نقش مردم در زمینه‌سازی ظهور: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
(←مقدمه) |
||
| (۲۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{ | {{مدخل مرتبط | ||
| موضوع مرتبط = زمینه‌سازی برای ظهور امام مهدی | |||
= | | عنوان مدخل = | ||
| مداخل مرتبط = | |||
| پرسش مرتبط = امام مهدی (پرسش) | |||
}} | |||
==پرسش مستقیم== | == مقدمه == | ||
درباره اینکه آیا [[اختیار]] و [[اراده]] [[آدمی]] و [[تکامل]] یافتن شخصیت فردی و [[اجتماعی]] او در تحقق ظهور دخیل است یا خیر، دو دیدگاه اساسی وجود دارد: | |||
# تنها خواست و [[اراده الهی]]، در تحقق ظهور دخالت دارد، بی‌آنکه عامل [[انسانی]] کوچک‌ترین نقشی داشته باشد. شاید مستند این دیدگاه تمسک به برخی [[روایات]] باشد؛ از جمله در روایتی از [[امام صادق]]{{ع}} آمده است: {{متن حدیث|إِنَّ اللَّهَ لَا یَعْجَلُ لِعَجَلَةِ الْعِبَادِ إِنَّ لِهَذَا الْأَمْرِ غَایَةً یُنْتَهَی إِلَیْهَا فَلَوْ قَدْ بَلَغُوهَا لَمْ یَسْتَقْدِمُوا سَاعَةً وَ لَمْ یَسْتَأْخِرُوا}}؛ «[[خداوند]] به دلیل تعجیل [[بندگان]]، [[شتاب]] نخواهد کرد. همانا برای این امر پایانی است که به آن منتهی می‌شود. چون آن پایان فرارسد، لحظه‌ای پیش و تأخیری نخواهد»<ref>بحار الأنوار، ج ۵۲، ص۱۱۸؛ کافی، ج ۱، ص۳۶۹، ح ۷.</ref>. | |||
# افزون‌بر اراده الهی، عامل انسانی نیز در ظهور تأثیرگذار است؛ زیرا [[انتظار]] مورد تأکید [[معصومان]]{{ع}}، [[انتظار پویا]]، سازنده و حرکت‌‌آفرین است و نه انتظاری خاموش که منجر به فرار از [[تکلیف]] فردی و مسئولیت‌های اجتماعی می‌شود. مستند این دیدگاه آیاتی همچون {{متن قرآن|إِنَّ اللَّهَ لَا يُغَيِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّى يُغَيِّرُوا مَا بِأَنْفُسِهِمْ}}<ref>«خداوند وضع هیچ مردمی را دگرگون نکند، مگر آنکه آن مردم، خود، آن را دگرگون کنند» سوره رعد، آیه ۱۱.</ref> است<ref>[[بهروز محمدی منفرد|محمدی منفرد، بهروز]]، [[مهدویت (کتاب)|مهدویت]]، ص۶۰-۶۲.</ref>. | |||
حال کدام دیدگاه به [[حق]] و واقعیت نزدیک‌تر است؟ به نظر می‌رسد این اختلاف‌نظر به [[اختلاف]] بر [[تفسیر]] مفهوم «[[انتظار فرج]]» و برداشت‌های مختلف از آموزه «[[انتظار ظهور امام مهدی]]» است. [[پیروان]] نظریه‌های «انتظار خاموش»<ref>ر.ک: [[انتظار خاموش به چه معناست؟ (پرسش)|انتظار خاموش به چه معناست؟]].</ref>؛ یعنی تنها علت ظهور را اراده و [[مشیت الهی]] است یا «[[انتظار مذهب احتراز]]»<ref>ر.ک: [[انتظار مذهب احتراز به چه معناست؟ (پرسش)|انتظار مذهب احتراز به چه معناست؟]].</ref>؛ یعنی افراد هیچ تحرکی نداشته باشند و [[منتظر]] بمانند تا [[امام]] ظهور کند یا نظریه «مشغول بودن به وظایف فردی و نه [[اجتماعی]]»<ref>ر.ک: [[انتظار ویرانگر به چه معناست؟ (پرسش)|انتظار ویرانگر به چه معناست؟]].</ref> و امثال آنها، قطعاً نقشی برای تأثیرگذاری [[انسان]] فرد یا انسان [[جامعه]] به تعجیل یا تأخیر فرج [[آل محمد]]{{صل}} قائل نخواهند بود. اما [[پیروان]] نظریه دیگر که استناد اصلی آنان [[آموزه‌های قرآنی]] و [[روایی]] و [[ادله عقلی]] است [[معتقد]] به [[انتظار سازنده]]، پویا و تغییرآفرین به سمت [[رشد]] و تعالی فرد و جامعه هستند. این دیدگاه بر اساس یکی از [[سنت‌های الهی]] مورد تأکید [[قرآن کریم]] [[استوار]] است. مفاد این سنّتِ غیرقابل [[تغییر]] [[خدای متعال]]، در [[آیه]] {{متن قرآن|إِنَّ اللَّهَ لَا يُغَيِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّى يُغَيِّرُوا مَا بِأَنْفُسِهِمْ}}<ref>«خداوند وضع هیچ مردمی را دگرگون نکند، مگر آنکه آن مردم، خود، آن را دگرگون کنند» سوره رعد، آیه۱۱.</ref> بیان شده است. این آیه با صراحت و روشنی، راه‌های غیرعادی و [[معجزه‌آسا]] را [[نفی]] کرده، و اعلام می‌دارد هرگز [[خداوند]] اوضاع و احوال را به سود [[مردم]] عوض نمی‌کند مگر زمانی که آنها آنچه مربوط به خودشان است (از جمله: [[اخلاق]]، روحیه‌ها، ملکات، جهت‌ها، [[نیت‌ها]] و غیره) عوض کنند. رابطه [[سنت‌ها]] با [[اراده]] و [[رفتار فردی]] و اجتماعی [[انسان‌ها]] مورد تأکید [[آیات]] فراوان است. علاوه بر آیه مذکور، میتوان به آیه {{متن قرآن|ظَهَرَ الْفَسَادُ فِي الْبَرِّ وَالْبَحْرِ بِمَا كَسَبَتْ أَيْدِي النَّاسِ لِيُذِيقَهُمْ بَعْضَ الَّذِي عَمِلُوا لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ}}<ref>«بر اثر آنچه مردم کرده‌اند، فساد در خشکی و دریا آشکار گشته است، تا (خداوند، کیفر) برخی از آنچه کرده‌اند به آنان بچشاند، باشد که باز گردند» سوره روم، آیه ۴۱.</ref> نیز اشاره کرد. این بیانات [[قرآنی]] نشان می‌دهد که سنت‌ها متأثر از [[رفتار]] و [[اراده انسانی]] است<ref>ر.ک: [[مرتضی مطهری|مطهری، مرتضی]]، [[حماسه حسینی ج۲ (کتاب)|حماسه حسینی]]، ص۲۲۲، ۲۲۳؛ [[آشنایی با قرآن ج۳ (کتاب)|آشنایی با قرآن ج۳]]، ص۲۲۹؛ [[غلام حیدر کوشا|کوشا، غلام حیدر]]، [[پژوهشی در الگوی مطالعه سنت‌های اجتماعی در قرآن (مقاله)|پژوهشی در الگوی مطالعه سنت‌های اجتماعی در قرآن]]، ص۳۳-۵۶.</ref>. | |||
به اجمال باید گفت که [[قرآن]] بسیاری از رخدادها را به خواست و نحوه عملکرد [[انسان‌ها]] مربوط می‌سازد و مقتضای [[عبرت]] و [[سیر]] و نظر، که در [[آیات]] تأکید شده است نیز مختار بودن [[انسان]] در قبال [[سنن]] است<ref>[[غلام حیدر کوشا|کوشا، غلام حیدر]]، [[پژوهشی در الگوی مطالعه سنت‌های اجتماعی در قرآن (مقاله)|پژوهشی در الگوی مطالعه سنت‌های اجتماعی در قرآن]]، ص۳۳-۵۶.</ref>. ازاین‌رو، میتوان تلاش انسان‌ها و [[اراده]] و [[اختیار]] آنها در تحقق ظهور، مسئله‌ای تاثیرگذار است و هرچه تلاش بیشتر و آمادگی زودتری به دست آید، ظهور نیز زودتر رخ می‌دهد<ref>ر.ک: [[سید مسعود پورسیدآقایی|پورسیدآقایی، سید مسعود]]، [[زمینه‌سازی ظهور (مقاله)|زمینه‌سازی ظهور]]، ص۲۰، ۲۱.</ref>. بنابراین، افزون‌بر [[وابستگی]] [[ظهور امام مهدی]] به تعدادی از شرایط [[الهی]]، مواردی وجود دارند که تحقق آنها منوط به فرد و [[جامعه انسانی]] است و شرایط الهی بدون تحقق آنها ـ طبق [[سنت الهی]] مذکور ـ محقق نخواهد شد. این شرایط [[انسانی]] همان است که گاهی از آنها به «آمادگی و [[زمینه‌سازی ظهور]]» یا «[[انتظار سازنده]]» یا «وظایف منتظران راستین» تعبیر می‌شود. | |||
شرایط انسانی ظهور فراهم نخواهد شد مگر اینکه جامعه منتظران تمامی وظایف الهی خود را برای دستیابی به [[اهداف انتظار]] محقق سازند. این [[وظایف]] را میتوان براساس آن اهداف این‌گونه دسته‌بندی کرد: | |||
# [[وظایف عام نسبت به امام مهدی]]: مانند: [[شناخت]] او؛ و [[ولایت‌پذیری]] از او؛ یعنی: انحصار [[ایمان به امامت]] و [[ولایت]] او؛ [[محبت]] و [[مودت]] او؛ [[اطاعت]] و [[نصرت]] او و اقتدا به سنت و [[سیره]] او. همچنین: [[تبری]] از [[طاغوت]] و [[دشمنان]] او. | |||
# [[وظایف خاص نسبت به امام مهدی]]: مانند: آمادگی و [[زمینه‌سازی برای ظهور]] او (که شامل اصلاح فرد و [[جامعه]] در همه عرصه‌های [[فکری]] ـ [[فرهنگی]]، [[روحی]] ـ روانی، [[اخلاقی]] ـ [[رفتاری]]، [[سیاسی]]، [[اقتصادی]]، نظامی و غیره)؛ [[استقامت]] و صبر بر سختی‌های دوران غیبت او؛ پیروی از نواب عام او (فقهای جامع الشرایط). | |||
# به دست آوردن ارکان [[انتظار راستین]]: یعنی: [[اعتراض به وضع موجود]]؛ [[آگاهی از وضع مطلوب]]؛ [[اعتقاد به تحقق وضع مطلوب]]؛ [[امید]] و [[اشتیاق به وضع مطلوب]] و [[اقدام برای تحقق وضع مطلوب]]. | |||
# عمل به وظایف الهی نسبت به ولایت با مؤمنان: مانند: [[امر به معروف و نهی از منکر]]؛ [[دعا]] برای [[مؤمنان]]؛ رفع همّ و غمّ مؤمنان؛ یاری‌رسانی به مؤمنان؛ نزدیک کردن مؤمنان به [[امام]]. | |||
# عمل به وظایف الهی نسبت به [[امت اسلامی]]: مانند: [[حفظ]] و تحکیم اتحاد در امت اسلامی. | |||
این به معنای داشتن انتظاری زنده و سازنده است. در پیِ این [[انتظار]]، تحولی چشمگیر در خودسازی فردی و زمینه‌سازی [[اجتماعی]] رخ خواهد داد؛ آن [[یاران]] [[بصیر]] و [[مخلص]] گرد هم خواهند آمد و آن پذیرش عمومی جهانی اندک‌اندک مهیا خواهد شد. | |||
== نتیجه == | |||
پدیدآمدن ظهور موعود [[منجی]] ـ به‌عنوان بزرگ‌ترین [[دگرگونی]] اجتماعی، با گستره جهانی، که [[بشریت]] چشم به راه آن است ـ به فراهم‌شدن زمینه‌ها و مقدماتی بستگی دارد که عوامل [[انسانی]] و آمادگی اوضاع اجتماعی، بخشی مهم از این بسترها و زمینه‌هاست. به عبارت دیگر [[امام مهدی]]{{ع}}، هم آمدنی است و هم آوردنی؛ آمدنی است چون [[خدای متعال]] هرگاه [[اراده]] کند، با توجه به شرایط [[جامعه]] و مناسب بودن زمینه‌ها، [[اذن]] ظهور و [[قیام]] را صادر خواهد کرد؛ و آوردنی است چون این [[انسان‌ها]] هستند که بایستی زمینه‌ها و بسترهای فردی و اجتماعی مناسب را برای [[ظهور امام مهدی]]{{ع}} فراهم کنند<ref>ر.ک: [[رحیم کارگر|کارگر، رحیم]]؛ [[مهدویت دوران ظهور (کتاب)|مهدویت دوران ظهور]]، ص۳۷ ـ ۳۹.</ref>. | |||
== پرسش مستقیم == | |||
* [[امام مهدی آمدنی است یا آوردنی؟ نقش مردم در زمینه‌سازی ظهور چیست؟ (پرسش)]] | * [[امام مهدی آمدنی است یا آوردنی؟ نقش مردم در زمینه‌سازی ظهور چیست؟ (پرسش)]] | ||
== پرسش‌های وابسته == | |||
{{پرسمان انتظار فرج}} | {{پرسمان انتظار فرج}} | ||
==منابع== | == منابع == | ||
{{ | {{منابع}} | ||
# [[پرونده:1368961.jpg|22px]] [[مرتضی مطهری|مطهری، مرتضی]]، [[حماسه حسینی ج۲ (کتاب)|'''حماسه حسینی''']] | |||
# [[پرونده: | # [[پرونده:1368997.jpg|22px]] [[مرتضی مطهری|مطهری، مرتضی]]، [[آشنایی با قرآن ج۳ (کتاب)|'''آشنایی با قرآن''']] | ||
# [[پرونده:1368997.jpg|22px]][[مرتضی مطهری|مطهری، مرتضی]]،[[آشنایی با قرآن ج۳ (کتاب)|'''آشنایی با قرآن''']] | # [[پرونده:151744.jpg|22px]] [[غلام حیدر کوشا|کوشا، غلام حیدر]]، [[پژوهشی در الگوی مطالعه سنت‌های اجتماعی در قرآن (مقاله)|'''پژوهشی در الگوی مطالعه سنت‌های اجتماعی در قرآن''']] | ||
# [[پرونده:151744.jpg|22px]][[غلام حیدر کوشا|کوشا، غلام حیدر]]، [[پژوهشی در الگوی مطالعه سنت‌های اجتماعی در قرآن (مقاله)|'''پژوهشی در الگوی مطالعه سنت‌های اجتماعی در قرآن''']] | # [[پرونده:مشرق موعود.jpg|22px]] [[سید مسعود پورسیدآقایی|پورسیدآقایی، سید مسعود]]، [[زمینه‌سازی ظهور (مقاله)|'''زمینه‌سازی ظهور''']] | ||
# [[پرونده:مشرق موعود.jpg|22px]][[سید مسعود | # [[پرونده:10605600800.jpg|22px]] [[رحیم کارگر|کارگر، رحیم]]؛ [[مهدویت دوران ظهور (کتاب)|'''مهدویت دوران ظهور''']] | ||
# [[پرونده:10605600800.jpg|22px]][[رحیم کارگر|کارگر، رحیم]]؛ [[مهدویت دوران ظهور (کتاب)|'''مهدویت دوران ظهور''']] | # [[پرونده:13681034.jpg|22px]] [[بهروز محمدی منفرد|محمدی منفرد، بهروز]]؛ [[مهدویت - محمدی منفرد (کتاب)|'''مهدویت''']] | ||
# [[پرونده: | {{پایان منابع}} | ||
{{پایان | |||
{{ | == پانویس == | ||
{{پانویس}} | |||
[[رده: | [[رده:ظهور امام مهدی]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱ اکتبر ۲۰۲۴، ساعت ۰۹:۵۸
این مدخل زیرشاخهٔ بحث زمینه‌سازی برای ظهور امام مهدی است. مدخل مرتبط ندارد پرسش‌های مرتبط با این مدخل را ببینیدمقدمه
درباره اینکه آیا اختیار و اراده آدمی و تکامل یافتن شخصیت فردی و اجتماعی او در تحقق ظهور دخیل است یا خیر، دو دیدگاه اساسی وجود دارد:
- تنها خواست و اراده الهی، در تحقق ظهور دخالت دارد، بی‌آنکه عامل انسانی کوچک‌ترین نقشی داشته باشد. شاید مستند این دیدگاه تمسک به برخی روایات باشد؛ از جمله در روایتی از امام صادق(ع) آمده است: «إِنَّ اللَّهَ لَا یَعْجَلُ لِعَجَلَةِ الْعِبَادِ إِنَّ لِهَذَا الْأَمْرِ غَایَةً یُنْتَهَی إِلَیْهَا فَلَوْ قَدْ بَلَغُوهَا لَمْ یَسْتَقْدِمُوا سَاعَةً وَ لَمْ یَسْتَأْخِرُوا»؛ «خداوند به دلیل تعجیل بندگان، شتاب نخواهد کرد. همانا برای این امر پایانی است که به آن منتهی می‌شود. چون آن پایان فرارسد، لحظه‌ای پیش و تأخیری نخواهد»[۱].
- افزون‌بر اراده الهی، عامل انسانی نیز در ظهور تأثیرگذار است؛ زیرا انتظار مورد تأکید معصومان(ع)، انتظار پویا، سازنده و حرکت‌‌آفرین است و نه انتظاری خاموش که منجر به فرار از تکلیف فردی و مسئولیت‌های اجتماعی می‌شود. مستند این دیدگاه آیاتی همچون ﴿إِنَّ اللَّهَ لَا يُغَيِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّى يُغَيِّرُوا مَا بِأَنْفُسِهِمْ﴾[۲] است[۳].
حال کدام دیدگاه به حق و واقعیت نزدیک‌تر است؟ به نظر می‌رسد این اختلاف‌نظر به اختلاف بر تفسیر مفهوم «انتظار فرج» و برداشت‌های مختلف از آموزه «انتظار ظهور امام مهدی» است. پیروان نظریه‌های «انتظار خاموش»[۴]؛ یعنی تنها علت ظهور را اراده و مشیت الهی است یا «انتظار مذهب احتراز»[۵]؛ یعنی افراد هیچ تحرکی نداشته باشند و منتظر بمانند تا امام ظهور کند یا نظریه «مشغول بودن به وظایف فردی و نه اجتماعی»[۶] و امثال آنها، قطعاً نقشی برای تأثیرگذاری انسان فرد یا انسان جامعه به تعجیل یا تأخیر فرج آل محمد(ص) قائل نخواهند بود. اما پیروان نظریه دیگر که استناد اصلی آنان آموزه‌های قرآنی و روایی و ادله عقلی است معتقد به انتظار سازنده، پویا و تغییرآفرین به سمت رشد و تعالی فرد و جامعه هستند. این دیدگاه بر اساس یکی از سنت‌های الهی مورد تأکید قرآن کریم استوار است. مفاد این سنّتِ غیرقابل تغییر خدای متعال، در آیه ﴿إِنَّ اللَّهَ لَا يُغَيِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّى يُغَيِّرُوا مَا بِأَنْفُسِهِمْ﴾[۷] بیان شده است. این آیه با صراحت و روشنی، راه‌های غیرعادی و معجزه‌آسا را نفی کرده، و اعلام می‌دارد هرگز خداوند اوضاع و احوال را به سود مردم عوض نمی‌کند مگر زمانی که آنها آنچه مربوط به خودشان است (از جمله: اخلاق، روحیه‌ها، ملکات، جهت‌ها، نیت‌ها و غیره) عوض کنند. رابطه سنت‌ها با اراده و رفتار فردی و اجتماعی انسان‌ها مورد تأکید آیات فراوان است. علاوه بر آیه مذکور، میتوان به آیه ﴿ظَهَرَ الْفَسَادُ فِي الْبَرِّ وَالْبَحْرِ بِمَا كَسَبَتْ أَيْدِي النَّاسِ لِيُذِيقَهُمْ بَعْضَ الَّذِي عَمِلُوا لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ﴾[۸] نیز اشاره کرد. این بیانات قرآنی نشان می‌دهد که سنت‌ها متأثر از رفتار و اراده انسانی است[۹].
به اجمال باید گفت که قرآن بسیاری از رخدادها را به خواست و نحوه عملکرد انسان‌ها مربوط می‌سازد و مقتضای عبرت و سیر و نظر، که در آیات تأکید شده است نیز مختار بودن انسان در قبال سنن است[۱۰]. ازاین‌رو، میتوان تلاش انسان‌ها و اراده و اختیار آنها در تحقق ظهور، مسئله‌ای تاثیرگذار است و هرچه تلاش بیشتر و آمادگی زودتری به دست آید، ظهور نیز زودتر رخ می‌دهد[۱۱]. بنابراین، افزون‌بر وابستگی ظهور امام مهدی به تعدادی از شرایط الهی، مواردی وجود دارند که تحقق آنها منوط به فرد و جامعه انسانی است و شرایط الهی بدون تحقق آنها ـ طبق سنت الهی مذکور ـ محقق نخواهد شد. این شرایط انسانی همان است که گاهی از آنها به «آمادگی و زمینه‌سازی ظهور» یا «انتظار سازنده» یا «وظایف منتظران راستین» تعبیر می‌شود.
شرایط انسانی ظهور فراهم نخواهد شد مگر اینکه جامعه منتظران تمامی وظایف الهی خود را برای دستیابی به اهداف انتظار محقق سازند. این وظایف را میتوان براساس آن اهداف این‌گونه دسته‌بندی کرد:
- وظایف عام نسبت به امام مهدی: مانند: شناخت او؛ و ولایت‌پذیری از او؛ یعنی: انحصار ایمان به امامت و ولایت او؛ محبت و مودت او؛ اطاعت و نصرت او و اقتدا به سنت و سیره او. همچنین: تبری از طاغوت و دشمنان او.
- وظایف خاص نسبت به امام مهدی: مانند: آمادگی و زمینه‌سازی برای ظهور او (که شامل اصلاح فرد و جامعه در همه عرصه‌های فکری ـ فرهنگی، روحی ـ روانی، اخلاقی ـ رفتاری، سیاسی، اقتصادی، نظامی و غیره)؛ استقامت و صبر بر سختی‌های دوران غیبت او؛ پیروی از نواب عام او (فقهای جامع الشرایط).
- به دست آوردن ارکان انتظار راستین: یعنی: اعتراض به وضع موجود؛ آگاهی از وضع مطلوب؛ اعتقاد به تحقق وضع مطلوب؛ امید و اشتیاق به وضع مطلوب و اقدام برای تحقق وضع مطلوب.
- عمل به وظایف الهی نسبت به ولایت با مؤمنان: مانند: امر به معروف و نهی از منکر؛ دعا برای مؤمنان؛ رفع همّ و غمّ مؤمنان؛ یاری‌رسانی به مؤمنان؛ نزدیک کردن مؤمنان به امام.
- عمل به وظایف الهی نسبت به امت اسلامی: مانند: حفظ و تحکیم اتحاد در امت اسلامی.
این به معنای داشتن انتظاری زنده و سازنده است. در پیِ این انتظار، تحولی چشمگیر در خودسازی فردی و زمینه‌سازی اجتماعی رخ خواهد داد؛ آن یاران بصیر و مخلص گرد هم خواهند آمد و آن پذیرش عمومی جهانی اندک‌اندک مهیا خواهد شد.
نتیجه
پدیدآمدن ظهور موعود منجی ـ به‌عنوان بزرگ‌ترین دگرگونی اجتماعی، با گستره جهانی، که بشریت چشم به راه آن است ـ به فراهم‌شدن زمینه‌ها و مقدماتی بستگی دارد که عوامل انسانی و آمادگی اوضاع اجتماعی، بخشی مهم از این بسترها و زمینه‌هاست. به عبارت دیگر امام مهدی(ع)، هم آمدنی است و هم آوردنی؛ آمدنی است چون خدای متعال هرگاه اراده کند، با توجه به شرایط جامعه و مناسب بودن زمینه‌ها، اذن ظهور و قیام را صادر خواهد کرد؛ و آوردنی است چون این انسان‌ها هستند که بایستی زمینه‌ها و بسترهای فردی و اجتماعی مناسب را برای ظهور امام مهدی(ع) فراهم کنند[۱۲].
پرسش مستقیم
پرسش‌های وابسته
- معنای انتظار چیست؟ (پرسش)
- منظور از انتظار به معنای عام چیست؟ (پرسش)
- منظور از انتظار به معنای خاص چیست؟ (پرسش)
- ارکان انتظار چیست؟ (پرسش)
- عناصر و اجزاء انتظار چیستند؟ (پرسش)
- هدف از انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
- انتظار فرج چه ضرورتی دارد؟ (پرسش)
- آیا مسئله انتظار قابل تحقق است؟ (پرسش)
- جایگاه انتظار در مکاتب فکری غیر دینی چیست؟ (پرسش)
- نقش انتظار در حرکت توحیدی چیست؟ (پرسش)
- انواع انتظار چیست؟ (پرسش)
- شدت انتظار شخص منتظر چگونه در آرزوها و دعاهای او تجلی پیدا می‌کند؟ (پرسش)
- لوازم انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه اهل سنت درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه آیین بودا درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
- آیا جنیان در انتظار منجی موعود هستند؟ (پرسش)
- آیا فرشتگان در انتظار منجی موعود هستند؟ (پرسش)
- چرا گفته می‌شود امام مهدی منتظر ظهور است؟ (پرسش)
- دلایل انتظار فرج و امید به آینده چیست؟ (پرسش)
- آیا شیعیان در امر انتظار عجول و شتاب‌زده هستند؟ (پرسش)
- آیا مسئله انتظار سبب فراگیری ظلم و ستم می‌شود؟ (پرسش)
- آیا مسئله انتظار سبب تعطیلی احکام اسلامی می‌شود؟ (پرسش)
- آیا اندیشه انتظار موعود در امت‌های پیشین بوده است؟ (پرسش)
- آیا انتظار در میان ادیان و ملل گوناگون سابقه‌ای دارد؟ (پرسش)
- منشأ نگاه عامیانه به ظهور منجی چیست؟ (پرسش)
- آفات نگاه عامیانه به ظهور منجی چیست؟ (پرسش)
- گونه‌های احادیث درباره انتظار چیستند؟ (پرسش)
- نمادهای انتظار چیستند؟ (پرسش)
- آیا دعای ندبه از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
- آیا دعای عهد از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
- آیا زیارت آل یاسین از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
- آیا مسجد جمکران از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
- آیا مسجد کوفه از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
- آیا مسجد صعصعه از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
- آیا مسجد سهله از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
- آیا عید نیمه شعبان از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
- آیا روز جمعه از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
- چرا کسانی که انتظار امام مهدی را می‌کشیده‌اند بعد از ظهور به مخالفت با ایشان برمی‌خیزند؟ (پرسش)
- ویژگی‌های اعتراض به وضع موجود در راستای انتظار امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- شیوه ابراز اعتراض به وضع موجود در راستای انتظار امام مهدی چگونه است؟ (پرسش)
- منظور از عمومیت انتظار چیست؟ (پرسش)
- مبانی اشتیاق به فرج چیست؟ (پرسش)
- چگونه میتوان انتظار را در جامعه ترویج داد؟ (پرسش)
- آیا مراد از انتظار تنها انتظار قلبی است؟ (پرسش)
- منظور از انتظار، انتظار فردی است یا انتظار امت؟ (پرسش)
- منظور از انتظار امام و امت چیست؟ (پرسش)
- شرایط انتظار واقعی چیست؟ (پرسش)
- انتظار عملی به چه معناست؟ (پرسش)
- آیا انتظار مذهب اعتراض است؟ (پرسش)
- آیا انتظار به معنای گوشه‌گیری و احتراز است؟ (پرسش)
- آیا انتظار فرج مورد اتفاق همه مسلمین است؟ (پرسش)
- مسئولیت اجتماعی مسلمین درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
- کامل‌ترین شکل انتظار عملی برای مقدمه ظهور امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- انتظار فرج با سرنوشت بشریت چه پیوندی دارد؟ (پرسش)
- مقصود از انتظار مسیحا چیست؟ (پرسش)
- منظور از انتظار ویرانگر چیست؟ (پرسش)
- منظور از انتظار سازنده چیست؟ (پرسش)
- منظور از انتظار مسئولانه چیست؟ (پرسش)
- منظور از انتظار غیر مسئولانه چیست؟ (پرسش)
- انواع برداشت از انتظار چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه شیعه درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه آیین زرتشت درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه آیین هندو درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه یهود درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه مسیحیت درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
- برداشت‌های نادرست از انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
- علت برداشت‌های انحرافی از انتظار چیست؟ (پرسش)
- آیا انتظار امام مهدی واجب است؟ (پرسش)
- عوامل ایجاد کننده انتظار چیستند؟ (پرسش)
- لوازم تعریف انتظار چیست؟ (پرسش)
- نقطه مقابل انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
- رابطه انتظار با شدت گرفتاری‌ها چیست؟ (پرسش)
- امام مهدی منتظر چه چیزی است؟ (پرسش)
- آیا انتظار فرج باید با قصد قربت باشد؟ (پرسش)
- مراتب انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
- رابطه محبت با انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
- بالاترین درجه انتظار فرج امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- مشاهده وقوع ظلم در زمین چگونه انتظار فرج را در مؤمن تشدید می‌کند؟ (پرسش)
- چه رابطه‌ای میان انتظار فرج و ایمان وجود دارد؟ (پرسش)
- انتظار منجی در ادوار مختلف دعوت‌های الهی چه معنایی داشته است؟ (پرسش)
- اندیشه انتظار موعود در اسلام چگونه است؟ (پرسش)
- آیا انتظار فرج افضل الاعمال است؟ (پرسش)
- انتظار فرج چیست و چرا بهترین عمل خوانده شده است؟ (پرسش)
- برداشت‌های نادرست از انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
- آیا مکاتب فلسفی نیز انتظار فرج را امری ارزشی میدانند؟ (پرسش)
- آیا در کتاب مقدس یهود سخن از انتظار فرج به میان آمده است؟ (پرسش)
- مقصود از روایات مطلق در باب انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
- چه امتیازی در انتظار منجی موجود است؟ (پرسش)
- آیا تأخیر در فرج موجب قساوت قلب می‌شود؟ (پرسش)
- آیا انتظار طولانی فرج خسته کننده و ملالتآور است؟ (پرسش)
- علت سختی انتظار چیست و چرا میگویند انتظار زیباست؟ زیبایی انتظار در چیست؟ (پرسش)
- امام مهدی در قبال منتظران و شیعیان چه عنایاتی دارند؟ (پرسش)
- منتظران امام مهدی که در قرنهای گذشته بدون پاین انتظارشان فوت کرده‌اند؛ چه تضمینی وجود دارد که انتظار ما به ثمر برسد؟ (پرسش)
- آیا انتظار موجب انفعال جامعه نمی‌شود؟ (پرسش)
- فرج مردم جهان در چیست و چرا انتظار فرج فضیلت و ارزش بیشتری دارد؟ (پرسش)
- خاستگاه و منشأ اصلی انتظار ظهور «مصلح و نجاتدهنده بزرگ» چیست؟ (پرسش)
- دعا برای تعجیل فرج چه تأثیری در فرج شیعیان دارد؟ (پرسش)
- دعای اللهم کن لولیک الحجه بن الحسن به چه منظوری خوانده می‌شود؟ (پرسش)
- آیات مربوط به ظهور و انتظار کدامند؟ (پرسش)
- انتظار در دیگر روزهای سال چگونه معنا پیدا می‌کند؟ (پرسش)
- رابطه انتظار با بهداشت روان چیست؟ (پرسش)
- رابطه انتظار با آینده جهان چیست؟ (پرسش)
- فلسفه انتظار چیست؟ (پرسش)
- باور به ظهور امام مهدی چگونه عامل پایداری و استقامت شیعه می‌شود؟ (پرسش)
- انتظار فرج چه فضیلتی دارد؟ (پرسش)
- جایگاه انتظار در فرهنگ شیعه چیست؟ (پرسش)
- چرا انتظار اهمیت و جایگاه ویژه و برجسته‌ای دارد؟ (پرسش)
- چرا انتظار فرج افضل اعمال است؟ (پرسش)
- ویژگی‌های منتظران واقعی در دوران غیبت چیست؟ (پرسش)
- انتظارات امام مهدی از منتظران چیست؟ (پرسش)
- چه نوع انتظاری راجح است؟ (پرسش)
- دانش آموزان چگونه باید منتظر امام مهدی باشند؟ (پرسش)
- رضایت امام مهدی از چه راهی به دست می‌آید؟ (پرسش)
- آیا شیعیان و منتظران ظهور افزون‌بر وظایف فردی و دینی تکالیف سیاسی و اجتماعی نیز دارند؟ (پرسش)
- آیا برای منتظر واقعی بودن اقدام‌های سیاسی و اجتماعی خاصی باید انجام داد؟ (پرسش)
- وظایف ما در دوران غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- چه تناسبی میان انتظار موعود و مبارزه با فساد وجود دارد؟ آیا انتظار به معنای ساکت ماندن نیست؟ (پرسش)
- چه مقام و منزلتی در روایات برای منتظران بیان شده است؟ (پرسش)
- جامعه منتظر دارای چه ویژگی‌هایی است؟ (پرسش)
- انتظارات امام مهدی از منتظران چیست؟ (پرسش)
- صرفنظر از وظایف شخصی در قبال امام مهدی وظایف خود انسان منتظر به‌طور کلی چیست؟ (پرسش)
- منتظران برجسته همچون علما باید چه عملکردی داشته باشند؟ (پرسش)
- منتظران راستین امام مهدی دارای چه فضیلت و منزلتی هستند؟
- منتظران برجسته همچون علما باید چه عملکردی داشته باشند؟ (پرسش)
- در روایات چه پاداشی برای منتظران امام مهدی بیان شده است؟ (پرسش)
- ویژگی‌های منتظران واقعی در این دوران چیست؟ (پرسش)
- آیا تنها انتظار فرج برای ظهور امام مهدی کافی است؟ (پرسش)
- ویژگی‌های انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
- ویژگی‌های فرهنگ انتظار در ابعاد اعتقادی چیست؟ (پرسش)
- ویژگی‌های فرهنگ انتظار در ابعاد علمی و اخلاقی چیست؟ (پرسش)
- فواید و آثار انتظار چیست؟ (پرسش)
- آثار فردی انتظار امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- آثار اجتماعی انتظار امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- آثار تربیتی انتظار چیست؟ (پرسش)
- چرا انتظار فرج امام مهدی موجب گشایش می‌شود؟ (پرسش)
- عنصر انتظار چگونه در آمادگی نظامی منتظران تأثیر دارد؟ (پرسش)
- چگونه روحیه انتظار را در خود تقویت کنیم؟ (پرسش)
- آیا انتظار فرج منشأ فرج‌های مادی برای منتظر خواهد بود؟ (پرسش)
- انتظار چه ابعادی دارد؟ (پرسش)
- ابعاد اعتقادی انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
- ابعاد عملی انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
منابع
پانویس
- ↑ بحار الأنوار، ج ۵۲، ص۱۱۸؛ کافی، ج ۱، ص۳۶۹، ح ۷.
- ↑ «خداوند وضع هیچ مردمی را دگرگون نکند، مگر آنکه آن مردم، خود، آن را دگرگون کنند» سوره رعد، آیه ۱۱.
- ↑ محمدی منفرد، بهروز، مهدویت، ص۶۰-۶۲.
- ↑ ر.ک: انتظار خاموش به چه معناست؟.
- ↑ ر.ک: انتظار مذهب احتراز به چه معناست؟.
- ↑ ر.ک: انتظار ویرانگر به چه معناست؟.
- ↑ «خداوند وضع هیچ مردمی را دگرگون نکند، مگر آنکه آن مردم، خود، آن را دگرگون کنند» سوره رعد، آیه۱۱.
- ↑ «بر اثر آنچه مردم کرده‌اند، فساد در خشکی و دریا آشکار گشته است، تا (خداوند، کیفر) برخی از آنچه کرده‌اند به آنان بچشاند، باشد که باز گردند» سوره روم، آیه ۴۱.
- ↑ ر.ک: مطهری، مرتضی، حماسه حسینی، ص۲۲۲، ۲۲۳؛ آشنایی با قرآن ج۳، ص۲۲۹؛ کوشا، غلام حیدر، پژوهشی در الگوی مطالعه سنت‌های اجتماعی در قرآن، ص۳۳-۵۶.
- ↑ کوشا، غلام حیدر، پژوهشی در الگوی مطالعه سنت‌های اجتماعی در قرآن، ص۳۳-۵۶.
- ↑ ر.ک: پورسیدآقایی، سید مسعود، زمینه‌سازی ظهور، ص۲۰، ۲۱.
- ↑ ر.ک: کارگر، رحیم؛ مهدویت دوران ظهور، ص۳۷ ـ ۳۹.