رابطه انتظار با دین: تفاوت میان نسخه‌ها

نمایش تاریخچه به صورت تعاملی

دیداریویکی‌متن

نسخهٔ ‏۱۱ سپتامبر ۲۰۲۲، ساعت ۰۹:۰۴

انتظار و دین

زندگی منتظرانه، پیشینه‌ای دراز در تاریخ و افقی ناپیدا در آیندۀ روزگار دارد. باور انتظار، نه تنها به پایان عصر حضور که به دوران آغازین دین باز می‌گردد؛ زیرا تاریخ اسلام این سلوک را در زندگی دینی آن روزگار نشان می‌دهد^[۱]. انتظار و دینداری از جمله بایدهای عقل عملی دینداری و باورمندی به دین است^[۲].
رابطۀ انتظار با دین این است، کار دین و دیانت تعمق و توسعۀ آن چیزی است که انسان‌ها در زندگی دارند؛ انسان‌ها با انتظار زندگی می‌کنند. دین، این انتظار را که جوهرۀ زندگی آدمی است وسعت می‌بخشد و سپس آن را تعمیق می‌دهد و چیزی را که انسان دارد کامل‌تر می‌کند. به عبارت دیگر، دین با فطرت انسان مخالفت نمی‌کند، بلکه آن را می‌پروراند و در مسیر تکامل قرار می‌دهد^[۳]. اگر انتظار و چشم به راه ظهور بودن، در میان جامعه تقویت شود جامعه در راستای فرهنگ‌سازی صحیح و راستین پیش می‌‌رود و هر چه در جامعه و آحاد مردم، فرهنگ اصیل و راستین پا بگیرد، باورها و اعتقادات مردم نسبت به متافیزیک و امور قدسی تشدید می‌‌شود. با عنایت به اینکه پایه‌های اصلی دین اعتقاد و باور به امور غیبی و قدسی است، پس در کنار فرهنگ‌سازی انتظار، شاهد تقویت و تعمیق دین در جامعۀ منتظران خواهیم بود. جایگاه و نقش انتظار به حدی است که در برخی از روایات، انتظار را پایه‌های اصلی دین به حساب آورده‌اند یعنی نه تنها انتظار در تحکیم و تقویت دین نقش مهمی دارد بلکه با فقدان انتظار دین از بین می‌‌رود. چنانکه امام صادق (ع) فرمودند: «از دین اهل بیت است: تقوی، عفت، صالح بودن، و انتظار فرج با شکیبایی»^[۴].^[۵]
دیگر اینکه فهم و تلقّی درست از دین، شرط انتظار واقعی است. مطالعۀ تاریخ، نشان می‌دهد، ادیان بر اثر عوامل مختلف و با گذشت زمان‌های متمادی، آرام‌آرام از خلوص نخستین خود فاصله می‌گیرند و خطوط اصلی و فرعی آنها با حذف و اضافه، تبدیل و تغییر، تأویل و تفسیر و... دچار تحریف می‌شوند؛ هرچند در کتاب آسمانی (قرآن کریم) تحریف لفظی راه نیافته است، اما در طی چهارده قرن گذشته، عواملی چون تفسیر به رأی یا کج‌فهمی قرآن، فقدان بخشی از منابع حدیث، سیره و سنّت، جعل حدیث، تحریف تاریخ و شخصیت‌ها، نفوذ فرهنگ‌های بیگانه و پیدایش رگه‌های نفاق، مهجور شدن وحی از صحنه‌های زندگی اجتماعی و حیات سیاسی، ترویج اسلام‌شناسی‌های مسموم و مغرضانه، مانند تک‌بعدی دیدن دین و... همگی به نوعی در محدود ساختن خلوص اسلام نقش داشته‌اند. با توجه به فرمودۀ امام خمینی (ره) اگر مجاهدت‌های علمی استخوان‌سوز و طاقت‌فرسای علمای عظام یعنی فقیهان و اسلام‌شناسان ژرف‌اندیش و جامع‌نگر نبود معلوم نبود امروز چه چیزی را به جای اسلام به خورد توده‌های مسلمان می‌دادند؛ ولی با این وصف، رسوباتی از آن‌ همه جریان ناسالم و انحرافی خواه ناخواه در ذهنیت جامعۀ اسلامی ته‌نشین خواهد شد. وظیفۀ فرد و جامعۀ منتظر در عصر غیبت به ویژه در دورۀ حاضر که با تداوم و تورم نظریه‌پردازی و مطالعات نظری در حوزۀ دین‌پژوهی، عرصۀ وسیع علوم انسانی و روند برداشت‌های ناصواب از دین پیچیده‌تر شده، این است که‌ اسلام ناب را از سرچشمه‌های اصیل آن دریافت دارند^[۶].
امام مهدی (ع) نه تنها یک انقلابی و رهبر سترگ سیاسی ـ اجتماعی است که عدالت را در گسترۀ جامعۀ بشری محقّق خواهد ساخت، بلکه مصلح بزرگ دین است؛ ایشان بساط همۀ دین‌فروشان، بدعت‌گذاران و متحجّران را برخواهد چید و مردم را به سوی ابعاد ناشناخته و متروک دین، هدایت خواهد کرد^[۷].
در مجموع باید گفت: اولاً یکی از کارکردهای مهم "انتظار" تعالی‌بخشی و فرهنگ‌سازی در جامعه است؛ ثانیاً در پرتو فرهنگ سازی صحیح و راستین در جامعه، باورها و اعتقادات مردم نسبت به امور قدسی تقویت می‌‌شود و ثالثاً از آنجا که مؤلفه‌های مهم دین (خصوصا دین آسمانی) مؤلفه‌های قدسی و متافیزیکی است، پس انتظار با تعالی باور به امور قدسی، عامل تقویت و شکوفایی دین است^[۸].

پرسش مستقیم

رابطه انتظار با دین چیست؟ (پرسش)

پرسش‌های وابسته

منابع

پانویس

↑ ر. ک: عبدی‌پور، حسن، نقش اجتماعی انتظار، ص ۱۵.
↑ ر. ک: الهی‌نژاد، حسین، انتظار فعال و توانمندی عقلایی منتظران، ص ۳۳۲ـ۳۳۳.
↑ ر. ک: عبدی‌پور، حسن، نقش اجتماعی انتظار، ص ۱۵.
↑ «من دین الائمة الورع و العفه و الصلاح و انتظار الفرج بالصبر»؛ صافی، لطف الله، منتخب الاثر، ص۴۹۸؛ بشارة الاسلام، ص۹۰.
↑ ر. ک: الهی‌نژاد، حسین، انتظار فعال و توانمندی عقلایی منتظران، ص ۳۳۲ـ۳۳۳.
↑ ر. ک: شریفی، مرضیه، انتظار و آثار تربیتی‌ مکلفین در عصر غیبت، ص ۲۱۲ـ۲۱۴.
↑ ر. ک: شریفی، مرضیه، انتظار و آثار تربیتی‌ مکلفین در عصر غیبت، ص ۲۱۲ـ۲۱۴.
↑ ر. ک: الهی‌نژاد، حسین، انتظار فعال و توانمندی عقلایی منتظران، ص ۳۳۲ـ۳۳۳.

[1] ر. ک: عبدی‌پور، حسن، نقش اجتماعی انتظار، ص ۱۵.

[2] ر. ک: الهی‌نژاد، حسین، انتظار فعال و توانمندی عقلایی منتظران، ص ۳۳۲ـ۳۳۳.

[3] ر. ک: عبدی‌پور، حسن، نقش اجتماعی انتظار، ص ۱۵.

[4] «من دین الائمة الورع و العفه و الصلاح و انتظار الفرج بالصبر»؛ صافی، لطف الله، منتخب الاثر، ص۴۹۸؛ بشارة الاسلام، ص۹۰.

[5] ر. ک: الهی‌نژاد، حسین، انتظار فعال و توانمندی عقلایی منتظران، ص ۳۳۲ـ۳۳۳.

[6] ر. ک: شریفی، مرضیه، انتظار و آثار تربیتی‌ مکلفین در عصر غیبت، ص ۲۱۲ـ۲۱۴.

[7] ر. ک: شریفی، مرضیه، انتظار و آثار تربیتی‌ مکلفین در عصر غیبت، ص ۲۱۲ـ۲۱۴.

[8] ر. ک: الهی‌نژاد، حسین، انتظار فعال و توانمندی عقلایی منتظران، ص ۳۳۲ـ۳۳۳.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

@@ خط ۲: / خط ۲: @@
 {{درباره ۲|رابطه انتظار با دین|اطلاع از مباحث کلی این موضوع، مدخل|انتظار ظهور امام مهدی| }}
-==انتظار و دین==
+== انتظار و دین ==
-*[[زندگی]] منتظرانه، پیشینه‌ای دراز در [[تاریخ]] و افقی [[ناپیدا]] در آیندۀ روزگار دارد. [[باور]] [[انتظار]]، نه تنها به پایان [[عصر حضور]] که به دوران آغازین [[دین]] باز می‌گردد؛ زیرا [[تاریخ اسلام]] این [[سلوک]] را در [[زندگی]] [[دینی]] آن روزگار نشان می‌دهد<ref>ر.ک: [[حسن عبدی‌پور|عبدی‌پور، حسن]]، [[ نقش اجتماعی انتظار (کتاب)|نقش اجتماعی انتظار]]، ص ۱۵.</ref>. [[انتظار]] و [[دینداری]] از جمله بایدهای [[عقل عملی]] [[دینداری]] و باورمندی به [[دین]] است<ref>ر.ک: [[حسین الهی‌نژاد|الهی‌نژاد، حسین]]، [[انتظار فعال و توانمندی عقلایی منتظران (مقاله)|انتظار فعال و توانمندی عقلایی منتظران]]، ص ۳۳۲ـ۳۳۳.</ref>.
+* [[زندگی]] منتظرانه، پیشینه‌ای دراز در [[تاریخ]] و افقی [[ناپیدا]] در آیندۀ روزگار دارد. [[باور]] [[انتظار]]، نه تنها به پایان [[عصر حضور]] که به دوران آغازین [[دین]] باز می‌گردد؛ زیرا [[تاریخ اسلام]] این [[سلوک]] را در [[زندگی]] [[دینی]] آن روزگار نشان می‌دهد<ref>ر. ک: [[حسن عبدی‌پور|عبدی‌پور، حسن]]، [[نقش اجتماعی انتظار (کتاب)|نقش اجتماعی انتظار]]، ص ۱۵.</ref>. [[انتظار]] و [[دینداری]] از جمله بایدهای [[عقل عملی]] [[دینداری]] و باورمندی به [[دین]] است<ref>ر. ک: [[حسین الهی‌نژاد|الهی‌نژاد، حسین]]، [[انتظار فعال و توانمندی عقلایی منتظران (مقاله)|انتظار فعال و توانمندی عقلایی منتظران]]، ص ۳۳۲ـ۳۳۳.</ref>.
-*رابطۀ [[انتظار]] با [[دین]] این است، کار [[دین]] و [[دیانت]] تعمق و توسعۀ آن چیزی است که [[انسان‌ها]] در [[زندگی]] دارند؛ [[انسان‌ها]] با [[انتظار]] [[زندگی]] می‌کنند. [[دین]]، این [[انتظار]] را که جوهرۀ [[زندگی]] [[آدمی]] است وسعت می‌بخشد و سپس آن را تعمیق می‌دهد و چیزی را که [[انسان]] دارد کامل‌تر می‌کند. به عبارت دیگر، [[دین]] با [[فطرت انسان]] [[مخالفت]] نمی‌کند، بلکه آن را می‌پروراند و در مسیر [[تکامل]] قرار می‌دهد<ref>ر.ک: [[حسن عبدی‌پور|عبدی‌پور، حسن]]، [[ نقش اجتماعی انتظار (کتاب)|نقش اجتماعی انتظار]]، ص ۱۵.</ref>. اگر [[انتظار]] و [[چشم به راه]] [[ظهور]] بودن، در میان [[جامعه]] تقویت شود [[جامعه]] در راستای [[فرهنگ‌سازی]] صحیح و [[راستین]] پیش می‌‌رود و هر چه در [[جامعه]] و آحاد [[مردم]]، [[فرهنگ]] اصیل و [[راستین]] پا بگیرد، [[باورها]] و [[اعتقادات]] [[مردم]] نسبت به متافیزیک و امور قدسی تشدید می‌‌شود. با [[عنایت]] به اینکه پایه‌های اصلی [[دین]] [[اعتقاد]] و [[باور]] به [[امور غیبی]] و قدسی است، پس در کنار [[فرهنگ‌سازی]] [[انتظار]]، [[شاهد]] تقویت و تعمیق [[دین]] در [[جامعۀ منتظران]] خواهیم بود. [[جایگاه]] و [[نقش انتظار]] به حدی است که در برخی از [[روایات]]، [[انتظار]] را پایه‌های اصلی [[دین]] به حساب آورده‌اند یعنی نه تنها [[انتظار]] در تحکیم و تقویت [[دین]] نقش مهمی دارد بلکه با فقدان [[انتظار]] [[دین]] از بین می‌‌رود. چنانکه [[امام صادق]]{{ع}} فرمودند: «از [[دین]] [[اهل بیت]] است: [[تقوی]]، [[عفت]]، [[صالح]] بودن، و [[انتظار فرج]] با [[شکیبایی]]»<ref>{{متن حدیث|من دین الائمة الورع و العفه و الصلاح و انتظار الفرج بالصبر}}؛ صافی، لطف الله، [[منتخب الاثر (کتاب)|منتخب الاثر]]، ص۴۹۸؛ بشارة الاسلام، ص۹۰.</ref>.<ref>ر.ک: [[حسین الهی‌نژاد|الهی‌نژاد، حسین]]، [[انتظار فعال و توانمندی عقلایی منتظران (مقاله)|انتظار فعال و توانمندی عقلایی منتظران]]، ص ۳۳۲ـ۳۳۳.</ref>
+* رابطۀ [[انتظار]] با [[دین]] این است، کار [[دین]] و [[دیانت]] تعمق و توسعۀ آن چیزی است که [[انسان‌ها]] در [[زندگی]] دارند؛ [[انسان‌ها]] با [[انتظار]] [[زندگی]] می‌کنند. [[دین]]، این [[انتظار]] را که جوهرۀ [[زندگی]] [[آدمی]] است وسعت می‌بخشد و سپس آن را تعمیق می‌دهد و چیزی را که [[انسان]] دارد کامل‌تر می‌کند. به عبارت دیگر، [[دین]] با [[فطرت انسان]] [[مخالفت]] نمی‌کند، بلکه آن را می‌پروراند و در مسیر [[تکامل]] قرار می‌دهد<ref>ر. ک: [[حسن عبدی‌پور|عبدی‌پور، حسن]]، [[نقش اجتماعی انتظار (کتاب)|نقش اجتماعی انتظار]]، ص ۱۵.</ref>. اگر [[انتظار]] و [[چشم به راه]] [[ظهور]] بودن، در میان [[جامعه]] تقویت شود [[جامعه]] در راستای [[فرهنگ‌سازی]] صحیح و [[راستین]] پیش می‌‌رود و هر چه در [[جامعه]] و آحاد [[مردم]]، [[فرهنگ]] اصیل و [[راستین]] پا بگیرد، [[باورها]] و [[اعتقادات]] [[مردم]] نسبت به متافیزیک و امور قدسی تشدید می‌‌شود. با [[عنایت]] به اینکه پایه‌های اصلی [[دین]] [[اعتقاد]] و [[باور]] به [[امور غیبی]] و قدسی است، پس در کنار [[فرهنگ‌سازی]] [[انتظار]]، [[شاهد]] تقویت و تعمیق [[دین]] در [[جامعۀ منتظران]] خواهیم بود. [[جایگاه]] و [[نقش انتظار]] به حدی است که در برخی از [[روایات]]، [[انتظار]] را پایه‌های اصلی [[دین]] به حساب آورده‌اند یعنی نه تنها [[انتظار]] در تحکیم و تقویت [[دین]] نقش مهمی دارد بلکه با فقدان [[انتظار]] [[دین]] از بین می‌‌رود. چنانکه [[امام صادق]] {{ع}} فرمودند: «از [[دین]] [[اهل بیت]] است: [[تقوی]]، [[عفت]]، [[صالح]] بودن، و [[انتظار فرج]] با [[شکیبایی]]»<ref>{{متن حدیث|من دین الائمة الورع و العفه و الصلاح و انتظار الفرج بالصبر}}؛ صافی، لطف الله، [[منتخب الاثر (کتاب)|منتخب الاثر]]، ص۴۹۸؛ بشارة الاسلام، ص۹۰.</ref>.<ref>ر. ک: [[حسین الهی‌نژاد|الهی‌نژاد، حسین]]، [[انتظار فعال و توانمندی عقلایی منتظران (مقاله)|انتظار فعال و توانمندی عقلایی منتظران]]، ص ۳۳۲ـ۳۳۳.</ref>
-*دیگر اینکه [[فهم]] و تلقّی درست از [[دین]]، شرط [[انتظار واقعی]] است. مطالعۀ [[تاریخ]]، نشان می‌دهد، [[ادیان]] بر اثر عوامل مختلف و با [[گذشت]] زمان‌های متمادی، آرام‌آرام از [[خلوص]] نخستین خود فاصله می‌گیرند و خطوط اصلی و فرعی آنها با حذف و اضافه، تبدیل و تغییر، [[تأویل]] و [[تفسیر]] و... دچار [[تحریف]] می‌شوند؛ هرچند در [[کتاب آسمانی]] ([[قرآن کریم]]) [[تحریف]] لفظی راه نیافته است، اما در طی چهارده قرن گذشته، عواملی چون [[تفسیر به رأی]] یا [[کج‌فهمی]] [[قرآن]]، فقدان بخشی از منابع [[حدیث]]، [[سیره]] و [[سنّت]]، [[جعل حدیث]]، [[تحریف]] [[تاریخ]] و شخصیت‌ها، نفوذ فرهنگ‌های بیگانه و پیدایش رگه‌های [[نفاق]]، مهجور شدن [[وحی]] از صحنه‌های [[زندگی اجتماعی]] و حیات [[سیاسی]]، [[ترویج]] اسلام‌شناسی‌های [[مسموم]] و مغرضانه، مانند تک‌بعدی دیدن [[دین]] و... همگی به نوعی در محدود ساختن [[خلوص]] [[اسلام]] نقش داشته‌اند. با توجه به فرمودۀ [[امام خمینی]] (ره) اگر مجاهدت‌های [[علمی]] استخوان‌سوز و طاقت‌فرسای علمای عظام یعنی [[فقیهان]] و اسلام‌شناسان ژرف‌اندیش و جامع‌نگر نبود معلوم نبود امروز چه چیزی را به جای [[اسلام]] به خورد توده‌های [[مسلمان]] می‌دادند؛ ولی با این [[وصف]]، رسوباتی از آن‌ همه جریان ناسالم و [[انحرافی]] خواه ناخواه در ذهنیت [[جامعۀ اسلامی]] ته‌نشین خواهد شد. وظیفۀ فرد و [[جامعۀ منتظر]] در [[عصر غیبت]] به ویژه در دورۀ حاضر که با تداوم و تورم نظریه‌پردازی و مطالعات نظری در حوزۀ دین‌پژوهی، عرصۀ وسیع [[علوم انسانی]] و روند برداشت‌های ناصواب از [[دین]] پیچیده‌تر شده، این است که‌ [[اسلام ناب]] را از سرچشمه‌های اصیل آن دریافت دارند<ref>ر.ک: [[مرضیه شریفی|شریفی، مرضیه]]، [[انتظار و آثار تربیتی‌ مکلفین در عصر غیبت (مقاله)|انتظار و آثار تربیتی‌ مکلفین در عصر غیبت]]، ص ۲۱۲ـ۲۱۴.</ref>.
+* دیگر اینکه [[فهم]] و تلقّی درست از [[دین]]، شرط [[انتظار واقعی]] است. مطالعۀ [[تاریخ]]، نشان می‌دهد، [[ادیان]] بر اثر عوامل مختلف و با [[گذشت]] زمان‌های متمادی، آرام‌آرام از [[خلوص]] نخستین خود فاصله می‌گیرند و خطوط اصلی و فرعی آنها با حذف و اضافه، تبدیل و تغییر، [[تأویل]] و [[تفسیر]] و... دچار [[تحریف]] می‌شوند؛ هرچند در [[کتاب آسمانی]] ([[قرآن کریم]]) [[تحریف]] لفظی راه نیافته است، اما در طی چهارده قرن گذشته، عواملی چون [[تفسیر به رأی]] یا [[کج‌فهمی]] [[قرآن]]، فقدان بخشی از منابع [[حدیث]]، [[سیره]] و [[سنّت]]، [[جعل حدیث]]، [[تحریف]] [[تاریخ]] و شخصیت‌ها، نفوذ فرهنگ‌های بیگانه و پیدایش رگه‌های [[نفاق]]، مهجور شدن [[وحی]] از صحنه‌های [[زندگی اجتماعی]] و حیات [[سیاسی]]، [[ترویج]] اسلام‌شناسی‌های [[مسموم]] و مغرضانه، مانند تک‌بعدی دیدن [[دین]] و... همگی به نوعی در محدود ساختن [[خلوص]] [[اسلام]] نقش داشته‌اند. با توجه به فرمودۀ [[امام خمینی]] (ره) اگر مجاهدت‌های [[علمی]] استخوان‌سوز و طاقت‌فرسای علمای عظام یعنی [[فقیهان]] و اسلام‌شناسان ژرف‌اندیش و جامع‌نگر نبود معلوم نبود امروز چه چیزی را به جای [[اسلام]] به خورد توده‌های [[مسلمان]] می‌دادند؛ ولی با این وصف، رسوباتی از آن‌ همه جریان ناسالم و [[انحرافی]] خواه ناخواه در ذهنیت [[جامعۀ اسلامی]] ته‌نشین خواهد شد. وظیفۀ فرد و [[جامعۀ منتظر]] در [[عصر غیبت]] به ویژه در دورۀ حاضر که با تداوم و تورم نظریه‌پردازی و مطالعات نظری در حوزۀ دین‌پژوهی، عرصۀ وسیع [[علوم انسانی]] و روند برداشت‌های ناصواب از [[دین]] پیچیده‌تر شده، این است که‌ [[اسلام ناب]] را از سرچشمه‌های اصیل آن دریافت دارند<ref>ر. ک: [[مرضیه شریفی|شریفی، مرضیه]]، [[انتظار و آثار تربیتی‌ مکلفین در عصر غیبت (مقاله)|انتظار و آثار تربیتی‌ مکلفین در عصر غیبت]]، ص ۲۱۲ـ۲۱۴.</ref>.
-*[[امام مهدی]]{{ع}} نه تنها یک انقلابی و [[رهبر]] سترگ [[سیاسی]] ـ [[اجتماعی]] است که [[عدالت]] را در گسترۀ [[جامعۀ بشری]] محقّق خواهد ساخت، بلکه [[مصلح بزرگ]] [[دین]] است؛ ایشان بساط همۀ دین‌فروشان، بدعت‌گذاران و متحجّران را برخواهد چید و [[مردم]] را به سوی ابعاد ناشناخته و متروک [[دین]]، [[هدایت]] خواهد کرد<ref>ر.ک: [[مرضیه شریفی|شریفی، مرضیه]]، [[انتظار و آثار تربیتی‌ مکلفین در عصر غیبت (مقاله)|انتظار و آثار تربیتی‌ مکلفین در عصر غیبت]]، ص ۲۱۲ـ۲۱۴.</ref>.
+* [[امام مهدی]] {{ع}} نه تنها یک انقلابی و [[رهبر]] سترگ [[سیاسی]] ـ [[اجتماعی]] است که [[عدالت]] را در گسترۀ [[جامعۀ بشری]] محقّق خواهد ساخت، بلکه [[مصلح بزرگ]] [[دین]] است؛ ایشان بساط همۀ دین‌فروشان، بدعت‌گذاران و متحجّران را برخواهد چید و [[مردم]] را به سوی ابعاد ناشناخته و متروک [[دین]]، [[هدایت]] خواهد کرد<ref>ر. ک: [[مرضیه شریفی|شریفی، مرضیه]]، [[انتظار و آثار تربیتی‌ مکلفین در عصر غیبت (مقاله)|انتظار و آثار تربیتی‌ مکلفین در عصر غیبت]]، ص ۲۱۲ـ۲۱۴.</ref>.
-*در مجموع باید گفت: اولاً یکی از کارکردهای مهم "[[انتظار]]" تعالی‌بخشی و [[فرهنگ‌سازی]] در [[جامعه]] است؛ ثانیاً در پرتو [[فرهنگ]] سازی صحیح و [[راستین]] در [[جامعه]]، [[باورها]] و [[اعتقادات]] [[مردم]] نسبت به امور قدسی تقویت می‌‌شود و ثالثاً از آنجا که مؤلفه‌های مهم [[دین]] (خصوصا [[دین]] آسمانی) مؤلفه‌های قدسی و متافیزیکی است، پس [[انتظار]] با تعالی [[باور]] به امور قدسی، عامل تقویت و [[شکوفایی]] [[دین]] است<ref>ر.ک: [[حسین الهی‌نژاد|الهی‌نژاد، حسین]]، [[انتظار فعال و توانمندی عقلایی منتظران (مقاله)|انتظار فعال و توانمندی عقلایی منتظران]]، ص ۳۳۲ـ۳۳۳.</ref>.
+* در مجموع باید گفت: اولاً یکی از کارکردهای مهم "[[انتظار]]" تعالی‌بخشی و [[فرهنگ‌سازی]] در [[جامعه]] است؛ ثانیاً در پرتو [[فرهنگ]] سازی صحیح و [[راستین]] در [[جامعه]]، [[باورها]] و [[اعتقادات]] [[مردم]] نسبت به امور قدسی تقویت می‌‌شود و ثالثاً از آنجا که مؤلفه‌های مهم [[دین]] (خصوصا [[دین]] آسمانی) مؤلفه‌های قدسی و متافیزیکی است، پس [[انتظار]] با تعالی [[باور]] به امور قدسی، عامل تقویت و [[شکوفایی]] [[دین]] است<ref>ر. ک: [[حسین الهی‌نژاد|الهی‌نژاد، حسین]]، [[انتظار فعال و توانمندی عقلایی منتظران (مقاله)|انتظار فعال و توانمندی عقلایی منتظران]]، ص ۳۳۲ـ۳۳۳.</ref>.
-==پرسش مستقیم==
+== پرسش مستقیم ==
 * [[رابطه انتظار با دین چیست؟ (پرسش)]]
@@ خط ۱۷: / خط ۱۷: @@
 == منابع ==
 {{منابع}}
-# [[پرونده:10038996.jpg|22px]] [[حسن عبدی‌پور|عبدی‌پور، حسن]]، [[ نقش اجتماعی انتظار (کتاب)|'''نقش اجتماعی انتظار''']]
+# [[پرونده:10038996.jpg|22px]] [[حسن عبدی‌پور|عبدی‌پور، حسن]]، [[نقش اجتماعی انتظار (کتاب)|'''نقش اجتماعی انتظار''']]
 # [[پرونده:13681209.jpg|22px]] [[حسین الهی‌نژاد|الهی‌نژاد، حسین]]، [[انتظار فعال و توانمندی عقلایی منتظران (مقاله)|'''انتظار فعال و توانمندی عقلایی منتظران''']]
 # [[پرونده:13681201.jpg|22px]] [[مرضیه شریفی|شریفی، مرضیه]]، [[انتظار و آثار تربیتی‌ مکلفین در عصر غیبت (مقاله)|'''انتظار و آثار تربیتی‌ مکلفین در عصر غیبت''']]
@@ خط ۲۴: / خط ۲۴: @@
 == پانویس ==
 {{پانویس}}
-{{انتظار افقی}}
 [[رده:رابطه انتظار با دین]]
-[[رده:مدخل]]