امامت‌پدیا

اثبات امامت امام علی در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
دیداریویکی‌متن
برچسب: پیوندهای ابهام‌زدایی
 
(۳۷ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد)
خط ۷: خط ۷:


== مقدمه ==
== مقدمه ==
با نگاهی به مجموع [[آیات قرآن]] پیرامون [[امامت]] و [[رهبری]]، به‌دست می‌آید که [[قرآن کریم]] طی چند مرحله مسائل مربوط به امامت را به [[طور]] همه جانبه طرح و مورد ارزیابی قرار داده و چیزی را در این زمینه کم نگذاشته است.
با نگاهی به مجموع [[آیات قرآن]] پیرامون [[امامت]] و [[رهبری]]، به‌دست می‌آید که [[قرآن کریم]] طی چند مرحله مسائل مربوط به امامت را به طور همه جانبه طرح و مورد ارزیابی قرار داده و چیزی را در این زمینه کم نگذاشته است.


در یک دسته از این [[آیات]] که شامل [[آیه اولی الامر]]: {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَأُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ}}<ref>«ای مؤمنان، از خداوند فرمان برید و از پیامبر و زمامدارانی که از شمایند فرمانبرداری کنید» سوره نساء، آیه ۵۹.</ref> و [[آیه ولایت]]: {{متن قرآن|إِنَّمَا وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِينَ آمَنُوا الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَهُمْ رَاكِعُونَ}}<ref> «سرور شما تنها خداوند است و پیامبر او و (نیز) آنانند که ایمان آورده‌اند، همان کسان که نماز برپا می‌دارند و در حال رکوع زکات می‌دهند» سوره مائده، آیه ۵۵.</ref> می‌شود، علاوه بر جنبه‌های مختلف، روی اصل "امامت و [[ضرورت وجود امام]] و رهبری در [[جامعه اسلامی]]" تأکید بیشتری شده است.  
در یک دسته از این [[آیات]] که شامل [[آیه اولی الامر]]: {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَأُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ}}<ref>«ای مؤمنان، از خداوند فرمان برید و از پیامبر و زمامدارانی که از شمایند فرمانبرداری کنید» سوره نساء، آیه ۵۹.</ref> و [[آیه ولایت]]: {{متن قرآن|إِنَّمَا وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِينَ آمَنُوا الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَهُمْ رَاكِعُونَ}}<ref> «سرور شما تنها خداوند است و پیامبر او و (نیز) آنانند که ایمان آورده‌اند، همان کسان که نماز برپا می‌دارند و در حال رکوع زکات می‌دهند» سوره مائده، آیه ۵۵.</ref> می‌شود، علاوه بر جنبه‌های مختلف، روی اصل "امامت و [[ضرورت وجود امام]] و رهبری در [[جامعه اسلامی]]" تأکید بیشتری شده است.  


در [[آیات]] دیگر، علاوه بر [[اثبات]] مسئله [[امامت]] با ویژگی‌های آن، بر [[عصمت]] و دور بودن [[امام]] از هرگونه [[پلیدی]] و ناپاکی [[روحی]] و [[اخلاقی]] تأکید گردیده و [[معصوم]] بودن شرط اساسی و غیرقابل انفکاک امامت اعلام شده است. از جمله این آیات، [[آیه ابتلا]]" است: {{متن قرآن|وَإِذِ ابْتَلَى إِبْرَاهِيمَ رَبُّهُ بِكَلِمَاتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قَالَ إِنِّي جَاعِلُكَ لِلنَّاسِ إِمَامًا قَالَ وَمِنْ ذُرِّيَّتِي قَالَ لَا يَنَالُ عَهْدِي الظَّالِمِينَ}}<ref> «و (یاد کن) آنگاه را که پروردگار ابراهیم، او را با کلماتی آزمود و او آنها را به انجام رسانید؛ فرمود: من تو را پیشوای مردم می‌گمارم. (ابراهیم) گفت: و از فرزندانم (چه کس را)؟ فرمود: پیمان من به ستم‌کاران نمی‌رسد» سوره بقره، آیه ۱۲۴.</ref> که در آن [[حضرت ابراهیم]]{{ع}} از [[خدا]] می‌خواهد امامت در [[دودمان]] او ادامه یابد. [[خداوند]] خواسته او را به [[طور]] مطلق نپذیرفته و امامت را شایسته آن دسته از [[فرزندان]] [[ابراهیم خلیل]]{{ع}} می‌داند که [[ظالم]] نباشند. مراد از ظالم کسانی‌اند که از آنها هر نوع ظلمی سرزده باشد، اعم از اینکه برهه‌ای از عمر خویش را بتپرست و [[مشرک]] بوده، و یا به [[گناهان]] دیگری [[آلودگی]] داشته و بعد [[توبه]] کرده و [[رستگار]] شده باشد، یا این که در سراسر عمر خویش با این [[پلیدی‌ها]] و آلودگی‌های [[عقیدتی]] و اخلاقی خو گرفته باشد؛ این دو گروه، مصداق [[ظلم]] در این [[آیه]] بوده و به هیچ وجه شایسته مقام الهی [[امامت]] نخواهند بود<ref>ر.ک: تفسیر المیزان، ج۱، ص۲۷۴.</ref>.
در [[آیات]] دیگر، علاوه بر [[اثبات]] مسئله [[امامت]] با ویژگی‌های آن، بر [[عصمت]] و دور بودن [[امام]] از هرگونه [[پلیدی]] و ناپاکی [[روحی]] و [[اخلاقی]] تأکید گردیده و [[معصوم]] بودن، شرط اساسی و غیرقابل انفکاک امامت اعلام شده است. از جمله این آیات، [[آیه ابتلا]]" است: {{متن قرآن|وَإِذِ ابْتَلَى إِبْرَاهِيمَ رَبُّهُ بِكَلِمَاتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قَالَ إِنِّي جَاعِلُكَ لِلنَّاسِ إِمَامًا قَالَ وَمِنْ ذُرِّيَّتِي قَالَ لَا يَنَالُ عَهْدِي الظَّالِمِينَ}}<ref> «و (یاد کن) آنگاه را که پروردگار ابراهیم، او را با کلماتی آزمود و او آنها را به انجام رسانید؛ فرمود: من تو را پیشوای مردم می‌گمارم. (ابراهیم) گفت: و از فرزندانم (چه کس را)؟ فرمود: پیمان من به ستم‌کاران نمی‌رسد» سوره بقره، آیه ۱۲۴.</ref> که در آن [[حضرت ابراهیم]]{{ع}} از [[خدا]] می‌خواهد امامت در [[دودمان]] او ادامه یابد. [[خداوند]] خواسته او را به طور مطلق نپذیرفته و امامت را شایسته آن دسته از [[فرزندان]] [[ابراهیم خلیل]]{{ع}} می‌داند که [[ظالم]] نباشند. مراد از ظالم کسانی‌اند که از آنها هر نوع ظلمی سرزده باشد، اعم از اینکه برهه‌ای از عمر خویش را بت پرست و [[مشرک]] بوده و یا به [[گناهان]] دیگری [[آلودگی]] داشته و بعد [[توبه]] کرده و [[رستگار]] شده باشد، یا اینکه در سراسر عمر خویش با این [[پلیدی‌ها]] و آلودگی‌های [[عقیدتی]] و اخلاقی خو گرفته باشد؛ این دو گروه، مصداق [[ظلم]] در این [[آیه]] بوده و به هیچ وجه شایسته مقام الهی [[امامت]] نخواهند بود<ref>ر.ک: تفسیر المیزان، ج۱، ص۲۷۴.</ref>.


مشخصه دیگر امام این است که با [[هدایت]] ذاتی همراه باشد؛ زیرا در آیه دیگر چنین می‌فرماید: {{متن قرآن|أَفَمَنْ يَهْدِي إِلَى الْحَقِّ أَحَقُّ أَنْ يُتَّبَعَ أَمَّنْ لَا يَهِدِّي إِلَّا أَنْ يُهْدَى}}<ref>«آیا آنکه به حقّ رهنمون می‌گردد سزاوارتر است که پیروی شود یا آنکه راه نمی‌یابد مگر آنکه راه برده شود؟» سوره یونس، آیه ۳۵.</ref>. در این آیه، هدایت‌ کننده به [[حق]]، در مقابل هدایت یافته به دست دیگران قرار داده شده است و این می‌رساند که هدایت‌ کننده به [[حق]] باید [[هدایت]] شده بالذات و بنفسه باشد و اینکه هدایت شده به دست غیر نمی‌تواند هدایت‌ کننده به حق (و [[رهبری]] راستین [[خلق]]) باشد. پس نتیجه می‌گیریم که [[امام]] باید [[معصوم]] باشد تا شایسته رهبری راستین [[مردم]] و هدایت‌ کننده به حق باشد<ref>ر.ک: المیزان، ج۱، ص۲۷۳ - ۲۷۴.</ref>.
مشخصه دیگر امام این است که با [[هدایت]] ذاتی همراه باشد؛ زیرا در آیه دیگر چنین می‌فرماید: {{متن قرآن|أَفَمَنْ يَهْدِي إِلَى الْحَقِّ أَحَقُّ أَنْ يُتَّبَعَ أَمَّنْ لَا يَهِدِّي إِلَّا أَنْ يُهْدَى}}<ref>«آیا آنکه به حقّ رهنمون می‌گردد سزاوارتر است که پیروی شود یا آنکه راه نمی‌یابد مگر آنکه راه برده شود؟» سوره یونس، آیه ۳۵.</ref>. در این آیه، هدایت‌ کننده به [[حق]]، در مقابل هدایت یافته به دست دیگران قرار داده شده است و این می‌رساند که هدایت‌ کننده به [[حق]] باید [[هدایت]] شده بالذات و بنفسه باشد و اینکه هدایت شده به دست غیر نمی‌تواند هدایت‌ کننده به حق (و [[رهبری]] راستین [[خلق]]) باشد. پس نتیجه می‌گیریم که [[امام]] باید [[معصوم]] باشد تا شایسته رهبری راستین [[مردم]] و هدایت‌ کننده به حق باشد<ref>ر.ک: المیزان، ج۱، ص۲۷۳ - ۲۷۴.</ref>.
خط ۱۷: خط ۱۷:
با توجه به آیه‌های تطهیر: {{متن قرآن|إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا}}<ref>«جز این نیست که خداوند می‌خواهد از شما اهل بیت هر پلیدی را بزداید و شما را به شایستگی پاک گرداند» سوره احزاب، آیه ۳۳.</ref> و [[تبلیغ]]: {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ وَإِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ}}<ref>«ای پیامبر! آنچه را از پروردگارت به سوی تو فرو فرستاده شده است برسان و اگر نکنی پیام او را نرسانده‌ای» سوره مائده، آیه ۶۷.</ref> و [[اکمال دین]]: {{متن قرآن|الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَرَضِيتُ لَكُمُ الْإِسْلَامَ دِينًا}}<ref>«امروز دینتان را کامل و نعمتم را بر شما تمام کردم و اسلام را (به عنوان) آیین شما پسندیدم» سوره مائده، آیه ۳.</ref> و [[شأن نزول]] آنها، دلالت [[قرآن]] بر [[امامت ائمه]]{{عم}} تمام می‌شود<ref>[[عبدالله ابراهیم‌زاده آملی|ابراهیم‌زاده آملی، عبدالله]]، [[امامت و رهبری - ابراهیم‌زاده آملی (کتاب)| امامت و رهبری]]، ص۱۰۴-۱۰۵.</ref>.
با توجه به آیه‌های تطهیر: {{متن قرآن|إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا}}<ref>«جز این نیست که خداوند می‌خواهد از شما اهل بیت هر پلیدی را بزداید و شما را به شایستگی پاک گرداند» سوره احزاب، آیه ۳۳.</ref> و [[تبلیغ]]: {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ وَإِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ}}<ref>«ای پیامبر! آنچه را از پروردگارت به سوی تو فرو فرستاده شده است برسان و اگر نکنی پیام او را نرسانده‌ای» سوره مائده، آیه ۶۷.</ref> و [[اکمال دین]]: {{متن قرآن|الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَرَضِيتُ لَكُمُ الْإِسْلَامَ دِينًا}}<ref>«امروز دینتان را کامل و نعمتم را بر شما تمام کردم و اسلام را (به عنوان) آیین شما پسندیدم» سوره مائده، آیه ۳.</ref> و [[شأن نزول]] آنها، دلالت [[قرآن]] بر [[امامت ائمه]]{{عم}} تمام می‌شود<ref>[[عبدالله ابراهیم‌زاده آملی|ابراهیم‌زاده آملی، عبدالله]]، [[امامت و رهبری - ابراهیم‌زاده آملی (کتاب)| امامت و رهبری]]، ص۱۰۴-۱۰۵.</ref>.


== آیات دال بر امامت امام علی{{ع}} ==
== آیات امامت امام علی{{ع}} ==
=== آیه ولایت ===
تردیدی نیست که [[استدلال]] به آیات بر دلیل‌های دیگر مقدّم است؛ زیرا [[کلام الله مجید]] مورد قبول عموم [[مسلمین]] است و در آیات قرآن بحث سندی مطرح صورت نمی‌گیرد. اما با وجود مقطوع الصدور بودن آیات، به [[حدیث]] نیازمندیم؛ زیرا تا [[شأن نزول آیه]] مشخص نشود، استدلال تمام نخواهد بود. آیات بسیاری به روشنی ـ البته به کمک [[احادیث]] ـ بر [[امامت امیر مؤمنان]]{{ع}} دلالت دارد که در ادامه به بررسی برخی از مهم‌ترین آنها پرداخته می‌شود<ref>[[سید علی حسینی میلانی|حسینی میلانی، سید علی]]، [[جواهر الکلام فی معرفة الامامة و الامام ج۲ (کتاب)|جواهر الکلام فی معرفة الامامة و الامام ج۲]]، ص ۲۵۲.</ref>.
{{اصلی|آیه ولایت}}
{{متن قرآن|إِنَّمَا وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِينَ آمَنُوا الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَهُمْ رَاكِعُونَ وَمَنْ يَتَوَلَّ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَالَّذِينَ آمَنُوا فَإِنَّ حِزْبَ اللَّهِ هُمُ الْغَالِبُونَ}}<ref>«سرور شما تنها خداوند است و پیامبر او و (نیز) آنانند که ایمان آورده‌اند، همان کسان که نماز برپا می‌دارند و در حال رکوع زکات می‌دهند * و هر کس سروری خداوند و پیامبرش و آنان را که ایمان دارند بپذیرد (از حزب خداوند است) بی‌گمان حزب خداوند پیروز است» سوره مائده، آیه ۵۵ - ۵۶.</ref>.


این [[آیه شریفه]]، اشاره به قضیه‌ای دارد که استثناءً اتفاق افتاده است؛ همه [[علما]] - اعم از [[شیعه]] و [[سنی]] در [[تفاسیر]] و کتاب‌های [[تاریخ]] و [[حدیث]] - آن هم به طور متواتر - آن را آورده‌اند که ما برای نمونه فقط سخن یکی از آنان را می‌آوریم: [[امام ابو اسحاق ثعلبی]] در [[تفسیر]] کبیرش، روایتی را از [[ابوذر غفاری]] نقل می‌کند که گفت: شنیدم از [[رسول خدا]] {{صل}} با این دو گوشم که اگر [[دروغ]] گویم کر شوند – و دیدم با این دو چشمم. که اگر دروغ گویم کور شوند - که می‌فرمود: «علی [[رهبر]] خوبان و [[قاتل]] [[کافران]] است. هر کس او را [[یاری]] دهد، خدایش [[یاور]] است و هر کس که از یاریش دست بردارد، خدایش یاری ندهد. هان! من روزی با رسول خدا {{صل}} [[نماز]] خواندم، سائلی را در [[مسجد]] دیدم که از [[مردم]] درخواست کمک می‌کرد و چیزی به او ندادند. علی در آن وقت به [[رکوع]] رفته بود، با انگشت میانه‌اش به او اشاره کرد و [[سائل]] نزدیک آمد، پس [[انگشتر]] را از انگشت حضرت بیرون آورد. آن‌گاه [[پیامبر]] {{صل}} رو به سوی [[خدا]] نمود و عرض کرد: بار خدایا! برادرم [[موسی]] از تو درخواست کرد و گفت: پروردگارا! سینه‌ام را بگشای و امرم را آسان گردان و گره از زبانم برگر تا سخنم را دریابند، و [[جانشینی]] از خاندانم برایم قرار ده و با یاری برادرم [[هارون]]، مرا تقویت کن و او را در کارهایم [[شریک]] ساز تا هر دو با هم، بسیار تسبیحت گوییم و همیشه به یاد تو باشیم و همانا تو به ما [[آگاه]] و [[بصیر]] بوده و هستی. آن گاه تو ای خدای من، به او فرمودی که: هان ای [[موسی]]! حاجتت برآورده شد. خدایا! من هم [[بنده]] و [[پیام]] رسان تو هستم، پس سینه‌ام را بگشای و امرم را آسان گردان و از خاندانم، علی را به عنوان جانشینم تعیین کن و به وسیله او نیرویم ببخش».
=== آیات عام ===
==== آیه ابتلا ====
{{اصلی|آیه ابتلا}}
محوری‌ترین [[آیه]] از [[آیات قرآن]] که می‌تواند در تبیین مفهوم [[امامت]] کمک شایانی کند، [[آیه]] ۱۲۴ [[سوره بقره]]، معروف به [[آیه]] ابتلاست: {{متن قرآن|وَإِذِ ابْتَلَى إِبْرَاهِيمَ رَبُّهُ بِكَلِمَاتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قَالَ إِنِّي جَاعِلُكَ لِلنَّاسِ إِمَامًا قَالَ وَمِنْ ذُرِّيَّتِي قَالَ لَا يَنَالُ عَهْدِي الظَّالِمِينَ}}<ref>«و (یاد کن) آنگاه را که پروردگار ابراهیم، او را با کلماتی آزمود و او آنها را به انجام رسانید؛ فرمود: من تو را پیشوای مردم می‌گمارم. (ابراهیم) گفت: و از فرزندانم (چه کس را)؟ فرمود: پیمان من به ستم‌کاران نمی‌رسد» سوره بقره، آیه ۱۲۴.</ref>. یکی از مهمترین کارکردهای آیه ابتلا، [[اثبات عصمت امام]] است. بر پایه این آیه‌، از راه‌های متعدد و بیان‌های مختلف، [[عصمت امام]] [[اثبات]] شده است. همچنین دلالت دیگر آیه بر [[نصب الهی امام]] است. [[مقام امامت]]، یعنی همان [[پیشوایی]] بر [[مردم]]، تنها با جعل الهی به کسی داده می‌شود: {{متن قرآن|إِنِّي جَاعِلُكَ لِلنَّاسِ إِمَامًا}}<ref>«من تو را پیشوای مردم می‌گمارم» سوره بقره، آیه ۱۲۴.</ref>؛ چنان‌که وقتی [[حضرت ابراهیم]] {{ع}} خواستار اعطای این مقام به [[فرزندان]] خود شدند، [[خداوند متعال]] درخواست ایشان را به طور مشروط پذیرفت<ref>[[مهدی مقامی|مقامی، مهدی]]، [[ولایت و امامت در قرآن (کتاب)|ولایت و امامت در قرآن]]، ص۱۳۹-۱۴۱؛ [[رضا محمدی|محمدی، رضا]]، [[عصمت در قرآن (کتاب)|عصمت در قرآن]]، ص ۴۰-۴۷؛ [[محمد حسین فاریاب|فاریاب، محمد حسین]]، [[معنا و چیستی امامت در قرآن سنت و آثار متکلمان (کتاب)|معنا و چیستی امامت در قرآن سنت و آثار متکلمان]]، ص۷۱ و ۱۱۰ ـ ۱۱۱ و ص۲۴۴.</ref>.


سپس [[ابوذر]] گفت: به [[خدا]] قسم، هنوز سخن حضرت، تمام نشده بود که [[جبرئیل]] بر او فرود آمد و این [[آیه]] را آورد: {{متن قرآن|إِنَّمَا وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَ...}}<ref>ر.ک: طبرسی، مجمع البیان، ج۳، ص۲۱۰؛ حسکانی، شواهد التنزیل، ج۲، ص۱۷۷، حدیث ۲۳۵؛ اربلی، کشف الغمه، ج۱، ص۲۲۲؛ بحار الانوار، ج۳۵، ص۱۹۴.</ref>.
==== آیه اهل ذکر ====
{{اصلی|آیه اهل ذکر}}
آیه اهل الذکر ([[آیه ۴۳ سوره نحل]] و [[آیه ۷ سوره انبیاء]]) از آیاتی است که [[لزوم]] مراجعه [[جاهل]] به اهل علم را بیان می‌‌کند. این آیه معروف به "آیه سوال" نیز هست. در این دو آیه [[خداوند متعال]] [[مردم]] را مخاطب قرار داده و ایشان را در یافتن پاسخ سوالاتشان، به اهل علم ([[اهل ذکر]]) ارجاع داده است. مفسران شیعه با استناد به [[روایات]] متعددی<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۲۱۰-۲۱۱ و ج۱، ص۳۰۳؛ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۲۳، ص۱۷۲.</ref> مصداق بارز و کامل اهل ذکر را [[اهل‌بیت]]{{ع}} دانسته‌اند<ref>حویزی، نورالثقلین، ۱۴۱۵ق، ج۳، ص۵۵؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۱۱، ص۲۴۴.</ref>. در تفاسیری از [[اهل‌سنت]] نیز با [[تکیه]] بر روایاتی، منظور از اهل‌الذکر، [[محمد]]{{صل}}، [[علی]]، [[فاطمه]]، [[حسن]] و [[حسین]]{{عم}} معرفی شده‌اند؛ کسانی که اهل علم و [[معدن]] [[تأویل]] و تنزیل هستند<ref>حسکانی، شواهد التنزیل، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۴۳۲.</ref>.


نزد [[شیعیان]] هیچ اختلافی نیست که این آیه در [[حق]] [[علی ابن ابی طالب]] وارد شده است و [[ائمه اهل بیت]] آن را [[روایت]] کرده‌اند و از [[اخبار]] مسلم است و در بسیاری از کتاب‌های معتبر نقل شده است؛ مانند:
مستفاد از آیه اهل الذکر، چند مطلب است:
# [[بحار الانوار (کتاب)|بحار الانوار]]، [[مجلسی]]
# '''[[مرجعیت علمی اهل بیت]]:''' بر اساس [[روایات]] متعددی بیان شد، [[آیه]] درصدد ارجاع [[مردم]] در همۀ مسائل خصوصا [[معارف دینی]]، به [[پیامبر]] و [[جانشینان]] ایشان {{ع}} است و [[مرجعیت دینی]] و علمی [[اهل بیت]] {{ع}} را بیان می‌‌کند و معیاری برای نقد [[افکار]] و [[اندیشه]] هاست.
# [[اثبات الهداة (کتاب)|اثبات الهداة]]، [[حر عاملی]]
# '''[[لزوم]] رجوع به خبره:''' آیه با ارجاع [[جاهل]] به [[اهل]] [[علم]]، تاکید بر قاعده عقلائی لزوم رجوع جاهل به اهل خبره دارد<ref>طباطبائی، سید محمد حسین، المیزان، ج۱۲ ص۲۷۵؛ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۱۱، ص۲۴۲.</ref> و البته مصداق کامل خبره، [[امامان معصوم]] {{ع}} هستند<ref>مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۱۱ ص۲۴۲.</ref>.<ref>[[حسین عبدالمحمدی بنچناری|عبدالمحمدی بنچناری، حسین]]، [[بررسی تطبیقی دلالت آیه فاسئلوا أهل الذکر بر مرجعیت علمی اهل بیت (مقاله)|بررسی تطبیقی دلالت آیه فاسئلوا أهل الذکر بر مرجعیت علمی اهل بیت]]؛ [[محمود سرمدی|سرمدی، محمود]]، [[آیه سؤال (مقاله)|مقاله «آیه سؤال»]]، [[دانشنامه معاصر قرآن کریم (کتاب)|دانشنامه معاصر قرآن کریم]].</ref>
# [[تفسیر المیزان (کتاب)|تفسیر المیزان]]، [[علامه طباطبایی]]
# [[تفسیر الکاشف (کتاب)|تفسیر الکاشف]]، [[محمد جواد مغنیه]]
# [[الغدیر فى الکتاب و السنة و الادب (کتاب)‏|الغدیر فى الکتاب و السنة و الادب]]، [[علامه امینی]]؛ و بسیاری از کتاب‌های دیگر.


همچنین بسیاری از علمای [[اهل سنت]]، [[شأن نزول آیه]] را درباره [[حضرت علی بن ابی طالب]] نقل کرده‌اند که ما در این جا فقط به برخی از کتاب‌های آنان، اشاره‌ای می‌کنیم:
==== آیه اولی الامر ====
# [[تفسیر کشاف (کتاب)|تفسیر کشاف]]، [[زمخشری]]، ج۱، ص۶۴۹
{{اصلی|آیه اولی الامر}}
# [[تفسیر طبری (کتاب)|تفسیر طبری]]، ج۶، ص۱۶۵
آیه {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَأُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ}} "آیه اولی الامر" یا "آیه اطاعت" نام دارد؛ زیرا [[مؤمنان]] را به [[اطاعت از خدا]]، [[پیامبر]] {{صل}} و اولی‌الامر [[فرمان]] داده‌ است. در این آیه  نکاتی قابل توجّه است؛ از جمله اینکه: مؤمنان از سه دسته [[فرامین]] باید اطاعت کنند: [[اوامر خدا]]، پیامبر و اولوالامر؛ اطاعت از خدا با [[اطاعت از پیامبر]] اولوالامر متفاوت است؛ [[پیامبر]] و [[اولوالامر]] باید [[معصوم]] باشند؛ زیرا اگر [[معصوم]] نباشند ممکن است بین [[فرامین]] آنها و [[فرامین خدا]] تناقض پیش بیاید و مکلّف در تناقض قرار گیرد. شیعه با توجه به آنکه مصداق اولی الامر را معصوم می‌داند لذا آن را منحصر در امامان [[اهل‌بیت]] {{عم}} دانسته است.
# [[زاد المسیر فی علم التفسیر (کتاب)|زاد المسیر فی علم التفسیر]]، [[ابن جوزی]]، ج۲، ص۳۸۳
# [[تفسیر قرطبی]]، ج۶، ص۲۱۹
# [[تفسیر فخر رازی]]، ج۱۲، ص۲۶
# [[تفسیر ابن کثیر]]، ج۲، ص۷۱
# [[تفسیر نسفی]]، ج۱، ص۲۸۹
# [[شواهد التنزیل (کتاب)|شواهد التنزیل]]، [[حسکانی حنفی]]، ج۱، ص۱۶۱
# [[الدر المنثور (کتاب)|الدر المنثور]]، [[سیوطی]]، ج۱، ص۲۹۳
# [[اسباب نزول القرآن (کتاب)|اسباب نزول القرآن]]، [[علی بن احمد واحدی]]، ص۱۴۸
# [[احکام القرآن - جصاص (کتاب)|احکام القرآن]]، [[احمد بن علی رازی جصاص]]، ج۴، ص۱۰۲
# [[التسهیل لعلوم التنزیل (کتاب)|التسهیل لعلوم التنزیل]]، [[ابن جزی]]، ج۱، ص۱۸۱


اینها فقط برخی از علمای [[اهل سنت]] هستند که اسامی آنها نقل شد، اما تعداد علمای [[عامه]] که در نزول این [[آیه]] که همان [[آیه ولایت]] است و درباره [[علی بن ابی طالب]] وارد شده است - با علمای شیعه، [[اتفاق نظر]] دارند، خیلی بیش از آن است که بدان اشاره کردیم<ref>ر.ک: سید اصغر ناظم‌زاده قمی، الفصول المائه، ج۲ در شرح آیه ولایت، و حیاة أمیرالمؤمنین {{ع}} نبذة فی حیاته و....</ref>.<ref>[[سید اصغر ناظم‌زاده|ناظم‌زاده، سید اصغر]]، [[تجلی امامت (کتاب)|تجلی امامت]]، ص ۴۵.</ref>
آیه بر چند موضوع دلالت دارد:
# '''دلالت بر [[عصمت امام]]:''' هر گاه [[خداوند]] به [[اطاعت]] بی‌قید و شرط از کسی [[فرمان]] دهد، آن فرد [[معصوم]] خواهد بود؛ زیرا در این مطلب تردیدی نیست که خداوند انجام [[گناه]] را برای کسی روا نمی‌دارد و آن را نمی‌پسندد. به عبارت دیگر، گناه، مورد [[نهی]] خداوند است؛ نه مورد امر او. از طرفی، اگر [[اولوالامر]] معصوم نباشد احتمال اینکه در امر یا نهی خود مرتکب [[خطا]] شوند و دیگران را به انجام گناه فرا خوانند وجود دارد. حال اگر چنین موردی پیش آید، از یک طرف باید از او اطاعت کرد؛ چون بر اساس آیه مورد بحث، اطاعت از [[اولوالأمر]]، بی‌قید و شرط، [[واجب]] است و از طرف دیگر نباید از او اطاعت کرد؛ چون مستلزم گناه است که مورد نهی الهی است و و این همان تناقض یا اجتماع امر و نهی در شیء واحد است که محال می‌باشد از این رو اولی الامر قطعا معصوم بوده و خطا، سهو، گناه و اشتباه نمی‌کنند.
# '''دلالت بر نصب امام:''' [[قرآن کریم]] در آیه اولی الامر خطاب به [[مؤمنان]] می‌‌فرماید: {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَأُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ}}. در این [[آیه کریمه]] [[اطاعت از اولی الامر]] در سیاق و ردیف [[اطاعت]] از [[خداوند تعالی]] و [[رسول]] {{صل}} قرار داده شده است و بدون تردید [[امتثال]] و [[فرمان]] برداری مطلق و بدون قید و شرط از [[دستورات]] [[خدا]] و [[رسول]] لازم و ضروری است بنابراین [[اطاعت از اولی الامر]] هم به صورت مطلق لازم و ضروری است<ref>تفسیر المیزان، ج ۵، ص ۳۹۰.</ref>.
# '''دلالت بر ضرورت امامت:''' [[وجوب اطاعت از اولی الامر]] در این [[آیه]] مقتضی [[وجوب]] تحقق آن است<ref>[[علی ربانی گلپایگانی|ربانی گلپایگانی، علی]]، [[امامت اهل بیت (کتاب)|امامت اهل بیت]]، ص۵۲-۶۰ و [[کلام تطبیقی ج۲ (کتاب)|کلام تطبیقی ج۲]]، ص ۱۹۲-۲۱۸؛ [[محمد ساعدی|ساعدی، محمد]]، [[آیات امامت و ولایت در تفسیر المنار (کتاب)|آیات امامت و ولایت در تفسیر المنار]]، ص ۱۷۲؛ [[ابراهیم صفرزاده|صفرزاده، ابراهیم]]، [[عصمت امامان از دیدگاه عقل و وحی (کتاب)|عصمت امامان از دیدگاه عقل و وحی]]، ص ۱۷۹-۱۹۰؛ [[احمد حسین شریفی|شریفی، احمد حسین]]، [[حسن یوسفیان|یوسفیان، حسن]]، [[پژوهشی در عصمت معصومان (کتاب)|پژوهشی در عصمت معصومان]] ص ۲۸۹-۲۹۸؛ [[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ ج۱ (کتاب)| معارف و عقاید ۵ ج۱]]، ص ۱۰۷-۱۱۱؛ [[رضا محمدی|محمدی، رضا]]، [[امام‌شناسی ۵ (کتاب)|امام‌شناسی ۵]]، ص۲۱-۲۳.</ref>.


=== آیه تطهیر ===
==== آیه تطهیر ====
{{اصلی|آیه تطهیر}}
{{اصلی|آیه تطهیر}}
{{متن قرآن|إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا}}<ref>«جز این نیست که خداوند می‌خواهد از شما اهل بیت هر پلیدی را بزداید و شما را به شایستگی پاک گرداند» سوره احزاب، آیه ۳۳.</ref>. بی‌شک تطهیری که [[خدای متعال]] در این آیه ذکر می‌کند تطهیر عرفی یا طبی نیست بلکه مراد از [[آیه شریفه]] در درجه اول تطهیر از چیزهایی است که خود [[قرآن]] آنها را [[رجس]] می‌داند که مراد از رجس در قرآن [[پلیدی‌ها]]، [[گناهان]] [[اعتقادی]]، گناهان [[اخلاقی]]، گناهان عملی است. خداوند اهل بیت را از این رجس‌ها پاک و منزه نموده است که همان [[عصمت]] باشد. پس آیه شریفه دلالت بر [[عصمت اهل بیت]] دارد.
بخش دوم آیۀ ۳۳ [[سورۀ احزاب]] به آیه تطهیر شهرت یافته است: {{متن قرآن|إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا}}<ref>«جز این نیست که خداوند می‌خواهد از شما اهل بیت هر پلیدی را بزداید و شما را به شایستگی پاک گرداند» سوره احزاب، آیه ۳۳.</ref>. این آیه از گذشته توجه دانشمندان مختلف [[اسلامی]] را به خود جلب کرده است. درباره مصداق [[اهل بیت]] در آیه تطهیر چند دیدگاه وجود دارد؛ برخی مصداق را تنها [[همسران پیامبر اکرم]] {{صل}} می‌دانند؛ عده‌ای علاوه بر [[همسران]]، [[خمسه طیبه]] را هم داخل اهل بیت قرار داده‌اند، دیدگاه سوم، مصداق را تنها [[پنج تن آل عبا]] می‌داند که با بررسی احادیث نبوی؛ سیاق [[آیه]]، [[روایات]] [[مفسر]] آن و [[دلایل]] دیگر مانند آیه مباهله و ... همین نظریه [[اثبات]] می‌شود. این آیه از بهترین [[ادله]] [[امامت اهل‌بیت]] {{عم}} است، به طوری که اگر هیچ دلیلی غیر از این [[آیه]] نبود، همین آیه به تنهایی [[امامت]] و [[ولایت اهل‌بیت]] {{عم}} را به [[اثبات]] می‌رساند.
 
نتایج آیه تطهیر عبارت است از:
# اثبات عصمت [[پنج تن]] و دیگر [[امامان شیعه]] {{ع}}؛
# اثبات امامت حضرت علی {{ع}} و شایستگی انحصاری‌اش برای [[جانشینی پیامبر]] {{صل}} به دلیل برخورداری از [[عصمت]]؛
# استمرار [[مقام امامت]] در اهل البیت {{ع}}؛
# حجیت احادیث [[اهل البیت]] {{عم}}؛
# حجیت فعل و تقریر [[امامان شیعه]] و [[لزوم]] حضور معصوم {{ع}} در همه دوره‌ها<ref>[[علی ربانی گلپایگانی|ربانی گلپایگانی، علی]]، [[آیه تطهیر ۱ (مقاله)|مقاله «آیه تطهیر»]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)|دانشنامه کلام اسلامی ج۱]]، ص ۱۱؛ [[مهدی مقامی|مقامی، مهدی]]، [[ولایت و امامت در قرآن (کتاب)|ولایت و امامت در قرآن]]، ص۶۱-۶۳؛ [[محمود سرمدی|سرمدی، محمود]]، [[آیه تطهیر - سرمدی (مقاله)|مقاله «آیه تطهیر»]]، [[دانشنامه معاصر قرآن کریم (کتاب)|دانشنامه معاصر قرآن کریم]]؛ [[سید عباس صادقی فدکی|صادقی فدکی، سید عباس]]، [[آیه تطهیر - صادقی فدکی (مقاله)|مقاله «آیه تطهیر»]]، [[دانشنامه امام رضا ج۱ (کتاب)|دانشنامه امام رضا ج۱]]، ص ۲۵۷؛ </ref>.
 
==== آیه صادقین ====
{{اصلی|آیه صادقین}}
[[خداوند]] در [[آیه]] ۱۱۹ [[سوره توبه]] فرموده است: {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَكُونُوا مَعَ الصَّادِقِينَ}}<ref>«ای کسانی که به [[آیین اسلام]] [[ایمان]] آورده‌اید، از [[مخالفت]] با [[دستورات]] خداوند بپرهیزید و با [[صادقین]] همراه باشید [از صادیقین [[پیروی]] کنید].» سوره توبه، آیه ۱۱۹.</ref>، این آیه که به همراهی با صادقین [[فرمان]] داده، معروف به آیه صادقین است. [[صادقان]] باید کسانی باشند که هم [[افکار]] و هم گفتار و هم [[رفتار]] آنها مطابق با [[حق]] باشد و کسی که چنین باشد، [[معصوم]] است. [[شیعه]] قائل است بر پایه [[روایات]] و با توجه به مفهوم [[صادقین]]، مصداق [[صادقین]]، [[اهل‌بیت]]{{ع}} هستند.
 
آیه بر امور مختلفی دلالت می‌کند از جمله:
# '''دلالت بر وجوب پیروی از امام ([[وجوب اطاعت]] و وجوب نصرت):''' [[همراهی]] با [[صادقان]] مستلزم [[تبعیت]] و [[پیروی]] از آنان در همه کارهاست و از سوی دیگر چون مقید به گروه خاصی از [[مکلفان]] و زمان خاصی نشده پس شامل همه مکلفان در تمام زمان‌ها می‌‌شود.
# '''دلالت بر [[ضرورت وجود امام]]:''' ضرورت وجود امام و پیشوای [[معصوم]] در هر زمان و دوره از [[آیه]] قابل استفاده است و دانشمندان [[امامیه]] به این آیه برای ضرورت وجود امام معصوم استفاده کرده‌اند<ref>الالفین، ص ۹۶؛ امامت در بینش اسلامی، ص ۲۵۳.</ref>.
# '''دلالت بر [[عصمت امام]]:''' پیروی مطلق از فرد یا افرادی ملازم با عصمت آنان است<ref>[[علی ربانی گلپایگانی|ربانی گلپایگانی، علی]]، [[امامت اهل بیت (کتاب)|امامت اهل بیت]]، ص ۷۱؛ [[مهدی مقامی|مقامی، مهدی]]، [[ولایت و امامت در قرآن (کتاب)|ولایت و امامت در قرآن]]، ص۱۱۹-۱۲۰؛ [[محمد حسین فاریاب|فاریاب، محمد حسین]]، [[عصمت امام (کتاب)|عصمت امام]]، ص ۲۹۸ و ۳۴۷؛ [[رضا محمدی|محمدی، رضا]]، [[امام‌شناسی ۵ (کتاب)|امام‌شناسی ۵]]، ص۳۹-۴۰؛ [[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ ج۱ (کتاب)|معارف و عقاید ۵ ج۱]]، ص ۱۲۵-۱۲۹.</ref>.
 
==== آیه مباهله ====
{{اصلی|آیه مباهله}}
از آنجا که در آیۀ ۶۱ [[سورۀ آل عمران]]: {{متن قرآن|فَمَنْ حَاجَّكَ فِيهِ مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَكَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْا نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَأَبْنَاءَكُمْ وَنِسَاءَنَا وَنِسَاءَكُمْ وَأَنْفُسَنَا وَأَنْفُسَكُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَتَ اللَّهِ عَلَى الْكَاذِبِينَ}}<ref>«بنابراین، پس از دست یافتن تو به دانش، به هر کس که با تو به چالش برخیزد؛ بگو: بیایید تا فرزندان خود و فرزندان شما و زنان خود و زنان شما و خودی‌های خویش و خودی‌های شما را فرا خوانیم آنگاه (به درگاه خداوند) زاری کنیم تا لعنت خداوند را بر دروغگویان نهیم» سوره آل عمران، آیه ۶۱.</ref> به [[پیامبر]] [[دستور]] داده شده است که با [[نصارا]] [[مباهله]] کند، آن را آیه مباهله نامیده‌اند. این آیه مربوط به مباهلۀ [[پیامبر اسلام]] {{صل}} با نصارای [[نجران]] است. براساس [[روایات]] و نظرات [[مفسران]] واژۀ {{متن قرآن| أَبْنَاءَنا}} در [[آیه]] به معنای پسران بوده و مصداق آن [[امام حسن]] و [[امام حسین]] {{ع}} است؛ مصداق {{متن قرآن|نِسَاءَنَا}} نیز حضرت زهرا {{س}} است و مراد از {{متن قرآن|أَنفُسَنَا}} کسی است که به منزلۀ [[جان]] پیامبر {{صل}} و کسی است که حضرت رسول {{صل}} به او فرمودند: {{متن حدیث| يَا عَلِيُّ مَنْ قَتَلَكَ فَقَدْ قَتَلَنِي وَ مَنْ أَبْغَضَكَ فَقَدْ أَبْغَضَنِي وَ مَنْ سَبَّكَ فَقَدْ سَبَّنِي لِأَنَّكَ مِنِّي كَنَفْسِي}}<ref>صدوق، الامالی، ص۹۳؛ کنز العمال، ج۱۱، ص۶۲۲.</ref>.
 
این آیه بر چند چیز دلالت می‌کند:
# '''دلالت بر [[افضلیت اهل بیت]] {{عم}}:'''  براساس [[آیۀ مباهله]] می‌‌توان [[برتری اهل بیت]] {{ع}} را [[اثبات]] کرد.
# '''دلالت بر [[افضلیت امام علی]] {{ع}}:''' آیه مباهله علاوه بر دلالت بر [[برتری اهل بیت]] {{ع}}، به خصوص، دلالت بر [[افضلیت امیرالمؤمنین]] {{ع}} هم دارد: روزی [[مأمون]] به [[امام رضا]] {{ع}} گفت: بزرگ‌‎ترین [[فضیلت علی]] {{ع}} در [[قرآن]] کدام است؟ [[امام رضا]] {{ع}} فرمودند: فضیلتی که [[آیۀ مباهله]] بر آن حکایت دارد....<ref>{{متن حدیث|قَالَ الْمَأْمُونُ یَوْماً لِلرِّضَا {{ع}} أَخْبِرْنِی بِأَکْبَرِ فَضِیلَةٍ لِأَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ {{ع}} یَدُلُّ عَلَیْهَا الْقُرْآنُ قَالَ: فَقَالَ لَهُ الرِّضَا {{ع}} فَضِیلَةٌ فِی الْمُبَاهَلَةِ...}}؛ سلسله مؤلفات شیخ مفید، الفصول المختارة، ج۲، ص۳۸؛ مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج۳۵، ص۲۵۷ ـ ۲۵۸.</ref>.
# '''دلالت بر [[امامت امام علی]] {{ع}}:''' براساس [[آیۀ مباهله]] [[امامت امیرالمؤمنین]] {{ع}} هم قابل [[اثبات]] است به [[دلیل]] آنکه بنابر دلالت [[آیه]]، [[علی]] {{ع}} [[نَفْس]] [[پیامبر]] {{صل}} است و بنابر مقتضای [[آیه]]، مماثلت در همۀ [[فضایل]] و [[اتحاد]] در [[حقیقت]] است، مگر آنجایی که [[دلیل]] خاصّی باشد همانند [[نبوّت]] و چون [[پیامبر]] {{صل}}، ولی [[امّت]] و [[حاکم]] [[جامعۀ اسلامی]] بودند بنابراین [[علی]] {{ع}} نیز ولی [[امّت]] و [[حاکم]] جامعۀ [[اسلامی]] است. [[خدای متعال]] او را نفس [[حضرت محمّد]] {{صل}} دانسته است و منظور تساوی و برابر بودن است و شخص برابر با کامل‌‎ترین انسان‎ها و اولی‎ترین آنها به تصرّف در واقع کامل‎ترین و اولی‎ترین به تصرّف است. پس او نیز مانند [[رسول خدا]]، کامل‎ترین [[ولایت]] در تصرّف را دارد<ref>نهج الحق و کشف الصدق، ص۱۷۷. </ref>.<ref>[[مهدی مقامی|مقامی، مهدی]]، [[ولایت و امامت در قرآن (کتاب)|ولایت و امامت در قرآن]]، ص۸۴ ـ ۹۵.</ref>


حال باید گفت: اهل بیت در این آیه چه کسانی هستند؟ طبق [[روایات]] [[دوست]] و [[دشمن]]، موافق و مخالف، مراد از اهل بیت در [[شأن نزول]] این آیه، [[پیامبر]] و علی و [[فاطمه]] و حسنین هستند. در [[احادیث]] [[اهل تسنن]] است که [[پیامبر خدا]] {{صل}}، [[حضرت علی]]، فاطمه، حسن و حسین {{عم}} را خواست، عبا روی آنها کشید و گفت: خدایا! اینها اهل بیت منند [[پلیدی]] را از آنها دور کن، آن گاه این آیه نازل شد.
==== آیه مودت ====
{{اصلی|آیه مودت}}
یکی از [[آیات قرآنی]] که به آن بر [[امامت اهل بیت پیامبر]] {{صل}} استدلال شده، [[آیه]] {{متن قرآن|قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى}}<ref> «بگو: من هیچ پاداشى از شما برای رسالتم درخواست نمى‌‌کنم جز دوست داشتن نزدیکانم اهل بیتم‌» سوره شوری، آیه ۲۳.</ref> است که به اختصار آیه «مودت» نامیده می‌شود.


روایات زیادی را [[مفسران]] و محدثان از طریق [[اصحاب]] و نیز از [[ائمه معصومین]] {{عم}} از پیامبر نقل کرده‌اند؛ به عنوان نمونه به دو [[حدیث]] زیر توجه فرمایید:
درباره اینکه مقصود از {{متن قرآن|إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى}} در [[آیه شریفه]] چیست، آراء و اقوال مختلفی مطرح شده است مانند: درخواست یاری و ترک [[دشمنی]] از [[قریش]]؛ درخواست یاری از [[انصار]]؛ [[تبلیغ]] و [[هدایت]] به مقتضای رابطه [[خویشاوندی]]؛ [[حسن معاشرت]] با [[خویشاوندان]] ([[صله ارحام]]) و [[مودت]] [[طاعات]] و [[تقرب به خداوند]]. اما معنای مورد تایید [[شیعه]] مودت [[خاندان پیامبر]] {{صل}} است<ref>[[علی ربانی گلپایگانی|ربانی گلپایگانی، علی]]، [[امامت اهل بیت (کتاب)|امامت اهل بیت]]، ص ۹۹-۱۱۳؛ [[محمود سرمدی|سرمدی، محمود]]، [[آیه مودت (مقاله)|مقاله «آیه مودت»]]، [[دانشنامه معاصر قرآن کریم (کتاب)|دانشنامه معاصر قرآن کریم]].</ref>.
# [[صحیح مسلم]] از [[زید بن ارقم]] نقل کرده است که وی گفت: پیامبر {{صل}} می‌فرمود: «شما را درباره [[اهل]] بیتم سفارش می‌کنم که برای خدا، [[حق]] آنان را رعایت کنید. حاضران از زید بن ارقم پرسیدند: [[اهل بیت پیامبر]] کیانند؟ آیا [[همسران]] آن حضرتند؟ وی گفت: به خدا [[سوگند]]! نه، [[همسر]] تا مدتی با شوهر خود [[زندگی]] می‌کند، اما این پیوند، گسستنی است؛ روزی هم ممکن است، [[طلاق]]، بین آنها جدایی افکند و [[همسر]] مرد به [[خانه]] پدر یا خانواده‌اش باز گردد. [[اهل بیت پیامبر]] {{صل}} در این [[آیه]] «تطهیر» کسانی هستند که نسل پیامبرند و آن گروه از [[خاندان]] وی که [[صدقه]] به آنها [[حرام]] است»<ref>ابن اثیر جزری، جامع الاصول، ج۱۰، ص۱۰۳؛ ابن حجر، صواعق المحرقه، ص۱۴۸.</ref>.
# [[ام سلمه]] (یکی از [[همسران پیامبر]] {{صل}}) می‌گوید: «[[آیه تطهیر]] در خانه من نازل شد و به دنبال آن، [[پیامبر]] {{صل}} یکی به [[خانه فاطمه]] فرستاد تا علی و [[فاطمه]] و حسن و حسین را به نزد آن حضرت فرا خواند آن گاه فرمود: خدایا! اینها [[اهل بیت]] من هستند، گفتم: یا [[رسول الله]]! من از اهل بیت شما نیستم؟ فرمود: تو از [[نیکان]] [[اهل]] من هستی، ولی اینان اهل بیت من هستند»<ref>حاکم نیشابوری، مستدرک، ج۲، ص۴۱۶؛ ج۳، ص۱۴۶ و ۱۵۹ و ۷۲؛ ابن اثیر، اسد الغابة، ج۲، ص۱۲ و ۲۰؛ ج۳، ص۴۱۳؛ ابن طلحه شافعی، مناقب آل الرسول، ص۸؛ ابن کثیر، تفسیر ابو الفداء، ج۳، ص۴۸۳؛ ابن حجر عسقلانی، فتح الباری شرح صحیح بخاری، ج۳، ص۴۲۲؛ سیوطی الدر المنثور، ج۵، ص۱۹۸.</ref>.<ref>[[سید اصغر ناظم‌زاده|ناظم‌زاده، سید اصغر]]، [[تجلی امامت (کتاب)|تجلی امامت]]، ص ۴۷؛ [[عبدالله ابراهیم‌زاده آملی|ابراهیم‌زاده آملی، عبدالله]]، [[امامت و رهبری - ابراهیم‌زاده آملی (کتاب)| امامت و رهبری]]، ص۱۰۵-۱۰۶.</ref>


=== آیه اطاعت ===
آیه مودت نیز بر چند موضوع دلالت دارد:
{{اصلی|آیه اطاعت}}
# '''دلالت بر [[وجوب]] [[مودت اهل بیت]] {{عم}}:''' این [[آیه]] نشان مى‌دهد [[دوست داشتن]] [[اهل بیت]] {{عم}} [[واجب]] بوده و [[خداوند متعال]] آن را اجر رسالت قرار داده است.
{{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَأُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ}}<ref>«ای مؤمنان، از خداوند فرمان برید و از پیامبر و زمامدارانی که از شمایند فرمانبرداری کنید» سوره نساء، آیه ۵۹.</ref>.
# '''دلالت بر [[وجوب اطاعت اهل بیت]] {{عم}}:''' مقصود [[آیه]]، تنها مجرد [[محبت]] و مودت نیست؛ بلکه [[خداوند متعال]] به مودتی امر نموده که دنبال آن [[انقیاد]] و [[اطاعت]] و [[فرمانبرداری]] باشد و این مطلب را از چند طریق می‌توان [[اثبات]] نمود.
# '''دلالت بر [[افضلیت اهل بیت]] {{عم}}:''' از آیه مورد بحث استفاده می‌شود که [[اهل بیت]] [[عصمت]] و طهارت{{عم}} کسانی هستند که محبتشان به طور مطلق [[واجب]] است و هر کس که چنین باشد، محبوب‌ترین افراد نزد خداوند و [[رسول]] خواهد بود و در نتیجه، او [[افضل افراد امت]] است.
# '''دلالت بر [[عصمت اهل بیت]] {{عم}}:''' به حکم عقل، وجوب محبت مطلق، مستلزم [[افضلیت]] و افضلیت نیز مستلزم [[وجوب اطاعت]] است و وجوب اطاعت مطلق نیز دلیل بر [[عصمت]] خواهد بود<ref>[[سید علی حسینی میلانی|حسینی میلانی، سید علی]]، [[عصمت از منظر فریقین (کتاب)|عصمت از منظر فریقین]] ص ۱۵۳؛ [[علی اصغر رضوانی|رضوانی، علی اصغر]]، [[دانشنامه علمی کلمات امام حسین ج۱ (کتاب)| دانشنامه علمی کلمات امام حسین ج۱]]، ص۲۶۲ ـ ۲۶۴.</ref>.


با توجه به این که [[خداوند]] به [[مؤمنین]] خطاب می‌کند که بدون چون و چرا از او و [[پیغمبر]] و [[اولوا الامر]] [[اطاعت]] کنند، معلوم می‌شود اولوا الامر کسانی هستند که [[مصون از خطا]] و اشتباهند و در غیر این صورت جا ندارد که خداوند به [[مؤمنان]] خطاب کند که از خطاکاران یا [[گناهکاران]] [[تبعیت]] و اطاعت کنید، و طبق [[روایات]] رسیده مراد از «اولوا الامر»، [[اهل بیت]] پیغمبرند؛ یعنی [[حضرت علی]] و یازده فرزندش که [[امامان]] بحق هستند.
=== آیات خاص ===
==== آیه ولایت ====
{{اصلی|آیه ولایت}}
آيه ولايت، آيۀ پنجاه و پنجم از [[سورۀ مائده]] است که دربارۀ ولايت [[خدا]]، [[رسول]] و [[ائمه]]{{ع}} است: {{متن قرآن|إِنَّمَا وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِينَ آمَنُوا الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَهُمْ رَاكِعُونَ}}<ref>«سرور شما تنها خداوند است و پیامبر او و (نیز) آنانند که ایمان آورده‌اند، همان کسان که نماز برپا می‌دارند و در حال رکوع زکات می‌دهند» سوره مائده، آیه ۵۵.</ref>.


در [[روایت]] کافی از [[امام باقر]] {{ع}} آمده است که فرمود: «منظور از [[اولوالامر]] فقط ما هستیم و مؤمنین امر شده‌اند که تا [[روز قیامت]] از ما اطاعت کنند»<ref>اصول کافی، ج۱، ص۲۷۲؛ سید هاشم بحرانی، تفسیر برهان، ج۱، ص۳۸۱؛ حویزی، نورالثقلین، ج۱، ص۴۹۹.</ref>.<ref>[[سید اصغر ناظم‌زاده|ناظم‌زاده، سید اصغر]]، [[تجلی امامت (کتاب)|تجلی امامت]]، ص ۴۹.</ref>
برخی از مواردی که آیه بر آن دلالت می‌کند عبارت است از:
# '''دلالت بر [[نصب امام]]:''' همه [[مفسران]] [[اجماع]] دارند که این آیه، در [[شأن]] [[علی بن ابی‌طالب]]{{ع}} نازل شده و دلالت آن بر [[امامت]]، واضح است و [[حصر]] موجود در آیه هر احتمال دیگری را برای معنای [[ولایت]]، غیر از [[سلطه]] و [[حکومت]] از بین مى‌برد.
# '''دلالت بر [[ولایت تشریعی]]:''' [[آیۀ ولایت]] یکی از ادله‎ای است که می‎تواند دلیلی بر [[ولایت تشریعی امام]] باشد؛ بدین صورت که [[ولایت]] و [[سرپرستی]] که در [[آیه]] برای [[خداوند]] بیان شده عام بوده و شامل حوزه‌‎های [[تکوین]] و [[تشریع]] می‌‌شود و از آنجا که ولایت خداوند و [[پیامبر]] و {{متن قرآن|الَّذِينَ آمَنُوا}} یعنی [[امامان]]{{ع}} در یک سیاق بیان شده، نشان می‌‌دهد قلمرو ولایت نیز همسان باشد. بنابراین می‌توان گفت براساس این آیه، امامان{{ع}} [[شأن]] [[تشریع احکام]] یعنی [[ولایت تشریعی]] را دارند.
# '''دلالت بر [[امامت امام علی|امامت]] و [[ولایت امام علی]]{{ع}}:''' آیه ولایت یکی از روشن‌ترین [[دلایل امامت بلافصل علی]]{{ع}} است: زیرا واژ‌‌‎ۀ‎ "ولی" اگر چه در لغت معانی یا کاربردهای گوناگونی دارد مانند: [[رب]]، مالک، [[سید]]، [[منعم]]، معتق، محب، ناصر و متصرف در امور دیگران<ref>لسان العرب، ج۱۵، ص۲۸۱ـ۲۸۳؛ أقرب الموارد، ج۲، ص۱۴۷۸.</ref>، ولی به [[دلایل عقلی]] و [[نقلی]] و نیز به [[اجماع]] [[مسلمانان]] غیر از سه معنای اخیر قطعاً مقصود نیست و از سه معنای اخیر تنها آخرین معنا می‎تواند در این آیه مقصود باشد<ref>[[محسن اراکی|اراکی، محسن]]، [[امامت در قرآن (کتاب)|امامت در قرآن]]، ص۸۳-۸۴؛ [[علی ربانی گلپایگانی|ربانی گلپایگانی، علی]]، [[آیه ولایت - ربانی گلپایگانی (مقاله)|مقاله «آیه ولایت»]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)|دانشنامه کلام اسلامی ج۱]]، ص۱۰۶-۱۱۱؛ [[مهدی مقامی|مقامی، مهدی]]، [[ولایت و امامت در قرآن (کتاب)|ولایت و امامت در قرآن]]، ص۱۵-۱۶؛ [[محمد حسین فاریاب|فاریاب، محمد حسین]]، [[بررسی انطباق شئون امامت در کلام امامیه بر قرآن و سنت (کتاب)|بررسی انطباق شئون امامت در کلام امامیه بر قرآن و سنت]]، ص۱۸۵ ـ ۱۸۸.</ref>.


=== آیه تبلیغ ===
==== آیه اکمال ====
{{اصلی|آیه تبلیغ}}
{{اصلی|آیه اکمال}}
{{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ وَإِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ وَاللَّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللَّهَ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الْكَافِرِينَ}}<ref>«ای پیامبر! آنچه را از پروردگارت به سوی تو فرو فرستاده شده است برسان و اگر نکنی پیام او را نرسانده‌ای؛ و خداوند تو را از (گزند) مردم در پناه می‌گیرد، خداوند گروه کافران را راهنمایی نمی‌کند» سوره مائده، آیه ۶۷.</ref>.
[[آیۀ اکمال]]، بخشی از آیۀ ۳ [[سورۀ مائده]] است که به خاطر جمله: {{متن قرآن|الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ}} در آن، به این نام [[شهرت]] یافته است. این [[آیه]] در روز [[غدیرخم]] و پس از [[ابلاغ]] [[ولایت]] [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} به [[مردم]] توسّط [[پیامبر]] {{صل}} نازل شد<ref>[[رضا محمدی|محمدی، رضا]]، [[امام‌شناسی ۵ (کتاب)|امام‌شناسی]]، ص۳۸-۳۹. </ref>.
 
[[شیعیان]] معتقدند [[آیۀ اکمال دین]] در روز هجده ذی الحجه [[سال دهم هجری]] در محلی به نام [[غدیر خم]] نازل شده است. با بررسی فضای [[حاکم]] بر نزول آیه، روشن می‌شود که پس از [[واقعه غدیر خم]]، به تصریح [[الهی]]، [[کفار]] از ضربه زدن به [[اسلام]] [[مأیوس]] شدند؛ در حالی که پیش از آن لحظه‌ای از نابود کردن [[دین توحید]] مأیوس نبودند. تصور آنان چنین بود که با از بین رفتن محوریت دین، یعنی شخص [[پیامبر]] {{صل}}، می‌توانند نیات خود را عملی سازند؛ لذا [[منتظر]] فرصت بودند تا با [[رحلت رسول خدا]] {{صل}}، اسلام را از مسیر خود به گونه‌ای خارج سازند که دیگر با مطامع آنان ناسازگار نباشد. راهکار الهی در [[ناامید]] ساختن چنین پروای خامی، [[تغییر]] [[رهبری دینی]] از جنبه شخصی به جنبه نوعی و ساختارین بود؛ یعنی از شخص [[رسول الله]] {{صل}} به [[شجره طیبه]] [[امامت]] و [[ولایت]] {{عم}} منتقل گردد. بدین ترتیب، در روز غدیر خم [[اکمال دین]] تحقق یافت<ref>[[محمد تقی فیاض‌بخش|فیاض‌بخش]] و [[فرید محسنی|محسنی]]، [[ولایت و امامت از منظر عقل و نقل ج۴ (کتاب)| ولایت و امامت از منظر عقل و نقل ج۴]]، ص ۳۰۱.</ref>.


[[قرآن کریم]] در آیه‌های تبلیغ و [[اکمال دین]] به معرفی مصداق کامل امام [[معصوم]]{{ع}} و جانشین بلافصل [[پیامبر اسلام]]{{صل}} پرداخته است. در این زمینه روایت کرده‌اند، هنگامی که [[آیه تبلیغ]]: {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ وَإِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ}}<ref>«ای پیامبر! آنچه را از پروردگارت به سوی تو فرو فرستاده شده است برسان و اگر نکنی پیام او را نرسانده‌ای» سوره مائده، آیه ۶۷.</ref> بر [[رسول اکرم]]{{صل}} نازل شد و او را به طور صریح [[فرمان]] داد تا [[جانشین]] خود را رسماً معرفی کند، آن حضرت در [[حجة الوداع]] در [[روز غدیر خم]] ([[هجدهم ذیحجه]]) [[مردم]] را برای اطلاع از [[نصب علی]]{{ع}} بر خلافت طلبیده و فرمان داد همه مردم گرد هم آیند، سپس برخاست و علی{{ع}} را نیز‌‌ طلبید، آنگاه بازوی او را گرفت و بلند کرد، تا حدی که مردم سفیدی زیر بغل پیامبر{{صل}} را مشاهده کردند و آن حضرت [[فرمان الهی]] را درباره [[امامت علی]]{{ع}} به [[مردم]] [[ابلاغ]] کرد و هنوز مردم پراکنده نشده بودند که این [[آیه]] نازل شد و فرمود: {{متن قرآن|الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَرَضِيتُ لَكُمُ الْإِسْلَامَ دِينًا}}<ref>«امروز دینتان را کامل و نعمتم را بر شما تمام کردم و اسلام را (به عنوان) آیین شما پسندیدم» سوره مائده، آیه ۳.</ref>. در این هنگام [[رسول اکرم]]{{صل}} فرمود: [[الله اکبر]] بر (این) [[اکمال دین]]، و اتمام نعمت و [[خشنودی پروردگار]] به [[رسالت]] من و [[ولایت]] (و [[امامت]]) برای [[علی بن ابی طالب]]{{ع}} بعد از من<ref>نهج الحق و کشف الصدق، علامه حلی، ص۱۹۲؛ شواهد التنزیل، ج۱، ص۱۵۶؛ تفسیر ابن کثیر، ج۲، ص۱۴.</ref>.<ref>[[عبدالله ابراهیم‌زاده آملی|ابراهیم‌زاده آملی، عبدالله]]، [[امامت و رهبری - ابراهیم‌زاده آملی (کتاب)| امامت و رهبری]]، ص۱۰۶-۱۰۷.</ref>
دلالت [[آیه]] نمی‌تواند چیزی غیر از [[اثبات امامت]] و [[ولایت]] [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} باشد چراکه توصیف [[آیه]] از [[پیام]] ابلاغی به [[یأس]] [[کفار]]، [[اکمال دین]] و اتمام نعمت با حمل [[پیام غدیر]]، [[اثبات]] کنندۀ چیزی غیر از [[امامت]] و [[ولایت]] [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} نخواهد بود<ref>ر.ک: [[محمد حسن قدردان قراملکی|قدردان قراملکی، محمد حسن]]، [[امامت ۲ (کتاب)|امامت]]، ص۲۱۳ - ۲۲۲. </ref>.


علمای شیعه و بسیاری از علمای [[اهل تسنن]] بر این باورند که [[سوره مائده]]، آخرین [[سوره]] نازل شده از [[قرآن]] است خصوصاً [[آیه]]: {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ...}} و معتقدند که این آیه در [[روز]] ۱۸ [[ذی حجه]] پس از تمام شدن [[اعمال]] [[حجة الوداع]] در «[[غدیر خم]]» و قبل از این که [[پیامبر]]، [[امام علی]] را به عنوان [[خلیفه]] خود معرفی کند، نازل شده است و [[شأن نزول]] این آیه را، [[جانشینی حضرت علی]] و [[نصب]] آن حضرت از سوی [[رسول خدا]]، دانسته‌اند که ما در این جا برخی از علمای [[اهل سنت]] را نام می‌بریم:
==== آیه تبلیغ ====
# [[حافظ ابو نعیم]] در کتاب [[نزول القرآن (کتاب)|نزول القرآن]].
{{اصلی|آیه تبلیغ}}
# [[علی بن احمد واحدی]] در کتاب [[اسباب نزول القرآن (کتاب)|اسباب نزول القرآن]]، ص۱۵۰
آیه {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ وَإِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ وَاللَّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللَّهَ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الْكَافِرِينَ}}<ref>«ای پیامبر! آنچه را از پروردگارت به سوی تو فرو فرستاده شده است برسان و اگر نکنی پیام او را نرسانده‌ای؛ و خداوند تو را از (گزند) مردم در پناه می‌گیرد، خداوند گروه کافران را راهنمایی نمی‌کند» سوره مائده، آیه ۶۷.</ref> به آیه تبلیغ مشهور شده است. عالمان شیعه بر این باورند که آیه تبلیغ، در آخرین سال عمر پیامبر و در [[روز]] هجدهم ذی‌حجّه یعنی در [[حجة الوداع]] نازل شده است و سیاق آن بیانگر این است که پیامبر {{صل}} از جانب خداوند مأموریت یافته بود مطلب بسیار مهمی را به [[مردم]] [[ابلاغ]] کند. اهمیت آن تا حدی است که بدون آن، [[رسالت]] او ناقص و نامقبول خواهد بود. [[خداوند]] به او [[اطمینان]] داد که [[کافران]] و منافقان از نقشه‌های خود طرفی نخواهند بست و بر او لازم است بدون نگرانی از این جهت مأموریت الهی خویش را ابلاغ کند. بر این اساس، پیامبر {{صل}} در هجدهم ذی الحجه و در [[غدیر خم]] به مأموریت ویژه خود جامه عمل پوشانید و [[علی]] {{ع}} را به عنوان [[رهبر]] [[امت اسلامی]] پس از خود معرفی کرد.
# [[امام ابو اسحاق ثعلبی]] در [[تفسیر کبیر (کتاب)|تفسیر کبیر]].
# [[حاکم حسکانی]] در کتاب [[شواهد التنزیل لقواعد التفصیل (کتاب)|شواهد التنزیل لقواعد التفصیل]]، ج۱، ص۱۸۷.
# [[جلال الدین سیوطی]] در کتاب [[الدرالمنثور فی التفسیر بالمأثور (کتاب)|الدرالمنثور فی التفسیر بالمأثور]]، ج۳، ص۱۱۷
# [[فخر رازی]] در تفسیر کبیر، ج۱۲، ص۵۰
# [[محمد عبده]] در [[تفسیر المنار]] ج۲، ص۸۶ و ج۶، ص۴۶۳.
# [[ابن عساکر شافعی]] در کتاب [[تاریخ دمشق (کتاب)|تاریخ دمشق]]، ج۲، ص۸۶.
# [[محمد بن علی بن محمد شوکانی]] در [[فتح القدیر (کتاب)|فتح القدیر]] ج۲، ص۶۰
# [[محمد بن طلحه شافعی]] در [[مطالب السؤول فی مناقب آل الرسول (کتاب)|مطالب السؤول فی مناقب آل الرسول]]، ج۱، ص۴۴
# [[ابن صباغ مالکی]] در [[الفصول المهمه (کتاب)|الفصول المهمه]] ص۲۵
# [[قندوزی حنفی]] در [[ینابیع الموده (کتاب)|ینابیع الموده]] ص۱۲۰
# [[شهرستانی]] در [[الملل و النحل (کتاب)|الملل و النحل]] ج۱، ص۱۶۳
# [[ابن جریر طبری]] در [[الولایه (کتاب)|الولایه]]
# [[ابن سعید سجستانی]] در کتاب الولایه.
# [[محمود بن احمد عینی]] در [[عمدة القاری (کتاب)|عمدة القاری]]، ج۸، ص۵۸۴
# [[عبدالوهاب نجاری]] در [[تفسیر القرآن (کتاب)|تفسیر القرآن]].
# [[آلوسی]] در [[روح المعانی (کتاب)|روح المعانی]] ج۲، ص۳۸۴
# [[ابراهیم بن محمد جوینی]] در [[فرائد السمطین]]، ج۱، ص۱۸۵
# [[سید صدیق حسن خان]] در [[فتح البیان فی مقاصد القرآن (کتاب)|فتح البیان فی مقاصد القرآن]] ج۳، ص۶۳<ref>برای اطلاع بیشتر درباره شأن نزول این آیه شریفه {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ...}} ر.ک: ناظم‌زاده قمی، الفصول المائه، ج۲، و نیز کتاب حیاة امیرالمؤمنین {{ع}} من طرق اهل السنة.</ref> و [[آیات]] در این باب بسیار است که برای اختصار از نقل آنها خودداری می‌کنیم.<ref>[[سید اصغر ناظم‌زاده|ناظم‌زاده، سید اصغر]]، [[تجلی امامت (کتاب)|تجلی امامت]]، ص ۴۹.</ref>.


=== آیه یوم الدار ===
شیعه معتقد است نزول آیه به خاطر [[ولایت]] و جانشینی امیرالمؤمنین {{ع}} بوده است، ولی اهل سنت منکر این ادعا بوده و معتقدند مأموریتی که در این آیه بر دوش [[رسول خدا]] {{صل}} قرار داده شده مربوط به [[امامت]] و ولایت [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} نیست، بلکه آیه به این خاطر نازل شد که [[پیامبر]] در [[روز غدیر]] [[مردم]] را به [[دوستی]] با امیرالمؤمنین سفارش کند و یا اعلام کند که حضرت در تمام شرایط یار و [[یاور]] پیامبر بوده است. اما این فرضیه به سبب ادلۀ عقلی و نقلی قابل پذیریش نیست<ref>ر.ک: [[محسن اراکی|اراکی، محسن]]، [[امامت در قرآن (کتاب)|امامت در قرآن]]، ص ۹۳-۹۶؛ [[علی ربانی گلپایگانی|ربانی گلپایگانی، علی]]، [[امامت امام علی (مقاله)|مقاله «امامت امام علی»]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)|دانشنامه کلام اسلامی ج۱]]، ص ۴۵۰؛ [[علی خراسانی|خراسانی، علی]]، [[آیه تبلیغ - خراسانی (مقاله)|مقاله «آیه تبلیغ»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱]]، ص۴۲۱.</ref>.
{{اصلی|آیه یوم الدار}}
در اوایل [[بعثت]] [[پیامبر اسلام]] این [[آیه]] نازل شد که: {{متن قرآن|وَأَنْذِرْ عَشِيرَتَكَ الْأَقْرَبِينَ}}<ref>«و نزدیک‌ترین خویشاوندانت را بیم ده!» سوره شعراء، آیه ۲۱۴.</ref>. چون هنوز [[پیغمبر]] [[دعوت]] خود را عمومی نکرده بود (و در آن هنگام هم علی کودکی بود در خانه [[پیامبر]]) حضرت به علی فرمود: غذایی ترتیب بده و [[بنی‌هاشم]] و [[بنی عبدالمطلب]] را دعوت کن. علی مقداری غذا از گوشت درست کرد و آنها را برای خوردن غذا دعوت نمود، پیغمبر در آن مهمانی اعلام [[رسالت]] کرد و فرمود: من از جانب [[خدا]] مبعوثم، من مأمورم شما را دعوت کنم و اگر سخن مرا بپذیرید سعادت دنیا و [[آخرت]] نصیب شما خواهد شد. [[ابولهب]] - که عموی پیغمبر است - تا این جمله را شنید ناراحت شد و گفت: تو ما را دعوت کردی که برای ما این چنین مزخرفی را بگویی؟! جار و جنجال راه انداخت و مجلس را بهم زد. پیغمبر برای بار دوم به علی دستور داد جلسه را تشکیل دهد، خود علی می‌فرماید: اینها چهل نفر بودند یکی کم یا یکی زیاد، در مرتبه دوم مجدداً پیغمبر آنها را [[دعوت به اسلام]] کرد و فرمود: هرکس از شما که اول دعوت مرا بپذیرد [[وصی]]، [[وزیر]] وجانشین من خواهد بود. در آن مجلس غیر از علی {{ع}} - که از همه کوچک‌تر بود - کسی جواب مثبت نداد و چندین بار پیغمبر این موضوع را تکرار کرد و هر بار، فقط علی بلند شد. در آخر، پیغمبر فرمود: [[یا علی]]! تو وصی، وزیر و [[خلیفه]] من خواهی بود<ref>این داستان در بیشتر تفاسیر شیعه و سنی و کتاب‌های تاریخ اسلامی آمده است.</ref>.<ref>[[سید اصغر ناظم‌زاده|ناظم‌زاده، سید اصغر]]، [[تجلی امامت (کتاب)|تجلی امامت]]، ص ۵۱.</ref>


== منابع ==
== منابع ==
{{منابع}}
{{منابع}}
# [[پرونده:4432.jpg|22px]] [[سید اصغر ناظم‌زاده|ناظم‌زاده، سید اصغر]]، [[تجلی امامت (کتاب)|'''تجلی امامت''']]
# [[پرونده:11246.jpg|22px]] [[محسن اراکی|اراکی، محسن]]، [[امامت در قرآن (کتاب)|'''امامت در قرآن''']]
# [[پرونده:Jawahir-kalam-2.jpg|22px]] [[سید علی حسینی میلانی|حسینی میلانی، سید علی]]، [[جواهر الکلام فی معرفة الامامة و الامام ج۲ (کتاب)|'''جواهر الکلام فی معرفة الامامة و الامام ج۲''']]
# [[پرونده:1379719.jpg|22px]] [[سید علی حسینی میلانی|حسینی میلانی، سید علی]]، [[عصمت از منظر فریقین (کتاب)|'''عصمت از منظر فریقین''']]
# [[پرونده:1379713.jpg|22px]] [[رضا محمدی|محمدی، رضا]]، [[عصمت در قرآن (کتاب)|'''عصمت در قرآن''']]
# [[پرونده:4670311.jpg|22px]] [[رضا محمدی|محمدی، رضا]]، [[امام‌شناسی ۵ (کتاب)|'''امام‌شناسی ۵''']]
# [[پرونده:136871.jpg|22px]] [[مهدی مقامی|مقامی، مهدی]]، [[ولایت و امامت در قرآن (کتاب)|'''ولایت و امامت در قرآن''']]
# [[پرونده:291506008.jpg|22px]] [[محمد حسین فاریاب|فاریاب، محمد حسین]]، [[معنا و چیستی امامت در قرآن سنت و آثار متکلمان (کتاب)| '''معنا و چیستی امامت در قرآن سنت و آثار متکلمان''']]
# [[پرونده:457575.jpeg|22px]] [[محمد حسین فاریاب|فاریاب، محمد حسین]]، [[بررسی انطباق شئون امامت در کلام امامیه بر قرآن و سنت (کتاب)|'''بررسی انطباق شئون امامت در کلام امامیه بر قرآن و سنت''']]
# [[پرونده:1100767.jpg|22px]] [[محمد حسین فاریاب|فاریاب، محمد حسین]]، [[عصمت امام (کتاب)|'''عصمت امام''']]
# [[پرونده:11128.jpg|22px]] [[حسین عبدالمحمدی بنچناری|عبدالمحمدی بنچناری، حسین]]، [[بررسی تطبیقی دلالت آیه فاسئلوا أهل الذکر بر مرجعیت علمی اهل بیت (مقاله)|بررسی تطبیقی دلالت آیه فاسئلوا أهل الذکر بر مرجعیت علمی اهل بیت]]، [[پژوهش‌های تفسیر تطبیقی (نشریه)|دوفصلنامه پژوهش‌های تفسیر تطبیقی]]
# [[پرونده:10524027.jpg|22px]] [[محمود سرمدی|سرمدی، محمود]]، [[آیه سؤال (مقاله)|مقاله «آیه سؤال»]]، [[دانشنامه معاصر قرآن کریم (کتاب)|'''دانشنامه معاصر قرآن کریم''']]
# [[پرونده: 1100514.jpg|22px]] [[محمود سرمدی|سرمدی، محمود]]، [[آیه تطهیر - سرمدی (مقاله)|مقاله «آیه تطهیر»]]، [[دانشنامه امام رضا ج۱ (کتاب)|'''دانشنامه امام رضا ج۱''']]
# [[پرونده:10524027.jpg|22px]] [[محمود سرمدی|سرمدی، محمود]]، [[آیه مودت (مقاله)|مقاله «آیه مودت»]]، [[دانشنامه معاصر قرآن کریم (کتاب)|'''دانشنامه معاصر قرآن کریم''']]
# [[پرونده:10524027.jpg|22px]] [[سید عباس صادقی فدکی|صادقی فدکی، سید عباس]]، [[آیه تطهیر - صادقی فدکی (مقاله)|مقاله «آیه تطهیر»]]، [[دانشنامه امام رضا ج۱ (کتاب)|دانشنامه امام رضا ج۱]]
# [[پرونده:13681032.jpg|22px]] [[علی ربانی گلپایگانی|ربانی گلپایگانی، علی]]، [[امامت اهل بیت (کتاب)|'''امامت اهل بیت''']]
# [[پرونده:Ka2-m17 91815.jpg|22px]] [[علی ربانی گلپایگانی|ربانی گلپایگانی، علی]]، [[کلام تطبیقی ج۲ (کتاب)|'''کلام تطبیقی ج۲''']]
# [[پرونده:440259451.jpg|22px]] [[علی ربانی گلپایگانی|ربانی گلپایگانی، علی]]، [[آیه تطهیر ۱ (مقاله)|مقاله «آیه تطهیر»]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)|'''دانشنامه کلام اسلامی ج۱''']]
# [[پرونده:440259451.jpg|22px]] [[علی ربانی گلپایگانی|ربانی گلپایگانی، علی]]، [[آیه ولایت - ربانی گلپایگانی (مقاله)|مقاله «آیه ولایت»]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)|'''دانشنامه کلام اسلامی ج۱''']]
# [[پرونده: 440259451.jpg|22px]] [[علی ربانی گلپایگانی|ربانی گلپایگانی، علی]]، [[امامت امام علی (مقاله)|مقاله «امامت امام علی»]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)|'''دانشنامه کلام اسلامی ج۱''']]
# [[پرونده:000052.jpg|22px]] [[علی خراسانی|خراسانی، علی]]، [[آیه تبلیغ - خراسانی (مقاله)|مقاله «آیه تبلیغ»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|'''دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱''']]
# [[پرونده:1379153.jpg|22px]] [[محمد تقی فیاض‌بخش|فیاض‌بخش]] و [[فرید محسنی|محسنی]]، [[ولایت و امامت از منظر عقل و نقل ج۴ (کتاب)|'''ولایت و امامت از منظر عقل و نقل ج۴''']]
# [[پرونده:IM010223.jpg|22px]] [[محمد ساعدی|ساعدی، محمد]]، [[آیات امامت و ولایت در تفسیر المنار (کتاب)|'''آیات امامت و ولایت در تفسیر المنار''']]
# [[پرونده:1379670.jpg|22px]] [[ابراهیم صفرزاده|صفرزاده، ابراهیم]]، [[عصمت امامان از دیدگاه عقل و وحی (کتاب)|'''عصمت امامان از دیدگاه عقل و وحی''']]
# [[پرونده:53960800.jpg|22px]] [[حسن یوسفیان]]، [[احمد حسین شریفی]]، [[پژوهشی در عصمت معصومان (کتاب)|'''پژوهشی در عصمت معصومان''']]
# [[پرونده: 1368914.jpg|22px]] [[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ ج۱ (کتاب)|'''معارف و عقاید ۵ ج۱''']]
# [[پرونده:IM010404.jpg|22px]] [[علی اصغر رضوانی|رضوانی، علی اصغر]]، [[دانشنامه علمی کلمات امام حسین ج۱ (کتاب)|'''دانشنامه علمی کلمات امام حسین ج۱''']]
# [[پرونده:978964298273.jpg|22px]] [[محمد حسن قدردان قراملکی|قدردان قراملکی، محمد حسن]]، [[امامت ۲ (کتاب)|'''امامت''']]
# [[پرونده:1100439.jpg|22px]] [[عبدالله ابراهیم‌زاده آملی|ابراهیم‌زاده آملی، عبدالله]]، [[امامت و رهبری - ابراهیم‌زاده آملی (کتاب)| '''امامت و رهبری''']]
# [[پرونده:1100439.jpg|22px]] [[عبدالله ابراهیم‌زاده آملی|ابراهیم‌زاده آملی، عبدالله]]، [[امامت و رهبری - ابراهیم‌زاده آملی (کتاب)| '''امامت و رهبری''']]
{{پایان منابع}}
{{پایان منابع}}

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۰ نوامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۱:۳۷

این مدخل زیرشاخهٔ بحث اثبات امامت امام علی است. اثبات امامت امام علی از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: اثبات امامت امام علی در قرآن - اثبات امامت امام علی در حدیث - اثبات امامت امام علی در کلام اسلامی - اثبات امامت امام علی در معارف و سیره فاطمی - اثبات امامت امام علی در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی - پرسش‌های مرتبط

مقدمه

با نگاهی به مجموع آیات قرآن پیرامون امامت و رهبری، به‌دست می‌آید که قرآن کریم طی چند مرحله مسائل مربوط به امامت را به طور همه جانبه طرح و مورد ارزیابی قرار داده و چیزی را در این زمینه کم نگذاشته است.

در یک دسته از این آیات که شامل آیه اولی الامر: ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَأُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ﴾[۱] و آیه ولایت: ﴿إِنَّمَا وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِينَ آمَنُوا الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَهُمْ رَاكِعُونَ﴾[۲] می‌شود، علاوه بر جنبه‌های مختلف، روی اصل "امامت و ضرورت وجود امام و رهبری در جامعه اسلامی" تأکید بیشتری شده است.

در آیات دیگر، علاوه بر اثبات مسئله امامت با ویژگی‌های آن، بر عصمت و دور بودن امام از هرگونه پلیدی و ناپاکی روحی و اخلاقی تأکید گردیده و معصوم بودن، شرط اساسی و غیرقابل انفکاک امامت اعلام شده است. از جمله این آیات، آیه ابتلا" است: ﴿وَإِذِ ابْتَلَى إِبْرَاهِيمَ رَبُّهُ بِكَلِمَاتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قَالَ إِنِّي جَاعِلُكَ لِلنَّاسِ إِمَامًا قَالَ وَمِنْ ذُرِّيَّتِي قَالَ لَا يَنَالُ عَهْدِي الظَّالِمِينَ﴾[۳] که در آن حضرت ابراهیم(ع) از خدا می‌خواهد امامت در دودمان او ادامه یابد. خداوند خواسته او را به طور مطلق نپذیرفته و امامت را شایسته آن دسته از فرزندان ابراهیم خلیل(ع) می‌داند که ظالم نباشند. مراد از ظالم کسانی‌اند که از آنها هر نوع ظلمی سرزده باشد، اعم از اینکه برهه‌ای از عمر خویش را بت پرست و مشرک بوده و یا به گناهان دیگری آلودگی داشته و بعد توبه کرده و رستگار شده باشد، یا اینکه در سراسر عمر خویش با این پلیدی‌ها و آلودگی‌های عقیدتی و اخلاقی خو گرفته باشد؛ این دو گروه، مصداق ظلم در این آیه بوده و به هیچ وجه شایسته مقام الهی امامت نخواهند بود[۴].

مشخصه دیگر امام این است که با هدایت ذاتی همراه باشد؛ زیرا در آیه دیگر چنین می‌فرماید: ﴿أَفَمَنْ يَهْدِي إِلَى الْحَقِّ أَحَقُّ أَنْ يُتَّبَعَ أَمَّنْ لَا يَهِدِّي إِلَّا أَنْ يُهْدَى﴾[۵]. در این آیه، هدایت‌ کننده به حق، در مقابل هدایت یافته به دست دیگران قرار داده شده است و این می‌رساند که هدایت‌ کننده به حق باید هدایت شده بالذات و بنفسه باشد و اینکه هدایت شده به دست غیر نمی‌تواند هدایت‌ کننده به حق (و رهبری راستین خلق) باشد. پس نتیجه می‌گیریم که امام باید معصوم باشد تا شایسته رهبری راستین مردم و هدایت‌ کننده به حق باشد[۶].

با توجه به آیه‌های تطهیر: ﴿إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا﴾[۷] و تبلیغ: ﴿يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ وَإِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ﴾[۸] و اکمال دین: ﴿الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَرَضِيتُ لَكُمُ الْإِسْلَامَ دِينًا﴾[۹] و شأن نزول آنها، دلالت قرآن بر امامت ائمه(ع) تمام می‌شود[۱۰].

آیات امامت امام علی(ع)

تردیدی نیست که استدلال به آیات بر دلیل‌های دیگر مقدّم است؛ زیرا کلام الله مجید مورد قبول عموم مسلمین است و در آیات قرآن بحث سندی مطرح صورت نمی‌گیرد. اما با وجود مقطوع الصدور بودن آیات، به حدیث نیازمندیم؛ زیرا تا شأن نزول آیه مشخص نشود، استدلال تمام نخواهد بود. آیات بسیاری به روشنی ـ البته به کمک احادیث ـ بر امامت امیر مؤمنان(ع) دلالت دارد که در ادامه به بررسی برخی از مهم‌ترین آنها پرداخته می‌شود[۱۱].

آیات عام

آیه ابتلا

مقالهٔ اصلی: آیه ابتلا

محوری‌ترین آیه از آیات قرآن که می‌تواند در تبیین مفهوم امامت کمک شایانی کند، آیه ۱۲۴ سوره بقره، معروف به آیه ابتلاست: ﴿وَإِذِ ابْتَلَى إِبْرَاهِيمَ رَبُّهُ بِكَلِمَاتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قَالَ إِنِّي جَاعِلُكَ لِلنَّاسِ إِمَامًا قَالَ وَمِنْ ذُرِّيَّتِي قَالَ لَا يَنَالُ عَهْدِي الظَّالِمِينَ﴾[۱۲]. یکی از مهمترین کارکردهای آیه ابتلا، اثبات عصمت امام است. بر پایه این آیه‌، از راه‌های متعدد و بیان‌های مختلف، عصمت امام اثبات شده است. همچنین دلالت دیگر آیه بر نصب الهی امام است. مقام امامت، یعنی همان پیشوایی بر مردم، تنها با جعل الهی به کسی داده می‌شود: ﴿إِنِّي جَاعِلُكَ لِلنَّاسِ إِمَامًا﴾[۱۳]؛ چنان‌که وقتی حضرت ابراهیم (ع) خواستار اعطای این مقام به فرزندان خود شدند، خداوند متعال درخواست ایشان را به طور مشروط پذیرفت[۱۴].

آیه اهل ذکر

مقالهٔ اصلی: آیه اهل ذکر

آیه اهل الذکر (آیه ۴۳ سوره نحل و آیه ۷ سوره انبیاء) از آیاتی است که لزوم مراجعه جاهل به اهل علم را بیان می‌‌کند. این آیه معروف به "آیه سوال" نیز هست. در این دو آیه خداوند متعال مردم را مخاطب قرار داده و ایشان را در یافتن پاسخ سوالاتشان، به اهل علم (اهل ذکر) ارجاع داده است. مفسران شیعه با استناد به روایات متعددی[۱۵] مصداق بارز و کامل اهل ذکر را اهل‌بیت(ع) دانسته‌اند[۱۶]. در تفاسیری از اهل‌سنت نیز با تکیه بر روایاتی، منظور از اهل‌الذکر، محمد(ص)، علی، فاطمه، حسن و حسین(ع) معرفی شده‌اند؛ کسانی که اهل علم و معدن تأویل و تنزیل هستند[۱۷].

مستفاد از آیه اهل الذکر، چند مطلب است:

  1. مرجعیت علمی اهل بیت: بر اساس روایات متعددی بیان شد، آیه درصدد ارجاع مردم در همۀ مسائل خصوصا معارف دینی، به پیامبر و جانشینان ایشان (ع) است و مرجعیت دینی و علمی اهل بیت (ع) را بیان می‌‌کند و معیاری برای نقد افکار و اندیشه هاست.
  2. لزوم رجوع به خبره: آیه با ارجاع جاهل به اهل علم، تاکید بر قاعده عقلائی لزوم رجوع جاهل به اهل خبره دارد[۱۸] و البته مصداق کامل خبره، امامان معصوم (ع) هستند[۱۹].[۲۰]

آیه اولی الامر

مقالهٔ اصلی: آیه اولی الامر

آیه ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَأُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ﴾ "آیه اولی الامر" یا "آیه اطاعت" نام دارد؛ زیرا مؤمنان را به اطاعت از خدا، پیامبر (ص) و اولی‌الامر فرمان داده‌ است. در این آیه نکاتی قابل توجّه است؛ از جمله اینکه: مؤمنان از سه دسته فرامین باید اطاعت کنند: اوامر خدا، پیامبر و اولوالامر؛ اطاعت از خدا با اطاعت از پیامبر اولوالامر متفاوت است؛ پیامبر و اولوالامر باید معصوم باشند؛ زیرا اگر معصوم نباشند ممکن است بین فرامین آنها و فرامین خدا تناقض پیش بیاید و مکلّف در تناقض قرار گیرد. شیعه با توجه به آنکه مصداق اولی الامر را معصوم می‌داند لذا آن را منحصر در امامان اهل‌بیت (ع) دانسته است.

آیه بر چند موضوع دلالت دارد:

  1. دلالت بر عصمت امام: هر گاه خداوند به اطاعت بی‌قید و شرط از کسی فرمان دهد، آن فرد معصوم خواهد بود؛ زیرا در این مطلب تردیدی نیست که خداوند انجام گناه را برای کسی روا نمی‌دارد و آن را نمی‌پسندد. به عبارت دیگر، گناه، مورد نهی خداوند است؛ نه مورد امر او. از طرفی، اگر اولوالامر معصوم نباشد احتمال اینکه در امر یا نهی خود مرتکب خطا شوند و دیگران را به انجام گناه فرا خوانند وجود دارد. حال اگر چنین موردی پیش آید، از یک طرف باید از او اطاعت کرد؛ چون بر اساس آیه مورد بحث، اطاعت از اولوالأمر، بی‌قید و شرط، واجب است و از طرف دیگر نباید از او اطاعت کرد؛ چون مستلزم گناه است که مورد نهی الهی است و و این همان تناقض یا اجتماع امر و نهی در شیء واحد است که محال می‌باشد از این رو اولی الامر قطعا معصوم بوده و خطا، سهو، گناه و اشتباه نمی‌کنند.
  2. دلالت بر نصب امام: قرآن کریم در آیه اولی الامر خطاب به مؤمنان می‌‌فرماید: ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَأُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ﴾. در این آیه کریمه اطاعت از اولی الامر در سیاق و ردیف اطاعت از خداوند تعالی و رسول (ص) قرار داده شده است و بدون تردید امتثال و فرمان برداری مطلق و بدون قید و شرط از دستورات خدا و رسول لازم و ضروری است بنابراین اطاعت از اولی الامر هم به صورت مطلق لازم و ضروری است[۲۱].
  3. دلالت بر ضرورت امامت: وجوب اطاعت از اولی الامر در این آیه مقتضی وجوب تحقق آن است[۲۲].

آیه تطهیر

مقالهٔ اصلی: آیه تطهیر

بخش دوم آیۀ ۳۳ سورۀ احزاب به آیه تطهیر شهرت یافته است: ﴿إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا﴾[۲۳]. این آیه از گذشته توجه دانشمندان مختلف اسلامی را به خود جلب کرده است. درباره مصداق اهل بیت در آیه تطهیر چند دیدگاه وجود دارد؛ برخی مصداق را تنها همسران پیامبر اکرم (ص) می‌دانند؛ عده‌ای علاوه بر همسران، خمسه طیبه را هم داخل اهل بیت قرار داده‌اند، دیدگاه سوم، مصداق را تنها پنج تن آل عبا می‌داند که با بررسی احادیث نبوی؛ سیاق آیه، روایات مفسر آن و دلایل دیگر مانند آیه مباهله و ... همین نظریه اثبات می‌شود. این آیه از بهترین ادله امامت اهل‌بیت (ع) است، به طوری که اگر هیچ دلیلی غیر از این آیه نبود، همین آیه به تنهایی امامت و ولایت اهل‌بیت (ع) را به اثبات می‌رساند.

نتایج آیه تطهیر عبارت است از:

  1. اثبات عصمت پنج تن و دیگر امامان شیعه (ع)؛
  2. اثبات امامت حضرت علی (ع) و شایستگی انحصاری‌اش برای جانشینی پیامبر (ص) به دلیل برخورداری از عصمت؛
  3. استمرار مقام امامت در اهل البیت (ع)؛
  4. حجیت احادیث اهل البیت (ع)؛
  5. حجیت فعل و تقریر امامان شیعه و لزوم حضور معصوم (ع) در همه دوره‌ها[۲۴].

آیه صادقین

مقالهٔ اصلی: آیه صادقین

خداوند در آیه ۱۱۹ سوره توبه فرموده است: ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَكُونُوا مَعَ الصَّادِقِينَ﴾[۲۵]، این آیه که به همراهی با صادقین فرمان داده، معروف به آیه صادقین است. صادقان باید کسانی باشند که هم افکار و هم گفتار و هم رفتار آنها مطابق با حق باشد و کسی که چنین باشد، معصوم است. شیعه قائل است بر پایه روایات و با توجه به مفهوم صادقین، مصداق صادقین، اهل‌بیت(ع) هستند.

آیه بر امور مختلفی دلالت می‌کند از جمله:

  1. دلالت بر وجوب پیروی از امام (وجوب اطاعت و وجوب نصرت): همراهی با صادقان مستلزم تبعیت و پیروی از آنان در همه کارهاست و از سوی دیگر چون مقید به گروه خاصی از مکلفان و زمان خاصی نشده پس شامل همه مکلفان در تمام زمان‌ها می‌‌شود.
  2. دلالت بر ضرورت وجود امام: ضرورت وجود امام و پیشوای معصوم در هر زمان و دوره از آیه قابل استفاده است و دانشمندان امامیه به این آیه برای ضرورت وجود امام معصوم استفاده کرده‌اند[۲۶].
  3. دلالت بر عصمت امام: پیروی مطلق از فرد یا افرادی ملازم با عصمت آنان است[۲۷].

آیه مباهله

مقالهٔ اصلی: آیه مباهله

از آنجا که در آیۀ ۶۱ سورۀ آل عمران: ﴿فَمَنْ حَاجَّكَ فِيهِ مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَكَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْا نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَأَبْنَاءَكُمْ وَنِسَاءَنَا وَنِسَاءَكُمْ وَأَنْفُسَنَا وَأَنْفُسَكُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَتَ اللَّهِ عَلَى الْكَاذِبِينَ﴾[۲۸] به پیامبر دستور داده شده است که با نصارا مباهله کند، آن را آیه مباهله نامیده‌اند. این آیه مربوط به مباهلۀ پیامبر اسلام (ص) با نصارای نجران است. براساس روایات و نظرات مفسران واژۀ ﴿ أَبْنَاءَنا﴾ در آیه به معنای پسران بوده و مصداق آن امام حسن و امام حسین (ع) است؛ مصداق ﴿نِسَاءَنَا﴾ نیز حضرت زهرا (س) است و مراد از ﴿أَنفُسَنَا﴾ کسی است که به منزلۀ جان پیامبر (ص) و کسی است که حضرت رسول (ص) به او فرمودند: « يَا عَلِيُّ مَنْ قَتَلَكَ فَقَدْ قَتَلَنِي وَ مَنْ أَبْغَضَكَ فَقَدْ أَبْغَضَنِي وَ مَنْ سَبَّكَ فَقَدْ سَبَّنِي لِأَنَّكَ مِنِّي كَنَفْسِي»[۲۹].

این آیه بر چند چیز دلالت می‌کند:

  1. دلالت بر افضلیت اهل بیت (ع): براساس آیۀ مباهله می‌‌توان برتری اهل بیت (ع) را اثبات کرد.
  2. دلالت بر افضلیت امام علی (ع): آیه مباهله علاوه بر دلالت بر برتری اهل بیت (ع)، به خصوص، دلالت بر افضلیت امیرالمؤمنین (ع) هم دارد: روزی مأمون به امام رضا (ع) گفت: بزرگ‌‎ترین فضیلت علی (ع) در قرآن کدام است؟ امام رضا (ع) فرمودند: فضیلتی که آیۀ مباهله بر آن حکایت دارد....[۳۰].
  3. دلالت بر امامت امام علی (ع): براساس آیۀ مباهله امامت امیرالمؤمنین (ع) هم قابل اثبات است به دلیل آنکه بنابر دلالت آیه، علی (ع) نَفْس پیامبر (ص) است و بنابر مقتضای آیه، مماثلت در همۀ فضایل و اتحاد در حقیقت است، مگر آنجایی که دلیل خاصّی باشد همانند نبوّت و چون پیامبر (ص)، ولی امّت و حاکم جامعۀ اسلامی بودند بنابراین علی (ع) نیز ولی امّت و حاکم جامعۀ اسلامی است. خدای متعال او را نفس حضرت محمّد (ص) دانسته است و منظور تساوی و برابر بودن است و شخص برابر با کامل‌‎ترین انسان‎ها و اولی‎ترین آنها به تصرّف در واقع کامل‎ترین و اولی‎ترین به تصرّف است. پس او نیز مانند رسول خدا، کامل‎ترین ولایت در تصرّف را دارد[۳۱].[۳۲]

آیه مودت

مقالهٔ اصلی: آیه مودت

یکی از آیات قرآنی که به آن بر امامت اهل بیت پیامبر (ص) استدلال شده، آیه ﴿قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى﴾[۳۳] است که به اختصار آیه «مودت» نامیده می‌شود.

درباره اینکه مقصود از ﴿إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى﴾ در آیه شریفه چیست، آراء و اقوال مختلفی مطرح شده است مانند: درخواست یاری و ترک دشمنی از قریش؛ درخواست یاری از انصار؛ تبلیغ و هدایت به مقتضای رابطه خویشاوندی؛ حسن معاشرت با خویشاوندان (صله ارحام) و مودت طاعات و تقرب به خداوند. اما معنای مورد تایید شیعه مودت خاندان پیامبر (ص) است[۳۴].

آیه مودت نیز بر چند موضوع دلالت دارد:

  1. دلالت بر وجوب مودت اهل بیت (ع): این آیه نشان مى‌دهد دوست داشتن اهل بیت (ع) واجب بوده و خداوند متعال آن را اجر رسالت قرار داده است.
  2. دلالت بر وجوب اطاعت اهل بیت (ع): مقصود آیه، تنها مجرد محبت و مودت نیست؛ بلکه خداوند متعال به مودتی امر نموده که دنبال آن انقیاد و اطاعت و فرمانبرداری باشد و این مطلب را از چند طریق می‌توان اثبات نمود.
  3. دلالت بر افضلیت اهل بیت (ع): از آیه مورد بحث استفاده می‌شود که اهل بیت عصمت و طهارت(ع) کسانی هستند که محبتشان به طور مطلق واجب است و هر کس که چنین باشد، محبوب‌ترین افراد نزد خداوند و رسول خواهد بود و در نتیجه، او افضل افراد امت است.
  4. دلالت بر عصمت اهل بیت (ع): به حکم عقل، وجوب محبت مطلق، مستلزم افضلیت و افضلیت نیز مستلزم وجوب اطاعت است و وجوب اطاعت مطلق نیز دلیل بر عصمت خواهد بود[۳۵].

آیات خاص

آیه ولایت

مقالهٔ اصلی: آیه ولایت

آيه ولايت، آيۀ پنجاه و پنجم از سورۀ مائده است که دربارۀ ولايت خدا، رسول و ائمه(ع) است: ﴿إِنَّمَا وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِينَ آمَنُوا الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَهُمْ رَاكِعُونَ﴾[۳۶].

برخی از مواردی که آیه بر آن دلالت می‌کند عبارت است از:

  1. دلالت بر نصب امام: همه مفسران اجماع دارند که این آیه، در شأن علی بن ابی‌طالب(ع) نازل شده و دلالت آن بر امامت، واضح است و حصر موجود در آیه هر احتمال دیگری را برای معنای ولایت، غیر از سلطه و حکومت از بین مى‌برد.
  2. دلالت بر ولایت تشریعی: آیۀ ولایت یکی از ادله‎ای است که می‎تواند دلیلی بر ولایت تشریعی امام باشد؛ بدین صورت که ولایت و سرپرستی که در آیه برای خداوند بیان شده عام بوده و شامل حوزه‌‎های تکوین و تشریع می‌‌شود و از آنجا که ولایت خداوند و پیامبر و ﴿الَّذِينَ آمَنُوا﴾ یعنی امامان(ع) در یک سیاق بیان شده، نشان می‌‌دهد قلمرو ولایت نیز همسان باشد. بنابراین می‌توان گفت براساس این آیه، امامان(ع) شأن تشریع احکام یعنی ولایت تشریعی را دارند.
  3. دلالت بر امامت و ولایت امام علی(ع): آیه ولایت یکی از روشن‌ترین دلایل امامت بلافصل علی(ع) است: زیرا واژ‌‌‎ۀ‎ "ولی" اگر چه در لغت معانی یا کاربردهای گوناگونی دارد مانند: رب، مالک، سید، منعم، معتق، محب، ناصر و متصرف در امور دیگران[۳۷]، ولی به دلایل عقلی و نقلی و نیز به اجماع مسلمانان غیر از سه معنای اخیر قطعاً مقصود نیست و از سه معنای اخیر تنها آخرین معنا می‎تواند در این آیه مقصود باشد[۳۸].

آیه اکمال

مقالهٔ اصلی: آیه اکمال

آیۀ اکمال، بخشی از آیۀ ۳ سورۀ مائده است که به خاطر جمله: ﴿الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ﴾ در آن، به این نام شهرت یافته است. این آیه در روز غدیرخم و پس از ابلاغ ولایت امیرالمؤمنین (ع) به مردم توسّط پیامبر (ص) نازل شد[۳۹].

شیعیان معتقدند آیۀ اکمال دین در روز هجده ذی الحجه سال دهم هجری در محلی به نام غدیر خم نازل شده است. با بررسی فضای حاکم بر نزول آیه، روشن می‌شود که پس از واقعه غدیر خم، به تصریح الهی، کفار از ضربه زدن به اسلام مأیوس شدند؛ در حالی که پیش از آن لحظه‌ای از نابود کردن دین توحید مأیوس نبودند. تصور آنان چنین بود که با از بین رفتن محوریت دین، یعنی شخص پیامبر (ص)، می‌توانند نیات خود را عملی سازند؛ لذا منتظر فرصت بودند تا با رحلت رسول خدا (ص)، اسلام را از مسیر خود به گونه‌ای خارج سازند که دیگر با مطامع آنان ناسازگار نباشد. راهکار الهی در ناامید ساختن چنین پروای خامی، تغییر رهبری دینی از جنبه شخصی به جنبه نوعی و ساختارین بود؛ یعنی از شخص رسول الله (ص) به شجره طیبه امامت و ولایت (ع) منتقل گردد. بدین ترتیب، در روز غدیر خم اکمال دین تحقق یافت[۴۰].

دلالت آیه نمی‌تواند چیزی غیر از اثبات امامت و ولایت امیرالمؤمنین (ع) باشد چراکه توصیف آیه از پیام ابلاغی به یأس کفار، اکمال دین و اتمام نعمت با حمل پیام غدیر، اثبات کنندۀ چیزی غیر از امامت و ولایت امیرالمؤمنین (ع) نخواهد بود[۴۱].

آیه تبلیغ

مقالهٔ اصلی: آیه تبلیغ

آیه ﴿يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ وَإِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ وَاللَّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللَّهَ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الْكَافِرِينَ﴾[۴۲] به آیه تبلیغ مشهور شده است. عالمان شیعه بر این باورند که آیه تبلیغ، در آخرین سال عمر پیامبر و در روز هجدهم ذی‌حجّه یعنی در حجة الوداع نازل شده است و سیاق آن بیانگر این است که پیامبر (ص) از جانب خداوند مأموریت یافته بود مطلب بسیار مهمی را به مردم ابلاغ کند. اهمیت آن تا حدی است که بدون آن، رسالت او ناقص و نامقبول خواهد بود. خداوند به او اطمینان داد که کافران و منافقان از نقشه‌های خود طرفی نخواهند بست و بر او لازم است بدون نگرانی از این جهت مأموریت الهی خویش را ابلاغ کند. بر این اساس، پیامبر (ص) در هجدهم ذی الحجه و در غدیر خم به مأموریت ویژه خود جامه عمل پوشانید و علی (ع) را به عنوان رهبر امت اسلامی پس از خود معرفی کرد.

شیعه معتقد است نزول آیه به خاطر ولایت و جانشینی امیرالمؤمنین (ع) بوده است، ولی اهل سنت منکر این ادعا بوده و معتقدند مأموریتی که در این آیه بر دوش رسول خدا (ص) قرار داده شده مربوط به امامت و ولایت امیرالمؤمنین (ع) نیست، بلکه آیه به این خاطر نازل شد که پیامبر در روز غدیر مردم را به دوستی با امیرالمؤمنین سفارش کند و یا اعلام کند که حضرت در تمام شرایط یار و یاور پیامبر بوده است. اما این فرضیه به سبب ادلۀ عقلی و نقلی قابل پذیریش نیست[۴۳].

منابع

  1.   اراکی، محسن، امامت در قرآن
  2.   حسینی میلانی، سید علی، جواهر الکلام فی معرفة الامامة و الامام ج۲
  3.   حسینی میلانی، سید علی، عصمت از منظر فریقین
  4.   محمدی، رضا، عصمت در قرآن
  5.   محمدی، رضا، امام‌شناسی ۵
  6.   مقامی، مهدی، ولایت و امامت در قرآن
  7.   فاریاب، محمد حسین، معنا و چیستی امامت در قرآن سنت و آثار متکلمان
  8.   فاریاب، محمد حسین، بررسی انطباق شئون امامت در کلام امامیه بر قرآن و سنت
  9.   فاریاب، محمد حسین، عصمت امام
  10.   عبدالمحمدی بنچناری، حسین، بررسی تطبیقی دلالت آیه فاسئلوا أهل الذکر بر مرجعیت علمی اهل بیت، دوفصلنامه پژوهش‌های تفسیر تطبیقی
  11.   سرمدی، محمود، مقاله «آیه سؤال»، دانشنامه معاصر قرآن کریم
  12.   سرمدی، محمود، مقاله «آیه تطهیر»، دانشنامه امام رضا ج۱
  13.   سرمدی، محمود، مقاله «آیه مودت»، دانشنامه معاصر قرآن کریم
  14.   صادقی فدکی، سید عباس، مقاله «آیه تطهیر»، دانشنامه امام رضا ج۱
  15.   ربانی گلپایگانی، علی، امامت اهل بیت
  16.   ربانی گلپایگانی، علی، کلام تطبیقی ج۲
  17.   ربانی گلپایگانی، علی، مقاله «آیه تطهیر»، دانشنامه کلام اسلامی ج۱
  18.   ربانی گلپایگانی، علی، مقاله «آیه ولایت»، دانشنامه کلام اسلامی ج۱
  19.   ربانی گلپایگانی، علی، مقاله «امامت امام علی»، دانشنامه کلام اسلامی ج۱
  20.   خراسانی، علی، مقاله «آیه تبلیغ»، دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱
  21.   فیاض‌بخش و محسنی، ولایت و امامت از منظر عقل و نقل ج۴
  22.   ساعدی، محمد، آیات امامت و ولایت در تفسیر المنار
  23.   صفرزاده، ابراهیم، عصمت امامان از دیدگاه عقل و وحی
  24.   حسن یوسفیان، احمد حسین شریفی، پژوهشی در عصمت معصومان
  25.   زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید ۵ ج۱
  26.   رضوانی، علی اصغر، دانشنامه علمی کلمات امام حسین ج۱
  27.   قدردان قراملکی، محمد حسن، امامت
  28.   ابراهیم‌زاده آملی، عبدالله، امامت و رهبری

پانویس

  1. ↑ «ای مؤمنان، از خداوند فرمان برید و از پیامبر و زمامدارانی که از شمایند فرمانبرداری کنید» سوره نساء، آیه ۵۹.
  2. ↑ «سرور شما تنها خداوند است و پیامبر او و (نیز) آنانند که ایمان آورده‌اند، همان کسان که نماز برپا می‌دارند و در حال رکوع زکات می‌دهند» سوره مائده، آیه ۵۵.
  3. ↑ «و (یاد کن) آنگاه را که پروردگار ابراهیم، او را با کلماتی آزمود و او آنها را به انجام رسانید؛ فرمود: من تو را پیشوای مردم می‌گمارم. (ابراهیم) گفت: و از فرزندانم (چه کس را)؟ فرمود: پیمان من به ستم‌کاران نمی‌رسد» سوره بقره، آیه ۱۲۴.
  4. ↑ ر.ک: تفسیر المیزان، ج۱، ص۲۷۴.
  5. ↑ «آیا آنکه به حقّ رهنمون می‌گردد سزاوارتر است که پیروی شود یا آنکه راه نمی‌یابد مگر آنکه راه برده شود؟» سوره یونس، آیه ۳۵.
  6. ↑ ر.ک: المیزان، ج۱، ص۲۷۳ - ۲۷۴.
  7. ↑ «جز این نیست که خداوند می‌خواهد از شما اهل بیت هر پلیدی را بزداید و شما را به شایستگی پاک گرداند» سوره احزاب، آیه ۳۳.
  8. ↑ «ای پیامبر! آنچه را از پروردگارت به سوی تو فرو فرستاده شده است برسان و اگر نکنی پیام او را نرسانده‌ای» سوره مائده، آیه ۶۷.
  9. ↑ «امروز دینتان را کامل و نعمتم را بر شما تمام کردم و اسلام را (به عنوان) آیین شما پسندیدم» سوره مائده، آیه ۳.
  10. ↑ ابراهیم‌زاده آملی، عبدالله، امامت و رهبری، ص۱۰۴-۱۰۵.
  11. ↑ حسینی میلانی، سید علی، جواهر الکلام فی معرفة الامامة و الامام ج۲، ص ۲۵۲.
  12. ↑ «و (یاد کن) آنگاه را که پروردگار ابراهیم، او را با کلماتی آزمود و او آنها را به انجام رسانید؛ فرمود: من تو را پیشوای مردم می‌گمارم. (ابراهیم) گفت: و از فرزندانم (چه کس را)؟ فرمود: پیمان من به ستم‌کاران نمی‌رسد» سوره بقره، آیه ۱۲۴.
  13. ↑ «من تو را پیشوای مردم می‌گمارم» سوره بقره، آیه ۱۲۴.
  14. ↑ مقامی، مهدی، ولایت و امامت در قرآن، ص۱۳۹-۱۴۱؛ محمدی، رضا، عصمت در قرآن، ص ۴۰-۴۷؛ فاریاب، محمد حسین، معنا و چیستی امامت در قرآن سنت و آثار متکلمان، ص۷۱ و ۱۱۰ ـ ۱۱۱ و ص۲۴۴.
  15. ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۲۱۰-۲۱۱ و ج۱، ص۳۰۳؛ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۲۳، ص۱۷۲.
  16. ↑ حویزی، نورالثقلین، ۱۴۱۵ق، ج۳، ص۵۵؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۱۱، ص۲۴۴.
  17. ↑ حسکانی، شواهد التنزیل، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۴۳۲.
  18. ↑ طباطبائی، سید محمد حسین، المیزان، ج۱۲ ص۲۷۵؛ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۱۱، ص۲۴۲.
  19. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۱۱ ص۲۴۲.
  20. ↑ عبدالمحمدی بنچناری، حسین، بررسی تطبیقی دلالت آیه فاسئلوا أهل الذکر بر مرجعیت علمی اهل بیت؛ سرمدی، محمود، مقاله «آیه سؤال»، دانشنامه معاصر قرآن کریم.
  21. ↑ تفسیر المیزان، ج ۵، ص ۳۹۰.
  22. ↑ ربانی گلپایگانی، علی، امامت اهل بیت، ص۵۲-۶۰ و کلام تطبیقی ج۲، ص ۱۹۲-۲۱۸؛ ساعدی، محمد، آیات امامت و ولایت در تفسیر المنار، ص ۱۷۲؛ صفرزاده، ابراهیم، عصمت امامان از دیدگاه عقل و وحی، ص ۱۷۹-۱۹۰؛ شریفی، احمد حسین، یوسفیان، حسن، پژوهشی در عصمت معصومان ص ۲۸۹-۲۹۸؛ زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید ۵ ج۱، ص ۱۰۷-۱۱۱؛ محمدی، رضا، امام‌شناسی ۵، ص۲۱-۲۳.
  23. ↑ «جز این نیست که خداوند می‌خواهد از شما اهل بیت هر پلیدی را بزداید و شما را به شایستگی پاک گرداند» سوره احزاب، آیه ۳۳.
  24. ↑ ربانی گلپایگانی، علی، مقاله «آیه تطهیر»، دانشنامه کلام اسلامی ج۱، ص ۱۱؛ مقامی، مهدی، ولایت و امامت در قرآن، ص۶۱-۶۳؛ سرمدی، محمود، مقاله «آیه تطهیر»، دانشنامه معاصر قرآن کریم؛ صادقی فدکی، سید عباس، مقاله «آیه تطهیر»، دانشنامه امام رضا ج۱، ص ۲۵۷؛
  25. ↑ «ای کسانی که به آیین اسلام ایمان آورده‌اید، از مخالفت با دستورات خداوند بپرهیزید و با صادقین همراه باشید [از صادیقین پیروی کنید].» سوره توبه، آیه ۱۱۹.
  26. ↑ الالفین، ص ۹۶؛ امامت در بینش اسلامی، ص ۲۵۳.
  27. ↑ ربانی گلپایگانی، علی، امامت اهل بیت، ص ۷۱؛ مقامی، مهدی، ولایت و امامت در قرآن، ص۱۱۹-۱۲۰؛ فاریاب، محمد حسین، عصمت امام، ص ۲۹۸ و ۳۴۷؛ محمدی، رضا، امام‌شناسی ۵، ص۳۹-۴۰؛ زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید ۵ ج۱، ص ۱۲۵-۱۲۹.
  28. ↑ «بنابراین، پس از دست یافتن تو به دانش، به هر کس که با تو به چالش برخیزد؛ بگو: بیایید تا فرزندان خود و فرزندان شما و زنان خود و زنان شما و خودی‌های خویش و خودی‌های شما را فرا خوانیم آنگاه (به درگاه خداوند) زاری کنیم تا لعنت خداوند را بر دروغگویان نهیم» سوره آل عمران، آیه ۶۱.
  29. ↑ صدوق، الامالی، ص۹۳؛ کنز العمال، ج۱۱، ص۶۲۲.
  30. ↑ «قَالَ الْمَأْمُونُ یَوْماً لِلرِّضَا (ع) أَخْبِرْنِی بِأَکْبَرِ فَضِیلَةٍ لِأَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ (ع) یَدُلُّ عَلَیْهَا الْقُرْآنُ قَالَ: فَقَالَ لَهُ الرِّضَا (ع) فَضِیلَةٌ فِی الْمُبَاهَلَةِ...»؛ سلسله مؤلفات شیخ مفید، الفصول المختارة، ج۲، ص۳۸؛ مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج۳۵، ص۲۵۷ ـ ۲۵۸.
  31. ↑ نهج الحق و کشف الصدق، ص۱۷۷.
  32. ↑ مقامی، مهدی، ولایت و امامت در قرآن، ص۸۴ ـ ۹۵.
  33. ↑ «بگو: من هیچ پاداشى از شما برای رسالتم درخواست نمى‌‌کنم جز دوست داشتن نزدیکانم اهل بیتم‌» سوره شوری، آیه ۲۳.
  34. ↑ ربانی گلپایگانی، علی، امامت اهل بیت، ص ۹۹-۱۱۳؛ سرمدی، محمود، مقاله «آیه مودت»، دانشنامه معاصر قرآن کریم.
  35. ↑ حسینی میلانی، سید علی، عصمت از منظر فریقین ص ۱۵۳؛ رضوانی، علی اصغر، دانشنامه علمی کلمات امام حسین ج۱، ص۲۶۲ ـ ۲۶۴.
  36. ↑ «سرور شما تنها خداوند است و پیامبر او و (نیز) آنانند که ایمان آورده‌اند، همان کسان که نماز برپا می‌دارند و در حال رکوع زکات می‌دهند» سوره مائده، آیه ۵۵.
  37. ↑ لسان العرب، ج۱۵، ص۲۸۱ـ۲۸۳؛ أقرب الموارد، ج۲، ص۱۴۷۸.
  38. ↑ اراکی، محسن، امامت در قرآن، ص۸۳-۸۴؛ ربانی گلپایگانی، علی، مقاله «آیه ولایت»، دانشنامه کلام اسلامی ج۱، ص۱۰۶-۱۱۱؛ مقامی، مهدی، ولایت و امامت در قرآن، ص۱۵-۱۶؛ فاریاب، محمد حسین، بررسی انطباق شئون امامت در کلام امامیه بر قرآن و سنت، ص۱۸۵ ـ ۱۸۸.
  39. ↑ محمدی، رضا، امام‌شناسی، ص۳۸-۳۹.
  40. ↑ فیاض‌بخش و محسنی، ولایت و امامت از منظر عقل و نقل ج۴، ص ۳۰۱.
  41. ↑ ر.ک: قدردان قراملکی، محمد حسن، امامت، ص۲۱۳ - ۲۲۲.
  42. ↑ «ای پیامبر! آنچه را از پروردگارت به سوی تو فرو فرستاده شده است برسان و اگر نکنی پیام او را نرسانده‌ای؛ و خداوند تو را از (گزند) مردم در پناه می‌گیرد، خداوند گروه کافران را راهنمایی نمی‌کند» سوره مائده، آیه ۶۷.
  43. ↑ ر.ک: اراکی، محسن، امامت در قرآن، ص ۹۳-۹۶؛ ربانی گلپایگانی، علی، مقاله «امامت امام علی»، دانشنامه کلام اسلامی ج۱، ص ۴۵۰؛ خراسانی، علی، مقاله «آیه تبلیغ»، دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱، ص۴۲۱.
برگرفته از «https://fa.imamatpedia.com/w/index.php?title=اثبات_امامت_امام_علی_در_قرآن&oldid=1323863»