علت و هدف اصلی از غیبت کبری امام مهدی چیست؟ (پرسش)

علت و هدف اصلی از غیبت کبری امام مهدی چیست؟
موضوع اصلی	بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت
مدخل بالاتر	مهدویت / غیبت امام مهدی / عصر غیبت کبری
تعداد پاسخ	۱ پاسخ

علت و هدف اصلی از غیبت کبری امام مهدی چیست؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.

پاسخ نخست

سید منذر حکیم

آیت الله سید منذر حکیم در کتاب «پیشوایان هدایت، ج۱۴» در این باره گفته است:

«هدف کلی فعالیت حضرت مهدی (ع) در دوران غیبت کبری مواظبت از امت اسلام و آماده کردن این امت برای مرحله ظهور، قیام به مأموریت بزرگ نابودی ظلم و جور، برپایی دولت عدل الهی در سرتاسر زمین و تأسیس جامعه خالص توحیدی بوده است که در رابطه با همه این مسائل در بخشی که مربوط به سیره آن حضرت پس از ظهور می‌باشد، به تفصیل سخن خواهیم گفت. به عبارت دیگر مدار کلی سیره آن حضرت در غیبت کبری زمینه‌سازی برای ظهور می‌باشد این زمینه سازی در مسائلی همچون مراقبت و محافظت از ایمان مردم و حفظ و محکم کردن فعالیت‌ها و نوسازی آن‌ها در طول نسل‌هایی که یکی پس از دیگری معاصر با آن حضرت می‌باشند و همچنین حفظ رسالت خاتم اسلام از تحریف می‌باشد. به علاوه این که آن حضرت در این دوران به سایر مأموریت‌ها و مسئولیت‌های امامت خود در حد توان اقدام می‌نمایند، اگر چه همه این کارها با شیوه‌هایی مخفیانه‌تر از حالت غیبت صغری به وجود می‌پیوندد و با همین کارهاست که بهره مندی مردم از وجود آن حضرت مانند بهره‌مندی زمین از آفتاب پشت ابر می‌باشد. این هدف عام از سیره آن حضرت در این غیبت کبری است که به روشنی‌ از روایاتی که در رابطه با فعالیت آن حضرت در غیبت کبری وارد شده، ملاحظه می‌گردد. قبل از داخل شدن در بحث و آوردن نمونه‌هایی از این فعالیت‌ها، به بعضی از مواردی که احادیث شریف در رابطه با علت و اسرار غیبت بیان کرده‌اند نگاهی کلی می‌اندازیم، زیرا روشن است که زمینه سازی برای ظهور با از بین بردن سبب‌های غیبت میسر می‌گردد به همین جهت شناختن اسباب غیبت می‌تواند روشن گر طبیعت فعالیت‌های حضرت مهدی (ع) در زمان غیبت باشد.

• علل غیبت در احادیث شریف‌: مجموعه‌ای از احادیث شریف علل پیدایش غیبت را بیان نموده‌اند. ابتدا نمونه‌هایی از این روایات را برای استناد به عللی که این روایات به آن اشاره دارند ذکر می‌نماییم. البته برای هر نمونه از این روایات نظایر بسیاری موجود است که محدثان، آن‌ها را با سندهای متعدد روایت نموده‌اند:

1. سُدیر از پدرش از حضرت امام صادق (ع) روایت کرده است که فرمود: قائم ما غیبتی طولانی خواهد داشت. به آن حضرت عرض کردم: یا ابن رسول الله به چه دلیل؟ آن حضرت پاسخ دادند: زیرا خداوند عزوجل اراده کرده است، سنت پیامبران را در غیبت‌هایی که داشته‌اند، در آن حضرت پیاده نماید. پس ای سدیر آن حضرت ناچار باید به اندازه تمام غیبت‌هایی که انبیا داشته‌اند غیبت نماید که خداوند متعال می‌فرماید: "که قطعاً از حالی به حالی برخواهید نشست"، یعنی سنن کسانی که قبل از شما بوده‌اند. عبدالله بن فضل هاشمی روایت کند که: از حضرت امام جعفر صادق (ع) شنیدم که می‌فرمود: صاحب این امر به ناچار غیبتی خواهد داشت که افراد اهل باطل در طول آن غیبت به شک خواهند افتاد. به آن حضرت عرضه داشتم: خداوند مرا فدای شما کند به چه دلیل؟ آن حضرت پاسخ دادند: به دلیل امری که به ما اجازه باز کردن آن برای شما داده نشده است. به آن حضرت عرضه داشتم: پس وجه حکمت غیبت آن حضرت چیست؟ آن حضرت در پاسخ فرمودند: حکمت غیبت آن حضرت همان حکمتی است که در غیبت سایر حجت‌های خداوند متعال بوده است. حکمت این امر جز پس از ظهور آن حضرت آشکار نمی‌شود هم چنان که حکمت کارهایی که حضرت خضر (ع) انجام داد جز پس از جدایی موسی از او بر وی ظاهر نشد، ای پسر فضل این امری از امور خداوند متعال، سری از اسرار خدا و غیبی از گنجینه علم غیب خداوند است، و از آنجا که ما می‌دانیم خداوند عزوجل حکیم است، تصدیق می‌کنیم که همه کارهای خداوند را نیز حکمتی است اگر چه وجه و سبب آن حکمت بر ما کشف نشده باشد.
2. از دیگر روایات این باب روایتی است که زراره آن را از حضرت امام باقر (ع) روایت نموده است که فرمود: همانا قائم قبل از ظهور خود غیبتی خواهدداشت. به آن حضرت عرضه داشتم چرا؟ آن حضرت پاسخ دادند: از ترس و آن حضرت با دست خود به شکم خود اشاره نمودند، زراره گوید منظور آن حضرت ترس از کشته شدن می‌باشد. از دیگر روایاتی که در همین رابطه ذکر شده است روایت عبدالله بن عطا از حضرت امام باقر (ع) است وی گوید: "به آن حضرت عرضه داشتم شیعیان شما در عراق بسیارند، به خدا سوگند که در میان اهل بیت شما کسی به مانند شما نیست، پس چگونه است که شما قیام نمی‌کنید؟ آن حضرت به من فرمودند: ای عبدالله بن عطا! گوش به حرف نادانان داده‌ای، به خدا سوگند که من آن کس که باید قیام کند و زمین را پر از عدل و داد کند نیستم. عبدالله گوید: به آن حضرت عرضه داشتم: پس او چه کسی است؟ آن حضرت پاسخ دادند: به دنبال کسی باشید که ولادت او از چشمان مردم مخفی باشد؛ چنین شخصی صاحب شما است؛ همانا از ما اهل بیت کسی نیست که در میان مردم انگشت نما شود و زبان زد خاص و عام گردد مگر این‌که از در اثر ستم یا حسادت کشته می‌شود.
3. و از این جمله است روایت حسن بن محبوب بن ابراهیم کرخی که گفت: "به حضرت امام صادق (ع) عرض کردم یا کسی به آن حضرت عرض کرد: خداوند خیرت دهد آیا حضرت علی در دین خدا قوی و پر قدرت نبود؟ آن حضرت فرمودند: چرا آن مرد گفت: پس چگونه مردم بر او غالب آمدند و چگونه نتوانست آنان را از این کار باز دارد و چه چیز او را از این کار بازداشت؟ آن حضرت پاسخ دادند: آیه‌ای از کتاب خداوند عزوجل او را از این کار بازداشت. وی گوید: به آن حضرت عرضه داشتم: آن کدام آیه است؟ آن حضرت پاسخ دادند: این کلام خداوند عزوجل که فرمود: "اگر [[[کافر]] و مؤمن‌] از هم متمایز می‌شدند قطعاً کافران را به عذاب دردناکی معذب می‌نمودیم" همانا که خداوند عز و جل را امانت‌هایی مؤمن در صلب مردمی کافر و منافق می‌باشد. پس حضرت علی (ع) پدران را نمی‌کشت تا این‌که آن امانت‌ها از صلب آنان خارج شود. پس هنگامی که آن امانت‌ها از صلب‌ها خارج شده و به دنیا بیایند بر هر کس که بخواهد پیروز شود و با او قتال می‌کند، همچنین قائم ما اهل بیت است که هرگز ظهور نمی‌کند تا هر زمانی که امانت‌های خداوند عز و جل ظاهر گردد پس هنگامی که آن ودایع ظاهر گردید او نیز ظهور نموده و با افرادی که با وی مقابله نمایند جنگ و جهاد خواهد نمود.
4. و از آن جمله است روایتی که از حضرت صادق (ع) روایت شده که فرمود: به خدا سوگند آن چه را که به انتظارش گردن می‌کشید به وقوع نخواهد پیوست تا آن که شما خالص گردیده، بد و خوب شما از هم جدا شود سپس ده یک از شما رفته و جز اندکی از شما در راه حق ثابت قدم نمی‌ماند. سپس این آیه را تلاوت فرمودند: ﴿أَمْ حَسِبْتُمْ أَن تَدْخُلُواْ الْجَنَّة وَلَمَّا يَعْلَمِ اللَّهُ الَّذِينَ جَاهَدُواْ مِنكُمْ وَيَعْلَمَ الصَّابِرِينَ﴾؛ آیا پنداشتید که داخل بهشت می‌شوید، بی‌آن‌که خداوند جهادگران و شکیبایان شما را معلوم بدارد؟.
5. و از آن جمله است آن چه از امام باقر (ع) روایت شده که فرمود: دولت ما آخرین دولت‌ها است، هیچ خاندانی نمی‌مانند که دولتشان پایدار گردد مگر این‌که قبل از ما به حکومت خواهند رسید، تا این‌که مردم هنگامی که سیره و حکومت ما را در هنگام حکومت دیده‌اند نگویند ما مانند روش و سیره آنان رفتار می‌کنیم، و این کلام خداوند عزوجل است که می‌فرماید: "و فرجام [خوش‌] از آن پرهیزگاران است".
6. و از آن جمله است روایتی که از حضرت امام رضا (ع) در جواب کسی که از علت غیبت پرسیده است آمده که فرمود: تا این‌که آن گاه که قائم ما با شمشیر قیام می‌کند در گردنش بیعتی از هیچ کس نباشد. این مسأله، با الفاظی نزدیک به هم از بسیاری از ائمه (ع) روایت شده است. از آن جمله است روایتی که از خود حضرت مهدی (ع) در توقیعی که در جواب مسائل اسحاق بن یعقوب صادر فرمودند آمده است: و اما علت وقوع غیبت این است که خداوند عزوجل می‌فرماید: "ای کسانی که ایمان آورده‌اید، از چیزهایی که اگر برای شما آشکار گردد شما را اندوهناک می‌کند مپرسید" همانا هیچ یک از پدران من: نبود مگر این‌که بر گردن او بیعتی از طاغوت زمانش قرار داشت اما هنگامی که من خروج و قیام می‌کنم بیعت هیچ طاغوتی را بر گردن ندارم‌.
7. امام زمان (ع) در اولین نامه خود به شیخ مفید این گونه مرقوم فرمودند: مادام که حکومت و دولت دنیا در دست فاسقان است، ما - به حسب آنچه خداوند متعال به ما نمایانده و صلاح حال ما و شیعیان ما در آن است - در مکانی دور از مساکن ظالمان و ستمگران بسر می‌بریم‌.
8. آن حضرت در دومین نامه خود به شیخ مفید آورده‌اند: پس اگر شیعیان ما - که خداوند آن‌ها را به طاعت خود موفق دارد - با همدلی، بر عهد و پیمانی که بر عهده آنان است وفا کنند، برکت دیدار ما از آنان به تأخیر نمی‌افتد و به زودی سعادت مشاهده ما با شناخت صادقانه به آن‌ها خواهد رسید. اما اخبار ناراحت کننده‌ای که از شیعیان خود توقع آن را نداریم از آن‌ها به ما می‌رسد و سعادت دیدار ما را از آنان سلب می‌نماید ....

این‌ها نمونه‌هایی از روشنترین احادیث شریفی بود که در رابطه با علل و اسبابی که برای غیبت ذکر شده روایت شده بود. البته در میان این روایات نیز در ذکر علل غیبت تداخل وجود داشت که ما در ضمن نقاط هشت‌گانه آینده به این نکات اشاره خواهیم نمود:

• جمع کردن و استفاده از تجربیات امت‌های گذشته‌: حکمت خداوندی در تدبیر امور مخلوقات اقتضا کرد تا حضرت مهدی (ع) در پس پرده غیبت پنهان شود و حکمت این امر همان حکمتی بود که در امت‌های گذشته نیز اقتضا می‌کرد بعضی از پیامبران و انبیای گذشته به پس پرده غیبت بروند، و چون رسالت و دین اسلام آخرین و پایان بخش ادیان الهی می‌باشد، هر چه در سایر ادیان و امت‌ها به انجام رسیده است، در این امت نیز باید محقق گردد؛ پس همان گونه که محقق شدن اهداف دیگر رسالت‌های آسمانی، به دلیل عدم استعداد امت‌های پیشین مستلزم غیبت‌ بعضی از پیامبران آن‌ها بود، در امت اسلام نیز وضعیت به همین منوال می‌باشد.

زیرا تحقق اهداف شریعت خاتم اسلام اقتضا می‌کند که پایان بخش اوصیای این دین یعنی حضرت مهدی (ع) در پس پرده غیبت واقع شود تا این امت به صورت کامل برای تحقق اهداف دینی شایستگی پیدا نمایند، روشن است که این سبب، کلی است و سبب سایر غیبت‌هایی که در ادیان پیشین واقع شده و علل دیگری را که طوایف دیگر در رابطه با مسأله غیبت ذکر می‌نمایند نیز شامل می‌شود. آنچه در این دسته از روایات ملاحظه می‌شود این است که این روایات، غیبت را از اسرار الهی دانسته و سر آن را قبل از انتهای غیبت و ظهور امام، قابل کشف ندانسته، اجازه کشف آن را نمی‌دهند. این دسته از روایات، به همه اسباب و علل غیبت اشاره نمی‌کنند، بلکه به بعضی از علل غیبت اشاره نموده و بر این باورند که برای غیبت علل و اسباب دیگری نیز وجود دارد که کشف آن‌ها قبل از ظهور لااقل برای همه مردم صلاح نیست. اما ایمان به غیبت فرع ایمان به حکمت خداوند متعال است که هیچگاه کاری که صلاح بندگان در آن نباشد انجام نمی‌دهد.

• عامل امنیتی‌: چنان که در غیبت پیامبران خدا همچون موسی عیسی و دیگران ترس از کشته شدن به دست دشمنان، عاملی اساسی در وقوع غیبت بوده، بسیار روشن است که در رابطه با حضرت مهدی (ع) هم که دستگاه‌های حکومت عباسی - چنان که دیدیم - سعی وافری در به شهادت رساندنش داشتند، این دلیل به شکل کامل صادق بوده و حداقل در دوره غیبت صغری، دلیلی بر اصل وقوع‌ غیبت است. پیدا است که مقصود از غیبت، حفظ وجود امام می‌باشد که حجت خداوند بر مردمان است. تا بدین وسیله، زمین خداوند از حجت قائم الهی خالی نماند؛ هدایتگری که مردمان را به فرمان خداوند هدایت کند.

اما با وجود این‌که پدران پاک امام زمان (ع) همگی حجت خدا بر مردمان بودند و همه آنان نیز با تهدید قتل و دشمنی از جانب حکومت‌های زمان خود روبرو بوده و عملًا نیز به وسیله شمشیر یا سم به شهادت رسیدند؛ چه سری بود که غایب شدن از چشم مردم تنها به امام دوازدهم اختصاص یافته است؟.

جواب این سؤال بسیار روشن است چرا که آن حضرت - که خداوند در فرج و ظهورش تعجیل نماید - پایان بخش ائمه معصومین است و او است که به برپا نمودن دولت جهانی اسلام مکلف شده است، وی همان کسی است که خداوند عز و جل با دستان پر توان او وعده خود را برای اظهار اسلام و برتری بخشیدن این دین بر همه دین‌ها و به میراث رساندن زمین برای صالحان، وفا می‌کند، پس ناچار باید وجود نازنینش حفظ شود تا این مأموریت بزرگ را به انجام برساند. مضافاً به این‌که حکومت عباسی به جهت این‌که به همین نکته آگاهی دقیق داشتند شدیداً سعی کردند تا آن حضرت را حتی در گهواره به قتل برسانند تا مأموریت بزرگ اصلاحی آن بزرگوار ناکام بماند.

این علت در رابطه با غیبت کبری نیز مؤثر است چرا که تا همه علل و عوامل لازم برای تحقق مأموریت و هدف بزرگ امام زمان (ع) - همچون گرد آمدن یاران و یاوران - فراهم نیامده باشد، بیرون آمدن آن حضرت از پس پرده‌ غیبت باعث قرار گرفتن آن بزرگوار در معرض خطر می‌باشد. زیرا حاکمان جور در هر زمانه‌ای سعی در نابود کردن آن بزرگوار خواهند نمود و هنوز مأموریت اصلاحی بزرگان آن حضرت به اتمام نرسیده آن حضرت را خواهند کشت؛ کاری که با پدران بزرگوار آن حضرت انجام دادند. این مطلب بسیار واضح و روشن است و می‌توان آن را از توضیحاتی که حضرت امام باقر (ع) در حدیث دوم برای عبدالله بن عطا بیان فرمودند به خوبی دریافت.

• تهیه فرصت مناسب برای رسیدن حق به همه مردم و استخراج‌همه ذخیره‌های الهی‌: بیرون آمدن ذخیره‌های الهی که همان مؤمنانی باشند که در صلب و نسل افراد کافر قرار دارند، عامل دیگری برای غیبت امام زمان (ع) بود. مقصود، فرصت دادن برای رسیدن آوازه دین حق به همه مردمان است تا بدین وسیله حقیقت رسالت الهی و اسلامی که امام زمان (ع) حامل آن است، برای همه مردم روشن و آشکار گردد و در نتیجه، چه بسا اشخاص منسوب به مکتب‌های گمراه و نسل‌های بازمانده از منحرفان، راه حق را بپذیرند و به اهداف مهدوی معتقد شده به صفوف یاوران مهدی منتظر (ع) بپیوندند. روشن است که این علت، به صورت روشن و آشکار مستقیماً تفسیرکننده سبب تأخیر ظهور آن حضرت (ع) بوده و به صورت غیر مستقیم این نکته را آشکار می‌دارد که غیبت آن حضرت، تا آن زمان فراهم شدن این عامل که از عوامل لازم و حتمی برای ظهور آن حضرت است، ادامه می‌یابد. چرا که ظهور آن بزرگوار همراه با آغاز فوری انقلاب جهانگیر و مأموریت اصلاحی بزرگ آن حضرت است و بلافاصله، عذاب دردناک را بر منحرفان نازل خواهد نمود
• آزمون مقدماتی نسل ظهور: در خلال اوضاع و شرایط سخت و ناگواری که با غیبت امام زمان (ع) همراه می‌باشد، آمادگی و پختگی لازم مردم جهان و به خصوص شیعیان، برای این امر بیشتر می‌گردد و آشکار است که ایمان به آن حضرت و غیبتش به خودی خود عامل مهمی در تقویت ایمان و نیز کسانی است که بر سر ایمان خود به آن حضرت پایدار مانده‌اند. چرا که ایمان به غیبت، خود مرتبه بالایی از مقام یقین و ایمان به غیب بوده و مردم را از اسارت مادیات و محسوسات رهایی می‌بخشد تا تنها به آنچه می‌بینند ایمان نداشته باشند. آیات اول سوره بقره، ایمان به غیب را یکی از صفات بارز افراد پرهیزگار برمی‌شمارد و این احادیث، این صفت مهم اهل ایمان را به عنوان روشنترین مصداق غیب و ایمان به آن، بر ایمان به حضرت مهدی (ع) در زمان غیبتش تطبیق نموده‌اند. خصوصاً هنگامی که طولانی بودن این غیبت را نیز در نظر داشته باشیم‌. به همین جهت می‌بینیم: این احادیث شریف مؤمنان عصر غیبت را که علیرغم همه شک‌ها و شبهه‌های اعتقادی که از عدم حضور آن حضرت ناشی می‌شود، بر شریعت اسلام و سیره مهدوی ثابت قدم و پایدار مانده‌اند به شدت تعریف و تمجید می‌نماید. به همین دلیل در می‌یابیم که نفس غیبت، یکی از عوامل آماده شدن یاوران حضرت مهدی (ع) می‌باشد. چرا که ایمان به امام غایب، موجب رسوخ ایمان به غیب در قلب مؤمنان است؛ امری که ضامن آزادی از اسارت مادیات و مشهودات است. و همین ایمان، شایستگی لازم را برای یاری حضرت مهدی (ع) در به ثمر رساندن مأموریت اصلاحی بزرگش به آنان اعطا می‌کند.
• آشکار شدن ناتوانی دیگر مکاتب‌: اثبات ناتوانی مکاتب فکری دیگر در به تحقق رساندن سعادت و کمال مورد نظر جامعه بشری آشکارا همه جامعه بشری را به عکس‌العمل مثبت نسبت به مأموریت اصلاحی بزرگ امام زمان (ع) وا می‌دارد اثبات ناتوانی آنان از این مطلب، خود موانع این تعامل مطلوب را از بین خواهد برد تا اهداف الهی که مربوط به ظهور حضرت مهدی (ع) می‌باشد ایجاد شود و مردم جامعه به مرور زمان، به شعارهای مکاتب مادی و غیر مادی دارای اصول منحرف فریفته نگردند.
• حفظ روحیه ظلم ستیزی‌: حضرت امام زمان (ع) کسی است که زمین را چنان که پر از ظلم و جور شده باشد پر از عدل و داد خواهد نمود؛ آن حضرت پس از اتمام حجت کامل بر منحرفان - در خلال غیبت کبری و قبل از آن - حاکمان ستمگر و حاکمیت فساد را با شمشیر خود زایل و برطرف خواهد نمود که در نکته گذشته نیز به این امر اشاره نمودیم. پس ظهور آن بزرگوار با حرکت جهادی قاطعی از جانب آن حضرت همراه خواهد بود که‌هیچگونه آرامش و سازشی با منحرفان در آن، راه نخواهد داشت و از همین جا لازم می‌آید که این‌ صفت در اتباع امام زمان (ع) نیز پیدا شده و در وقت ظهور در آنان موجود باشد و شاید مقصود احادیث شریف که می‌فرمایند: "تا بر گردن او بیعتی از طاغوتی نباشد" همین معنی باشد.

پیدا است که چنین نقش قاطعی باعث می‌شود که ظالمان و ستمگران، پیش از آغاز این حرکت و آماده شدن شرایط مناسب و تعداد لازم از انصار و یاوران آن حضرت، به شدیدترین وجه جلوی این کار را گرفته، آن حضرت را از بین برده یا حضرتش را وادار به سازش با ظالمان و ستمگران نموده او را مجبور کنند تا فعالیت‌های خود را به صورت نیمه فعال در آورد؛ سیاستی پدران بزرگوارش نیز در قبال ظالمان و ستمگران از آن استفاده می‌نمودند. این مسأله خطرهای زیادی را در بر داشت. مانند تضعیف روحیه ظلم ستیزی در نزد مؤمنان که می‌دیدند امامشان که مکلف به از بین بردن کامل ظلم و ستم‌است، در برابر ستمگران کاملًا سکوت کرده است. به علاوه این‌که بر فرض اتخاذ این موضع‌گیری منفی باز هم امکان جلوگیری از فتنه‌های ستمگران و تلاش‌های مستمر آنان برای رها شدن از دست آن حضرت و کشتن آن بزرگوار حاصل نمی‌گردید. در غیر این صورت، می‌بایست قبل از حاصل شدن عوامل لازم برای پیروزی برای انجام مأموریت خود قیام کند که این هم به معنی کشته شدن آن بزرگوار قبل از دست‌یابی به هدف بزرگ خود می‌باشد.

به همین دلیل باید قبل از تکمیل شرایط لازم برای آن حرکت اسلامی از ظهور خودداری کرده و در پس پرده‌های غیبت مستتر بماند تا بتواند رفته رفته به فعالیت‌های خود در زمینه فراهم آوردن عوامل لازم برای پیروزی در مأموریت بزرگ زمان ظهور خود اقدام نماید.

• غیبت و صلاح کار امام و مؤمنان‌: این علت که در روایات به آن اشاره شده، علتی مجمل است که متضمن بیان یکی از وجوه حکمت الهی در امر به غیبت آن حضرت می‌باشد به این عنوان که که صلاح کار آن حضرت و مؤمنان در غیبت آن جناب است؛ شاید معنی این امر این است که در سایه اوضاع سخت و متضاد با اهداف نهضت مهدوی، غیبت بهترین شیوه ممکن برای قیام حضرت مهدی (ع) به مأموریت‌های امامت می‌باشد. هم چنان که در نکته ششم نیز به آن اشاره نمودیم. شاید هم معنی این‌که صلاح شیعیان و کسانی که به وجود آن حضرت ایمان دارند در غیبت او است به این باشد که آنان به واسطه قرار گرفتن در شرایط غیبت امام، آفاق جدیدی از تکامل و آمادگی در میان صفوف و نسل‌های پی در پی خود را فتح خواهند نمود؛ - که در نکته چهارم هم به آن اشاره کردیم - تا نسلی پای به عرصه وجود بگذارد که بتواند از نظر کمی و کیفی قابلیت استجابت مقتضیات قیام بزرگ مهدوی را پیدا کند. شاید هم مراد از صلاح امت حفظ جان آنان از نابودی در اثر قیامِ قبل از موعد و قبل از فراهم آمدن حرکت مطلوب اسلامی یا در اثر ناتوانی آنان از یاری امام به صورت مطلوب در هنگام قیامِ بدون غیبت باشد، که نمونه چنین موضع‌گیری از جانب امت، در قیام حضرت امام حسین (ع) و پیش از آن، در خلافت برادر و پدر بزرگوارش، امام حسن و حضرت امیرالمؤمنین (ع) به وضوح دیده شده‌است.
• فراهم نیامدن تعداد مطلوب یاوران‌: آخرین عاملی که در روایات به آن اشاره شده است تکمیل نشدن تعداد لازم در یاران و انصار آن حضرت برای اجرای مأموریت اصلاحی بزرگ از نظر کمی و کیفی می‌باشد؛ مأموریتی که محتاج تعداد کافی از اعوان و انصار با سطح بالای اخلاص نسبت به شریعت محمدی و اهداف آن، دانش لازم برای این کار و همچنین شناخت کافی از دسیسه‌های دشمنان می‌باشد. به گونه‌ای که این یاران، دارای تجربه‌ای جهادی باشند؛ تجربه‌ای که برای داخل شدن در حرکتی انقلابی و قاطع بر ضد کفر و شرک و فسق و نفاق لازم است.

شاید هم این علت تکمیل کننده علتی باشد که در نکته چهارم بدان اشاره رفته‌است».

پرسش‌های وابسته

1. چرا غیبت کبری با اهمیت‌تر از غیبت صغری است؟ (پرسش)
2. عصر غیبت کبری چه خصوصیات ویژه‏‌ای دارد؟ (پرسش)
3. آیا دلیل نقلی برای اثبات غیبت امام مهدی وجود دارد؟ (پرسش)
4. غیبت امام مهدی‏ به چه کیفیتی است؟ (پرسش)
5. علت و هدف اصلی از غیبت کبری امام مهدی چیست؟ (پرسش)
6. آیا در عصر غیبت کبری نیز نام‌ه‏ای از ناحیه مقدسه صادر شده است؟ (پرسش)
7. آیا این گونه غیبت در بین انبیا هم سابقه داشته است؟ (پرسش)
8. اعمال شب میلاد امام مهدی چیست؟ (پرسش)
9. آیا ممکن است امام مهدی در عصر غیبت دیده شود؟ (پرسش)
10. با توجه به این‌که بخشی از شرایط ظهور در حال حاضر محقق نشده است چگونه می‌توان همچنان منتظر بود؟ (پرسش)
11. چه محذوری داشت اگر امام مهدی در بین مردم ظاهر می‏‌بود؟ (پرسش)
12. رهبری امام مهدی در دوران غیبت کبرا به چه شکلی است؟ (پرسش)
13. آیا صدقه دادن برای امام مهدی صحیح است؟ (پرسش)
14. نماز هدیه به امام مهدی چگونه است؟ (پرسش)
15. چه کسانی اقامه نماز جمعه را در زمان غیبت امام مهدی حرام دانسته‌اند؟ (پرسش)
16. گونه‌های صبر در عصر غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
17. آثار صدقه دادن برای سلامتی امام مهدی چیست؟ (پرسش)
18. آیا غیبت امام مهدی با اعتقاد شیعه که وجود امام را برای بیان احکام دین و راهنمایی مردم لازم می‌دانند تناقض ندارد؟ (پرسش)
19. با وجود فقها و محدثین برای بیان مسائل چه نیازی به امام غایب است؟ (پرسش)
20. آیا خداوند نمی‌‏توانست امام مهدی‏ را بدون غیبت حفظ نماید؟ (پرسش)
21. چرا در کتب روایی شیعی کمتر از امام مهدی روایت شده درحالی‌‏که امام مهدی عمر طولانی‌‏تری از دیگر امامان دارد؟ (پرسش)
22. برخی روایات روز ظهور را ماه رمضان و برخی روز جمعه معرفی کرده‌اند؛ این تعیین وقت نیست؟ براین اساس معنای انتظار چیست؟ (پرسش)
23. آیا غیبت کبری حدی دارد؟ (پرسش)
24. حقوق امام مهدی بر شیعیان چیست؟ (پرسش)
25. آیا درباره غیبت امام مهدی پیشگویی شده است؟ (پرسش)
26. آیا امام مهدی از تابوت سکینه استفاده می‌کند؟ (پرسش)
27. امام مهدی از تخت حضرت سلیمان چه استفاده‌ای می‌کند؟ (پرسش)
28. آیا با حضور امام مهدی در بین مردم ممکن نبود که ستمگران تسلیم او گردند؟ (پرسش)
29. اگر امام ظاهر بود و با ظالمان زمان خود مصالحه کرده و پیمان عدم تعرض می‏بست چه می‌‏شد؟ (پرسش)
30. این روایت را که امام مهدی در بین ماست و روزی ظهور می‌‏کند و وجود مبارک آن عزیز را همه می‌‏شناسند توضیح دهید و سندش چیست؟
31. با توجه به این که دعای معصومین مستجاب است و آن‌ها برای امام مهدی دعا کرده‌اند چرا ظهور تاکنون اتفاق نیافته است؟ (پرسش)
32. بسیاری از مردم در حالت انتظار امام مهدی از دنیا رفتند و انتظارشان به ثمر نرسید؟ چه تضمینی هست که به ظهور امام برسیم؟ (پرسش)
33. آیا ممکن است حضرت مهدی هیچ‌گاه ظهور نکند و برای همیشه در پشت پرده غیبت بماند؟ (پرسش)
34. درباره علت غیبت امام مهدی مسئله حفظ جان ایشان مطرح است چرا امامان گذشته برای حفظ جان خود غایب نشدند؟ (پرسش)
35. چه کنیم تا فرزندانمان یاوران امام مهدی باشند؟ (پرسش)
36. علل انحراف در جامعه پیش از ظهور چیست؟ (پرسش)
37. مؤمنان نسبت به امام مهدی چه وظایفی دارند؟ (پرسش)
38. آیا این روایت از امام مهدی است هرکه در جمعی از مردم نام مرا ببرد لعنت خدا بر او باد؟ (پرسش)
39. چرا در روایات امام غایب به خورشید پنهان در پس ابر تشبیه است؟ (پرسش)
40. دشمنان اسلام برای مخدوش کردن شخصیت امام مهدی و باورناپذیر نمودن وجود آن حضرت در نزد مردم جهان چه کارهایی انجام داده‏‌اند؟ (پرسش)
41. وظیفه ما در برابر پیشرفت حرکت صهیونیست‌ها جهت بدبین کردن قیام امام مهدی چیست؟ (پرسش)
42. چگونه می‌‏توانیم جلو اغتشاش فکری و شایعات نادرست در مورد امام مهدی را بگیریم؟ (پرسش)
43. آیا وجود دستخط امام مهدی صحت دارد؟ (پرسش)
44. جابلقا و جابرسا چه شهرهایی است؟ (پرسش)
45. مقصود از بدن هور قلیائی چیست؟ (پرسش)
46. اینکه حضرت زهرا الگوی امام مهدی است یعنی چه؟ (پرسش)
47. آیا درست است که اعمال بندگان هفته‌ای یک یا دو بار بر آن حضرت عرضه می‌شود؟ (پرسش)
48. چرا ما نمی‌توانیم سرورمان امام مهدی را ببینیم؟ (پرسش)
49. اگر خوابی درباره امام مهدی دیده باشیم تعریف کردنش برای دیگران اشکالی دارد؟ (پرسش)
50. بیان خواب‌هایی که درباره امام مهدی است برای آگاهی مردم مناسب است؟ (پرسش)
51. آیا خود امام مهدی مایل و منتظر ظهور است؟ (پرسش)
52. چه بیمارهایی پیش از ظهور امام مهدی رواج می‌یابد؟ (پرسش)
53. توجه و عنایت حضرت به مردم و شیعیان در دوران غیبت چگونه است؟ (پرسش)
54. آیا امام مهدی منتظر است و مانند منتظران برای ظهورش تلاش می‌کند؟ (پرسش)
55. معنای حدیث اگر حجت خدا نباشد هر آینه زمین اهلش را فرو می‌برد چیست؟ (پرسش)
56. چه تناسبی بین خورشید پشت ابر و غیبت امام مهدی وجود دارد؟ (پرسش)
57. آیا ما در عصر فترت قرار داریم؟ (پرسش)
58. محل خلوت کردن امام مهدی کجاست؟ (پرسش)
59. چرا از امام مهدی به‌عنوان چراغ مخفی تعبیر شده است؟ (پرسش)
60. چه کسانی پیش از امام مهدی قیام می‌کنند؟ (پرسش)
61. چگونه می‌توان برای انقلاب امام مهدی زمینه‌سازی کرد؟ (پرسش)
62. در چه روزی اعمال مردم به پیشگاه امام مهدی عرضه می‌شود؟ (پرسش)
63. امام مهدی‏ در عصر غیبت چه کارهایی را انجام می‏‌دهند؟ (پرسش)
64. با غیبت امام مهدی چگونه می‌توان امام مهدی خود را شناخت؟ (پرسش)
65. چگونه ممکن است که امام در میان ما باشد ولی او را نشناسیم؟ (پرسش)
66. اگر امام ظاهر بود و با ظالمان زمان خود مصالحه کرده و پیمان عدم تعرض می‏‌بست چه می‌‏شد؟ (پرسش)
67. چه کنیم که ایمانمان به وجود امام مهدی‏ بیشتر شود؟ (پرسش)
68. آیا می‌توان به همه کتاب‌های علائم الظهور و ملاحم استناد کرد؟ (پرسش)
69. چگونه می‏‌توان عشق به امام مهدی را در دل مردم زنده کرد؟ (پرسش)
70. معنای ترسیدن امام مهدی پیش از قیام چیست؟ (پرسش)
71. منظور از حرکت حرب و قیس پیش از قیام امام مهدی چیست؟ (پرسش)
72. چه کسانی پیش از قیام امام مهدی خروج می‌کنند؟ (پرسش)
73. کتاب محیی الدین عربی در مورد امام مهدی چقدر قابل استناد است؟ (پرسش)
74. آیا در روایات آمده که موقع سلام به امام مهدی سر را تا اندازه رکوع یا کم‌تر خم کنند؟ (پرسش)
75. آیا امام مهدی‏ به تمام نقاط جهان سر می‏‌زنند؟ (پرسش)
76. چرا وقتی عده‌‏ای امام مهدی را می‌‏بینند از ابتدا او را نمی‌‏شناسند؟ (پرسش)
77. چرا برای امامان دیگر غیبت مقرر نگردیده است؟ (پرسش)
78. آیا حدیث لو أدرکته لخدمته أیام حیاتی دلیل برتری امام مهدی‏ بر سایر ائمه است؟ (پرسش)
79. چرا اگر امام مهدی خود را نشناسیم به مرگ جاهلی از دنیا رفته‏‌ایم؟ (پرسش)
80. آیا قیام قبل از ظهور حجت صحیح است؟ (پرسش)
81. شیوه زندگانی امام مهدی چگونه است؟ (پرسش)
82. چگونه می‌توان به امام مهدی سلام داد؟ (پرسش)
83. شاخص‌های دینداری در دوران غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
84. ظهور صغرا و ظهور کبرای امام مهدی چگونه است و چه چیزی پیش‏ درآمد ظهور کبرا شمرده می‏شود؟ (پرسش)
85. از کجا معلوم می‏شود که مهدی در عصر غیبت کبری واقعا وجود خارجی دارد و صرفا یک فرضیه نیست؟ (پرسش)
86. چرا امتحان به غیبت امام مهدی از شدیدترین امتحانات است؟ (پرسش)
87. منظور از تمحیص که در روایات آمده است چیست؟ (پرسش)
88. با توجه به احتمال خطای مراجع تقلید و مجتهدان چرا ما از داشتن امام در زمان غیبت محروم هستیم؟ (پرسش)
89. چرا خداوند فقط دوازده امام انتخاب کرد تا مجبور شود یکی از آنها را غایب کند و ما بدون سرپرست و بلا تکلیف باشیم؟ (پرسش)
90. امام مهدی در زمان غیبت کبری در کجا اقامت دارد؟ ضروریات زندگی خویش را چگونه تهیه می‌‏نماید؟ (پرسش)
91. آیا برای غیبت کبری حدی تعیین شده است؟ (پرسش)
92. مراد از «ناحیه» چیست؟ (پرسش)
93. پیش از ظهور چه حوادثی در جهان اتفاق می‌افتد؟ (پرسش)
94. حضرت خضر کیست و در دوران غیبت حضرت مهدی چه نقشی دارد؟ (پرسش)
95. مقصود از زمینه‌سازان خاص چیست؟ (پرسش)
96. ویژگی‌های اعتقادی زمینه‌سازان ظهور امام مهدی چیست؟ (پرسش)
97. ویژگی‌های رفتاری زمینه‌سازان ظهور امام مهدی چیست؟ (پرسش)
98. امنیت جهانی در دوران پیش از ظهور چگونه است؟ (پرسش)
99. در روایات چشم‌انداز حکومت‌های پیش از قیام امام مهدی چگونه ترسیم شده است؟ (پرسش)
100. چه روزنه‌های برای امیدواری شیعیان و مؤمنین برای آینده جهان وجود دارد؟ (پرسش)
101. برای غیبت کبری حدی تعیین شده است؟ (پرسش)
102. آگاهی دادن امامان به مردم درباره غایب شدن امام مهدی چگونه بوده است؟ (پرسش)
103. چگونه امام مهدی در دوره غیبت از چشم مردم پنهان مانده است؟ (پرسش)
104. چرا پیامبران و بقیه امامان مانند امام مهدی غیبت نکردند تا به شهادت نرسند؟ (پرسش)
105. گونه‌های مختلف محبت امام مهدی به مردم در چه چیزهای تجلی می‌کند؟ (پرسش)
106. امام مهدی درباره جلوه‌های مهربانی خود چه فرموده‌اند؟ (پرسش)
107. چه کسانی در زمان غیبت امام مهدی نجات می‌یابند؟ (پرسش)
108. دینداری در روزگار غیبت امام مهدی چه فضیلت‌هایی دارد؟ (پرسش)
109. مسئولیت امام مهدی در غیبت کبرا چیست؟ (پرسش)
110. آیا ظهور امام مهدی ناگهانی اتفاق می‌افتد؟ (پرسش)
111. آیا فقط خداوند از زمان ظهور آگاه است؟ (پرسش)
112. روایاتی که قیام در عصر غیبت را ممنوع کرده به چند دسته تقسیم می‌شوند؟ (پرسش)
113. اینکه گفته می‌شود امام مهدی برای انتقام خون امام حسین ظهور می‌کند به چه معناست؟ (پرسش)
114. منظور از آزمایش مردم در دوران غیبت چیست؟ (پرسش)
115. آس به چه معناست و چه ارتباطی به ظهور امام مهدی دارد؟ (پرسش)
116. چه عواملی سبب شده راه ضرر رسیدن به امام مهدی مسدود باشد؟ (پرسش)
117. پیش از ظهور چه حوادثی در ماه شوال اتفاق می‌افتد؟ (پرسش)
118. چه حوادثی پیش از ظهور اتفاق می‌افتد؟ (پرسش)
119. آیا خدا قدرت حفظ امام مهدی را ندارد و نمی‌تواند او را از شر دشمنان حفظ کند؟ (پرسش)
120. اگر امام مهدی ظاهر بود آیا ممکن نبود که ستمگران تسلیم او شده و با او بعیت کنند؟ (پرسش)
121. اگر امام مهدی ظاهر بود و با ستمگران پیمان عدم تعرض می‌بست چه می‌شد؟ (پرسش)
122. اگر امام مهدی خود را به علماء و مؤمنان مورد وثوق ظاهر می‌ساخت چه مشکلی پیش می‌آمد؟ (پرسش)
123. آیا امام مهدی در مناسک حج شرکت می‌کنند؟ (پرسش)
124. چه گرفتاری‌هایی در زمان غیبت دامن‌گیر شیعیان شده است؟ (پرسش)
125. شکایت از غیبت امام مهدی به چه معناست؟ (پرسش)
126. چه شرایطی سبب تحیر امام مهدی شده است؟ (پرسش)