سال از روزگار غایب شود و هرآینه مورد آزمایش قرار خواهید گرفت تا آنجا که گفته شود: امام مرد، کشته شد، به هلاکت رسید و به کدام سرزمین رفت"[۲۵][۲۶].
«در عصر غیبت به لحاظ بروز حوادث پیچیده و دشوار، مؤمنان در برابر آزمون‌هایی قرار می‌‌گیرند که بر اساس اوامرامام (ع) باید مقاومت کنند: "پس از خداوند بترسید و تقوی پیشه کنید و ما خاندان رسالت را مدد رسانید. در برابر فتنه‌هایی که پیش میآید، و البته عده‌ای در این آزمایش و برخورد با فتنه‌ها هلاک میشوند، مقاومت کنید"[۲۷]. امام کاظم (ع) میفرماید: "صاحب این امر (ولایت و امامت) غیبتی دارد که [در آن] معتقدان به امامت [هم] از اعتقاد خود برمی گردند. این مسأله (غیبت) چیزی نیست جز امتحانی از جانب خدا که خلق خود را به وسیله آن می‌‌آزماید"[۲۸].
امام صادق (ع) نیز در بیانی، بخشی از دوران غیبت را چنین توصیف میکنند: "توجه داشته باشید! قسم به خدا، امام شما سال‌هایی از روزگارتان را در غیبت خواهد بود و شما مورد آزمایش سخت قرار خواهید گرفت؛ تا آن جا که گفته شود امام زمان از دنیا رفت، کشته شد، به هلاکت رسید. به کدام دره وارد شد؟ و همانا دیدگان مؤمنان بر آن اماماشک خواهد ریخت و شما همچون کشتی‌هایی که گرفتار امواج دریا شده، سرنگون می‌‌گردند، سرنگون خواهید شد"[۲۹]»[۳۰].
«خداوند، بندگان خود را در زمان غیبت ولی‌اش، با انواع محنت‌ها و بلاها امتحان می‌کند تا بد از خوب جدا شود و این سنتخداوند، در گذشتگان و آیندگان است؛ هم‌چنان‌که خدای تعالی فرموده: ﴿أَحَسِبَ النَّاسُ أَن يُتْرَكُوا أَن يَقُولُوا آمَنَّا وَهُمْ لا يُفْتَنُونَ﴾[۳۱]؛ آیا مردم چنین می‌پندارند به صرف اینکه گفتند ایمان آوردیم رها میشوند و هیچ امتحان نمی‌گردند. صبر کردن در زمان غیبتامام زمان (ع) بر چند گونه است:
صبر بر طول غیبت، به اینکه از شتابزدگانی که به سبب طولانی شدن غیبت دل‌های‌شان قساوت می‌گیرد نباشد، که شتابزدگان در مورد امام (ع) به تردید می‌افتند.
صبر کردن مؤمن بر آنچه از آزار و استهزاء و تکذیب و مانند آنها از مخالفین خود می‌بیند.
صبر بر اقسام بلاها و محنت‌هایی که بر او وارد میشود، که بعضی از آنها در آیه شریفه یاد گردیده که خدای تعالی میفرماید: ﴿وَلَنَبْلُوَنَّكُمْ بِشَيْءٍ مِّنَ الْخَوْفْ وَالْجُوعِ وَ...﴾.
صبر بر آنچه از گرفتاری مؤمنین به دست معاندین و آزار مخالفین نسبت به ایشان می‌بیند، در صورتی که نتواند آنها را خلاص کند و از ایشان دفاع نماید، که در این حال وظیفه او صبر و دعا کردن است[۳۲]»[۳۳].
↑«له غیبة یرتد فیها أقوام و یثبت فیها علی الدین آخرون فیؤذون و یقال لهم متی هذا الوعد إن کنتم صادقین أما إن الصابر فی غیبته علی الأذی و التکذیب بمنزلة المجاهد بالسیف بین یدی رسول الله (ص)»؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج ۱، باب ۳۰، ص ۳۱۷، ح ۳.
