چه ادعیه و زیاراتی پیرامون امام مهدی می‌باشد؟ (پرسش): تفاوت میان نسخه‌ها
جز (ربات: جایگزینی خودکار متن (-==پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه== {{یادآوری پاسخ}} +== پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه ==)) |
جز (ربات: جایگزینی خودکار متن (-{{جمع شدن| +{{پاسخ پرسش | عنوان پاسخ‌دهنده = )) |
||
| خط ۸۱: | خط ۸۱: | ||
== پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه == | == پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه == | ||
{{ | {{پاسخ پرسش | ||
| عنوان پاسخ‌دهنده = ۱. حجت الاسلام و المسلمین موسوی‌نسب؛}} | |||
[[پرونده:13681056.jpg|100px|right|بندانگشتی|[[سید جعفر موسوی‌نسب]]]] | [[پرونده:13681056.jpg|100px|right|بندانگشتی|[[سید جعفر موسوی‌نسب]]]] | ||
::::::حجت الاسلام و المسلمین '''[[سید جعفر موسوی‌نسب]]'''، در کتاب ''«[[دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان (کتاب)|دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان]]»'' در این‌باره گفته است: | ::::::حجت الاسلام و المسلمین '''[[سید جعفر موسوی‌نسب]]'''، در کتاب ''«[[دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان (کتاب)|دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان]]»'' در این‌باره گفته است: | ||
| خط ۱۰۸: | خط ۱۰۹: | ||
::::##دعای [[معرفت]] در زمان [[غیبت]]»<ref>[[دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان (کتاب)|دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان]]، ص۳۵۱، ۳۵۲.</ref>. | ::::##دعای [[معرفت]] در زمان [[غیبت]]»<ref>[[دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان (کتاب)|دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان]]، ص۳۵۱، ۳۵۲.</ref>. | ||
{{پایان جمع شدن}} | {{پایان جمع شدن}} | ||
{{ | {{پاسخ پرسش | ||
| عنوان پاسخ‌دهنده = ۲. حجت الاسلام و المسلمین سلیمیان؛}} | |||
[[پرونده:136863.JPG|بندانگشتی|right|100px|[[خدامراد سلیمیان]]]] | [[پرونده:136863.JPG|بندانگشتی|right|100px|[[خدامراد سلیمیان]]]] | ||
::::::[[حجت الاسلام و المسلمین]] '''[[خدامراد سلیمیان]]'''، در کتاب ''«[[درسنامه مهدویت ج۲ (کتاب)|درسنامه مهدویت]]»'' در این‌باره گفته است: | ::::::[[حجت الاسلام و المسلمین]] '''[[خدامراد سلیمیان]]'''، در کتاب ''«[[درسنامه مهدویت ج۲ (کتاب)|درسنامه مهدویت]]»'' در این‌باره گفته است: | ||
| خط ۱۴۰: | خط ۱۴۲: | ||
{{پایان جمع شدن}} | {{پایان جمع شدن}} | ||
{{ | {{پاسخ پرسش | ||
| عنوان پاسخ‌دهنده = ۳. آقای موسوی آقداش؛}} | |||
[[پرونده:11235.jpg|100px|right|بندانگشتی|]] | [[پرونده:11235.jpg|100px|right|بندانگشتی|]] | ||
::::::آقای [[سید ابوالفضل موسوی آقداش]] در مقاله ''«[[صلوات و دعا برای فرج (مقاله)|صلوات و دعا برای فرج]]»'' در این‌باره گفته‌است: | ::::::آقای [[سید ابوالفضل موسوی آقداش]] در مقاله ''«[[صلوات و دعا برای فرج (مقاله)|صلوات و دعا برای فرج]]»'' در این‌باره گفته‌است: | ||
| خط ۱۷۳: | خط ۱۷۶: | ||
{{پایان جمع شدن}} | {{پایان جمع شدن}} | ||
{{ | {{پاسخ پرسش | ||
| عنوان پاسخ‌دهنده = ۴. [[مجتبی تونه‌ای|آقای تونه‌ای]] (پژوهشگر معارف مهدویت)؛}} | |||
[[پرونده:13681078.jpg|100px|right|بندانگشتی|[[مجتبی تونه‌ای]]]] | [[پرونده:13681078.jpg|100px|right|بندانگشتی|[[مجتبی تونه‌ای]]]] | ||
::::::آقای '''[[مجتبی تونه‌ای]]'''، در کتاب ''«[[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]»'' در این‌باره گفته است: | ::::::آقای '''[[مجتبی تونه‌ای]]'''، در کتاب ''«[[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]»'' در این‌باره گفته است: | ||
| خط ۲۰۶: | خط ۲۱۰: | ||
{{پایان جمع شدن}} | {{پایان جمع شدن}} | ||
{{ | {{پاسخ پرسش | ||
| عنوان پاسخ‌دهنده = ۵. نویسندگان کتاب [[نگین آفرینش ج۲ (کتاب)|نگین آفرینش]]؛}} | |||
[[پرونده:991395.jpg|بندانگشتی|100px|right|]] | [[پرونده:991395.jpg|بندانگشتی|100px|right|]] | ||
::::::نویسندگان کتاب ''«[[نگین آفرینش ج۱ (کتاب)|نگین آفرینش]]»'' در این باره گفته‌اند: | ::::::نویسندگان کتاب ''«[[نگین آفرینش ج۱ (کتاب)|نگین آفرینش]]»'' در این باره گفته‌اند: | ||
نسخهٔ ۲۱ دسامبر ۲۰۲۱، ساعت ۱۵:۱۴
| چه ادعیه و زیاراتی پیرامون امام مهدی می‌باشد؟ | |
|---|---|
 | |
| موضوع اصلی | بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت |
| مدخل بالاتر | مهدویت / غیبت امام مهدی / وظایف و تکالیف مسلمانان در عصر غیبت / زیارت امام مهدی و دعا برای او |
| مدخل اصلی | ادعیه امام مهدی |
چه ادعیه و زیاراتی پیرامون امام مهدی(ع) می‌باشد؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که میتوان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.
عبارت‌های دیگری از این پرسش
پاسخ جامع اجمالی
* پاسخ جامع به این پرسش، برگرفته از تمامی پاسخ‌ها ودیدگاه‌های متفرقه اندیشمندان و نویسندگانی است که تصویر و متن سخنان آنان در ذیل دیده می‌شود:
 |
 |
 |
 |
|
| موسوی‌نسب | سلیمیان | موسوی آقداش | تونه‌ای | نگین آفرینش |
اهمیت ادعیه و زیارات مهدوی
- دعاها و زیارت‌های مربوط به ساحت مقدس امام زمان (ع) بخش مهمی از فرهنگ شیعه را به خود اختصاص داده است. این گستردگی منشأیی جز این ندارد که آن حضرت، خاتم اوصیا و امید امت‌هاست. جمع‌آوری و تدوین ادعیه و زیارات مربوط به آن حضرت به صورت‌های مختلفی تاکنون انجام شده و دایرۀ وسیعی دارد[۱]. در اینجا آنها را در چند بخش بررسی میکنیم (بدیهی است به دلیل اقوال و روایات گوناگون، ممکن است بخش‌های مختلف با یکدیگر هم پوشانی داشته باشند):
ادعیه پیرامون حضرت مهدی(ع) از امامان معصوم(ع)
- دعای ندبه: دعای ندبه از اعمال سرداب مقدس امام زمان (ع) و نیز از اعمال عید فطر و روز جمعه است. این دعا اگرچه مربوط به امام زمان (ع) است، ولی میتوان گفت یک دور عقاید تشیع در آن آمده است[۳].
- دعای عهد: دعای عهد ابتدا خداوند را به اسامی و صفات می‌خواند و بعد صلوات بر امام زمان (ع) است[۴].[۵]
- دعاهای ایام هفته[۶]
- دعاهای هر ماه[۷]
- ادعیه بعد از نمازها مانند دعای بعد از نماز صبح و... [۸].
- دعای فرج[۹]
- دعای عظیم الشأن[۱۰]
- دعای سمات؛[۱۱]
- دعای معرفت در زمان غیبت[۱۲] و...[۱۳].
زیارات پیرامون حضرت مهدی(ع) از امامان معصوم(ع)
- برخی زیارات:
- زیارت صاحب الامر (ع) در سرداب[۱۴] مقدس سامراء[۱۵].
- زیارت ناحیه مقدسه: زیارتنامهای است که به امام زمان (ع) نسبت داده شده است. مضامین بلند و نیز تأیید برخی از عالمان شیعه، این نسبت را تقویت می‌کند[۱۶].[۱۷]
- زیارت آل یس: یکی از زیارت‌های مشهور حضرت صاحب الامر (ع) است[۱۸].
- زیارت رجبیه: این زیارت، توسط ابوالقاسم حسین بن روح از آن حضرت نقل شده است[۱۹].[۲۰] و...[۲۱].
برداشتی از ادعیه و زیارات مورد توجه در زمان غیبت
- برداشتی از ادعیه و زیارات مربوط به امام زمان (ع) که بیانگر محتوای آنهاست و آنچه ما بر زبان جاری میکنیم[۲۲].
- تعجیل فرج و ظهور حضرت: این مضمون بیش از مضامین دیگر در ادعیه و زیارات آمده است.
- دعا برای سلامتی حضرت: در دعا برای سلامتی امام زمان (ع) نیز گاهی تصریح به سلامتی و حفظ حضرت شده و گاهی به صورت‌های دیگر آمده است. از نمونه این دعاها دفع حسد و شر حیله‌گران و ظالمان و جباران از حضرت است[۲۳].
- همچنین میتوان به دعاهایی که در ارتباط غیرمستقیم با حضرت است اشاره کرد:
- دعا برای دوستان و یاوران و خدام آن حضرت[۲۴].
- دعاهای شخصی که در رابطه با حضرت برای خود دعا می‌نماییم: در ادعیه و زیارات مضامینی آمده که دعا برای خود انسان در رابطه با امام زمان (ع) است. از نمونه‌های آن موارد زیر است: از اعوان و انصار و یاران و ملازمان و محافظان و تابعین و دوستان و خونخواهان و خالصان و پیشروان در ادای اوامر حضرت و راضی و تسلیم بودن نسبت به آن حضرت[۲۵].
- دعا علیه دشمنان حضرت[۲۶].
ادعیه و زیارات منسوب به امام زمان (ع)
- دعای افتتاح: یکی از دعاهایی که از محمد بن عثمان بن سعید عمری برای هر شب ماه رمضان نقل شده، دعای افتتاح است[۲۸].[۲۹]
- دعای سمات: این دعا از عَمری نقل شده است؛ اما به دلیل جایگاه او که نایب خاص حضرت مهدی(ع) است میتوان نسبت این دعا به آن حضرت را قوی دانست[۳۰].
- دعای «"اللهُمَّ ارْزُقْنَا تَوْفِیقَ الطَّاعَةِ..."»: کفعمی در مصباح با عنوان "مروی عن المهدی (ع)" این دعا را به آن حضرت منسوب دانسته است[۳۱].[۳۲]
- دعای فرج «"اللَّهُمَّ عَظُمَ الْبَلَاءُ"»: سید بن طاووس در جمال الاسبوع این دعا را در پی نماز امام زمان (ع) ذکر کرده است[۳۳].[۳۴]
- ادعیه آن حضرت در [[ثنای الهی]] و درخواست حوایج از او.[۳۵]
- ادعیه آن حضرت دربارۀ نماز و آنچه به نماز ارتباط دارد[۳۶].
- ادعیه آن حضرت در رفع شداید و سختی‌‌‌ها[۳۷].
- ادعیه آن حضرت در محفوظ ماندن از شرّ دشمنان[۳۸].
- ادعیه آن حضرت در زیارات اجداد طاهرینش مانند زیارت حضرت علی(ع) در روز یکشنبه و زیارت امام حسین(ع) در روز عاشورا و زیارت ناحیه مقدسه[۳۹].
- دعای علوی مصری که حضرت به او تعلیم فرمودند[۴۰]. و... [۴۱].
دعاهای مربوط به فرج امام زمان (ع)
- دعاهایی که برای برای فرج حضرت مهدی (ع) ذکر شده است. این دعاها را در دو بخش کلی میتوان ذکر کرد:
- دعاها و زیارات مربوط به فرج آل محمد (ص) و تعجیل در ظهور حضرت حجت (ع): در توقیع شریفی از حضرت مهدی (ع) وارد شده است: «برای تعجیل در فرج من بسیار دعا کنید؛ زیرا گشایش کارهای شما در آن است»[۴۲].[۴۳]
- ادعیه یا زیاراتی برای فرج اهل بیت (ع) و حضرت مهدی (ع) پس از ذکر صلوات. این قسم از دعاها را نیز میتوان به دو صورت زیر معرفی کرد:
- ادعیه و زیاراتی برای زمان یا مکانی خاص: مانند دعا برای تعجیلِ فرج در عید قربان و روز جمعه؛ سجدۀ شکر تعقیبات نماز ظهر، ادعیۀ سحرگاهان و...[۴۴].
- ادعیه و زیارات کلی، بدون اختصاص به زمان یا مکانی خاص، مانند: دعای جامع خیر دنیا و آخرت[۴۵]؛ دعای بعد از نماز امام زمان(ع)[۴۶]؛ دعای مخزون؛ دعای کنزالعرش و...[۴۷].
ادعیه و زیارات مهدوی در کتاب مفاتیح الجنان
- برخی دیگر از ادعیه و زیارات مهدوی که در کتاب مفاتیح الجنان آمده است:[۴۸]
- زیارت امام زمان(ع) در روز جمعه[۴۹].
- استغاثه به امام زمان(ع) «"سلام الله الکامل التّام"»[۵۰].
- دعای فرجِ حضرت حجّت (ع) «"الهی عظم البلاء"»[۵۱].
- دعای «"اللَّهُمَ ارْزُقْنَا تَوْفِیقَ الطَّاعَةِ"»[۵۲].
- دعای سلامتی امام زمان(ع) «"اللَّهُمَ کُنْ لِوَلِیِّک"»[۵۳].
پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه
| ۱. حجت الاسلام و المسلمین موسوی‌نسب؛ |
|---|
|
[[File:|100px|right|بندانگشتی|]]
|
- حجت الاسلام و المسلمین سید جعفر موسوی‌نسب، در کتاب «دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان» در این‌باره گفته است:
- «در بسیاری از منابع معتبر ادعیه و زیاراتی از ناحیه مقدسه خود حضرت به ما رسیده است. و مقدار زیادی ادعیه و زیارات است که از ناحیه معصومین (ع) و یا از اصحاب و یاران خاص حضرت به ما رسیده است.
- به علت زیادی آنها به برخی از آنها اشاره می‌گردد و تفصیلش را در منابع معرفی شده میتوان ملاحظه کرد.
- در ابتدا اشاره‌ای داریم به ادعیه و زیاراتی که از جانب خود حضرت به ما رسیده است که به چند بخش تقسیم می‌گردد.
- ادعیه آن حضرت در ثنای الهی و درخواست حوایج از او؛
- ادعیه آن حضرت درباره نماز و آنچه به نماز ارتباط دارد؛
- ادعیه آن حضرت در رفع شداید و سختی‌‌‌ها؛
- ادعیه آن حضرت در برآمدن حوایج؛
- ادعیه آن حضرت در محفوظ ماندن از شرّ دشمنان؛
- ادعیه آن حضرت در ماه‌های مختلف؛
- ادعیه آن حضرت در زیارات اجداد طاهرینش (ع) مانند زیارت حضرت علی (ع) در روز یکشنبه و زیارت امام حسین (ع) در روز عاشورا و زیارت ناحیه مقدسه؛
- دعای علوی مصری که حضرت به او تعلیم فرمودند.
- ادعیه و زیاراتی که پیرامون آن حضرت نقل شده است:
| ۲. حجت الاسلام و المسلمین سلیمیان؛ |
|---|
|
[[File:|100px|right|بندانگشتی|]]
|
- حجت الاسلام و المسلمین خدامراد سلیمیان، در کتاب «درسنامه مهدویت» در این‌باره گفته است:
- «دعاها: برخی دعاهایی که از آن حضرت در دست است، از توقیعات آن حضرت محسوب می‌شود؛ اما به لحاظ اهمیت آن، در بخشی جداگانه مورد اشاره قرار می‌گیرد. از کتاب‌های روایی و ادعیه استفاده می‌شود، دعاهای زیر، برخی از دعاهای منسوب به حضرت مهدی (ع) است:
- دعای افتتاح: یکی از دعاهایی که از محمد بن عثمان بن سعید عمری برای هر شب ماه رمضان نقل شده، دعای افتتاح است. در آغاز این دعا، این‌گونه می‌خوانیم: اَللّهُمَّ اِنّى اَفْتَتِحُ الثَّنآءَ بِحَمْدِکَ...[۵۵].
- دعای سمات: این دعا از عمری نقل شده است؛ اما به دلیل جایگاه او که نایب خاص حضرت مهدی (ع) است میتوان نسبت این دعا به آن حضرت را قوی دانست. شیخ طوسی در مصباح المتهجد با عنوان "دعاء السمات مروی عن العمری یستحب الدعاء به آخر ساعة من نهار یوم الجمعة" آورده است. در آغاز این دعا چنین می‌خوانیم: "اَللّهُمَّ اِنّی اَسْئَلُکَ بِاِسْمِکَ الْعَظیمِ الْأَعْظَمِ...".
- دعای "اللهُمَّ ارْزُقْنَا تَوْفِیقَ الطَّاعَةِ...": کفعمی در مصباح با عنوان "مروی عن المهدی (ع)" این دعا را به آن حضرت منسوب دانسته است[۵۶]. این دعا، از دعاهای بسیار ارزشمندی است که مداومت بر خواندن و عمل به مضامین آن، اهمیت والایی دارد.
- دعای فرج "اللَّهُمَّ عَظُمَ الْبَلَاءُ": سید بن طاووس در جمال الاسبوع این دعا را در پی نماز امام زمان (ع) ذکر کرده است؛ اما آنجا اشاره‌ای به صدور این دعا از حضرت مهدی (ع) نشده است[۵۷].،
- دعای روزهای ماه رجب:
- شیخ طوسی در مصباح المتهجد با عنوان توقیعی صادر شده از محمد بن عثمان بن سعید از ناحیه مقدسه این دعا را آورده است. ابتدای این دعا چنین است: "اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ بِمَعَانِي جَمِيعِ مَا يَدْعُوكَ بِهِ..."[۵۸].
- دعای دیگری نیز در روزهای ماه رجب از آن حضرت نقل شده که آغاز آن این‌گونه است: "اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ بِالْمَوْلُودَيْنِ فِي رَجَبٍ...".
- دعای "اللَّهُمَّ رَبَّ النُّورِ الْعَظِيمِ وَ رَبَّ الْكُرْسِيِّ الرَّفِيعِ وَ رَبَّ الْبَحْرِ الْمَسْجُورِ...": کفعمی در البلد الامین این دعا را در شمار دعاهای صادر شده از حضرت مهدی (ع) شمرده است.
- دعای ابو الحسن ضراب: شیخ طوسی در مصباح المتهجد دعایی را به آن حضرت منسوب کرده که برای ابو الحسن ضراب اصفهانی صادر شده است. در آغاز این دعا، این‌گونه می‌خوانیم: بِسْمِ اللَّهِالرَّحْمنِ الرَّحيمِ، اَللَّهُمَّ صَلِّ عَلي مُحَمَّدٍ سَيِّدِ الْمُرْسَلينَ وَ خاتَمِ النَّبِيّينَ و حُجَّةِ رَبِّ الْعالَمينَ، الْمُنْتَجَبِ فِي الْميثاقِ، الْمُصْطَفي فِيالظِّلالِ، الْمُطَهَّرِ مِنْ کُلِّ آفَةٍ، الْبَريءِ مِنْ کُلِّ عَيْبٍ، الْمُؤَمَّلِ لِلنَّجاةِ، الْمُرْتَجي لِلشَّفاعَةِ، الْمُفَوَّضِ اِلَيْهِ دينُ اللَّهِ...[۵۹]. افزون بر دعاهای پیشین، برخی نیایش‌های آن حضرت- به ویژه قنوت- و نیز برخی دعاهای پیشوایان قبل توسط آن حضرت، در کتاب‌های ادعیه مفصل آمده است.
- زیارت‌نامه‌ها: یکی از کارهای مهمی که شیعه همواره به آن توجه ویژه داشته، زیارت امامان (ع) و فرزندان آنها است. در این زیارت‌ها همواره تلاش کرده است از سخنان معصومان (ع) و بزرگان دین بهره ببرد؛ ازاین‌رو برخی از زیارت‌نامه‌هایی که در دست است، از امامان معصوم (ع) و بزرگان دین نقل شده است. بخشی از میراث گرانسنگ حضرت مهدی (ع)، زیارت‌نامه‌هایی است که به آن حضرت منسوب است. برخی از این زیارت‌ها از این قرار است.
- زیارت آل یس: زیارت "آل یس"، یکی از زیارت‌های مشهور حضرت صاحب الامر (ع) است. راوی و ناقل این زیارت، ابو جعفر محمد بن عبد الله بن جعفر حمیری است که همه عالمان رجال و حدیث، از او به بزرگی و قداست یاد کرده‌اند[۶۰].
- این زیارت، با بیست و سه سلام آغاز شده است: سلام اول به آل یس (عترت پاک پیامبر (ص)) و سلام‌های بعدی، هریک خطاب به حضرت مهدی (ع) با القاب و عناوین خاص آن حضرت می‌باشد. سپس با اظهار و اقرار به اصول اعتقادی صحیح و گواه گرفتن امام بر آنها و تجدید عهد وفاداری برای اولیای دین، زیارت به پایان می‌رسد.
- این زیارت، به تصریح برخی از عالمان، جامع و کامل و بهترین زیارت‌های آن حضرت است و در همه اوقات می‌شود آن را خواند. سندهای این زیارت، صحیح و معتبر بوده و در مجامع مهم حدیثی و دعایی نقل شده است[۶۱]. جمع فراوانی از شیعیان به خواندن این زیارت و دعای پس از آن مداومت دارند و برای خواندن آن به طور گروهی در شهرهای گوناگون شیعه‌نشین جلسات خاصی برگزار می‌گردد.
- زیارت ناحیه مقدسه: زیارتنامهای است که به امام زمان (ع) نسبت داده شده است. مضامین بلند و نیز تأیید برخی از عالمان شیعه، این نسبت را تقویت می‌کند[۶۲]، اگرچه برخی نیز به انتساب آن به حضرت ولی عصر (ع) تردید کرده، آن را از تألیفات سید مرتضی دانسته‌اند[۶۳]. ممکن است گفته شود اصل زیارت از حضرت مهدی (ع) نقل شده؛ اما سید مرتضی بخش‌هایی را به تناسب به آن افزوده است[۶۴].
- متن زیارت، خطاب به سید الشهدا (ع) و شهیدان کربلا است و نام یکایک آنان، اغلب با ذکر اوصاف و خصوصیاتشان و نیز اسامی قاتلان آن شهیدان در آن آمده است.
- آغاز زیارت، این‌گونه است: "السَّلَامُ عَلَیكَ یا أَوَّلَ قَتِیلٍ مِنْ نَسْلِ خَیرِ سَلِیلٍ...".
- این زیارت در کتاب مفاتیح الجنان ذکر نشده است؛ ولی این، چیزی از آن کم نکرده و همچنان مورد توجه بزرگان شیعه بوده است.
- زیارت ناحیه مقدسه، همانند زیارت عاشورا برای روز عاشورا وارد شده و در غیر عاشورا نیز خوانده می‌شود.
- در این رابطه، شیخ مفید- در جایگاه نخستین ناقل زیارت ناحیه- و شیخ محمد بن مشهدی فرموده‌اند: زیارت ناحیه مقدسه، مخصوص روز عاشورا است؛ ولی بزرگان دیگر نظیر سید مرتضی، سید بن طاووس و علامه مجلسی، این زیارت را مطلقه دانسته‌اند[۶۵]؛ یعنی، در هر زمان دیگر نیز میتوان آن را قرائت کرد.
- البته زیارتنامههای دیگری نیز به آن حضرت منسوب است که علاقه‌مندان می‌توانند به کتاب‌های مفصل مراجعه کنند»[۶۷].
- «"زیارت آل یاسین"، یکی از زیارت‌های مشهور امام مهدی(ع) است. راوی و ناقل این زیارت، ابو جعفر محمد بن عبد اللّه بن جعفر حمیری است که همه عالمان رجال و حدیث، از او به بزرگی یاد کرده‌اند[۶۸]. از آنجا که این زیارت با سلام بر آل یاسین آغاز می‌شود، امروزه به این نام معروف است.
- این زیارت، با بیست و سه سلام آغاز شده است: سلام اوّل به آل یس "عترت پاک پیامبر(ص) و سلام‌های بعد، هر یک خطاب به حضرت مهدی(ع) با القاب و عناوین خاص آن حضرت می‌باشد. سپس با اظهار و اقرار به اصول اعتقادی صحیح و گواه گرفتن امام بر آنها و تجدید عهد وفاداری برای اولیای دین، زیارت به پایان می‌رسد.
- به تصریح برخی از عالمان، این زیارت، جامع و کامل و بهترین زیارت‌های آن حضرت است و در همه وقتها می‌شود آن را خواند.
- سندهای این زیارت، صحیح و معتبر بوده و در مجامع مهم حدیثی و دعایی نقل شده است[۶۹].
- جمع فراوانی از شیعیان به خواندن این زیارت و دعای پس از آن مداومت دارند و برای خواندن آن به طور گروهی در شهرهای گوناگون شیعه‌نشین جلسات خاصی برگزار می‌شود»[۷۰].
|}
| ۳. آقای موسوی آقداش؛ |
|---|
|
[[File:|100px|right|بندانگشتی|]]
|
- آقای سید ابوالفضل موسوی آقداش در مقاله «صلوات و دعا برای فرج» در این‌باره گفته‌است:
- «میتوان دعاهایی را که برای فرج حضرت مهدی(ع) ذکر شده است در دو بخش کلی ذکر کرد:
- ۱. دعاها و زیارات مربوط به فرج آل محمد(ص) و تعجیل در ظهور حضرت حجت(ع) در توقیع شریفی از حضرت مهدی(ع) وارد شده است: "برای تعجیل در فرج من بسیار دعا کنید؛ زیرا گشایش کارهای شما در آن است"[۷۱]؛
- در دعای عهد -که از حضرت امام صادق(ع) نقل شده است- عاشقان مهدی(ع) با سوز و گداز زمزمه می‌کنند: "بارخدایا، آن چهره ارجمند را به من بنمایان.... در فرج او تعجیل کن و ظهورش را آسان نما"[۷۲]؛
- امام صادق(ع) در دعایی برای تعجیل در نصرت و یاری آل محمد و ولیّ آنان دعا می‌کند و از خداوند خواری و زبونی سریع دشمنانشان را طلب می‌نماید: «عَجِّلْ نَصْرَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ وَلِيِّهِمْ وَ اخْزَ عَدُوَّهُمْ عَاجِلًا»[۷۳].
- ۲. ادعیه یا زیاراتی برای فرج اهل بیت(ع) و حضرت مهدی(ع) پس از ذکر صلوات این قسم از دعاها را نیز میتوان به دو صورت زیر معرفی کرد:
- یکم. ادعیه و زیاراتی برای زمان یا مکانی خاص دعا برای تعجیلِ فرج در عید قربان و روز جمعه: امام سجاد(ع) در دعای چهل و هشتم صحیفه برای عید قربان و روز جمعه، پس از اشاره به غصب حق وصایت و امامت اهل بیت(ع) ابتدا بر دشمنان آنان لعن و نفرین خدا را طلب می‌کند و سپس با ذکر صلوات بر محمد و آل محمد(ع) خواستار تعجیل در فرج و نصرت اهل بیت(ع) می‌شود: «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ... وَ عَجِّلِ الْفَرَجَ وَ الرَّوْحَ وَ النُّصْرَةَ وَ التَّمْكِينَ وَ التَّأْيِيدَ لَهُمْ»[۷۴].
- سجده شکرِ تعقیبات نماز ظهر: در باب کیفیت خواندن ۵۱ رکعت در یک شبانه روز آمده است:نمازگزار بعد از نماز ظهر پس از صلوات، حوایج خود را بخواهد و دو سجده شکر به‌جا آورد و در سجده شکر بگوید: "خدایا، به تو رو کرده‌ام و به دامن رحمت تو چنگ می‌زنم... خدایا، بر محمد و آل محمد درود فرست و در فرج آنها تعجیل فرما!"[۷۵]؛
- اعمال پنج‌شنبه و جمعه: در معوذات روز پنج‌شنبه آمده است: مستحب است در این روز به‌جز معوذات وارد شده، سوره قدر و این صلوات را صد مرتبه بخواند: «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّلْ فَرَجَهُمْ وَ أَهْلِكْ عَدُوَّهُمْ مِنَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ مِنَ الْأَوَّلِينَ وَ الْآخِرِينَ»[۷۶].
- در اعمال روز جمعه، صلوات و دعا برای فرج صد مرتبه ذکر شده است: «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّلْ فَرَجَهُمْ»[۷۷].
- اعمال ماه مبارک رمضان: در باب دعا بین رکعات نماز - که در دهه آخر شب‌های ماه مبارک رمضان خوانده می‌شود - آمده است: «يَا كَرِيمُ يَا كَرِيمُ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّلْ فَرَجَهُمْ وَ اغْفِرْ لِي ذَنْبِي»[۷۸]؛
- در تسبیح ده جزئی که برای روزهای مبارک رمضان آمده است، می‌خوانیم: «سُبْحَانَ اللَّهِ بَارِئِ النَّسَمِ... اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ كُلَّمَا طَلَعَتْ شَمْسٌ...».
- سپس صلوات بر هر یک از ائمه(ع) جداگانه ذکر شده و پس از صلوات بر همه امامان آمده است:«اللَّهُمَّ صَلِّ عَلى الْخَلَفِ مِنْ بَعْدِهِ إِمامِ الْمُسْلِمِينَ، وَ والِ مَنْ والاهُ وَ عادِ مَنْ عاداهُ وَ عَجِّلْ فَرَجَهُ»[۷۹]. در این دعا افزون بر صوات بر ائمه(ع)، برای دوستدارانشان نیز دعا می‌کند و به صورت خاص، فرج آخرین ذخیره الهی را مسئلت می‌نماید.
- ادعیه سحرگاهان: کفعمی برای سحرها دعایی به نام "حریق" ذکر کرده است که بعد از جملات نخستین آن، پس از هر چند جمله، ذکر صلوات تکرار شده است. در جملات آخر دعا صلوات و دعای برای فرج اهل بیت(ع) و همه مؤمنان یک‌جا نقل می‌شود: «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَيْتِهِ الطَّيِّبِينَ وَ عَجِّلِ اللَّهُمَّ فَرَجَهُمْ وَ فَرَجِي وَ فَرِّجْ عَنْ كُلِّ مَهْمُومٍ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ»[۸۰].
- دعاهای روز عاشورا: عبدالله بن سنان می‌گوید: روز عاشورا به خدمت امام صادق(ع) رسیدم. حضرت بسیار محزون بود و پس از اشاره به مصائب حضرت سیدالشهدا(ع) زیارتنامهای یادم داد که در جملاتی از آن آمده است: «اللَّهُمَّ وَ عَجِّلْ فَرَجَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اجْعَلْ صَلَوَاتِكَ عَلَيْهِمْ وَ اسْتَنْقِذْهُمْ مِنْ أَيْدِي الْمُنَافِقِينَ».
- ادعیه روز عرفه: امام صادق(ع) در فرازهای پایانی دعایی که پس از نماز ظهر و عصر در روز عرفه از ایشان نقل شده، بعد از درود بر محمد و آل‌اش، فرج آنان را مسئلت می‌نماید: «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ الَّذِينَ أَذْهَبْتَ عَنْهُمُ الرِّجْسَ... اللَّهُمَّ عَجِّلِ الرَّوْحَ وَ الْفَرَجَ لِآلِ مُحَمَّدٍ»[۸۱].
- زیارتنامههای ائمه اطهار(ع): در زیارت امام جواد(ع) آمده است که بعد از نماز زیارت، تسبیح حضرت زهرا(ع) را به جا آور و سپس این دعا را بخوان: « اللَّهُمَّ إِلَيْكَ نَصَبْتُ يَدِي... اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّلْ فَرَجَ وَلِيِّكَ وَ ابْنِ وَلِيِّكَ، وَ افْتَحْ لَهُ فَتْحاً يَسِيراً».
- همچنین در زیارتنامه امام هادی و امام حسن عسکری(ع) در سامرا آمده است: خداوند بهره زیارت مرا صلوات بر محمد و آلش قرار دهد... خدایا، فرج امام عصر(ع) را برسان و فرج و گشایش ما را همراه با فرج او قرار ده![۸۲]؛
- دوم: ادعیه و زیارات کلی، بدون اختصاص به زمان یا مکانی خاص با نگاهی گذرا به کتب روایی، میتوان احادیثی را دید که در آنها دعا برای فرج، همراه با ذکر شریف صلوات آمده است و به مکان یا زمان خاصی محدود نمی‌شوند. در اینجا به مواردی از این دست ادعیه اشاره می‌شود.
- دعای جامع خیر دنیا و آخرت: عمرو بن أبی المِقدام می‌گوید: امام صادق(ع) دعایی که جامع خیر دنیا و آخرت است را به من تعلیم فرمود. حضرت در این دعا با ذکر صفات حضرت حق، پس از بیان چند دعا -همچون طلب آمرزش- بعد از ذکر صلوات، فرج و آسایش و سرور اهل بیت(ع) را از درگاه الهی مسئلت می‌نماید و سپس دعا می‌کند که خداوند متعال طعم و حلاوت این فرج را بر ایشان نیز بچشاند و دشمنانشان را نابود گرداند: «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ عَجِّلْ فَرَجَهُمْ وَ رَوْحَهُمْ وَ رَاحَتَهُمْ وَ سُرُورَهُمْ، وَ أَذِقْنِي طَعْمَ فَرَجِهِمْ، وَ أَهْلِكْ أَعْدَاءَهُمْ مِنَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ»[۸۳].
- دعای توسل به ائمه(ع): در دعایی که دربر دارنده توسل به فرد فرد ائمه(ع) است، می‌خوانیم: "خدایا، تو می‌دانی که من به توانایی تو برای برآورده کردن خواسته‌هایم آگاهم؛ پس بر محمد و آلش درود فرست و در فرج ولیّ خود و فرزند دختر پیامبرت تعجیل فرما!"[۸۴]؛
- تعقیبات نمازهای یومیه و مستحبی: حضرت علی(ع) در دعایی که به صورت مطلق برای تعقیباتِ پس از هر نماز واجب از ایشان نقل شده است، عرضه می‌دارد: «إِلَهِي هَذِهِ صَلَاتِي صَلَّيْتُهَا لَا لِحَاجَةٍ مِنْكَ إِلَيْهَا وَ لَا رَغْبَةٍ مِنْكَ فِيهَا... يَا رَبَّ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّلْ فَرَجَ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ... اللَّهُمَّ فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّلْ لِوَلِيِّكَ الْفَرَجَ وَ الْعَافِيَةَ وَ النَّصْرَ»[۸۵].امیرمؤمنان(ع) در این دعا دوبار فرج آل محمد(ع) را مسئلت می‌نماید و برای آخرین ذخیره الهی از خداوند متعال عافیت و نصرت طلب می‌کند.
- دعای بعد از نماز امام زمان(ع): در بابی از وسائل الشیعه -که نماز مخصوصِ هر امام را جداگانه آورده- بعد از نماز امام زمان(ع) این دعا را ذکر کرده است: «اللَّهُمَّ عَظُمَ الْبَلَاءُ وَ بَرِحَ الْخَفَاءُ... اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ الَّذِينَ أَمَرْتَنَا بِطَاعَتِهِمْ وَ عَجِّلِ اللَّهُمَّ فَرَجَهُمْ بِقَائِمِهِمْ وَ أَظْهِرْ إِعْزَازَهُ»[۸۶]. در این دعا پس از صلوات، به صراحت فرج آل محمد، ظهور حضرت قائم(ع) بیان شده و پس از آن نیز آشکار شدن عزت و سربلندی دولت مهدوی مسئلت شده است.
- دعای امام رضا(ع) بعد از نماز جعفر طیار: حسن بن قاسم می‌گوید: دیدم امام رضا(ع) در غروب روز جمعه نماز جعفر طیار خواند و سپس دعایی قرائت فرمود که در اواخر آن پس از صلوات، فرمود: «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ... اللَّهُمَّ عَجِّلْ فَرَجَ قَائِمِهِمْ بِأَمْرِكَ وَ انْصُرْهُ»[۸۷].
- امام رضا(ع) به صراحت فرج قائم آل محمد را می‌خواهد و می‌فرماید: خدایا، به وسیله او دینت را که بعد از پیامبر(ص) دچار تغییر و تبدیل شده بود، تجدید و احیا نما!
- حرز امام سجاد(ع): در آخرین جملاتِ حرز امام سجاد(ع) پس از درود و سلام به تک‌تک ائمه(ع) آمده است: «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ الْمُصْطَفَى وَ عَلَى عَلِيٍّ الْمُرْتَضَى وَ فَاطِمَةَ الزَّهْرَاءِ... عَجِّلْ فَرَجَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ انْصُرْ شِيعَةَ آلِ مُحَمَّدٍ... وَ ارْزُقْنِي رُؤْيَةَ قَائِمِ آلِ مُحَمَّدٍ»[۸۸]. در این حرز، علاوه بر دعا برای فرج و لعن بر دشمنان اهل بیت(ع) توفیق زیارت و دیدار حضرت مهدی(ع) نیز خواسته شده است.
- دعای مخزون: در فقراتی از این دعا، پس از ذکر صلوات، فرج آل محمد مسئلت شده است: « اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ يَا اللَّهُ... اللَّهُمَّ صَلِ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ... اللَّهُمَّ عَجِّلِ الرَّوْحَ وَ الْفَرَجَ لِآلِ مُحَمَّدٍ»[۸۹].
- دعای فرج: کفعمی دعایی به نام "دعاء الفرج" ذکر می‌کند که بنابر نقل، پس از نمازِ حاجتی که امام رضا(ع) تعلیم داده است، خوانده می‌شود. در اوایل دعا، لفظ "فرج" با عبارات گوناگونی آمده است: «يَا مُفَرِّجَ الْفَرَجِ يَا كَرِيمَ الْفَرَجِ يَا عَزِيزَ الْفَرَجِ يَا جَبَّارَ الْفَرَجِ يَا رَحْمَانَ الْفَرَجِ». در ادامه با ذکر دعایی شبیه به دعای توسل، اسامی ائمه(ع) را ذکر می‌کند و پس از آن خداوند را به حق خود و معصومین و انبیا و مقرّبان درگاه الهی قسم می‌دهد که بر محمد و خاندانش درود فرستد و فرج آل محمد را برساند: «اللَّهُمَّ بِحَقِّكَ الْعَظِيمِ وَ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ بِحَقِّ أَنْبِيَائِكَ... وَ بِحَقِّ مَنْ نَادَاكَ وَ نَاجَاكَ وَ دَعَاكَ فِي الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّلْ فَرَجَهُمْ»[۹۰].
- دعای کنز العرش: در دعای "کنز العرش" که از حضرت رسول(ص) نقل شده است، پس از اینکه خداوند را به چهارده معصوم و انبیای الهی و مقرّبانِ درگاهش قسم می‌دهد، بعد از صلوات در جملاتی -که شبیه به دعای مشهور سلامتی حضرت حجت(ع) است- عرضه می‌دارد: «يَا رَبِّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ صَلَاةً كَثِيرَةً دَائِمَةً... اللَّهُمَّ وَ كُنْ لِوَلِيِّكَ فِي أَرْضِكَ وَ حُجَّتِكَ عَلَى عِبَادِكَ وَلِيّاً وَ حَافِظاً وَ قَائِداً وَ نَاصِراً وَ دَلِيلًا وَ عَيْناً حَتَّى تُسْكِنَهُ أَرْضَكَ طَوْعاً وَ تُمَتِّعَهُ فِيهَا طَوِيلًا وَ عَجِّلْ فَرَجَهُ وَ اجْعَلْنَا مِنْ شِيعَتِهِ وَ أَوْلِيَائِهِ وَ أَعْوَانِهِ وَ أَنْصَارِهِ وَ مُحِبِّيهِ وَ أَتْبَاعِهِ»[۹۱]. در این دعا نه‌تنها برای فرج دعا می‌کند، بلکه از خداوند می‌خواهد که ما را از شیعیان و یاوران قائم آل محمد قرار ده» [۹۲].
|}
| ۴. آقای تونه‌ای (پژوهشگر معارف مهدویت)؛ |
|---|
|
[[File:|100px|right|بندانگشتی|]]
|
- آقای مجتبی تونه‌ای، در کتاب «موعودنامه» در این‌باره گفته است:
- «دعاها و زیارت‌های مربوط به ساحت مقدس امام زمان (ع) بخش مهمی از فرهنگ شیعه را به خود اختصاص داده است. این گستردگی منشأیی جز این ندارد که آن حضرت، خاتم اوصیا و امید امت‌هاست و با امامتی که تاکنون دوازده قرن از آن می‌گذرد، نمونه‌ای در انبیا و امامان گذشته است. جمع‌آوری و تدوین ادعیه و زیارات مربوط به آن حضرت به صورت‌های مختلفی تاکنون انجام شده و دایره وسیعی دارد. لازم به تذکر است که دعا برای وجود شریف امام زمان (ع) در دعاهای مخصوص به حضرت محدود نمی‌شود؛ بلکه در زیارات ائمه و اعمال شب و روز جمعه و حتی در دعاهای نماز و غیره نیز به چشم می‌خورد.
- بخش اول؛ برداشتی از ادعیه و زیارات مربوط به امام زمان (ع) که بیانگر محتوای آنهاست و آنچه ما بر زبان جاری میکنیم و باید به معنای آن توجه کنیم، بخش نخست این نوشتار است که به‌طور خلاصه و فهرست‌وار تقدیم می‌شود: دعاهایی که در مورد خود حضرت است:
- تعجیل فرج و ظهور حضرت: این مضمون بیش از مضامین دیگر در ادعیه و زیارات آمده است. در دعاها و زیارت‌های مربوط به امام زمان (ع)، آنچه بیش از همه به چشم می‌خورد دعا برای تعجیل فرج و مقرر گشتن امر ظهور حضرت از جانب خداوند به عبارت‌های مختلف است. دعا برای تعجیل فرج گاهی به صورت تصریح و گاهی به صورت کنایه است مانند: عزّت مؤمنان و ذلت جباران، منافقان، کفار، معاندان، دشمنان، سلاطین، رقیبان حضرت و آنان که سعی در خاموش نمودن نور حضرت و از یاد بردن ذکر او دارند.
- دعا برای سلامتی حضرت: در دعا برای سلامتی امام زمان (ع) نیز گاهی تصریح به سلامتی و حفظ حضرت شده و گاهی به صورت‌های دیگر آمده است. از نمونه این دعاها دفع حسد و شر حیله‌گران و ظالمان و جباران از حضرت است. سلام‌هایی که به حضرت داده شده بسیار زیاد است و همه حاوی مضامین بالا از عقاید شیعه، در مورد آن حضرت و صفات و خصائص و دیگر جوانب او است. این سلام‌ها همه به منزله دعا برای سلامتی حضرت بوده و نیز ادای احترام و عرض ادب خدمت اوست. در این سلام‌ها اشاره شده که تحیتی از جانب خود انسان و نیز درخواست از خداوند است که سلام جمیع مؤمنین و مؤمنات از شرق و غرب عالم را به او برساند. صلوات‌هایی که در ادعیه و زیارات نسبت به حضرت آمده به عبارات مختلف است و اکثرا همواره با صلوات بر پیامبر (ص) و دیگر معصومین (ع) آمده است.
- دعاهایی که در ارتباط غیرمستقیم با حضرت است:
- دعا برای دوستان و یاوران و خدام آن حضرت: دعا برای دوستان و یاوران و زائرین حضرت نیز در ادعیه و زیارات به چشم می‌خورد. مضامینی از قبیل کمک خواستن از خداوند و یاری حق تعالی برای آنها و دعا برای اینکه خداوند آنها را دوست بدارد.
- دعاهای شخصی که در رابطه با حضرت برای خود دعا می‌نماییم: در ادعیه و زیارات مضامینی آمده که دعا برای خود انسان در رابطه با امام زمان (ع) است. از نمونه‌های آن موارد زیر است: از اعوان و انصار و یاران و ملازمان و محافظان و تابعین و دوستان و خونخواهان و خالصان و پیشروان در ادای اوامر حضرت و راضی و تسلیم بودن نسبت به آن حضرت، از منتظران ظهور و فرج حضرت بودن، محشور گشتن در زمره آن حضرت و زیر پرچم حضرت، در قیامت از یاران حضرت بودن، توفیق ادای حقوق آن حضرت، درک ظهور و زمان پس از ظهور حضرت و بازگشت و زنده شدن در صورت مرگ قبل از ظهور.
- دعا علیه دشمنان حضرت: در ادعیه و زیارات دعا علیه دشمنان و خوارکنندگان حضرت نیز آمده است. مضامینی از قبیل خوار شدن خوارکنندگان (خاذلین) حضرت، دعا علیه انواع دشمنان حضرت، دعا برای اینکه خداوند دشمنانش را دشمن بدارد.
- در ادعیه و زیارات مربوط به حضرت مضامین دیگری نیز آمده که به آنها اشاره می‌شود: ۱. شکوای دل با خداوند و امام زمان (ع) از دشواری‌های زمانه و طولانی شدن غیبت و استغاثه به آنها، که اکثرا با مضامین بالا و به صورت خطابی است، و گاهی کلماتی از قبیل "الغوث" و "ادرکنی" و "العجل" آمده است. ۲. بیان فضائل و خصائص مظلومیت اهل بیت (ع) و به خصوص امام زمان (ع). ۳. شهادت به اعتقادات درباره حضرت؛ از قبیل طول عمر حضرت، رجعت و عدل جهانی که به دست او تحقق می‌یابد. ۴. تجدید بیعت و اعلام آمادگی برای جانفشانی و اطاعت از اوامر آن حضرت.
- بخش دوم: برشمردن دعاها و زیارات مربوط به امام عصر (ع).
- دعای ندبه: دعای ندبه از اعمال سرداب مقدس امام زمان (ع) و نیز از اعمال عید فطر و روز جمعه است، و خواندن آن در همه اوقات مناسب است. این دعا اگرچه مربوط به امام زمان (ع) است، ولی میتوان گفت یک دور عقاید تشیع در آن آمده است. در این دعا ابتدا توحید و سپس نبوت انبیاء (ع) و پیامبر و بعد مسأله وصایت امیرالمؤمنین (ع) و فتنه‌های پس از پیامبر (ص) آمده و پس از اشاره‌ای به ائمه (ع) موضوع امام زمان (ع) آورده شده و درباره غیبت و دیگر جوانب مربوط به آن حضرت در قالب شکوای دل خطاب به حضرت آمده است و در آخر هم دعاهایی بسیار مختصر و جامع آمده است[۹۳].
- دعای عهد: دعای عهد ابتدا خداوند را به اسامی و صفات می‌خواند و بعد صلوات بر امام زمان (ع) است. سپس دعاهایی در مورد آن حضرت و فرج او و نیز حضور ما در زمان حضرت و دیدار روی حضرت دارد[۹۴].
- زیارت آل یاسین: این زیارت توقیعی است که از ناحیه مقدس امام عصر (ع) صادر گشته و حضرت می‌فرمایند: هرگاه خواستید به ما توجه پیدا کنید همان‌گونه که خداوند فرمود بگویید: "سَلَامٌ عَلَى آلِ يَاسِين...". این زیارت بسیار معتبر و پرمحتوی است و میتوان گفت: خلاصه‌ای از عقیده هر شیعه در زمان غیبت است و آنچه یک شیعه باید در زمان غیبت بداند در آن آمده است. در این زیارت ابتدا سلام‌های متعددی با مضامین بالا، خطاب به امام زمان (ع) آمده و سپس حضرت را برای عقاید قلبی خود از اقرار به ائمه (ع) و دیگر عقاید شیعه شاهد می‌گیرد. در دعای بعد از زیارت آل یاسین هم پس از صلوات بر پیامبر (ص) دعاهایی در مورد دعاکننده دارد و بعد صلوات بر حضرت حجت (ع) با القاب مخصوص است و بعد دعاهایی در مورد حفظ و فرج و تأیید و ظهور حضرت و درباره شیعیان آمده است[۹۵].
- زیارت حضرت در حرم سامرا: زیارتی است که شهید در مزار خود و نیز ابن مشهدی در المزار الکبیر آورده‌اند: هنگامی که از زیارت دو امام در سامرا فارغ شدی بر در حرم امام زمان (ع) بایست و بگو: "السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا خَلِيفَةَ الله و...". این زیارت ابتدا سلام‌های متعددی با مضامینی بسیار سنگین دارد که حاوی فضائل و خصایص حضرت و پاره‌ای از اعتقادات شیعه است و بعد شهادت به جوانب مختلف حضرت و مطالبی در مورد ظهور و بعد از ظهور خطاب به آن حضرت است و در آخر صلوات بر پیامبر (ص) و آل آن حضرت و دعا برای تعجیل فرج به چند شکل و برای یاری خداوند به وسیله حضرت و احیای دین توسط حضرت و ایجاد امنیت توسط حضرت و برپایی عدل و برطرف شدن ظلم توسط حضرت است و به صلوات ختم می‌شود[۹۶].
- زیارت امام زمان (ع) در سرداب مقدس: زیارتی است که شهید در مزار و ابن مشهدی در المزار الکبیر آورده‌اند که هنگام داخل شدن در سرداب خوانده می‌شود و بعد از زیارت دوازده رکعت نماز دارد و بعد دعای "الهي عظم البلاء. . . " خوانده می‌شود. این زیارت هم سلام‌هایی بسیار جامع و کامل دارد که غیر از معصوم (ع) دیگری نمی‌تواند آن کلمات را بیان فرماید و در آخر حضرت را بر عقاید قلبی خود شاهد می‌گیرد و دعایی کوتاه در آخر دارد، و پس از آن نماز و صلواتی با عباراتی سنگین برای حضرت آمده است[۹۷].
- صلوات بر امام زمان: صلواتی است شامل درود بر آن حضرت و دعا برای ظهور او به عبارت‌های مختلف و همچنین دعا برای بعد از ظهور حضرت است که همان کارها و برنامه‌های حضرت است[۹۸].
- زیارت حضرت پس از نماز صبح: زیارتی است که هرروز پس از نماز صبح خوانده می‌شود. در این زیارت از خدا طلب صلوات بر حضرت از سوی جمیع مؤمنین می‌نماید و همچنین تجدید بیعت با حضرت و دعا برای خود که از یاران حضرت و اطرافیان و نگهبانان و شهیدان در رکاب حضرت باشیم[۹۹].
- دعا در زمان غیبت: دعایی است که در زمان غیبت خوانده می‌شود و به گفته شهید و ابن مشهدی از ناحیه خود حضرت وارد شده و این دعا بعد از اعمال سرداب نیز خوانده می‌شود. در این دعا ابتدا شکایت به خداوند از زمان غیبت آمده و پس از صلوات، دعا برای فرج و استغاثه به پیامبر (ص) و امیرالمؤمنین (ع) و بعد استغاثه به امام زمان (ع) است[۱۰۰].
- زیارت امام زمان (ع) در روز جمعه: زیارتی است که در روز جمعه (که روز ظهور امام زمان (ع) خواهد بود) وارد شده است. در این زیارت ابتدا سلام‌هایی است متعدد که همه حاوی صفات و خصایص و فضایل حضرت و گاهی حاوی دعا برای فرج و دیگر جوانب حضرت است و سپس ذکر صلوات آمده و دعا برای خود که از منتظران و یاران و شهیدان و دوستان حضرت باشیم. بعد از آن خطاب به حضرت درددل و شکوایی دارد[۱۰۱].
- دعا برای حضرت در شب نیمه شعبان: دعایی است که در شب نیمه شعبان خوانده می‌شود. در این دعا خداوند را به حق مولود نیمه شعبان قسم می‌دهد و القاب و فضایل حضرت و بعد صلوات بر حضرت آمده و دعا برای حضور در ظهور حضرت و از یاران آن حضرت بودن و در آخر صلوات بر ایشان و لعن بر دشمنان ایشان ذکر شده است[۱۰۲].
- دعا برای امام زمان (ع) در روز جمعه: این دعا در اصل صلواتی است که در اعمال روز جمعه وارد شده است. ابتدا صلوات‌هایی بر پیامبر (ص) و امیرالمؤمنین (ع) و ائمه (ع) و بعد صلواتی بر همه معصومین (ع) است. سپس صلوات بر امام زمان (ع) است و بعد دعا برای طول عمر حضرت و حفظ حضرت از انواع شرور و دعا برای رعیت و شیعیان حضرت به انواع مختلف و در آخر صلواتی بر پنج تن (ع) و امام زمان (ع) آمده است[۱۰۳].
- دعا برای امام زمان (ع) در سرداب مقدس: این دعا از امام رضا (ع) نقل شده و در اعمال سرداب مقدس آمده است. ابتدا دعا برای سلامتی حضرت با القاب خاص آمده و حفظ از شرور و تأیید آن حضرت از جانب خداوند و دعا برای فرج و ظهور حضرت و انواع دعا علیه دشمنان امام زمان (ع) و اقرار به صفات حضرت و دعا برای خود نسبت به حضرت و نیز دعاهایی کلی برای خود انسان و در آخر صلوات بر ائمه (ع) و اقرار به فضایل و خصایص اهل بیت (ع) آمده است[۱۰۴].
- دعا برای امام زمان (ع) در زمان غیبت: دعایی که ابو عمرو، عثمان بن سعید عمری، اولین نایب از نوّاب اربعه درغیبت صغری خوانده و "ابو علی محمد بن همام" شنیده و او را امر نموده که این دعا را بخواند، و سید بن طاووس نیز فرموده که ما این دعا را از فضل خدا می‌دانیم. در ابتدای این دعا جمله "اللهم عرّفني نفسك... " آمده و سپس به پیامبر (ص) و ائمه (ع) شهادت داده و بعد دعا برای سلامتی امام زمان (ع) و دعا برای طول عمر حضرت است و در همه این‌ها معارف بالایی درباره آن حضرت آورده است. سپس دعا برای خودمان از قبیل یقین و حالت انتظار و تسلیم در مقابل حضرت و از یاران حضرت بودن آمده است. بعد از آن دعا برای فرج و لعن بر دشمنان حضرت و دعا برای بعد از ظهور حضرت و صلوات بر ائمه (ع) و سپس شکایت از زمان، و دعا علیه دشمنان حضرت و نیز تحقق یافتن تمام خوبی‌ها توسط حضرت آمده است[۱۰۵].
- امید است این مختصر، انیس دل‌هایی باشد که در عصر غیبت، انیسی جز مولای‌شان برای دل خود ندارند و با آنچه به‌عنوان خطاب با حضرت ولی عصر (ع) بر زبان می‌آورند، از اعماق وجود آن محبوب دل‌ها را دعا کنند و از دور و نزدیک سلامش نمایند و بر او درود فرستند[۱۰۶]»
- «زیارت‌های متعددی برای امام زمان (ع) در کتب معتبر شیعی آمده است که از جمله آنها: زیارت آل یاسین[۱۰۷]، زیارت حضرت در حرم سامرا[۱۰۸]، زیارت حضرت در سرداب مقدس[۱۰۹]، زیارت حضرت پس از نماز صبح[۱۱۰] و زیارت حضرت در روز جمعه[۱۱۱] است»[۱۱۲].
- «زیارت در لغت، دیدار کردن با قصد را گویند و در ریشه آن، میل و گرایش نهفته است. آل در لغت به معنی خانواده، دودمان، فرزندان و اهل بیت است[۱۱۳]. یاسین، حضرت محمد (ص) است و آل آن حضرت، اهل اویند. زیارت آل یاسین، از مشهورترین زیارت‌نامه‌هایی است که در توقیع شریف حضرت ولی عصر (ع) به جناب محمد بن عبدالله بن جعفر حمیری صادر گردیده. در مقدمه این زیارت چنین آمده است: ... هرگاه خواستید به وسیله ما به سوی خداوند توجه کنید و به ما روی آورید، پس همان‌گونه که خداوند فرموده است، بگویید: "سَلَامٌ عَلَى آلِ يَاسِين...".
- این زیارت با بیست و سه سلام آغاز شده که اول به آل یاسین -یعنی عترت پاک پیامبر (ص)- و سلام‌های بعدی، هریک با القاب و عناوین خاصّ حضرت مهدی (ع) می‌باشد، سپس با اظهار و اقرار اصول اعتقادی صحیح و گواه گرفتن امام عصر (ع)، بر آنها و تجدید عهد وفاداری نسبت به اولیای دین، زیارت به پایان می‌رسد. پس از زیارت، دعایی است برای نورانیت زائر، به انواع نورهای الهی که ترجمه بخشی از آن چنین است: "خداوندا! از تو می‌خواهم که درود فرستی بر محمد، پیامبر رحمتت و کلمه نورت، و دلم را به نور یقین و سینه‌ام را به نور ایمان، و اندیشه‌ام را به نورانیت‌های خوب، و تصمیمم را به نور دانش، و نیروی‌ام را با نور کار، و زبانم را به نور راستگویی و... اکنده سازی". آن‌گاه درخواست درود بر امام عصر (ع) با توجه به صفات حمیده آن بزرگوار، و دعا برای نصرت و حفاظت و تعجیل فرج و قیام آن حضرت، و پر شدن زمین از عدل و داد، و نابودی کفّار و منافقین و دشمنان دین می‌باشد.
- این زیارت به تصریح بعضی از علماء، جامع و کامل و از بهترین زیارت‌های آن حضرت است که در همه اوقات و در هرمکان می‌شود آن را خواند. سندهای این زیارت را صحیح و معتبر دانسته‌اند و در مجامیع مهم حدیث و دعا نقل گردیده است[۱۱۴]»[۱۱۵][۱۱۶].
|}
| ۵. نویسندگان کتاب نگین آفرینش؛ |
|---|
|
[[File:|100px|right|بندانگشتی|]]
|
- نویسندگان کتاب «نگین آفرینش» در این باره گفته‌اند:
- «دوره غیبت نیز دوره فتنه‌ها و خطرها و انحراف‌هاست. پیروانِ امام غایب باید در تمام فراز و نشیب عصر غیبت، هم نگهبان عقاید خود باشند و هم مراقب رفتارهای خود که مبادا از چارچوب پیروی از امام، بیرون روند و گرفتار دام‌های شیاطین شوند. یکی از مهم‌ترین وسائل و دستاویزها، دُعا و ارتباط با خدا و نیز ارتباط با امام است تا اینکه او را از یاد نبردند و در قالب ذکر و دعا و زیارت با او پیوند داشته باشند. البتّه از زاویه دیگر، دعا کردن برای امام عصر(ع) یک وظیفه مهم برای منتظران آن حضرت است که مورد عنایت ویژه امامان(ع) بوده است. در روایات آمده است که حضرت امام رضا(ع) به دعا کردن برای صاحب الامر(ع) امر می‌کرد و می‌فرمود: این‌گونه برای او دعا کنید: "خدایا! هر بلایی را دور کن از ولیّت و خلیفه‌ات و حجت خود بر بندگانت... و او را از پیشِ‌رو و از پشت‌سر و از راست و چپ و از بالا و پایین، حفظ فرما... و او را به نصرتِ غالت خود، یاری کن و به لشکر پیروز خود تأیید فرما... و دوست‌دار هر کس را که دوستش دارد و دشمن‌دار هر که با او دشمنی ورزد"[۱۱۷]
- دعاها و زیارات مهدوی دو بخش است:
- ادعیه و زیاراتی که از امام مهدی(ع) نقل شده است و در عصر غیبت صغرا به وسیله نائبان خاصِ به دست شیعه رسیده است؛ مانند زیارات آل یاسین و دعای فرج.
- ادعیه و زیاراتی که از معصومان (ع) و دربارۀ امام مهدی(ع) نقل شده است؛ مثل دعای عهد و زیارت صاحب الامر(ع) در سرداب مقدس سامراء[۱۱۸]
- دعا کردن برای امام مهدی(ع) و توسّل به آن حضرت و زیارتِ آن بزرگوار، زمان و مکان خاصی ندارد. شیعیان و منتظران آن عزیز، در هر زمان و مکانی می‌توانند با او نجوایی داشته و درود و سلام خود را به محضرش تقدیم کنند و عهد و پیمان خود را با او تجدید نمایند؛ گرچه از روزهای هفته، روز جمعه مطابق روایات به امام عصر(ع) اختصاص یافته است.[۱۱۹] بنابراین برای این روز، زیارتی خاص نقل شده است که با عنوان زیارت امام زمان در روز جمعه خوانده می‌شود.[۱۲۰] از میان دُعاها، "دعای ندیه" نیز برای روز جمعه وارد شده است و نیز در اوقات شبانه‌روز، زیارتی برای آن حضرت پس از نماز صبح ذکر شده است.[۱۲۱] در میان مکان‌ها نیز باید گفت: زیارت امام مهدی(ع) در هر مکانی به ویژه مکان‌های مقدّس –مانند مساجد و مشاهد مشرّفه معصومان (ع)- مناسب است؛ ولی در سرداب مقدس سامراء به ویژه زیارتی خاص روایت شده است. گفتنی است که در برخی از روایات، توسّل به ساحت قدسی امام عصر(ع) در قالب نماز امام زمان(ع) با آداب خاصی وارد شده است که در مسجد سهله[۱۲۲] و مسجد جمکران[۱۲۳] ویا مکان‌های دیگر انجام می‌شود.
- در کتاب‌های ادعیه و زیارات که علمای شیعه مانند سید ابن طاووس و علامه مجلسی و شیخ عباس قمی تألیف کرده‌اند،[۱۲۴] دعاها و زیارات بسیاری برای امام زمان(ع) نقل شده است[۱۲۵] که مواردی از آنها مورد توجّه و توصیه خاص آن عالمان بوده و در میان شیعیان شهرت بیشتری یافته است.
- مناسب است در اینجا فهرست کوتاهی از ادعیه و زیارات مهدوی را که در کتاب مفاتیح الجنان آمده است بیان کنیم تا موجب آشنایی و انس بیشتر علاقه‌مندان، با این مجموعه باشد:
- زیارت امام زمان(ع) در روز جمعه (باب اول، فصل پنجم)؛
- استغاثه به امام زمان(ع) (سلام الله الکامل التّام) (باب اول، فصل هفتم)؛
- دعای فرجِ حضرت حجّت (ع) (الهی عظم البلاء)، (باب اول، فصل هفتم)؛
- دعای " اللَّهُمَ ارْزُقْنَا تَوْفِيقَ الطَّاعَةِ " (باب اول، فصل هفتم)؛
- دعای سلامتی امام زمان(ع) " اللَّهُمَ كُنْ لِوَلِيِّك" (باب دوم، فصل سوم، بخش اعمال ماه رمضان، در اعمال شب بیست و سوّم)؛
- زیارت آل یاسین (باب سوم، فصل دهم)؛
- زیارت امام زمان(ع) در سرداب مقدس سامراء (باب سوم، فصل دهم)؛
- صلوات بر ولیّ الامر المنتظر (ع) (باب سوم، فصل دهم)؛
- دعای ندبه (باب سوم، فصل دهم)؛
- دعای عهد (باب سوم، فصل دهم)؛
- دعای امام رضا(ع) برای امام زمان(ع) (باب سوم، فصل دهم)؛
- دعای غیبت امام زمان(ع) (ملحقات مفاتیح الجنان)»[۱۲۶].
|}
- چه ادعیه و زیاراتی پیرامون امام مهدی می‌باشد؟ (پرسش)
- ویژگی‌های شخصی امام مهدی در ادعیه و زیارات چیست؟ (پرسش)
- ویژگی‌های شخصیتی امام مهدی در ادعیه و زیارات چیست؟ (پرسش)
- آثار دعا و زیارت برای امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- آثار معرفتی ادعیه و زیارت برای امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- آثار عملی و رفتاری ادعیه و زیارت برای امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- آثار عاطفی و قلبی ادعیه و زیارت برای امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- آثار اجتماعی ادعیه و زیارت برای امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- چگونه میتوان برای امام مهدی دعا کرد؟ (پرسش)
- دعای امام مهدی برای شیعیان چیست؟ (پرسش)
- چه دعاهایی در دوره غیبت امام مهدی سفارش شده است؟ (پرسش)
- چه دعاهایی برای طلب فرج امام مهدی است؟ (پرسش)
- مراد از دعای نور چیست؟ (پرسش)
- امام مهدی درباره خواندن زیارت جامعه کبیره چه فرموده است؟ (پرسش)
- زیارت‌های امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- زیارت مادر امام مهدی چیست؟ (پرسش)
منبع‌شناسی جامع مهدویت
پانویس
- ↑ ر.ک: تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۸۳-۸۷.
- ↑ ر.ک: بالادستان، محمد امین؛ حائریپور، محمد مهدی؛ یوسفیان، مهدی، نگین آفرینش، ص ۱۷ - ۲۰.
- ↑ ر.ک: تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۸۳-۸۷. موسوی‌نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ص۳۵۱، ۳۵۲.
- ↑ مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج ۵۳، ص ۹۵.
- ↑ ر.ک: موسوی‌نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ص۳۵۱، ۳۵۲. تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۸۳-۸۷.
- ↑ ر.ک: موسوی‌نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ص۳۵۱، ۳۵۲.
- ↑ ر.ک: موسوی‌نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ص۳۵۱، ۳۵۲.
- ↑ ر.ک: موسوی‌نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ص۳۵۱، ۳۵۲.
- ↑ ر.ک: موسوی‌نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ص۳۵۱، ۳۵۲.
- ↑ ر.ک: موسوی‌نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ص۳۵۱، ۳۵۲.
- ↑ ر.ک: موسوی‌نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ص۳۵۱، ۳۵۲.
- ↑ ر.ک: موسوی‌نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ص۳۵۱، ۳۵۲.
- ↑ ر.ک: تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۸۳-۸۷.
- ↑ این سرداب در منزل امام عسکری(ع) در سامرا قرار دشته که محل عبادت آن حضرت نیز بوده است.
- ↑ ر.ک: موسوی‌نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ص۳۵۱، ۳۵۲؛ بالادستان، محمد امین؛ حائریپور، محمد مهدی؛ یوسفیان، مهدی، نگین آفرینش، ص ۱۷ - ۲۰.
- ↑ مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج ۹۸، ص ۳۲۸.
- ↑ ر.ک: سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، ص ۱۰۰- ۱۰۳.
- ↑ ر.ک: موسوی‌نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ص۳۵۱، ۳۵۲؛ سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، ص ۱۰۰- ۱۰۳؛ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۸۳-۸۷.
- ↑ طوسی، محمد بن حسن، مصباح المتهجد، ص ۸۲۱.
- ↑ ر.ک: سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، ص ۱۰۰- ۱۰۳.
- ↑ ر.ک: تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۸۳-۸۷.
- ↑ ر.ک: تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۸۳-۸۷.
- ↑ ر.ک: تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۸۳-۸۷.
- ↑ ر.ک: تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۸۳-۸۷.
- ↑ ر.ک: تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۸۳-۸۷.
- ↑ ر.ک: تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۸۳-۸۷.
- ↑ ر.ک: موسوی‌نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ص۳۵۱، ۳۵۲.
- ↑ حلی، رضی الدین علی بن موسی بن طاوس، الاقبال، ص ۵۸.
- ↑ ر.ک: سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، ص ۱۰۰- ۱۰۳.
- ↑ ر.ک: سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، ص ۱۰۰- ۱۰۳.
- ↑ عاملی کفعمی، ابراهیم بن علی، المصباح، ص ۲۸۰.
- ↑ ر.ک: سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، ص ۱۰۰- ۱۰۳.
- ↑ حلی، رضی الدین علی بن موسی بن طاوس ، جمال الاسبوع، ص ۲۸۰؛ نیز ر.ک: عاملی کفعمی، ابراهیم بن علی المصباح، ص۱۷۶.
- ↑ ر.ک: سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، ص ۱۰۰- ۱۰۳.
- ↑ ر.ک: موسوی‌نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ص۳۵۱، ۳۵۲.
- ↑ ر.ک: موسوی‌نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ص۳۵۱، ۳۵۲.
- ↑ ر.ک: موسوی‌نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ص۳۵۱، ۳۵۲.
- ↑ ر.ک: موسوی‌نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ص۳۵۱، ۳۵۲.
- ↑ ر.ک: موسوی‌نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ص۳۵۱، ۳۵۲.
- ↑ ر.ک: موسوی‌نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ص۳۵۱، ۳۵۲.
- ↑ ر.ک: سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، ص ۱۰۰- ۱۰۳.
- ↑ «وَ أَکْثِرُوا الدُّعَاءَ بِتَعْجِیلِ الْفَرَجِ فَإِنَّ ذَلِکَ فَرَجُکُمْ»؛ ابن بابویه، محمد بن علی، کمال الدین، ج۲، ص۴۸۵؛ طبرسی، احمد بن علی، الإحتجاج، ج۲، ص۴۷۱.
- ↑ ر.ک: موسوی آقداش، سید ابوالفضل، صلوات و دعا برای فرج، ص ۸۹ ـ ۹۵.
- ↑ ر.ک: موسوی آقداش، سید ابوالفضل، صلوات و دعا برای فرج، ص ۸۹ ـ ۹۵.
- ↑ «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ عَجِّلْ فَرَجَهُمْ وَ رَوْحَهُمْ وَ رَاحَتَهُمْ وَ سُرُورَهُمْ، وَ أَذِقْنِی طَعْمَ فَرَجِهِمْ، وَ أَهْلِکْ أَعْدَاءَهُمْ مِنَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ»؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۲، ص۵۸۳، ح۱۸.
- ↑ «اللَّهُمَّ عَظُمَ الْبَلَاءُ وَ بَرِحَ الْخَفَاءُ... اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ الَّذِینَ أَمَرْتَنَا بِطَاعَتِهِمْ وَ عَجِّلِ اللَّهُمَّ فَرَجَهُمْ بِقَائِمِهِمْ وَ أَظْهِرْ إِعْزَازَهُ»؛ حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، ج۸، ص۱۸۴-۱۸۵، بَابُ اسْتِحْبَابِ التَّطَوُّعِ بِصَلَوَاتِ الْأَئِمَّة، ح۱۰۳۷۴؛ ابن طاووس، علی بن موسی، جمال الأسبوع، ص۲۸۰-۲۸۱.
- ↑ ر.ک: موسوی آقداش، سید ابوالفضل، صلوات و دعا برای فرج، ص ۸۹ ـ ۹۵.
- ↑ ر.ک: بالادستان، محمد امین؛ حائریپور، محمد مهدی؛ یوسفیان، مهدی، نگین آفرینش، ص ۱۷ - ۲۰.
- ↑ ر.ک: بالادستان، محمد امین؛ حائریپور، محمد مهدی؛ یوسفیان، مهدی، نگین آفرینش، ص ۱۷ - ۲۰.
- ↑ ر.ک: بالادستان، محمد امین؛ حائریپور، محمد مهدی؛ یوسفیان، مهدی، نگین آفرینش، ص ۱۷ - ۲۰.
- ↑ ر.ک: بالادستان، محمد امین؛ حائریپور، محمد مهدی؛ یوسفیان، مهدی، نگین آفرینش، ص ۱۷ - ۲۰.
- ↑ ر.ک: بالادستان، محمد امین؛ حائریپور، محمد مهدی؛ یوسفیان، مهدی، نگین آفرینش، ص ۱۷ - ۲۰.
- ↑ ر.ک: بالادستان، محمد امین؛ حائریپور، محمد مهدی؛ یوسفیان، مهدی، نگین آفرینش، ص ۱۷ - ۲۰.
- ↑ دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ص۳۵۱، ۳۵۲.
- ↑ سید بن طاوس، الاقبال، ص ۵۸.
- ↑ عاملی کفعمی، ابراهیم بن علی، المصباح، ص ۲۸۰.
- ↑ سید بن طاوس، جمال الاسبوع، ص ۲۸۰؛ نیز ر.ک: المصباح، ص ۱۷۶.
- ↑ نیز ر.ک: سید بن طاوس، اقبال، ص ۶۴۶.
- ↑ شیخ طوسی، مصباح المتهجد، ص ۴۰۶.
- ↑ طبرسی، احمد بن علی، الاحتجاج، ج ۲، ص ۴۹۲.
- ↑ ر.ک: نوری، مستدرک الوسائل، ج ۱۰، ص ۳۶۴؛ علامه مجلسی، بحار الانوار، ج ۵۳، ص ۱۷۱.
- ↑ علامه مجلسی، بحار الانوار، ج ۹۸، ص ۳۲۸.
- ↑ علامه مجلسی، بحار الانوار، ج ۹۸، ص ۲۳۱، ح ۳۸«در صدر روایت نوشته است: و الظاهر انه من تألیف السید المرتضی...».
- ↑ ر.ک: علامه مجلسی، بحار الانوار، ج ۹۸، ص ۲۳۱.
- ↑ ر.ک: علامه مجلسی، بحار الانوار، ج ۹۸، ص ۳۲۸، ح ۹.
- ↑ شیخ طوسی، مصباح المتهجد، ص ۸۲۱.
- ↑ سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، ص ۱۰۰- ۱۰۳.
- ↑ احمد بن علی نجاشی، رجال النجاشی، ص ۳۵۴ ر ق ۹۴۹؛ شیخ طوسی، رجال الطوسی، ص ۴۴۸، رقم ۶۳۷۴
- ↑ ر.ک: میرزا حسین طبرسی نوری، مستدرک الوسائل، ج ۱۰، ص ۳۶۴؛ محمد باقر مجلسی، بحار الانوار، ج ۵۳، ص ۱۷۱
- ↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگنامه مهدویت، ص۲۵۱ - ۲۵۲.
- ↑ «وَ أَكْثِرُوا الدُّعَاءَ بِتَعْجِيلِ الْفَرَجِ فَإِنَّ ذَلِكَ فَرَجُكُمْ»؛ ابن بابویه، محمد بن علی، کمال الدین، ج۲، ص۴۸۵؛ طبرسی، احمد بن علی، الإحتجاج، ج۲، ص۴۷۱.
- ↑ «اللَّهُمَّ أَرِنِي الطَّلْعَةَ الرَّشِيدَةَ... وَ عَجِّلْ فَرَجَهُ، وَ سَهِّلْ مَخْرَجَهُ...»؛ قمی، شیخ عباس، مفاتیح الجنان، دعای عهد.
- ↑ برقی، احمد بن محمد، المحاسن، ج۲، ص۳۵۵.
- ↑ صحیفه سجادیه، دعای ۴۸؛ حر عاملی، محمد بن حسن، الإیقاظ من الهجعة، ص۳۵۰.
- ↑ «اللَّهُمَّ إِلَيْكَ تَوَجَّهْتُ وَ بِكَ اعْتَصَمْتُ... لَا إِلَهَ غَيْرُكَ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ قَرِّبْ فَرَجَهُمْ»؛ مفید، محمد بن محمد، المقنعه، ص۱۰۸.
- ↑ کفعمی، ابراهیم بن علی، البلد الأمین، ص۱۴۱-۱۴۲؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالأنوار، ج۸۷، ص۲۱۵-۲۱۶، ح۴۳.
- ↑ ابراهیم بن علی، البلد الأمین، ص۷۱-۷۲؛ ابراهیم بن علی، المصباح، ص۴۲۰-۴۲۱.
- ↑ طوسی، محمد بن حسن، تهذیب الأحکام، ج۳، ص۷۷-۷۸.
- ↑ کفعمی، ابراهیم بن علی، البلد الأمین، ص۲۲۷-۲۳۱.
- ↑ کفعمی، ابراهیم بن علی، البلد الأمین، ص۵۵-۵۹؛ کفعمی، ابراهیم بن علی، المصباح، ص۷۲-۷۸؛ حر عاملی، محمد بن حسن، الإیقاظ من الهجعة، ص۳۱۳.
- ↑ ابن‌طاووس، علی بن موسی، الإقبال، ج۱، ص۳۶۹-۳۷۵؛ مجلسی، محمدباقر، زاد المعاد، ص۱۸۲-۱۸۹.
- ↑ «أَنْ يَجْعَلَ حَظِّي مِنْ زِيَارَتِي إِيَّاكُمَا الصَّلَاةَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ... اللَّهُمَّ عَجِّلْ فَرَجَ وَلِيِّكَ وَ ابْنِ وَلِيِّكَ وَ اجْعَلْ فَرَجَنَا مَعَ فَرَجِهِ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ»؛ ابن بابویه، محمد بن علی، من لا یحضره الفقیه، ج۲، ص۶۰۷، باب زیارت عسکریین؛ ابن‌قولویه، جعفر بن محمد، کامل الزیارات، ص۳۱۳-۳۱۴.
- ↑ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۲، ص۵۸۳، ح۱۸.
- ↑ «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَيْتِهِ وَ أَسْأَلُكَ اللَّهُمَّ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ ابْنَتِهِ وَ ابْنَيْهَا الْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنِ... اللَّهُمَّ إِنَّكَ تَعْلَمُ أَنِّي أَعْلَمُ أَنَّكَ قَادِرٌ عَلَى قَضَاءِ حَوَائِجِي فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ عَجِّلْ يَا رَبِّ فَرَجَ وَلِيِّكَ وَ ابْنِ بِنْتِ نَبِيِّكَ»؛ محمد باقر، بحارالأنوار، ج۹۹، ص۲۵۱-۲۵۲.
- ↑ کفعمی، ابراهیم بن علی، المصباح، ص۲۰-۲۴.
- ↑ حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، ج۸، ص۱۸۴-۱۸۵، بَابُ اسْتِحْبَابِ التَّطَوُّعِ بِصَلَوَاتِ الْأَئِمَّة، ح۱۰۳۷۴؛ ابن طاووس، علی بن موسی، جمال الأسبوع، ص۲۸۰-۲۸۱.
- ↑ مجلسی، محمدباقر، بحارالأنوار، ج۸۸، ص۱۹۵- ۱۹۸، ح۳.
- ↑ ابن‌طاووس، علی بن موسی، مهج الدعوات، ص۲۳۲-۲۳۳؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالأنوار، ج۹۱، ص۲۶۵- ۲۶۶، باب ۴۲، ح۱.
- ↑ مجلسی، محمدباقر، بحارالأنوار، ج۹۵، ص۲۴۳-۲۴۵.
- ↑ کفعمی، ابراهیم بن علی، البلد الأمین، ص۳۲۳-۳۲۶.
- ↑ کفعمی، ابراهیم بن علی، البلد الأمین، ص۳۵۶-۳۶۱.
- ↑ موسوی آقداش، سید ابوالفضل، صلوات و دعا برای فرج، ص۸۹-۹۵
- ↑ بحارالانوار، ج ۱۰۲، ص ۱۱۱.
- ↑ همان، ج ۵۳، ص ۹۵.
- ↑ احتجاج، طبرسى، ج ۲، ص ۳۱۶.
- ↑ بحارالانوار، ج ۱۰۲، ص ۱۱۶-۱۱۸.
- ↑ همان، ج ۱۰۲، ص ۱۰۱-۱۰۹.
- ↑ همان، ج ۱۰۲، ص ۱۰۲.
- ↑ همان، ج ۱۰۲، ص ۱۱۰.
- ↑ همان، ج ۱۰۲، ص ۱۱۹.
- ↑ همان، ج ۱۰۲، ص ۲۱۵
- ↑ اقبال سید بن طاووس، صص ۷۰۵-۷۰۶؛ مفاتیح الجنان، صص ۵۹-۶۰.
- ↑ غیبة طوسى، ص ۱۷۷.
- ↑ بحارالانوار، ج ۹۵، ص ۳۳۰.
- ↑ کمال الدین، ج ۲، ص ۱۹۰.
- ↑ نشریه موعود، ش ۲۱، ص ۷۶.
- ↑ احتجاج طبرسی، ج ۲، ص ۲۱۶؛ بحار الانوار، ج ۵۳، ص ۱۷۱.
- ↑ بحار الانوار، ج ۱۰۲، ص ۱۱۶.
- ↑ بحار الانوار، ج ۱۰۲، ص ۱۰۱.
- ↑ بحار الانوار، ج ۱۰۲، ص ۱۱۰.
- ↑ بحار الانوار، ج ۱۰۲، ص ۲۱۵.
- ↑ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۳۹۰.
- ↑ معجم مقاییس اللغة، ج ۳، ص ۳۶.
- ↑ پیوند معنوی با ساحت قدس مهدوی، ص ۱۳۵.
- ↑ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۳۸۹.
- ↑ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۸۳-۸۷.
- ↑ " اللَّهُمَ ادْفَعْ عَنْ وَلِيِّكَ وَ خَلِيفَتِكَ وَ حُجَّتِكَ عَلَى خَلْقِكَ ... وَ احْفَظْهُ مِنْ بَيْنِ يَدَيْهِ وَ مِنْ خَلْفِهِ وَ عَنْ يَمِينِهِ وَ عَنْ شِمَالِهِ وَ مِنْ فَوْقِهِ وَ مِنْ تَحْتِهِ ... َ أَيِّدْهُ بِنَصْرِكَ الْعَزِيزِ وَ أَيِّدْهُ بِجُنْدِكَ الْغَالِبِ ... وَ وَالِ مَنْ وَالاهُ وَ عَادِ مَنْ عَادَاهُ " بحار الانوار، ج ۹۲، ص ۳۳۰.
- ↑ این سرداب در منزل امام عسکری(ع) در سامرا قرار دشته که محل عبادت آن حضرت نیز بوده است.
- ↑ بحار الانوار، ج ۷، ص ۵۹، ح ۳.
- ↑ این زیارت با این فرازها شروع می‌شود: " السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا حُجَّةَ اللَّهِ فِي أَرْضِهِ السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا عَيْنَ اللَّهِ فِي خَلْقِهِ السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا نُورَ اللَّهِ الَّذِي يَهْتَدِي بِهِ الْمُهْتَدُونَ وَ يُفَرَّجُ بِهِ عَنِ الْمُؤْمِنِين " (مفاتیح الجنان، فصل پنجم، زیارات ائمه (ع) در ایام هفته).
- ↑ این زیارت در مفاتیح الجنان پس از دعای ندبه، نقل شده است.
- ↑ مسجد سهله از مساجد بسیار مهم و مقدس است که مطابق روایات، منزل امام عصر(ع) در دوره ظهور خواهد بود و از دیر زمان مورد توجه امامان(ع) و نیز علمای شیعه بوده است و برای عبادت و نماز و دعا ویژگی و آداب خاصی دارد.
- ↑ مسجد جمکران در نزدیکی شهر قم است که طبق نقل شیخ صدوق در کتاب تاریخ قم به دستور امام عصر(ع) بنا شده است و در طول سالیان متمادی مورد توجه علما و صالحان بوده است.
- ↑ کتاب سید بن طاووس اقبال و کتاب مرحوم مجلسی زاد المعاد نام دارد و مفاتیح الجنان نیز تألیف شیخ عباس قمی است که معروف‌ترین کتاب ادعیه و زیارات و اعمال است.
- ↑ بعضی از معاصران، مجموعه ادعیه و زیارات مهدوی را در صحیفه‌ای با عنوان صحیفه مهدیّه گردآوری کرده‌اند.
- ↑ بالادستان، محمد امین؛ حائریپور، محمد مهدی؛ یوسفیان، مهدی، نگین آفرینش، ج۲، ص ۱۷ - ۲۰.