آراستگی و پیراستگی در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - '"]]، دائر' به '»، [[دائر') |
|||
| (۳۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۶ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{ | {{مدخل مرتبط | ||
| موضوع مرتبط = آراستگی و پیراستگی | |||
| عنوان مدخل = آراستگی و پیراستگی | |||
| مداخل مرتبط = [[آراستگی و پیراستگی در قرآن]] - [[آراستگی و پیراستگی در فقه اسلامی]] - [[آراستگی و پیراستگی در جامعه‌شناسی اسلامی]] - [[آراستگی و پیراستگی در معارف دعا و زیارات]] - [[آراستگی و پیراستگی در معارف و سیره نبوی]] - [[آراستگی و پیراستگی در معارف و سیره فاطمی]] - [[آراستگی و پیراستگی در معارف و سیره سجادی]] - [[آراستگی و پیراستگی در معارف و سیره رضوی]] | |||
| پرسش مرتبط = | |||
}} | |||
==مقدمه== | == مقدمه == | ||
[[تزیین]] از ریشه "ز ـ ی ـ ن"، در مقابل شین <ref>تهذیب‌اللغه، ج۱۳، ص۲۵۵؛ مقاییس اللغه، ج۳، ص۴۱؛ التحقیق، ج۴، ص۳۲۸، "زین".</ref> و به معنای آراستن و [[زیبا]] جلوه دادن <ref> لغت نامه، ج۴، ص۵۸۷۳.</ref> است و برای بهره‌مندی از اشیا صورت می‌گیرد <ref> موسوعة اخلاق القرآن، ج۵، ص۶۶.</ref> و | [[تزیین]] از ریشه "ز ـ ی ـ ن"، در مقابل شین<ref>تهذیب‌اللغه، ج۱۳، ص۲۵۵؛ مقاییس اللغه، ج۳، ص۴۱؛ التحقیق، ج۴، ص۳۲۸، "زین".</ref> و به معنای آراستن و [[زیبا]] جلوه دادن<ref> لغت نامه، ج۴، ص۵۸۷۳.</ref> است و برای بهره‌مندی از اشیا صورت می‌گیرد<ref> موسوعة اخلاق القرآن، ج۵، ص۶۶.</ref> و انگیزه آن در [[انسان]] حب نفس و خوش آمدن از چیزی است<ref>التحقیق، ج۴، ص۳۳۱، "زین".</ref>.<ref>[[ابوالفضل خوش منش|خوش منش، ابوالفضل]]، [[تزیین - خوش‌منش (مقاله)|مقاله «تزیین»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۷ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم ج۷]]، ص ۵۰۴.</ref> | ||
[[زیور]]، [[زینت]]، [[آرایش]]، به معنی آراستن و جلوه دادن است که مشتقات آن در [[قرآن]] به صورت زَیَّن، زیَّنُوا، زَیَّنّا (ماضی)؛ اُزَیِّنَنَّ (مضارع معلوم)؛ زُیِّنَ (ماضی مجهول)، استعمال شده است. تَزَیُّن، مصدر باب تفعّل نیز به معنی خود آراستن، زینت به خود گرفتن و ماضی معلوم آن به صورت: اِزَّیَّنَتْ آمده است. | |||
زینه، نیز به معنی زیور، آرایش یا آنچه باعث [[زیبایی]] می‌شود در [[قرآن کریم]] در مورد [[ستارگان]]، موجودات طبیعی روی [[زمین]]، طلا، [[مال]]، [[پول]]، [[لباس]]، بدن، زیور [[زنان]] به کار رفته است. {{متن قرآن|يَوْمُ الزِّينَةِ}}<ref>«روز (جشن) «آرایش»» سوره طه، آیه ۵۹.</ref> نیز، در قرآن به عنوان نام یکی از [[اعیاد]] [[فرعونیان]] آمده است. راغب گوید: زینت [[حقیقی]] آن است که [[آراستگی]] [[انسان]] را در تمام حالات در [[دنیا]] و [[آخرت]] موجب گردد. به طور کلی زینت بر سه قسم است: | |||
# زینت [[نفسانی]] و [[باطنی]]، مانند. [[علوم]] و [[عقاید]] صحیح و درست، چنان که فرموده است: {{متن قرآن|حَبَّبَ إِلَيْكُمُ الْإِيمَانَ وَزَيَّنَهُ فِي قُلُوبِكُمْ}}<ref>«امّا خداوند ایمان را در نظر شما محبوب ساخت و آن را در دل‌های شما آراست» سوره حجرات، آیه ۷.</ref>. | |||
# زینت جسمی و بدنی، مانند نیرومندی و بلندی قامت. | |||
# زینت خارجی، مانند مال و جاه و مقام: {{متن قرآن|فَخَرَجَ عَلَى قَوْمِهِ فِي زِينَتِهِ}}<ref>«آنگاه با زیورهایش در پیش قوم خویش آشکار شد» سوره قصص، آیه ۷۹.</ref>؛ {{متن قرآن|قُلْ مَنْ حَرَّمَ زِينَةَ اللَّهِ الَّتِي أَخْرَجَ لِعِبَادِهِ وَالطَّيِّبَاتِ مِنَ الرِّزْقِ}}<ref>«بگو: چه کسی زیوری را که خداوند برای بندگانش پدید آورده و (نیز) روزی‌های پاکیزه را، حرام کرده است؟» سوره اعراف، آیه ۳۲.</ref>؛ {{متن قرآن|الْمَالُ وَالْبَنُونَ زِينَةُ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا}}<ref>«دارایی و پسران زیور زندگی دنیایند» سوره کهف، آیه ۴۶.</ref>. در قرآن گاهی [[تزیین]] به [[خدا]] نسبت داده شده مانند: {{متن قرآن| زَيَّنَهُ فِي قُلُوبِكُمْ}}<ref>«و آن را در دل‌های شما آراست» سوره حجرات، آیه ۷.</ref>؛{{متن قرآن|زَيَّنَّا لَهُمْ أَعْمَالَهُمْ}}<ref>«کارهای کسانی را که به جهان واپسین ایمان ندارند در نظرشان آراسته‌ایم» سوره نمل، آیه ۴.</ref> و گاهی نیز فاعل آن ذکر نشده است مانند: {{متن قرآن|زُيِّنَ لِلَّذِينَ كَفَرُوا الْحَيَاةُ الدُّنْيَا}}<ref>«زندگانی این جهان برای کافران آراسته شده است» سوره بقره، آیه ۲۱۲.</ref> [[زینت]] در [[آیه]]{{متن قرآن|زَيَّنَّا السَّمَاءَ الدُّنْيَا بِمَصَابِيحَ}}<ref>«و آسمان نزدیک‌تر را به چراغ‌هایی (از ستارگان) آراستیم» سوره فصلت، آیه ۱۲.</ref>. ممکن است مقصود از آن، زینت ظاهری [[آسمان]] باشد که با چشم برای عموم قابل [[رؤیت]] است و نیز ممکن است مقصود، [[نظام]] دقیق حرکت [[ستارگان]] باشد که فقط عده‌ای آن را [[درک]] می‌کنند. [[آیات]]: {{متن قرآن|إِنَّا زَيَّنَّا السَّمَاءَ الدُّنْيَا بِزِينَةٍ الْكَوَاكِبِ}}<ref>«ما آسمان نزدیک‌تر را به آرایه ستارگان، آراسته‌ایم» سوره صافات، آیه ۶.</ref> و {{متن قرآن|وَزَيَّنَّاهَا لِلنَّاظِرِينَ}}<ref>«و آن را برای بینندگان آراسته‌ایم» سوره حجر، آیه ۱۶.</ref> نیز، به همین معناست<ref>[[محمد علی کوشا|کوشا، محمد علی]]، [[تزیین - کوشا (مقاله)|مقاله «تزیین»]]، [[دانشنامه معاصر قرآن کریم (کتاب)|دانشنامه معاصر قرآن کریم]]، ص۴۳۴ – ۴۳۶.</ref>. | |||
مفهوم [[ | == تزیین در قرآن == | ||
مفهوم [[تزیین]] در [[قرآن‌کریم]] با تعابیری گوناگون بیان شده و ریشه‌های اصلی این تعابیر، زین، حَلْی، [[جمال]] و زُخْرُف است. مشتقات و صیغه‌های به کار رفته از این ریشه‌ها در [[قرآن]] نیز به ۷۰ مورد می‌رسد<ref>ر.ک: المعجم المفهرس، "زین".</ref> حلی در [[حقیقت]] [[زینت]] ظاهری و عرضی است که چیزی بدان آراسته می‌شود<ref>التحقیق، ج۲، ۲۷۵، "حلی".</ref> و هم در [[آیات]] مربوط به [[دنیا]] {{متن قرآن|وَهُوَ الَّذِي سَخَّرَ الْبَحْرَ لِتَأْكُلُوا مِنْهُ لَحْمًا طَرِيًّا وَتَسْتَخْرِجُوا مِنْهُ حِلْيَةً تَلْبَسُونَهَا وَتَرَى الْفُلْكَ مَوَاخِرَ فِيهِ وَلِتَبْتَغُوا مِنْ فَضْلِهِ وَلَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ}}<ref>«و اوست که دریا را رام (شما) کرد تا از آن گوشتی تر و تازه بخورید و از آن زیوری (چون مروارید) بیرون آورید که آن را می‌پوشید و کشتی‌ها را در آن می‌نگری که آب شکاف‌اند و (چنین کرد) تا از بخشش او (روزی خود را) فرا چنگ آورید و باشد که سپاس گزارید» سوره نحل، آیه ۱۴.</ref> و هم در [[آیات]] مربوط به [[آخرت]] {{متن قرآن|أُولَئِكَ لَهُمْ جَنَّاتُ عَدْنٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهِمُ الْأَنْهَارُ يُحَلَّوْنَ فِيهَا مِنْ أَسَاوِرَ مِنْ ذَهَبٍ وَيَلْبَسُونَ ثِيَابًا خُضْرًا مِنْ سُنْدُسٍ وَإِسْتَبْرَقٍ مُتَّكِئِينَ فِيهَا عَلَى الْأَرَائِكِ نِعْمَ الثَّوَابُ وَحَسُنَتْ مُرْتَفَقًا}}<ref>«آنان بهشت‌هایی جاویدان خواهند داشت که از بن (کاخ‌های) آنان، جویبارها روان است؛ در آنجا به دستبندهایی زرّین آراسته می‌گردند و جامه‌هایی سبز از دیبای نازک و دیبای ستبر می‌پوشند در حالی که بر تخت‌ها پشت می‌دهند؛ آن پاداش، خوب و (آن بهشت) آسایشگاهی نیکوست» سوره کهف، آیه ۳۱.</ref> به کار رفته است. | |||
در | زخرف از تعابیری است که در قالب منفی یا به معنای [[زیبایی]] ناپایدار در [[قرآن]] به کار رفته است. {{متن قرآن|وَكَذَلِكَ جَعَلْنَا لِكُلِّ نَبِيٍّ عَدُوًّا شَيَاطِينَ الْإِنْسِ وَالْجِنِّ يُوحِي بَعْضُهُمْ إِلَى بَعْضٍ زُخْرُفَ الْقَوْلِ غُرُورًا وَلَوْ شَاءَ رَبُّكَ مَا فَعَلُوهُ فَذَرْهُمْ وَمَا يَفْتَرُونَ}}<ref>«و بدین‌گونه برای هر پیامبری دشمنی از شیطان‌های آدمی و پری قرار دادیم که برخی به برخی دیگر یکدیگر، به فریب سخنان آراسته الهام می‌کنند و اگر پروردگار تو می‌خواست آن (کار) را نمی‌کردند پس آنان را با دروغی که می‌بافند واگذار» سوره انعام، آیه ۱۱۲.</ref> مفهوم [[غرور]] در تعبیری همانند {{متن قرآن|وَغَرَّتْهُمُ الْحَيَاةُ الدُّنْيَا}}<ref>\۱زندگانی دنیا آنان را فریفت» سوره انعام، آیه ۷۰.</ref> نیز به آراسته شدن [[ناشایست]] و از روی [[باطل]] باز می‌گردد.<ref>التبیان، ج۴، ص۴۱۷.</ref> اسناد تسویل به نفس و [[شیطان]] نیز در [[قرآن‌کریم]] بیانگر آراستن از نوع منفی است که در آیاتی همچون {{متن قرآن|وَجَاءُوا عَلَى قَمِيصِهِ بِدَمٍ كَذِبٍ قَالَ بَلْ سَوَّلَتْ لَكُمْ أَنْفُسُكُمْ أَمْرًا فَصَبْرٌ جَمِيلٌ وَاللَّهُ الْمُسْتَعَانُ عَلَى مَا تَصِفُونَ}}<ref>«و خونی دروغین را بر پیراهن او آوردند؛ (یعقوب) گفت: (نه چنین است که می‌گویید) بلکه (هوای) نفستان کاری را در چشمتان آراست، اکنون (کار من) شکیبی نیکوست و بر آنچه وصف می‌کنید از خداوند باید یاری جست» سوره یوسف، آیه ۱۸.</ref>، {{متن قرآن|إِنَّ الَّذِينَ ارْتَدُّوا عَلَى أَدْبَارِهِمْ مِنْ بَعْدِ مَا تَبَيَّنَ لَهُمُ الْهُدَى الشَّيْطَانُ سَوَّلَ لَهُمْ وَأَمْلَى لَهُمْ}}<ref>«بی‌گمان، شیطان (کفر را) در چشم آنان که به گذشته خود- پس از آنکه رهنمود برایشان روشن شد- بازگشتند، آراست و به آنان میدان داد» سوره محمد، آیه ۲۵.</ref> دیده می‌شود. | ||
در [[ | مفهوم [[تبرّج]] نیز در [[ارتباط]] با اظهار زینتهای [[زنان]] در برابر نامحرمان به این موضوع [[ارتباط]] دارد. آراستن اشیا گاه سبب بهره‌گیری [[انسان]] از [[دنیا]] برای رسیدن به [[آخرت]] و کسب [[رضایت الهی]] است و گاه قلبها را [[گمراه]] کرده، آنها را از ذکر [[خداوند]] دور می‌کند،<ref>المیزان، ج۳، ص۹۷.</ref> بر این اساس عامل [[تزیین]] در پاره‌ای از [[آیات قرآنی]]، [[خداوند متعال]] {{متن قرآن|إِنَّ الَّذِينَ لَا يُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ زَيَّنَّا لَهُمْ أَعْمَالَهُمْ فَهُمْ يَعْمَهُونَ}}<ref>«کارهای کسانی را که به جهان واپسین ایمان ندارند در نظرشان آراسته‌ایم از این رو آنان سرگشته‌اند» سوره نمل، آیه ۴.</ref> و در پاره‌ای دیگر، [[شیطان]] معرفی شده است. {{متن قرآن|وَإِذْ زَيَّنَ لَهُمُ الشَّيْطَانُ أَعْمَالَهُمْ وَقَالَ لَا غَالِبَ لَكُمُ الْيَوْمَ مِنَ النَّاسِ وَإِنِّي جَارٌ لَكُمْ فَلَمَّا تَرَاءَتِ الْفِئَتَانِ نَكَصَ عَلَى عَقِبَيْهِ وَقَالَ إِنِّي بَرِيءٌ مِنْكُمْ إِنِّي أَرَى مَا لَا تَرَوْنَ إِنِّي أَخَافُ اللَّهَ وَاللَّهُ شَدِيدُ الْعِقَابِ}}<ref>«و (یاد کن) آنگاه را که شیطان کردارهای آنان را (در چشمشان) آراست و گفت: امروز هیچ‌یک از مردم بر شما پیروز نخواهد شد و من پناه‌دهنده شمایم و چون دو دسته رویاروی شدند پشت کرد و گفت: من از شما بیزارم، من چیزی می‌بینم که شما نمی‌بینید، من از خداوند می‌هراس» سوره انفال، آیه ۴۸.</ref>، {{متن قرآن|قَالَ رَبِّ بِمَا أَغْوَيْتَنِي لَأُزَيِّنَنَّ لَهُمْ فِي الْأَرْضِ وَلَأُغْوِيَنَّهُمْ أَجْمَعِينَ}}<ref>«گفت: پروردگارا! برای آنکه مرا بیراه نهادی، در زمین (بدی‌ها را) در دید آنها خواهم آراست و همگان را از راه به در خواهم برد» سوره حجر، آیه ۳۹.</ref> [[شیطان]] پس از [[آفرینش انسان]] از [[امر الهی]] [[تمرد]]، و [[سوگند]] یاد کرد که او و تمامی فرزندانش را از [[راه]] آراستن زشتیها در نظر آنها [[اغوا]] کند. {{متن قرآن| إِذْ قَالَ رَبُّكَ لِلْمَلائِكَةِ إِنِّي خَالِقٌ بَشَرًا مِن طِينٍ فَإِذَا سَوَّيْتُهُ وَنَفَخْتُ فِيهِ مِن رُّوحِي فَقَعُوا لَهُ سَاجِدِينَ فَسَجَدَ الْمَلائِكَةُ كُلُّهُمْ أَجْمَعُونَ إِلاَّ إِبْلِيسَ اسْتَكْبَرَ وَكَانَ مِنْ الْكَافِرِينَ قَالَ يَا إِبْلِيسُ مَا مَنَعَكَ أَن تَسْجُدَ لِمَا خَلَقْتُ بِيَدَيَّ أَسْتَكْبَرْتَ أَمْ كُنتَ مِنَ الْعَالِينَ قَالَ أَنَا خَيْرٌ مِّنْهُ خَلَقْتَنِي مِن نَّارٍ وَخَلَقْتَهُ مِن طِينٍ قَالَ فَاخْرُجْ مِنْهَا فَإِنَّكَ رَجِيمٌ وَإِنَّ عَلَيْكَ لَعْنَتِي إِلَى يَوْمِ الدِّينِ قَالَ رَبِّ فَأَنظِرْنِي إِلَى يَوْمِ يُبْعَثُونَ قَالَ فَإِنَّكَ مِنَ الْمُنظَرِينَ إِلَى يَوْمِ الْوَقْتِ الْمَعْلُومِ قَالَ فَبِعِزَّتِكَ لَأُغْوِيَنَّهُمْ أَجْمَعِينَ إِلاَّ عِبَادَكَ مِنْهُمُ الْمُخْلَصِينَ}}<ref>«آنگاه پروردگارت به فرشتگان گفت: من بر آنم بشری از گل بیافرینم پس، هنگامی که او را باندام برآوردم و در او از روان خود دمیدم برای او به فروتنی درافتید! آنگاه، همه فرشتگان، همگان فروتنی کردند، جز ابلیس که سرکشی کرد و از کافران بود. فرمود: ای ابلیس! چه چیز تو را از فروتنی برای چیزی که به دست خویش آفریدم، باز داشت؟ سرکشی کردی یا از والا رتبگانی؟ گفت: من از او بهترم، مرا از آتش آفریدی و او را از گل. فرمود: از اینجا بیرون رو که تو رانده‌ای. و لعنت من تا روز پاداش و کیفر بر تو باد! گفت: پروردگارا! پس به من تا روزی که (همگان) برانگیخته می‌گردند مهلت ده! فرمود: تو از مهلت یافتگانی، تا روز آن هنگام معیّن. گفت: به ارجمندی تو سوگند که همگی آنان را گمراه خواهم کرد. مگر از میان آنان بندگان نابت را.» سوره ص، آیه ۷۱-۸۳.</ref>؛ {{متن قرآن| وَإِذْ قَالَ رَبُّكَ لِلْمَلائِكَةِ إِنِّي خَالِقٌ بَشَرًا مِّن صَلْصَالٍ مِّنْ حَمَإٍ مَّسْنُونٍ فَإِذَا سَوَّيْتُهُ وَنَفَخْتُ فِيهِ مِن رُّوحِي فَقَعُواْ لَهُ سَاجِدِينَ فَسَجَدَ الْمَلائِكَةُ كُلُّهُمْ أَجْمَعُونَ إِلاَّ إِبْلِيسَ أَبَى أَن يَكُونَ مَعَ السَّاجِدِينَ قَالَ يَا إِبْلِيسُ مَا لَكَ أَلاَّ تَكُونَ مَعَ السَّاجِدِينَ قَالَ لَمْ أَكُن لِّأَسْجُدَ لِبَشَرٍ خَلَقْتَهُ مِن صَلْصَالٍ مِّنْ حَمَإٍ مَّسْنُونٍ قَالَ فَاخْرُجْ مِنْهَا فَإِنَّكَ رَجِيمٌ وَإِنَّ عَلَيْكَ اللَّعْنَةَ إِلَى يَوْمِ الدِّينِ قَالَ رَبِّ فَأَنظِرْنِي إِلَى يَوْمِ يُبْعَثُونَ قَالَ فَإِنَّكَ مِنَ الْمُنظَرِينَ إِلَى يَوْمِ الْوَقْتِ الْمَعْلُومِ قَالَ رَبِّ بِمَا أَغْوَيْتَنِي لأُزَيِّنَنَّ لَهُمْ فِي الأَرْضِ وَلأُغْوِيَنَّهُمْ أَجْمَعِينَ إِلاَّ عِبَادَكَ مِنْهُمُ الْمُخْلَصِينَ }}<ref>«و (یاد کن) آنگاه را که پروردگارت به فرشتگان فرمود: من بر آنم بشری از گلی خشک برآمده از لایی بویناک، بیافرینم؛ پس هنگامی که او را باندام برآوردم و در او از روان خویش دمیدم، برای او به فروتنی در افتید! آنگاه همه فرشتگان، همگان فروتنی کردند؛ جز ابلیس که از بودن با فروتنان خودداری ورزید. فرمود: ای ابلیس! تو را چه می‌شود که با فروتنان نیستی؟ گفت: سر آن ندارم که برای بشری فروتنی کنم که او را از گلی خشک برآمده از لایی بویناک آفریده‌ای. فرمود: پس از آن (بهشت) بیرون رو که تو رانده‌ای؛ و تا روز پاداش و کیفر بر تو نفرین باد! گفت: پروردگارا! پس تا روزی که (همگان) برانگیخته می‌شوند، مرا مهلت ده! فرمود: اینک تو از مهلت یافتگانی! تا روز آن هنگام معیّن. گفت: پروردگارا! برای آنکه مرا بیراه نهادی، در زمین (بدی‌ها را) در دید آنها خواهم آراست و همگان را از راه به در خواهم برد. بجز از میان آنان بندگان نابت را.» سوره حجر، آیه ۲۸-۴۰.</ref> در [[بهشت]] نیز با گفته‌های خود، خوردن از شجره را در نظر [[آدم]] و [[همسر]] وی آراست<ref>جامع البیان، ج۱، ص۳۴۰.</ref>. | ||
در پاره‌ای از [[آیات]]، [[افعال]] مربوط به [[تزیین]] بدون ذکر فاعل آمده‌اند {{متن قرآن|زُيِّنَ لِلَّذِينَ كَفَرُوا الْحَيَاةُ الدُّنْيَا وَيَسْخَرُونَ مِنَ الَّذِينَ آمَنُوا وَالَّذِينَ اتَّقَوْا فَوْقَهُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَاللَّهُ يَرْزُقُ مَنْ يَشَاءُ بِغَيْرِ حِسَابٍ}}<ref>«زندگانی این جهان برای کافران آراسته شده است و (آنان) مؤمنان را به ریشخند می‌گیرند اما پرهیزگاران در روز رستخیز از آنان فراترند و خداوند به هر کس بخواهد بی‌شمار روزی می‌رساند» سوره بقره، آیه ۲۱۲.</ref>؛ {{متن قرآن|زُيِّنَ لِلنَّاسِ حُبُّ الشَّهَوَاتِ مِنَ النِّسَاءِ وَالْبَنِينَ وَالْقَنَاطِيرِ الْمُقَنْطَرَةِ مِنَ الذَّهَبِ وَالْفِضَّةِ وَالْخَيْلِ الْمُسَوَّمَةِ وَالْأَنْعَامِ وَالْحَرْثِ ذَلِكَ مَتَاعُ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَاللَّهُ عِنْدَهُ حُسْنُ الْمَآبِ}}<ref>«دوستداری خواستنی‌ها از زنان و فرزندان و دارایی‌های فراوان انباشته از زر و سیم و اسب‌های نشاندار و چارپایان و کشتزاران، برای مردم آراستگی یافته است؛ اینها سرمایه زندگی نزدیک‌تر (در این جهان) است و خداوند است که نکوفرجامی، (تنها) نزد او است» سوره آل عمران، آیه ۱۴.</ref> که برخی [[خداوند متعال]] را [[تزیین]] کننده دانسته‌اند، زیرا او [[شهوت]] و متعلقات آن را [[آفریده]] و از لذتی که در نیل به آن متعلقات پدید می‌آید باخبر بوده و نیل به آن لذتها را نیز روا‌دانسته است؛<ref>التفسیر الکبیر، ج۷، ص۲۰۸.</ref> اما به گفته [[طبرسی]]<ref>مجمع‌البیان، ج۲، ص۵۴۱.</ref> و [[طباطبایی]]<ref>المیزان، ج۳، ص۹۷ ـ ۹۸.</ref> تزیین‌کننده، [\۱شیطان]] است و این [[عقیده]] با شیوه بیان <ref> المیزان، ج۳، ص۹۷ ـ ۹۸.</ref> و نیز [[حکمت الهی]] تناسب بیشتری‌دارد،<ref> المیزان، ج۳، ص۹۶.</ref> به هر حال [[خداوند]] با اسناد زیباییهای [[جهان]] به خود بر [[حکمت]] و [[عنایت]] خود [[استدلال]] کرده است <ref>نثر طوبی، ج۱، ص‌ص۳۳۹، "زین".</ref> و تزیین‌های [[شیطان]] را نیز می‌توان از این باب که [[خداوند]] تنها [[آفریدگار]] و مبدأ [[آفرینش]] در [[جهان]] است به او اسناد داد.<ref>ر. ک: التفسیرالکبیر، ج۷، ص۲۰۷ ـ ۲۰۸؛ المیزان، ج۳، ص۹۷.</ref> [[رسول اکرم]] {{صل}} نیز [[دنیا]] را سبز و [[زیبا]] نامیدند که [[خداوند]] [[انسان‌ها]] را [[وارث]] آن قرار داده تا ببیند چگونه عمل می‌کنند.<ref>جامع‌البیان، ج۱۵، ص۲۴۴.</ref> جدای از زینتهای طبیعی و [[تکوینی]] در برخی [[آیات]] نیز از [[تزیین]] و آراستن [[روحی]] {{متن قرآن|يَا بَنِي آدَمَ قَدْ أَنْزَلْنَا عَلَيْكُمْ لِبَاسًا يُوَارِي سَوْآتِكُمْ وَرِيشًا وَلِبَاسُ التَّقْوَى ذَلِكَ خَيْرٌ ذَلِكَ مِنْ آيَاتِ اللَّهِ لَعَلَّهُمْ يَذَّكَّرُونَ}}<ref>«ای فرزندان آدم! برای شما جامه‌ای را فرو فرستاده‌ایم که شرمگاه‌های شما را می‌پوشاند و (نیز) جامه‌ای را که زینت است و لباس پرهیزگاری، باری، بهتر است؛ این از آیات خداوند است باشد که آنان در یاد گیرند» سوره اعراف، آیه ۲۶.</ref>، {{متن قرآن|وَاعْلَمُوا أَنَّ فِيكُمْ رَسُولَ اللَّهِ لَوْ يُطِيعُكُمْ فِي كَثِيرٍ مِنَ الْأَمْرِ لَعَنِتُّمْ وَلَكِنَّ اللَّهَ حَبَّبَ إِلَيْكُمُ الْإِيمَانَ وَزَيَّنَهُ فِي قُلُوبِكُمْ وَكَرَّهَ إِلَيْكُمُ الْكُفْرَ وَالْفُسُوقَ وَالْعِصْيَانَ أُولَئِكَ هُمُ الرَّاشِدُونَ}}<ref>«و بدانید که فرستاده خداوند در میان شماست، اگر در بسیاری از کارها از شما پیروی کند به سختی می‌افتید امّا خداوند ایمان را در نظر شما محبوب ساخت و آن را در دل‌های شما آراست و کفر و بزهکاری و سرکشی را در نظر شما ناپسند گردانید؛ آنانند که راهدانند» سوره حجرات، آیه ۷.</ref><ref>نک: فقه القرآن، ج۱، ص۹۵.</ref> و بدنی {{متن قرآن|يَا بَنِي آدَمَ خُذُوا زِينَتَكُمْ عِنْدَ كُلِّ مَسْجِدٍ وَكُلُوا وَاشْرَبُوا وَلَا تُسْرِفُوا إِنَّهُ لَا يُحِبُّ الْمُسْرِفِينَ}}<ref>«ای فرزندان آدم! در هر نمازگاهی زیور خود را بردارید و بخورید و بیاشامید و گزافکاری نکنید که او گزافکاران را دوست نمی‌دارد» سوره اعراف، آیه ۳۱.</ref><ref>نک: تفسیر عیاشی، ج۲، ص۱۲.</ref> یاد شده و گاه از برخی آرایش‌ها و ابراز زینتها {{متن قرآن| وَقُل لِّلْمُؤْمِنَاتِ يَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ وَيَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ وَلا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلاَّ مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَلْيَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلَى جُيُوبِهِنَّ وَلا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلاَّ لِبُعُولَتِهِنَّ أَوْ آبَائِهِنَّ أَوْ آبَاء بُعُولَتِهِنَّ أَوْ أَبْنَائِهِنَّ أَوْ أَبْنَاء بُعُولَتِهِنَّ أَوْ إِخْوَانِهِنَّ أَوْ بَنِي إِخْوَانِهِنَّ أَوْ بَنِي أَخَوَاتِهِنَّ أَوْ نِسَائِهِنَّ أَوْ مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُهُنَّ أَوِ التَّابِعِينَ غَيْرِ أُولِي الإِرْبَةِ مِنَ الرِّجَالِ أَوِ الطِّفْلِ الَّذِينَ لَمْ يَظْهَرُوا عَلَى عَوْرَاتِ النِّسَاء وَلا يَضْرِبْنَ بِأَرْجُلِهِنَّ لِيُعْلَمَ مَا يُخْفِينَ مِن زِينَتِهِنَّ وَتُوبُوا إِلَى اللَّهِ جَمِيعًا أَيُّهَا الْمُؤْمِنُونَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ}}<ref>«و به زنان مؤمن بگو دیدگان (از نگاه حرام) فرو دارند و پاکدامنی ورزند و زیور خود را آشکار نگردانند مگر آنچه از آن، که خود پیداست و باید روسری‌هایشان را بر گریبان خویش افکنند و زیور خود را آشکار نگردانند جز بر شوهرانشان یا پدرانشان یا پدران شوهرانشان یا پسرانشان یا پسران شوهرانشان یا برادرانشان یا پسران برادرانشان یا پسران خواهرانشان یا زنان (هم آیین) شان یا کنیزهاشان یا مردان وابسته‌ای که نیاز (به زن) ندارند یا کودکانی که از شرمگاه‌های زنان آگاهی ندارند و چنان پا نکوبند که آنچه از زیورشان پوشیده می‌دارند آشکار گردد و همگان ای مؤمنان! به درگاه خداوند توبه کنید، باشد که رستگار گردید» سوره نور، آیه ۳۱.</ref> [[نهی]] شده است. | |||
در | |||
در [[متون مقدس]] [[ادیان پیشین]] نیز به موضوع [[تزیین]] پرداخته شده است. مطالعه [[تاریخ]] [[بنی‌اسرائیل]] این [[قوم]] را دارای تعلقی شدید به [[زیور]] بستن نشان می‌دهد.<ref> قاموس کتاب مقدس، ص۴۵۴.</ref> [[قرآن]] نیز این [[واقعیت]] را [[تأیید]] می‌کند. {{متن قرآن| وَنَادَى فِرْعَوْنُ فِي قَوْمِهِ قَالَ يَا قَوْمِ أَلَيْسَ لِي مُلْكُ مِصْرَ وَهَذِهِ الأَنْهَارُ تَجْرِي مِن تَحْتِي أَفَلا تُبْصِرُونَ أَمْ أَنَا خَيْرٌ مِّنْ هَذَا الَّذِي هُوَ مَهِينٌ وَلا يَكَادُ يُبِينُ فَلَوْلا أُلْقِيَ عَلَيْهِ أَسْوِرَةٌ مِّن ذَهَبٍ أَوْ جَاءَ مَعَهُ الْمَلائِكَةُ مُقْتَرِنِينَ }}<ref>«و فرعون در میان قوم خود بانگ برداشت و گفت: ای قوم من! آیا پادشاهی مصر از آن من نیست در حالی که این جویبارها از زیر (کاخ) من روان است؟ آیا نمی‌بینید؟ بلکه من از این کس بهترم که خوارمایه است و به درستی نمی‌تواند سخن گوید. پس چرا دستبندهایی زرّین برای او فرو نیفکنده‌اند یا فرشتگان، دوشادوش با او نیامده‌اند؟» سوره زخرف، آیه ۵۱-۵۳.</ref>؛ {{متن قرآن|وَاتَّخَذَ قَوْمُ مُوسَى مِنْ بَعْدِهِ مِنْ حُلِيِّهِمْ عِجْلًا جَسَدًا لَهُ خُوَارٌ أَلَمْ يَرَوْا أَنَّهُ لَا يُكَلِّمُهُمْ وَلَا يَهْدِيهِمْ سَبِيلًا اتَّخَذُوهُ وَكَانُوا ظَالِمِينَ}}<ref>«و قوم موسی در نبود او، از زیورهای (زراندود) خود گوساله‌ای ساختند، پیکری که بانگی داشت، آیا ندیدند که با آنان سخن نمی‌گوید و راهی به آنان نمی‌نماید؟ آن را (به پرستش) گرفتند و ستمکار بودند» سوره اعراف، آیه ۱۴۸.</ref>؛ {{متن قرآن|فَخَرَجَ عَلَى قَوْمِهِ فِي زِينَتِهِ قَالَ الَّذِينَ يُرِيدُونَ الْحَيَاةَ الدُّنْيَا يَا لَيْتَ لَنَا مِثْلَ مَا أُوتِيَ قَارُونُ إِنَّهُ لَذُو حَظٍّ عَظِيمٍ}}<ref>«آنگاه با زیورهایش در پیش قوم خویش آشکار شد؛ کسانی که زندگی این جهان را می‌خواستند گفتند: ای کاش ما نیز همانند آنچه به قارون داده شده است می‌داشتیم، بی‌گمان او را بهره‌ای سترگ است» سوره قصص، آیه ۷۹.</ref>، {{متن قرآن|وَقَالَ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ وَيْلَكُمْ ثَوَابُ اللَّهِ خَيْرٌ لِمَنْ آمَنَ وَعَمِلَ صَالِحًا وَلَا يُلَقَّاهَا إِلَّا الصَّابِرُونَ}}<ref>«و دانشوران گفتند: وای بر شما! پاداش خداوند برای آن کس که ایمان آورد و کرداری شایسته دارد بهتر است و آن را جز به شکیبایان فرا نیاموزند» سوره قصص، آیه ۸۰.</ref>؛ {{متن قرآن|قَالَ مَوْعِدُكُمْ يَوْمُ الزِّينَةِ وَأَنْ يُحْشَرَ النَّاسُ ضُحًى}}<ref>«گفت: وعده (ما با) شما روز (جشن) «آرایش» و آنکه مردم در روز روشن گردآوری شوند» سوره طه، آیه ۵۹.</ref> در میان این [[قوم]] سنگ‌ها و فلزهای قیمتی دارای کاربردهای متعدّد [[دینی]] بودند. آراستن بتها،<ref> قاموس کتاب مقدس،، ص۸۸۶.</ref> [[لباس]] [[کاهنان]] با سنگهای تزیینی و قیمتی گوناگون<ref> قاموس کتاب مقدس، ص۴۴۱.</ref> و نیز آویختن زنگوله‌های طلایی بر [[لباس]] [[کاهنان]] <ref> قاموس کتاب مقدس،، ص۴۵۱.</ref> و موارد دیگر<ref> قاموس کتاب مقدس، ص۴۴۱.</ref> از این دست است. در دیگر آیینهای پیشین نیز اشکال مختلفی از توجه به زینتهای مذهبی را می‌توان دید؛<ref>دین و اسطوره، ص۲۹۲.</ref> برای نمونه در [[آیین زرتشت]]، نام برخی ماهها و [[فرشتگان]] مرتبط با زیباییهای [[زمین]] است؛<ref> اوستا، ج۲، ص۹۰۷.</ref> و از [[شادی]] و [[آراستگی]] و [[تزیین]] در برخی آیینهای شاد سخن رفته است.<ref> اوستا، ج۲، ص۱۰۵۹.</ref> از [[سلمان فارسی]] نقل شده است که گفت: ما در [[زمان]] ساسانیان بر این [[باور]] بودیم که [[خداوند]] یاقوت را در [[نوروز]] برای [[زیور]] [[مردمان]] بیافرید و زبرجد را در مهرگان، و این دو [[روز]] را بر دیگر روزهای سال [[برتری]] داد، چنان‌که یاقوت و زبرجد را بر دیگر گوهرها<ref> اوستا، ج۲،ص۱۰۶۰.</ref>.<ref>[[ابوالفضل خوش منش|خوش منش، ابوالفضل]]، [[تزیین - خوش‌منش (مقاله)|مقاله «تزیین»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۷ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم ج۷]]، ص ۵۰۴-۵۰۶.</ref> | |||
از کلمات همسوی با «[[تزیین]]»، واژه‌های «حَلْی»، «زَیَّنَ»، «سَوَّلَ»، «زخرف»، «لؤلؤ و مرجان» و «استبرق» را می‌توان در آیات جستجو کرد. [[قرآن کریم]]، [[آفرینش]] پدیده‌ها را هریک به جای خود، [[زیبا]] و [[نیکو]] گزارش می‌کند: {{متن قرآن|الَّذِي أَحْسَنَ كُلَّ شَيْءٍ خَلَقَهُ}}<ref>«اوست که هر چه آفرید نیکو آفرید و آفرینش آدمی را از گلی آغازید» سوره سجده، آیه ۷.</ref>. آنگاه مصادیق آن را چون آب، [[چارپایان]]، زینت آلات، [[زن]]، [[ثروت]]، ستارگان، نقره، طلا، گیاهان و [[فرزندان]] را در طی آیاتی ذکر می‌کند<ref>نمل/۴۴؛ آل عمران/۱۴؛ نحل/۵ و ۶؛ آل عمران/۱۴؛ رعد/۱۷؛ یونس /۲۴.</ref>. | |||
[[خداوند]] [[فطرت انسان‌ها]] را به زیبایی‌ها متمایل ساخته است: {{متن قرآن|يَا بَنِي آدَمَ خُذُوا زِينَتَكُمْ عِنْدَ كُلِّ مَسْجِدٍ}}<ref>«ای فرزندان آدم! در هر نمازگاهی زیور خود را بردارید» سوره اعراف، آیه ۳۱.</ref>. {{متن قرآن|يَا بَنِي آدَمَ قَدْ أَنْزَلْنَا عَلَيْكُمْ لِبَاسًا يُوَارِي سَوْآتِكُمْ وَرِيشًا وَلِبَاسُ التَّقْوَى ذَلِكَ خَيْرٌ ذَلِكَ مِنْ آيَاتِ اللَّهِ لَعَلَّهُمْ يَذَّكَّرُونَ}}<ref>«ای فرزندان آدم! برای شما جامه‌ای را فرو فرستاده‌ایم که شرمگاه‌های شما را می‌پوشاند و (نیز) جامه‌ای را که زینت است و لباس پرهیزگاری، باری، بهتر است؛ این از آیات خداوند است باشد که آنان در یاد گیرند» سوره اعراف، آیه ۲۶.</ref>. کلمه {{متن قرآن|رِيشًا}} به معنای [[تجمل]] و پوششهای آراینده و [[زیبا]] است. | |||
[[قرآن کریم]] زینت‌آرایی [[زن]] را در مقابل نامحرم [[نهی]] فرموده است: {{متن قرآن|وَلَا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ}}<ref>«و زیور خود را آشکار نگردانند» سوره نور، آیه ۳۱.</ref>. [[تزیین]] به قصد [[تفاخر]] و خود [[فریفتگی]] در برابر آن نیز موجب [[غضب خداوند]] است و در داستان [[قارون]] این نوع خودفریفتگی در مقابل [[زینت]] [[دنیایی]] [[مذمت]] شده است: {{متن قرآن|فَخَرَجَ عَلَى قَوْمِهِ فِي زِينَتِهِ}}<ref>«آنگاه با زیورهایش در پیش قوم خویش آشکار شد» سوره قصص، آیه ۷۹.</ref> {{متن قرآن|فَخَرَجَ عَلَى قَوْمِهِ فِي زِينَتِهِ قَالَ الَّذِينَ يُرِيدُونَ الْحَيَاةَ الدُّنْيَا يَا لَيْتَ لَنَا مِثْلَ مَا أُوتِيَ قَارُونُ إِنَّهُ لَذُو حَظٍّ عَظِيمٍ}}<ref>«آنگاه با زیورهایش در پیش قوم خویش آشکار شد؛ کسانی که زندگی این جهان را می‌خواستند گفتند: ای کاش ما نیز همانند آنچه به قارون داده شده است می‌داشتیم، بی‌گمان او را بهره‌ای سترگ است» سوره قصص، آیه ۷۹.</ref>، {{متن قرآن|وَقَالَ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ وَيْلَكُمْ ثَوَابُ اللَّهِ خَيْرٌ لِمَنْ آمَنَ وَعَمِلَ صَالِحًا وَلَا يُلَقَّاهَا إِلَّا الصَّابِرُونَ}}<ref>«و دانشوران گفتند: وای بر شما! پاداش خداوند برای آن کس که ایمان آورد و کرداری شایسته دارد بهتر است و آن را جز به شکیبایان فرا نیاموزند» سوره قصص، آیه ۸۰.</ref>، {{متن قرآن|فَخَسَفْنَا بِهِ وَبِدَارِهِ الْأَرْضَ فَمَا كَانَ لَهُ مِنْ فِئَةٍ يَنْصُرُونَهُ مِنْ دُونِ اللَّهِ وَمَا كَانَ مِنَ الْمُنْتَصِرِينَ}}<ref>«پس او و خانه او را به زمین فرو بردیم آنگاه هیچ گروهی نداشت که در برابر خداوند یاریش کنند و از کسانی نبود که داد خویش می‌ستانند» سوره قصص، آیه ۸۱.</ref> | |||
[[ | در چنین محیط دنیاطلبانه زرق و برق‌جویی بود که [[مردمان]] فریفته [[زیور]] [[دنیا]]، به ندای [[سامری]] پاسخ می‌دهند: {{متن قرآن|وَاتَّخَذَ قَوْمُ مُوسَى مِنْ بَعْدِهِ مِنْ حُلِيِّهِمْ عِجْلًا جَسَدًا لَهُ خُوَارٌ}}<ref>«و قوم موسی در نبود او، از زیورهای (زراندود) خود گوساله‌ای ساختند، پیکری که بانگی داشت، آیا ندیدند که با آنان سخن نمی‌گوید و راهی به آنان نمی‌نماید؟ آن را (به پرستش) گرفتند و ستمکار بودند» سوره اعراف، آیه ۱۴۸.</ref>. از [[آیه]] {{متن قرآن|قُلْ مَنْ حَرَّمَ زِينَةَ اللَّهِ الَّتِي أَخْرَجَ لِعِبَادِهِ وَالطَّيِّبَاتِ مِنَ الرِّزْقِ قُلْ هِيَ لِلَّذِينَ آمَنُوا فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا خَالِصَةً يَوْمَ الْقِيَامَةِ كَذَلِكَ نُفَصِّلُ الْآيَاتِ لِقَوْمٍ يَعْلَمُونَ}}<ref>«بگو: چه کسی زیوری را که خداوند برای بندگانش پدید آورده و (نیز) روزی‌های پاکیزه را، حرام کرده است؟ بگو: آن (ها) در زندگی این جهان برای کسانی است که ایمان آورده‌اند، در روز رستخیز (نیز) ویژه (ی مؤمنان) است؛ این چنین ما آیات خود را برای گروهی که دانشورند روشن می‌داریم» سوره اعراف، آیه ۳۲.</ref> چنین بر می‌آید که تعبیر {{متن قرآن|زِينَةَ اللَّهِ}} برای [[نیکو]] شمردن [[زینت]] و حائز اهمیت بودن آن در جلب و جذب [[مردمان]] به [[نعمت‌های الهی]] است و در واقع نشان می‌دهد که زینتهای [[الهی]]، زمینه‌ساز [[توجه به خدا]] و وسیله‌ای برای تمهیدات [[عبادت]] اوست، اما نباید زینت و [[زیور]] وسیله‌ای برای [[دنیاطلبی]] و گردآوری [[مال]] و کسب [[جاه و مقام]] باشد: {{متن قرآن|وَلَا تَمُدَّنَّ عَيْنَيْكَ إِلَى مَا مَتَّعْنَا بِهِ أَزْوَاجًا مِنْهُمْ زَهْرَةَ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا لِنَفْتِنَهُمْ فِيهِ وَرِزْقُ رَبِّكَ خَيْرٌ وَأَبْقَى}}<ref>«و به آنچه با آن دسته‌هایی از آنان را بهره‌مند گردانده‌ایم چشم مدوز، آراستگی زندگی این جهان را (به آنان داده‌ایم) تا آنان را در آن بیازماییم و روزی پروردگارت بهتر و پایاتر است» سوره طه، آیه ۱۳۱.</ref>.<ref>[[محمد علی کوشا|کوشا، محمد علی]]، [[تزیین - کوشا (مقاله)|مقاله «تزیین»]]، [[دانشنامه معاصر قرآن کریم (کتاب)|دانشنامه معاصر قرآن کریم]]، ص۴۳۴ ـ ۴۳۶.</ref> | ||
[[ | == نگاه کلی [[قرآن]] به [[تزیین]] == | ||
در دیدگاه [[قرآن]] [[حب]] [[زینت]] به خودی خود [[مذموم]] نیست، بلکه از بزرگ‌ترین اسباب آشکارسازی [[استعداد]] [[انسان]] در [[شناخت]] [[سنن]] و [[آیات الهی]] است. ترکیب [[قرآنی]] "اخراج زینت" در [[آیه]] {{متن قرآن|قُلْ مَنْ حَرَّمَ زِينَةَ اللَّهِ الَّتِي أَخْرَجَ لِعِبَادِهِ وَالطَّيِّبَاتِ مِنَ الرِّزْقِ قُلْ هِيَ لِلَّذِينَ آمَنُوا فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا خَالِصَةً يَوْمَ الْقِيَامَةِ كَذَلِكَ نُفَصِّلُ الْآيَاتِ لِقَوْمٍ يَعْلَمُونَ}}<ref>«بگو: چه کسی زیوری را که خداوند برای بندگانش پدید آورده و (نیز) روزی‌های پاکیزه را، حرام کرده است؟ بگو: آن (ها) در زندگی این جهان برای کسانی است که ایمان آورده‌اند، در روز رستخیز (نیز) ویژه (ی مؤمنان) است؛ این چنین ما آیات خود را برای گروهی که دانشورند روشن می‌داریم» سوره اعراف، آیه ۳۲.</ref> به معنای [[آفرینش]] مواد اولیه تشکیل دهنده زینتها و نیز [[آموزش]] راه‌های ساخت آنها از طریق قرار دادن علاقه و نیز [[استعداد]] [[ابداع]] در وجود انسان‌هاست.<ref> تفسیر المنار، ج۸، ص۳۸۸.</ref> | |||
[[خداوند]] در [[آیه]] {{متن قرآن|زُيِّنَ لِلنَّاسِ حُبُّ الشَّهَوَاتِ مِنَ النِّسَاءِ وَالْبَنِينَ وَالْقَنَاطِيرِ الْمُقَنْطَرَةِ مِنَ الذَّهَبِ وَالْفِضَّةِ وَالْخَيْلِ الْمُسَوَّمَةِ وَالْأَنْعَامِ وَالْحَرْثِ ذَلِكَ مَتَاعُ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَاللَّهُ عِنْدَهُ حُسْنُ الْمَآبِ}}<ref>«دوستداری خواستنی‌ها از زنان و فرزندان و دارایی‌های فراوان انباشته از زر و سیم و اسب‌های نشاندار و چارپایان و کشتزاران، برای مردم آراستگی یافته است؛ اینها سرمایه زندگی نزدیک‌تر (در این جهان) است و خداوند است که نکوفرجامی، (تنها) نزد او است» سوره آل عمران، آیه ۱۴.</ref> از ۷ امری که می‌تواند مورد علاقه و میل [[انسان]] باشد، نام برده است. این ۷ امر در برگیرنده لذتهای [[جسمانی]] و [[روحی]] و [[عاطفی]] و [[اقتصادی]] هستند.<ref>التفسیر الکبیر، ج۷، ص۲۱۰.</ref> | |||
[[خداوند]] در آیه {{متن قرآن|قُلْ مَنْ حَرَّمَ زِينَةَ اللَّهِ الَّتِي أَخْرَجَ لِعِبَادِهِ وَالطَّيِّبَاتِ مِنَ الرِّزْقِ قُلْ هِيَ لِلَّذِينَ آمَنُوا فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا خَالِصَةً يَوْمَ الْقِيَامَةِ كَذَلِكَ نُفَصِّلُ الْآيَاتِ لِقَوْمٍ يَعْلَمُونَ}}<ref>«بگو: چه کسی زیوری را که خداوند برای بندگانش پدید آورده و (نیز) روزی‌های پاکیزه را، حرام کرده است؟ بگو: آن (ها) در زندگی این جهان برای کسانی است که ایمان آورده‌اند، در روز رستخیز (نیز) ویژه (ی مؤمنان) است؛ این چنین ما آیات خود را برای گروهی که دانشورند روشن می‌داریم» سوره اعراف، آیه ۳۲.</ref> این [[پندار]] را که [[تحریم]] زینتها و روزی‌های [[پاک]] و [[حلال]] [[نشانه]] [[زهد]] و [[پارسایی]] باشد، [[باطل]] می‌کند<ref> نمونه، ج۶، ص۱۴۹.</ref>. اضافه [[زینت]] به [[اللّه]] در [[آیه]] مزبور برای [[نیکو]] شمردن آن و [[منت نهادن]] [[خداوند]] بر [[بندگان]] <ref> تفسیر المنار، ج۸، ص۳۸۸.</ref> است و نشان می‌دهد که زینتهای [[الهی]] باید در [[راه]] [[عبادت]] به کار روند. ادامه [[آیه]] نیز تصریح می‌کند که در اصل، [[اهل]] [[ایمان]] سزاوار بهره‌برداری از این زینتها هستند.<ref> تفسیر المنار، ج۸، ص۳۹۰.</ref> غرایزی که [[خداوند]] در [[انسان‌ها]] قرار داده ـ از جمله [[حب]] [[زینت]] ـ نهایتی ندارند <ref> تفسیر المنار، ج۸، ص۳۸۸.</ref> و خود بزرگ‌ترین سبب [[پیشرفت]] و تنوع‌آفرینی [[بشر]] در امور زراعت، [[صنعت]] و دیگر اسباب [[آبادانی]] هستند.<ref> تفسیر المنار، ج۸، ص۳۸۸ ـ ۳۸۹.</ref> [[خداوند متعال]] [[انسان‌ها]] را در هیئتی [[نیکو]] <ref>موسوعة اخلاق القرآن، ج۵، ص۷۱.</ref> آفرید؛ زیبایی‌هایی در [[طبیعت]] قرار داد و آنها را برای [[بشر]] تبیین؛ و او را به آنها [[نیازمند]] کرد؛<ref>المیزان، ج۸، ص۸۱.</ref> و [[امور خیر]] را نیز از طریق [[تشریع]] برای [[انسان]] آراست. | |||
[[قرآن‌کریم]] به | از سویی دیگر [[قرآن‌کریم]] از [[آراستگی]] [[زندگی دنیوی]] در نظر افراد [[بی‌ایمان]] سخن می‌گوید: {{متن قرآن|زُيِّنَ لِلَّذِينَ كَفَرُوا الْحَيَاةُ الدُّنْيَا}}<ref>«زندگانی این جهان برای کافران آراسته شده است\۱ سوره بقره، آیه ۲۱۲.</ref> و از شیفته شدن [[مؤمنان]] به ظاهر آراسته [[زندگی]] آنان [[پرهیز]] می‌دهد: {{متن قرآن|وَلَا تَمُدَّنَّ عَيْنَيْكَ إِلَى مَا مَتَّعْنَا بِهِ أَزْوَاجًا مِنْهُمْ زَهْرَةَ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا لِنَفْتِنَهُمْ فِيهِ وَرِزْقُ رَبِّكَ خَيْرٌ وَأَبْقَى}}<ref>«و به آنچه با آن دسته‌هایی از آنان را بهره‌مند گردانده‌ایم چشم مدوز، آراستگی زندگی این جهان را (به آنان داده‌ایم) تا آنان را در آن بیازماییم و روزی پروردگارت بهتر و پایاتر است» سوره طه، آیه ۱۳۱.</ref><ref> جوامع الجامع، ج۲، ص۵۰۹.</ref> اینان کسانی هستند که همتشان به بهره‌برداری از لذتهای [[دنیا]] و گردآوری [[مال]] و کسب [[جاه]] مصروف گردید.<ref> تفسیر المنار، ج۲، ص۲۱۲.</ref> [[دنیا]] برای این گروه جز همین [[زینت]] ظاهری نیست و چنین تزیینی، [[شیطانی]] و [[مذموم]] است.<ref>المیزان، ج۳، ص۹۷.</ref> این [[واقعیت]] در آیاتی تبیین شده است. {{متن قرآن|اعْلَمُوا أَنَّمَا الْحَيَاةُ الدُّنْيَا لَعِبٌ وَلَهْوٌ وَزِينَةٌ وَتَفَاخُرٌ بَيْنَكُمْ وَتَكَاثُرٌ فِي الْأَمْوَالِ وَالْأَوْلَادِ كَمَثَلِ غَيْثٍ أَعْجَبَ الْكُفَّارَ نَبَاتُهُ ثُمَّ يَهِيجُ فَتَرَاهُ مُصْفَرًّا ثُمَّ يَكُونُ حُطَامًا وَفِي الْآخِرَةِ عَذَابٌ شَدِيدٌ وَمَغْفِرَةٌ مِنَ اللَّهِ وَرِضْوَانٌ وَمَا الْحَيَاةُ الدُّنْيَا إِلَّا مَتَاعُ الْغُرُورِ}}<ref>«بدانید که زندگانی این جهان بازیچه و سرگرمی و زیور و نازشی است میان شما و افزون خواهی در دارایی‌ها و فرزندان است؛ چون بارانی که رستنی آن شگفتی کشتکاران را برانگیزد سپس خشک گردد و آن را زرد بینی، آنگاه ریز و خرد شود و در جهان واپسین، عذابی سخت و (نیز) آمرزش و خشنودی از سوی خداوند خواهد بود و زندگانی این جهان جز مایه فریب نیست» سوره حدید، آیه ۲۰.</ref>، {{متن قرآن|وَاضْرِبْ لَهُمْ مَثَلَ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا كَمَاءٍ أَنْزَلْنَاهُ مِنَ السَّمَاءِ فَاخْتَلَطَ بِهِ نَبَاتُ الْأَرْضِ فَأَصْبَحَ هَشِيمًا تَذْرُوهُ الرِّيَاحُ وَكَانَ اللَّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ مُقْتَدِرًا}}<ref>«و برای آنان زندگانی این جهان را مثل بزن که به آبی مانند است که آن را از آسمان فرو فرستیم و گیاه روی زمین با آن در آمیزد آنگاه (خشک و) کوفته گردد و بادها آن را (به هر سو) بردارند و خداوند بر هر کاری تواناست» سوره کهف، آیه ۴۵.</ref>، {{متن قرآن|إِنَّمَا مَثَلُ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا كَمَاءٍ أَنْزَلْنَاهُ مِنَ السَّمَاءِ فَاخْتَلَطَ بِهِ نَبَاتُ الْأَرْضِ مِمَّا يَأْكُلُ النَّاسُ وَالْأَنْعَامُ حَتَّى إِذَا أَخَذَتِ الْأَرْضُ زُخْرُفَهَا وَازَّيَّنَتْ وَظَنَّ أَهْلُهَا أَنَّهُمْ قَادِرُونَ عَلَيْهَا أَتَاهَا أَمْرُنَا لَيْلًا أَوْ نَهَارًا فَجَعَلْنَاهَا حَصِيدًا كَأَنْ لَمْ تَغْنَ بِالْأَمْسِ كَذَلِكَ نُفَصِّلُ الْآيَاتِ لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ}}<ref>«جز این نیست که داستان زندگانی این جهان مانند آبی است که آن را از آسمان فرو فرستیم که رستنی (های) زمین- آنچه مردم و چارپایان از آن (ها) می‌خورند- با آن درآمیزد تا چون زمین زیورهای خود را برگیرد و آرایش یابد و مردم گمان کنند که بر آن (در بهره‌گیری) توانایی دارند (ناگهان) «امر» ما شب یا روز در رسد و آن را چنان درویده بر جای نهیم که گویی روز پیش هیچ نبوده است؛ بدین‌گونه نشانه‌های خود را برای گروهی که می‌اندیشند روشن می‌داریم» سوره یونس، آیه ۲۴.</ref> تشبیه‌های موجود در این دسته از [[آیات]] فریبندگی [[دنیا]] را نشان داده‌اند؛<ref>مجمع‌البیان، ج۵، ص۱۵۵.</ref> [[شادمانی]] به مظاهر [[دنیوی]] در آنها تقبیح <ref> التفسیر الکبیر، ج۲۱، ص۱۳۰.</ref> و وخامت این دلبستگی‌ها <ref> التفسیر الکبیر، ج۷، ص۲۰۹.</ref> و حال دنیامداران تبیین شده است. سخن [[فرعون]] هنگام مواجهه با [[موسی]] نمونه‌ای از [[غرور]] ناشی از [[فریفتگی]] به [[زینت]] دنیاست: {{متن قرآن| وَنَادَى فِرْعَوْنُ فِي قَوْمِهِ قَالَ يَا قَوْمِ أَلَيْسَ لِي مُلْكُ مِصْرَ وَهَذِهِ الأَنْهَارُ تَجْرِي مِن تَحْتِي أَفَلا تُبْصِرُونَ أَمْ أَنَا خَيْرٌ مِّنْ هَذَا الَّذِي هُوَ مَهِينٌ وَلا يَكَادُ يُبِينُ فَلَوْلا أُلْقِيَ عَلَيْهِ أَسْوِرَةٌ مِّن ذَهَبٍ أَوْ جَاءَ مَعَهُ الْمَلائِكَةُ مُقْتَرِنِينَ }}<ref>«و فرعون در میان قوم خود بانگ برداشت و گفت: ای قوم من! آیا پادشاهی مصر از آن من نیست در حالی که این جویبارها از زیر (کاخ) من روان است؟ آیا نمی‌بینید؟ بلکه من از این کس بهترم که خوارمایه است و به درستی نمی‌تواند سخن گوید. پس چرا دستبندهایی زرّین برای او فرو نیفکنده‌اند یا فرشتگان، دوشادوش با او نیامده‌اند؟» سوره زخرف، آیه ۵۱-۵۳.</ref> در چنین محیطی [[قارون]] [[رشد]] یافت و تجمل‌پرستی او موجب [[سرکشی]] و هلاک وی شد. {{متن قرآن|فَخَسَفْنَا بِهِ وَبِدَارِهِ الْأَرْضَ فَمَا كَانَ لَهُ مِنْ فِئَةٍ يَنْصُرُونَهُ مِنْ دُونِ اللَّهِ وَمَا كَانَ مِنَ الْمُنْتَصِرِينَ}}<ref>«پس او و خانه او را به زمین فرو بردیم آنگاه هیچ گروهی نداشت که در برابر خداوند یاریش کنند و از کسانی نبود که داد خویش می‌ستانند» سوره قصص، آیه ۸۱.</ref> [[خداوند]] همچنین به [[توبیخ]] کسانی پرداخت که [[زر و زیور]] [[قارون]] [[چشم]] آنان را پر کرده، از [[مشاهده]] حقایق [[غافل]] ساخت: {{متن قرآن|فَخَرَجَ عَلَى قَوْمِهِ فِي زِينَتِهِ قَالَ الَّذِينَ يُرِيدُونَ الْحَيَاةَ الدُّنْيَا يَا لَيْتَ لَنَا مِثْلَ مَا أُوتِيَ قَارُونُ إِنَّهُ لَذُو حَظٍّ عَظِيمٍ}}<ref>«آنگاه با زیورهایش در پیش قوم خویش آشکار شد؛ کسانی که زندگی این جهان را می‌خواستند گفتند: ای کاش ما نیز همانند آنچه به قارون داده شده است می‌داشتیم، بی‌گمان او را بهره‌ای سترگ است» سوره قصص، آیه ۷۹.</ref>، {{متن قرآن|وَقَالَ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ وَيْلَكُمْ ثَوَابُ اللَّهِ خَيْرٌ لِمَنْ آمَنَ وَعَمِلَ صَالِحًا وَلَا يُلَقَّاهَا إِلَّا الصَّابِرُونَ}}<ref>«و دانشوران گفتند: وای بر شما! پاداش خداوند برای آن کس که ایمان آورد و کرداری شایسته دارد بهتر است و آن را جز به شکیبایان فرا نیاموزند» سوره قصص، آیه ۸۰.</ref> در نهایت در همین محیط که چشم و [[دل]] [[مردم]]، فریفته [[زینت]] [[دنیوی]] بود، [[سامری]] با زیورهای [[بنی‌اسرائیل]] گوساله‌ای طلایی ساخت <ref>التبیان، ج۱، ص۲۳۷.</ref> و آن را در نظر آنان به جای [[خداوند]] یگانه نشاند: {{متن قرآن|وَاتَّخَذَ قَوْمُ مُوسَى مِنْ بَعْدِهِ مِنْ حُلِيِّهِمْ عِجْلًا جَسَدًا لَهُ خُوَارٌ أَلَمْ يَرَوْا أَنَّهُ لَا يُكَلِّمُهُمْ وَلَا يَهْدِيهِمْ سَبِيلًا اتَّخَذُوهُ وَكَانُوا ظَالِمِينَ}}<ref>«و قوم موسی در نبود او، از زیورهای (زراندود) خود گوساله‌ای ساختند، پیکری که بانگی داشت، آیا ندیدند که با آنان سخن نمی‌گوید و راهی به آنان نمی‌نماید؟ آن را (به پرستش) گرفتند و ستمکار بودند» سوره اعراف، آیه ۱۴۸.</ref><ref>التبیان، ج۱، ص۲۳۷.</ref> [[موسی]] نیز چون در دربار [[فرعون]] به سن [[جوانی]] رسید و با عادات [[فرعونیان]] آشنا بود، در پی [[دعوت]] [[فرعون]] [[جهت]] تعیین موعدی برای هماوردی، "[[یوم]] الزینه" را تعیین کرد که [[روز]] [[عید]] [[فرعونیان]] بود و‌همگان در آن ضمن دست کشیدن از کار، خود را [[زینت]] کرده، گرد هم می‌آمدند {{متن قرآن|قَالَ مَوْعِدُكُمْ يَوْمُ الزِّينَةِ وَأَنْ يُحْشَرَ النَّاسُ ضُحًى}}<ref>«گفت: وعده (ما با) شما روز (جشن) «آرایش» و آنکه مردم در روز روشن گردآوری شوند» سوره طه، آیه ۵۹.</ref><ref>جامع البیان، ج۱۶، ص۲۲۱ ـ ۲۲۲.</ref> [[تزیین]] به قصد [[تفاخر]] و [[فریفتگی]] در برابر آن نیز موجب [[غضب خداوند]] است و [[خداوند]] هنگام نقل داستان [[قارون]] این نوع [[تزیین]] و فرجام آن را نشان می‌دهد. {{متن قرآن|فَخَرَجَ عَلَى قَوْمِهِ فِي زِينَتِهِ قَالَ الَّذِينَ يُرِيدُونَ الْحَيَاةَ الدُّنْيَا يَا لَيْتَ لَنَا مِثْلَ مَا أُوتِيَ قَارُونُ إِنَّهُ لَذُو حَظٍّ عَظِيمٍ}}<ref>«آنگاه با زیورهایش در پیش قوم خویش آشکار شد؛ کسانی که زندگی این جهان را می‌خواستند گفتند: ای کاش ما نیز همانند آنچه به قارون داده شده است می‌داشتیم، بی‌گمان او را بهره‌ای سترگ است» سوره قصص، آیه ۷۹.</ref><ref>[[ابوالفضل خوش منش|خوش منش، ابوالفضل]]، [[تزیین - خوش‌منش (مقاله)|مقاله «تزیین»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۷ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم ج۷]]، ص ۵۰۶-۵۰۸.</ref> | ||
==زینتهای [[ | == زینتهای طبیعی == | ||
[[ | طبق گزارش [[قرآنی]]، [[آفرینش]] هر یک از اشیا در قالبی [[زیبا]] و [[نیکو]]، صورت پذیرفته است: {{متن قرآن|الَّذِي أَحْسَنَ كُلَّ شَيْءٍ خَلَقَهُ وَبَدَأَ خَلْقَ الْإِنْسَانِ مِنْ طِينٍ}}<ref>«اوست که هر چه آفرید نیکو آفرید و آفرینش آدمی را از گلی آغازید» سوره سجده، آیه ۷.</ref> و [[زمین]] با زینتهای [[الهی]] آراسته شده است {{متن قرآن|إِنَّا جَعَلْنَا مَا عَلَى الْأَرْضِ زِينَةً لَهَا لِنَبْلُوَهُمْ أَيُّهُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا}}<ref>«ما هر چه را بر زمین است، (در کار) آرایش آن کرده‌ایم تا آنان را بیازماییم که کدام نیکوکردارترند» سوره کهف، آیه ۷.</ref><ref>التفسیر الکبیر، ج۲۱، ص۸۱.</ref> همان‌گونه که [[آسمان]] نیز آراسته معرفی می‌شود: {{متن قرآن|وَلَقَدْ جَعَلْنَا فِي السَّمَاءِ بُرُوجًا وَزَيَّنَّاهَا لِلنَّاظِرِينَ}}<ref>«و بی‌گمان در آسمان کوشک هایی آفریده‌ایم و آن را برای بینندگان آراسته‌ایم» سوره حجر، آیه ۱۶.</ref>؛ {{متن قرآن|إِنَّا زَيَّنَّا السَّمَاءَ الدُّنْيَا بِزِينَةٍ الْكَوَاكِبِ}}<ref>«ما آسمان نزدیک‌تر را به آرایه ستارگان، آراسته‌ایم» سوره صافات، آیه ۶.</ref> و در [[سوره نحل]] از [[جمال]] و [[زینت]] [[چارپایان]] برای [[انسان]] سخن آمده است: {{متن قرآن|وَالأَنْعَامَ خَلَقَهَا لَكُمْ فِيهَا دِفْءٌ وَمَنَافِعُ وَمِنْهَا تَأْكُلُونَ وَلَكُمْ فِيهَا جَمَالٌ حِينَ تُرِيحُونَ وَحِينَ تَسْرَحُونَ وَتَحْمِلُ أَثْقَالَكُمْ إِلَى بَلَدٍ لَّمْ تَكُونُواْ بَالِغِيهِ إِلاَّ بِشِقِّ الأَنفُسِ إِنَّ رَبَّكُمْ لَرَؤُوفٌ رَّحِيمٌ وَالْخَيْلَ وَالْبِغَالَ وَالْحَمِيرَ لِتَرْكَبُوهَا وَزِينَةً وَيَخْلُقُ مَا لاَ تَعْلَمُونَ }}<ref>«و چارپایان را آفرید که در (پوست) آنان برای شما گرما و سودهایی (دیگر) است و از آنها می‌خورید. و شامگاهان که (آنها را) به آغل باز می‌گردانید و پگاهان که به چراگاه می‌برید برای شما در آنها زیبایی (نهفته) است. و بارهایتان را تا شهری می‌برند که جز با دشواری جانکاه بدان نمی‌رسیدید؛ بی‌گمان پروردگارتان مهربانی بخشاینده است. و نیز اسبان و استران و درازگوشان را (آفرید) تا سوارشان شوید و تا مایه آراستگی (باشند) و چیزهایی می‌آفریند که نمی‌دانید» سوره نحل، آیه ۵-۸.</ref> هریک از شتر، گاو، گوسفند، اسب و قاطر به تناسب در راه‌رفتن فردی و گروهی، [[تولید]] پشم و کرک و مو و شیر و گوشت و چربی یا در [[راه رفتن]] و تاختن و شیهه کشیدن و برآوردن یال و ترکیب [[بدن]]،<ref> احکام القرآن، ابن العربی، ج۳، ص۱۱۴۲.</ref> پستان‌های پُر از شیر و کوهان‌های برآمده،<ref>مجمع‌البیان، ج۶، ص۵۳۹.</ref> توان باربری و [[جنگی]] در شتر و [[تولید]] [[پوشاک]] و [[خوراک]] و نوشیدنی و کثرت [[تولید مثل]] <ref>احکام القرآن، ابن العربی، ج۳، ص۱۱۴۲.</ref> و نیز وجاهتی که از داشتن آنها نصیب [[انسان]] می‌گردد <ref>روح المعانی، ج۸، ص۱۴۶.</ref> و موارد دیگر دارای زیباییهای متعددی هستند.<ref>احکام القرآن، ابن العربی، ج۳، ص۱۱۴۲.</ref> | ||
[[قرآن‌کریم]] | [[قرآن‌کریم]] به زیباییهای [[چارپایان]] با بیان‌های دیگر نیز اشاره کرده است. {{متن قرآن|وَوَهَبْنَا لِدَاوُودَ سُلَيْمَانَ نِعْمَ الْعَبْدُ إِنَّهُ أَوَّابٌ إِذْ عُرِضَ عَلَيْهِ بِالْعَشِيِّ الصَّافِنَاتُ الْجِيَادُ فَقَالَ إِنِّي أَحْبَبْتُ حُبَّ الْخَيْرِ عَن ذِكْرِ رَبِّي حَتَّى تَوَارَتْ بِالْحِجَابِ}}<ref>«و ما به داوود سلیمان را بخشیدیم؛ (او) نیکو بنده بود که اهل بازگشت (و توبه) بود. (یاد کن) آنگاه را که در پایان روز بر او اسبانی استوار ایستاده تیز تک را عرضه کردند. گفت: من دوستی این اسبان را به یاد پروردگارم دوست می‌دارم (و فرمان داد آنها را دواندند و به تماشا ایستاد) تا (از دیدگانش) پنهان شدند» سوره ص، آیه ۳۰-۳۲.</ref> [[خداوند]] در این [[دنیا]] اشیای [[زیبا]] را [[جهت]] [[امتحان]] [[انسان‌ها]] قرار داده و آنان را از فریب ظواهر [[دنیوی]] برحذر داشته است،<ref>مجمع‌البیان، ج۲، ص۵۴۱.</ref> زیرا تنها در این حالت است که [[تکلیف]] برای [[انسان]] معنا می‌یابد. این مطلب، بیانگر سخن [[رسول اکرم]] {{صل}} است که فرمود: [[بهشت]] به ناخوشایندیها و [[جهنم]] به خوشایندیها پیچیده شده است<ref>مجمع‌البیان، ج۲، ص۵۴۱.</ref><ref>[[ابوالفضل خوش منش|خوش منش، ابوالفضل]]، [[تزیین - خوش‌منش (مقاله)|مقاله «تزیین»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۷ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم ج۷]]، ص ۵۰۸-۵۰۹.</ref> | ||
== زینتهای [[انسانی]] == | |||
[[خداوند]]، [[فطرت انسان‌ها]] را به خوبی‌ها و زیبایی‌ها متمایل ساخته و [[ایمان]] را‌محبوب [[دل]] آنان قرار داده است: {{متن قرآن|وَلَكِنَّ اللَّهَ حَبَّبَ إِلَيْكُمُ الْإِيمَانَ وَزَيَّنَهُ فِي قُلُوبِكُمْ }}<ref>\۱خداوند ایمان را در نظر شما محبوب ساخت و آن را در دل‌های شما آراست\۱ سوره حجرات، آیه ۷.</ref><ref>المیزان، ج۱۸، ص۳۱۳؛ نمونه، ج۲۲، ص۱۵۹.</ref> همچنین تزیینی که در [[آیه]] {{متن قرآن|يَا بَنِي آدَمَ قَدْ أَنْزَلْنَا عَلَيْكُمْ لِبَاسًا يُوَارِي سَوْآتِكُمْ وَرِيشًا وَلِبَاسُ التَّقْوَى ذَلِكَ خَيْرٌ ذَلِكَ مِنْ آيَاتِ اللَّهِ لَعَلَّهُمْ يَذَّكَّرُونَ}}<ref>«ای فرزندان آدم! برای شما جامه‌ای را فرو فرستاده‌ایم که شرمگاه‌های شما را می‌پوشاند و (نیز) جامه‌ای را که زینت است و لباس پرهیزگاری، باری، بهتر است؛ این از آیات خداوند است باشد که آنان در یاد گیرند» سوره اعراف، آیه ۲۶.</ref> از آن سخن رفته محدود به زینتهای مادی نیست و شامل زینتهای [[معنوی]] همانند [[صفات انسانی]] و [[ملکات اخلاقی]] نیز می‌شود. | |||
[[قرآن‌کریم]] [[دنیا]] و زیباییهای آن را مقدمه‌ای برای دستیابی به [[زیبایی]] باقی و [[حقیقی]] می‌داند.<ref> الجواهر، ج۱، ص۶۴.</ref> تزیینی که [[هدف]] آن بهره‌مندی از [[دنیا]] برای نیل به‌آخرت و [[رضایت الهی]] باشد [[ممدوح]] <ref> المیزان، ج۳، ص۹۷.</ref> و عبارت از [[زیبایی]] واقعی‌ای است که [[انسان]] [[بصیر]] از آن بهره‌می‌برد، بی‌آنکه سبب [[آلودگی]] او گردد؛ اما آنچه [[انسان]] را در برخی جهات بیاراید و در برخی جهات بیالاید، از یک [[جهت]] [[زینت]] و از جهتی دیگر [[زشتی]] است.<ref>موسوعة اخلاق القرآن، ج۵، ص۶۶.</ref> [[اهل]] [[ایمان]] به برگرفتن زینتهای خود هنگام [[نماز]] سفارش شده‌اند: {{متن قرآن|يَا بَنِي آدَمَ خُذُوا زِينَتَكُمْ عِنْدَ كُلِّ مَسْجِدٍ وَكُلُوا وَاشْرَبُوا وَلَا تُسْرِفُوا إِنَّهُ لَا يُحِبُّ الْمُسْرِفِينَ}}<ref>«ای فرزندان آدم! در هر نمازگاهی زیور خود را بردارید و بخورید و بیاشامید و گزافکاری نکنید که او گزافکاران را دوست نمی‌دارد» سوره اعراف، آیه ۳۱.</ref> در برخی [[روایات]]، مراد از [[زینت]]، [[لباس]] <ref> تفسیر عیاشی، ج۲، ص۱۲.</ref> دانسته شده که کمترین آن، [[پوشش]] برای عورت است.<ref> فقه القرآن، ج۱، ص۹۵.</ref> لباسی که زشتی‌های [[آدمی]] را بپوشاند و وی را [[زینت]] دهد، از [[نعمت‌های خدا]] به شمار می‌رود: {{متن قرآن|يَا بَنِي آدَمَ قَدْ أَنْزَلْنَا عَلَيْكُمْ لِبَاسًا يُوَارِي سَوْآتِكُمْ وَرِيشًا وَلِبَاسُ التَّقْوَى ذَلِكَ خَيْرٌ ذَلِكَ مِنْ آيَاتِ اللَّهِ لَعَلَّهُمْ يَذَّكَّرُونَ}}<ref>«ای فرزندان آدم! برای شما جامه‌ای را فرو فرستاده‌ایم که شرمگاه‌های شما را می‌پوشاند و (نیز) جامه‌ای را که زینت است و لباس پرهیزگاری، باری، بهتر است؛ این از آیات خداوند است باشد که آنان در یاد گیرند» سوره اعراف، آیه ۲۶.</ref><ref>راهنما، ج۵، ص۵۰۰.</ref> | |||
لفظ {{متن قرآن|رِيشًا}} که بر [[لباس]] عطف شده، به معنای [[تجمل]] و پوششهای آراینده و [[زیبا]] و [[مباح]] دانسته شده که فراتر از [[میزان]] حداقلی مورد اشاره در آیه‌اند.<ref>فقه القرآن، ج۱، ص۹۵.</ref> گذشته از اطلاقی که در امر [[آیه]] {{متن قرآن|يَا بَنِي آدَمَ خُذُوا زِينَتَكُمْ عِنْدَ كُلِّ مَسْجِدٍ وَكُلُوا وَاشْرَبُوا وَلَا تُسْرِفُوا إِنَّهُ لَا يُحِبُّ الْمُسْرِفِينَ}}<ref>«ای فرزندان آدم! در هر نمازگاهی زیور خود را بردارید و بخورید و بیاشامید و گزافکاری نکنید که او گزافکاران را دوست نمی‌دارد» سوره اعراف، آیه ۳۱.</ref> وجود دارد<ref>المیزان، ج۸، ص۷۹.</ref> و هرگونه خیر و نعمتی را دربر‌می‌گیرد،<ref>تفسیر نمونه، ج۶، ص۱۴۸.</ref> در‌پاره‌ای از [[روایات]] نیز برخی موارد آراستن ظاهری <ref>تفسیر عیاشی، ج۲، ص۱۳.</ref> همانند شانه کردن موها هنگام [[نماز]]،<ref> تفسیر عیاشی، ج۲،ص۱۲.</ref> [[غسل]] و [[پوشیدن لباس]] سفید <ref>الصافی، ج۲، ص۱۸۹.</ref> و نیز آراستن [[بدن]] و [[جامه]] برای [[نمازهای جمعه]] و عیدین <ref>مجمع‌البیان، ج۳، ص۶۳.</ref> از مصادیق [[زینت]] معرفی شده‌اند. در [[آیه]] بعد نیز از [[تحریم]] زینتها منع شده است: {{متن قرآن|قُلْ مَنْ حَرَّمَ زِينَةَ اللَّهِ}}<ref>«بگو: چه کسی زیوری را که خداوند برای بندگانش پدید آورده و (نیز) روزی‌های پاکیزه را، حرام کرده است؟ \۱ سوره اعراف، آیه ۳۲.</ref>. در [[حدیثی]] [[عثمان بن مظعون]] با [[رسول‌الله]] {{صل}} از قصد خود مبنی بر [[رهبانیت]] و ترک دنیا و مواردی دیگر همچون عدم بهره‌مندی از همسر خود و بوی خوش و خوردن گوشت، سخن گفت و رسول‌اکرم {{صل}} وی را از [[افراط]] و [[تفریط]] برحذر داشتند.<ref> التفسیر الکبیر، ج۱۴، ص۶۳.</ref> | |||
در [[عصر جاهلی]]، [[قبایل]] مختلف [[عرب]]،<ref>روح البیان، ج۳، ص۱۵۳.</ref> زینت لباس را به [[قصد قربت]] و تعبّد بر خود [[حرام]] کرده،<ref>تفسیر المنار، ج۸، ص۳۸۷.</ref> مردان در [[روز]] و [[زنان]] در شب به صورت عریان گرد [[کعبه]] [[طواف]] کرده، می‌گفتند: ما در لباسی [[طواف]] نمی‌کنیم که در آن [[گناه]] کرده‌ایم.<ref>جامع البیان، ج۸، ص۲۱۰.</ref> برخی از آنان نیز به قصد زدن فال [[نیک]] می‌گفتند که امیدواریم همان‌گونه که از [[لباس]] خود خارج می‌شویم از [[گناهان]] خود نیز به درآییم،<ref>التفسیر الکبیر، ج۱۴، ص۶۰.</ref> بنابراین تمامی زینتها در [[اسلام]] جز آنچه مستثنا و [[حرام]] شمرده‌شده، [[مباح]] به شمار می‌روند.<ref> التفسیر الکبیر، ج۱۴، ص۶۳.</ref> [[تزیین]] در [[زندگی]] [[زن]] نقشی متمایز دارد. [[زن]] از [[کودکی]] با زیورآلات سر و کار دارد {{متن قرآن|أَوَمَنْ يُنَشَّأُ فِي الْحِلْيَةِ وَهُوَ فِي الْخِصَامِ غَيْرُ مُبِينٍ}}<ref>«و آیا آن کس که در زیور پرورش می‌یابد و در چالش ناتوان است (شایسته فرزندی خداوند است)؟» سوره زخرف، آیه ۱۸.</ref><ref>برای آگاهی بیشتر نک: المیزان، ج۱۸، ص۹۰.</ref> که امری [[پسندیده]] و برای تقویت [[نهاد خانواده]] مفید است. [[قرآن‌کریم]] زینت‌آرایی [[زن]] را هنگامی [[نهی]] کرده که برای نامحرم آشکار باشد: {{متن قرآن|وَلَا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ}}<ref>\۱زیور خود را آشکار نگردانند\۱ سوره نور، آیه ۳۱.</ref><ref>الکشاف، ج۳، ص۲۳۰.</ref> برخی از این [[آیه]]، استفاده کرده‌اند که [[زن]]، [[مأذون]] به بلند کردن صدای خود نیز برای نامحرم نیست، زیرا [[فتنه‌انگیزی]] صدای [[زن]] از [[فتنه]] [[زینت]] آرایی او بیشتر است.<ref>احکام القرآن، جصاص، ج۳، ص۴۶۵.</ref> به هر روی [[زینت]] مورد استعمال [[زنان]]، از نظر [[قرآن‌کریم]] به دو دسته اصلی تقسیم می‌شود: آنچه اظهار آن برای نامحرم ناروا و آنچه اظهار آن رواست <ref>الکشاف، ج۳، ص۲۳۰؛ التفسیر الکبیر، ج۲۳، ص۲۰۵.</ref> که در بیان مصادیق آن نیز [[فقها]] آرایی دارند.<ref>ر. ک: مجمع البیان، ج۷، ص۲۱۷؛ الهدایه، ج۳ ـ ۴، ص۳۶۸.</ref><ref>[[ابوالفضل خوش منش|خوش منش، ابوالفضل]]، [[تزیین - خوش‌منش (مقاله)|مقاله «تزیین»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۷ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم ج۷]]، ص ۵۰۹-۵۱۰.</ref> | |||
==منابع== | == منابع == | ||
{{منابع}} | |||
# [[پرونده:10524027.jpg|22px]] [[محمد علی کوشا|کوشا، محمد علی]]، [[آخرت - کوشا (مقاله)|مقاله «آخرت»]]، [[دانشنامه معاصر قرآن کریم (کتاب)|'''دانشنامه معاصر قرآن کریم''']] | |||
# [[پرونده:000058.jpg|22px]] [[ابوالفضل خوش منش|خوش منش، ابوالفضل]]، [[تزیین - خوش‌منش (مقاله)|مقاله «تزیین»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۷ (کتاب)|'''دائرة المعارف قرآن کریم ج۷''']] | # [[پرونده:000058.jpg|22px]] [[ابوالفضل خوش منش|خوش منش، ابوالفضل]]، [[تزیین - خوش‌منش (مقاله)|مقاله «تزیین»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۷ (کتاب)|'''دائرة المعارف قرآن کریم ج۷''']] | ||
{{پایان منابع}} | |||
==پانویس== | == پانویس == | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
[[رده:آراستگی | [[رده:آراستگی]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۳ ژوئن ۲۰۲۴، ساعت ۱۰:۵۷
این مدخل زیرشاخهٔ بحث آراستگی و پیراستگی است. آراستگی و پیراستگی از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: آراستگی و پیراستگی در قرآن - آراستگی و پیراستگی در فقه اسلامی - آراستگی و پیراستگی در جامعه‌شناسی اسلامی - آراستگی و پیراستگی در معارف دعا و زیارات - آراستگی و پیراستگی در معارف و سیره نبوی - آراستگی و پیراستگی در معارف و سیره فاطمی - آراستگی و پیراستگی در معارف و سیره سجادی - آراستگی و پیراستگی در معارف و سیره رضوی - پرسش مرتبط نداردمقدمه
تزیین از ریشه "ز ـ ی ـ ن"، در مقابل شین[۱] و به معنای آراستن و زیبا جلوه دادن[۲] است و برای بهره‌مندی از اشیا صورت می‌گیرد[۳] و انگیزه آن در انسان حب نفس و خوش آمدن از چیزی است[۴].[۵]
زیور، زینت، آرایش، به معنی آراستن و جلوه دادن است که مشتقات آن در قرآن به صورت زَیَّن، زیَّنُوا، زَیَّنّا (ماضی)؛ اُزَیِّنَنَّ (مضارع معلوم)؛ زُیِّنَ (ماضی مجهول)، استعمال شده است. تَزَیُّن، مصدر باب تفعّل نیز به معنی خود آراستن، زینت به خود گرفتن و ماضی معلوم آن به صورت: اِزَّیَّنَتْ آمده است.
زینه، نیز به معنی زیور، آرایش یا آنچه باعث زیبایی می‌شود در قرآن کریم در مورد ستارگان، موجودات طبیعی روی زمین، طلا، مال، پول، لباس، بدن، زیور زنان به کار رفته است. 
يَوْمُ الزِّينَةِ
[۶] نیز، در قرآن به عنوان نام یکی از اعیاد فرعونیان آمده است. راغب گوید: زینت حقیقی آن است که آراستگی انسان را در تمام حالات در دنیا و آخرت موجب گردد. به طور کلی زینت بر سه قسم است:
- زینت نفسانی و باطنی، مانند. علوم و عقاید صحیح و درست، چنان که فرموده است:
حَبَّبَ إِلَيْكُمُ الْإِيمَانَ وَزَيَّنَهُ فِي قُلُوبِكُمْ
[۷]. - زینت جسمی و بدنی، مانند نیرومندی و بلندی قامت.
- زینت خارجی، مانند مال و جاه و مقام: فَخَرَجَ عَلَى قَوْمِهِ فِي زِينَتِهِ[۸]؛ قُلْ مَنْ حَرَّمَ زِينَةَ اللَّهِ الَّتِي أَخْرَجَ لِعِبَادِهِ وَالطَّيِّبَاتِ مِنَ الرِّزْقِ[۹]؛ الْمَالُ وَالْبَنُونَ زِينَةُ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا[۱۰]. در قرآن گاهی تزیین به خدا نسبت داده شده مانند: زَيَّنَهُ فِي قُلُوبِكُمْ[۱۱]؛زَيَّنَّا لَهُمْ أَعْمَالَهُمْ[۱۲] و گاهی نیز فاعل آن ذکر نشده است مانند: زُيِّنَ لِلَّذِينَ كَفَرُوا الْحَيَاةُ الدُّنْيَا[۱۳] زینت در آیهزَيَّنَّا السَّمَاءَ الدُّنْيَا بِمَصَابِيحَ[۱۴]. ممکن است مقصود از آن، زینت ظاهری آسمان باشد که با چشم برای عموم قابل رؤیت است و نیز ممکن است مقصود، نظام دقیق حرکت ستارگان باشد که فقط عده‌ای آن را درک می‌کنند. آیات: إِنَّا زَيَّنَّا السَّمَاءَ الدُّنْيَا بِزِينَةٍ الْكَوَاكِبِ[۱۵] و وَزَيَّنَّاهَا لِلنَّاظِرِينَ[۱۶] نیز، به همین معناست[۱۷].
تزیین در قرآن
مفهوم تزیین در قرآن‌کریم با تعابیری گوناگون بیان شده و ریشه‌های اصلی این تعابیر، زین، حَلْی، جمال و زُخْرُف است. مشتقات و صیغه‌های به کار رفته از این ریشه‌ها در قرآن نیز به ۷۰ مورد می‌رسد[۱۸] حلی در حقیقت زینت ظاهری و عرضی است که چیزی بدان آراسته می‌شود[۱۹] و هم در آیات مربوط به دنیا وَهُوَ الَّذِي سَخَّرَ الْبَحْرَ لِتَأْكُلُوا مِنْهُ لَحْمًا طَرِيًّا وَتَسْتَخْرِجُوا مِنْهُ حِلْيَةً تَلْبَسُونَهَا وَتَرَى الْفُلْكَ مَوَاخِرَ فِيهِ وَلِتَبْتَغُوا مِنْ فَضْلِهِ وَلَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ[۲۰] و هم در آیات مربوط به آخرت أُولَئِكَ لَهُمْ جَنَّاتُ عَدْنٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهِمُ الْأَنْهَارُ يُحَلَّوْنَ فِيهَا مِنْ أَسَاوِرَ مِنْ ذَهَبٍ وَيَلْبَسُونَ ثِيَابًا خُضْرًا مِنْ سُنْدُسٍ وَإِسْتَبْرَقٍ مُتَّكِئِينَ فِيهَا عَلَى الْأَرَائِكِ نِعْمَ الثَّوَابُ وَحَسُنَتْ مُرْتَفَقًا[۲۱] به کار رفته است.
زخرف از تعابیری است که در قالب منفی یا به معنای زیبایی ناپایدار در قرآن به کار رفته است. وَكَذَلِكَ جَعَلْنَا لِكُلِّ نَبِيٍّ عَدُوًّا شَيَاطِينَ الْإِنْسِ وَالْجِنِّ يُوحِي بَعْضُهُمْ إِلَى بَعْضٍ زُخْرُفَ الْقَوْلِ غُرُورًا وَلَوْ شَاءَ رَبُّكَ مَا فَعَلُوهُ فَذَرْهُمْ وَمَا يَفْتَرُونَ[۲۲] مفهوم غرور در تعبیری همانند وَغَرَّتْهُمُ الْحَيَاةُ الدُّنْيَا[۲۳] نیز به آراسته شدن ناشایست و از روی باطل باز می‌گردد.[۲۴] اسناد تسویل به نفس و شیطان نیز در قرآن‌کریم بیانگر آراستن از نوع منفی است که در آیاتی همچون وَجَاءُوا عَلَى قَمِيصِهِ بِدَمٍ كَذِبٍ قَالَ بَلْ سَوَّلَتْ لَكُمْ أَنْفُسُكُمْ أَمْرًا فَصَبْرٌ جَمِيلٌ وَاللَّهُ الْمُسْتَعَانُ عَلَى مَا تَصِفُونَ[۲۵]، إِنَّ الَّذِينَ ارْتَدُّوا عَلَى أَدْبَارِهِمْ مِنْ بَعْدِ مَا تَبَيَّنَ لَهُمُ الْهُدَى الشَّيْطَانُ سَوَّلَ لَهُمْ وَأَمْلَى لَهُمْ[۲۶] دیده می‌شود.
مفهوم تبرّج نیز در ارتباط با اظهار زینتهای زنان در برابر نامحرمان به این موضوع ارتباط دارد. آراستن اشیا گاه سبب بهره‌گیری انسان از دنیا برای رسیدن به آخرت و کسب رضایت الهی است و گاه قلبها را گمراه کرده، آنها را از ذکر خداوند دور می‌کند،[۲۷] بر این اساس عامل تزیین در پاره‌ای از آیات قرآنی، خداوند متعال إِنَّ الَّذِينَ لَا يُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ زَيَّنَّا لَهُمْ أَعْمَالَهُمْ فَهُمْ يَعْمَهُونَ[۲۸] و در پاره‌ای دیگر، شیطان معرفی شده است. وَإِذْ زَيَّنَ لَهُمُ الشَّيْطَانُ أَعْمَالَهُمْ وَقَالَ لَا غَالِبَ لَكُمُ الْيَوْمَ مِنَ النَّاسِ وَإِنِّي جَارٌ لَكُمْ فَلَمَّا تَرَاءَتِ الْفِئَتَانِ نَكَصَ عَلَى عَقِبَيْهِ وَقَالَ إِنِّي بَرِيءٌ مِنْكُمْ إِنِّي أَرَى مَا لَا تَرَوْنَ إِنِّي أَخَافُ اللَّهَ وَاللَّهُ شَدِيدُ الْعِقَابِ[۲۹]، قَالَ رَبِّ بِمَا أَغْوَيْتَنِي لَأُزَيِّنَنَّ لَهُمْ فِي الْأَرْضِ وَلَأُغْوِيَنَّهُمْ أَجْمَعِينَ[۳۰] شیطان پس از آفرینش انسان از امر الهی تمرد، و سوگند یاد کرد که او و تمامی فرزندانش را از راه آراستن زشتیها در نظر آنها اغوا کند. إِذْ قَالَ رَبُّكَ لِلْمَلائِكَةِ إِنِّي خَالِقٌ بَشَرًا مِن طِينٍ فَإِذَا سَوَّيْتُهُ وَنَفَخْتُ فِيهِ مِن رُّوحِي فَقَعُوا لَهُ سَاجِدِينَ فَسَجَدَ الْمَلائِكَةُ كُلُّهُمْ أَجْمَعُونَ إِلاَّ إِبْلِيسَ اسْتَكْبَرَ وَكَانَ مِنْ الْكَافِرِينَ قَالَ يَا إِبْلِيسُ مَا مَنَعَكَ أَن تَسْجُدَ لِمَا خَلَقْتُ بِيَدَيَّ أَسْتَكْبَرْتَ أَمْ كُنتَ مِنَ الْعَالِينَ قَالَ أَنَا خَيْرٌ مِّنْهُ خَلَقْتَنِي مِن نَّارٍ وَخَلَقْتَهُ مِن طِينٍ قَالَ فَاخْرُجْ مِنْهَا فَإِنَّكَ رَجِيمٌ وَإِنَّ عَلَيْكَ لَعْنَتِي إِلَى يَوْمِ الدِّينِ قَالَ رَبِّ فَأَنظِرْنِي إِلَى يَوْمِ يُبْعَثُونَ قَالَ فَإِنَّكَ مِنَ الْمُنظَرِينَ إِلَى يَوْمِ الْوَقْتِ الْمَعْلُومِ قَالَ فَبِعِزَّتِكَ لَأُغْوِيَنَّهُمْ أَجْمَعِينَ إِلاَّ عِبَادَكَ مِنْهُمُ الْمُخْلَصِينَ[۳۱]؛ وَإِذْ قَالَ رَبُّكَ لِلْمَلائِكَةِ إِنِّي خَالِقٌ بَشَرًا مِّن صَلْصَالٍ مِّنْ حَمَإٍ مَّسْنُونٍ فَإِذَا سَوَّيْتُهُ وَنَفَخْتُ فِيهِ مِن رُّوحِي فَقَعُواْ لَهُ سَاجِدِينَ فَسَجَدَ الْمَلائِكَةُ كُلُّهُمْ أَجْمَعُونَ إِلاَّ إِبْلِيسَ أَبَى أَن يَكُونَ مَعَ السَّاجِدِينَ قَالَ يَا إِبْلِيسُ مَا لَكَ أَلاَّ تَكُونَ مَعَ السَّاجِدِينَ قَالَ لَمْ أَكُن لِّأَسْجُدَ لِبَشَرٍ خَلَقْتَهُ مِن صَلْصَالٍ مِّنْ حَمَإٍ مَّسْنُونٍ قَالَ فَاخْرُجْ مِنْهَا فَإِنَّكَ رَجِيمٌ وَإِنَّ عَلَيْكَ اللَّعْنَةَ إِلَى يَوْمِ الدِّينِ قَالَ رَبِّ فَأَنظِرْنِي إِلَى يَوْمِ يُبْعَثُونَ قَالَ فَإِنَّكَ مِنَ الْمُنظَرِينَ إِلَى يَوْمِ الْوَقْتِ الْمَعْلُومِ قَالَ رَبِّ بِمَا أَغْوَيْتَنِي لأُزَيِّنَنَّ لَهُمْ فِي الأَرْضِ وَلأُغْوِيَنَّهُمْ أَجْمَعِينَ إِلاَّ عِبَادَكَ مِنْهُمُ الْمُخْلَصِينَ [۳۲] در بهشت نیز با گفته‌های خود، خوردن از شجره را در نظر آدم و همسر وی آراست[۳۳].
در پاره‌ای از آیات، افعال مربوط به تزیین بدون ذکر فاعل آمده‌اند زُيِّنَ لِلَّذِينَ كَفَرُوا الْحَيَاةُ الدُّنْيَا وَيَسْخَرُونَ مِنَ الَّذِينَ آمَنُوا وَالَّذِينَ اتَّقَوْا فَوْقَهُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَاللَّهُ يَرْزُقُ مَنْ يَشَاءُ بِغَيْرِ حِسَابٍ[۳۴]؛ زُيِّنَ لِلنَّاسِ حُبُّ الشَّهَوَاتِ مِنَ النِّسَاءِ وَالْبَنِينَ وَالْقَنَاطِيرِ الْمُقَنْطَرَةِ مِنَ الذَّهَبِ وَالْفِضَّةِ وَالْخَيْلِ الْمُسَوَّمَةِ وَالْأَنْعَامِ وَالْحَرْثِ ذَلِكَ مَتَاعُ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَاللَّهُ عِنْدَهُ حُسْنُ الْمَآبِ[۳۵] که برخی خداوند متعال را تزیین کننده دانسته‌اند، زیرا او شهوت و متعلقات آن را آفریده و از لذتی که در نیل به آن متعلقات پدید می‌آید باخبر بوده و نیل به آن لذتها را نیز روا‌دانسته است؛[۳۶] اما به گفته طبرسی[۳۷] و طباطبایی[۳۸] تزیین‌کننده، [\۱شیطان]] است و این عقیده با شیوه بیان [۳۹] و نیز حکمت الهی تناسب بیشتری‌دارد،[۴۰] به هر حال خداوند با اسناد زیباییهای جهان به خود بر حکمت و عنایت خود استدلال کرده است [۴۱] و تزیین‌های شیطان را نیز می‌توان از این باب که خداوند تنها آفریدگار و مبدأ آفرینش در جهان است به او اسناد داد.[۴۲] رسول اکرم (ص) نیز دنیا را سبز و زیبا نامیدند که خداوند انسان‌ها را وارث آن قرار داده تا ببیند چگونه عمل می‌کنند.[۴۳] جدای از زینتهای طبیعی و تکوینی در برخی آیات نیز از تزیین و آراستن روحی يَا بَنِي آدَمَ قَدْ أَنْزَلْنَا عَلَيْكُمْ لِبَاسًا يُوَارِي سَوْآتِكُمْ وَرِيشًا وَلِبَاسُ التَّقْوَى ذَلِكَ خَيْرٌ ذَلِكَ مِنْ آيَاتِ اللَّهِ لَعَلَّهُمْ يَذَّكَّرُونَ[۴۴]، وَاعْلَمُوا أَنَّ فِيكُمْ رَسُولَ اللَّهِ لَوْ يُطِيعُكُمْ فِي كَثِيرٍ مِنَ الْأَمْرِ لَعَنِتُّمْ وَلَكِنَّ اللَّهَ حَبَّبَ إِلَيْكُمُ الْإِيمَانَ وَزَيَّنَهُ فِي قُلُوبِكُمْ وَكَرَّهَ إِلَيْكُمُ الْكُفْرَ وَالْفُسُوقَ وَالْعِصْيَانَ أُولَئِكَ هُمُ الرَّاشِدُونَ[۴۵][۴۶] و بدنی يَا بَنِي آدَمَ خُذُوا زِينَتَكُمْ عِنْدَ كُلِّ مَسْجِدٍ وَكُلُوا وَاشْرَبُوا وَلَا تُسْرِفُوا إِنَّهُ لَا يُحِبُّ الْمُسْرِفِينَ[۴۷][۴۸] یاد شده و گاه از برخی آرایش‌ها و ابراز زینتها وَقُل لِّلْمُؤْمِنَاتِ يَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ وَيَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ وَلا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلاَّ مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَلْيَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلَى جُيُوبِهِنَّ وَلا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلاَّ لِبُعُولَتِهِنَّ أَوْ آبَائِهِنَّ أَوْ آبَاء بُعُولَتِهِنَّ أَوْ أَبْنَائِهِنَّ أَوْ أَبْنَاء بُعُولَتِهِنَّ أَوْ إِخْوَانِهِنَّ أَوْ بَنِي إِخْوَانِهِنَّ أَوْ بَنِي أَخَوَاتِهِنَّ أَوْ نِسَائِهِنَّ أَوْ مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُهُنَّ أَوِ التَّابِعِينَ غَيْرِ أُولِي الإِرْبَةِ مِنَ الرِّجَالِ أَوِ الطِّفْلِ الَّذِينَ لَمْ يَظْهَرُوا عَلَى عَوْرَاتِ النِّسَاء وَلا يَضْرِبْنَ بِأَرْجُلِهِنَّ لِيُعْلَمَ مَا يُخْفِينَ مِن زِينَتِهِنَّ وَتُوبُوا إِلَى اللَّهِ جَمِيعًا أَيُّهَا الْمُؤْمِنُونَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ[۴۹] نهی شده است.
در متون مقدس ادیان پیشین نیز به موضوع تزیین پرداخته شده است. مطالعه تاریخ بنی‌اسرائیل این قوم را دارای تعلقی شدید به زیور بستن نشان می‌دهد.[۵۰] قرآن نیز این واقعیت را تأیید می‌کند. وَنَادَى فِرْعَوْنُ فِي قَوْمِهِ قَالَ يَا قَوْمِ أَلَيْسَ لِي مُلْكُ مِصْرَ وَهَذِهِ الأَنْهَارُ تَجْرِي مِن تَحْتِي أَفَلا تُبْصِرُونَ أَمْ أَنَا خَيْرٌ مِّنْ هَذَا الَّذِي هُوَ مَهِينٌ وَلا يَكَادُ يُبِينُ فَلَوْلا أُلْقِيَ عَلَيْهِ أَسْوِرَةٌ مِّن ذَهَبٍ أَوْ جَاءَ مَعَهُ الْمَلائِكَةُ مُقْتَرِنِينَ [۵۱]؛ وَاتَّخَذَ قَوْمُ مُوسَى مِنْ بَعْدِهِ مِنْ حُلِيِّهِمْ عِجْلًا جَسَدًا لَهُ خُوَارٌ أَلَمْ يَرَوْا أَنَّهُ لَا يُكَلِّمُهُمْ وَلَا يَهْدِيهِمْ سَبِيلًا اتَّخَذُوهُ وَكَانُوا ظَالِمِينَ[۵۲]؛ فَخَرَجَ عَلَى قَوْمِهِ فِي زِينَتِهِ قَالَ الَّذِينَ يُرِيدُونَ الْحَيَاةَ الدُّنْيَا يَا لَيْتَ لَنَا مِثْلَ مَا أُوتِيَ قَارُونُ إِنَّهُ لَذُو حَظٍّ عَظِيمٍ[۵۳]، وَقَالَ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ وَيْلَكُمْ ثَوَابُ اللَّهِ خَيْرٌ لِمَنْ آمَنَ وَعَمِلَ صَالِحًا وَلَا يُلَقَّاهَا إِلَّا الصَّابِرُونَ[۵۴]؛ قَالَ مَوْعِدُكُمْ يَوْمُ الزِّينَةِ وَأَنْ يُحْشَرَ النَّاسُ ضُحًى[۵۵] در میان این قوم سنگ‌ها و فلزهای قیمتی دارای کاربردهای متعدّد دینی بودند. آراستن بتها،[۵۶] لباس کاهنان با سنگهای تزیینی و قیمتی گوناگون[۵۷] و نیز آویختن زنگوله‌های طلایی بر لباس کاهنان [۵۸] و موارد دیگر[۵۹] از این دست است. در دیگر آیینهای پیشین نیز اشکال مختلفی از توجه به زینتهای مذهبی را می‌توان دید؛[۶۰] برای نمونه در آیین زرتشت، نام برخی ماهها و فرشتگان مرتبط با زیباییهای زمین است؛[۶۱] و از شادی و آراستگی و تزیین در برخی آیینهای شاد سخن رفته است.[۶۲] از سلمان فارسی نقل شده است که گفت: ما در زمان ساسانیان بر این باور بودیم که خداوند یاقوت را در نوروز برای زیور مردمان بیافرید و زبرجد را در مهرگان، و این دو روز را بر دیگر روزهای سال برتری داد، چنان‌که یاقوت و زبرجد را بر دیگر گوهرها[۶۳].[۶۴]
از کلمات همسوی با «تزیین»، واژه‌های «حَلْی»، «زَیَّنَ»، «سَوَّلَ»، «زخرف»، «لؤلؤ و مرجان» و «استبرق» را می‌توان در آیات جستجو کرد. قرآن کریم، آفرینش پدیده‌ها را هریک به جای خود، زیبا و نیکو گزارش می‌کند: الَّذِي أَحْسَنَ كُلَّ شَيْءٍ خَلَقَهُ[۶۵]. آنگاه مصادیق آن را چون آب، چارپایان، زینت آلات، زن، ثروت، ستارگان، نقره، طلا، گیاهان و فرزندان را در طی آیاتی ذکر می‌کند[۶۶].
خداوند فطرت انسان‌ها را به زیبایی‌ها متمایل ساخته است: يَا بَنِي آدَمَ خُذُوا زِينَتَكُمْ عِنْدَ كُلِّ مَسْجِدٍ[۶۷]. يَا بَنِي آدَمَ قَدْ أَنْزَلْنَا عَلَيْكُمْ لِبَاسًا يُوَارِي سَوْآتِكُمْ وَرِيشًا وَلِبَاسُ التَّقْوَى ذَلِكَ خَيْرٌ ذَلِكَ مِنْ آيَاتِ اللَّهِ لَعَلَّهُمْ يَذَّكَّرُونَ[۶۸]. کلمه رِيشًا به معنای تجمل و پوششهای آراینده و زیبا است.
قرآن کریم زینت‌آرایی زن را در مقابل نامحرم نهی فرموده است: وَلَا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ[۶۹]. تزیین به قصد تفاخر و خود فریفتگی در برابر آن نیز موجب غضب خداوند است و در داستان قارون این نوع خودفریفتگی در مقابل زینت دنیایی مذمت شده است: فَخَرَجَ عَلَى قَوْمِهِ فِي زِينَتِهِ[۷۰] فَخَرَجَ عَلَى قَوْمِهِ فِي زِينَتِهِ قَالَ الَّذِينَ يُرِيدُونَ الْحَيَاةَ الدُّنْيَا يَا لَيْتَ لَنَا مِثْلَ مَا أُوتِيَ قَارُونُ إِنَّهُ لَذُو حَظٍّ عَظِيمٍ[۷۱]، وَقَالَ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ وَيْلَكُمْ ثَوَابُ اللَّهِ خَيْرٌ لِمَنْ آمَنَ وَعَمِلَ صَالِحًا وَلَا يُلَقَّاهَا إِلَّا الصَّابِرُونَ[۷۲]، فَخَسَفْنَا بِهِ وَبِدَارِهِ الْأَرْضَ فَمَا كَانَ لَهُ مِنْ فِئَةٍ يَنْصُرُونَهُ مِنْ دُونِ اللَّهِ وَمَا كَانَ مِنَ الْمُنْتَصِرِينَ[۷۳]
در چنین محیط دنیاطلبانه زرق و برق‌جویی بود که مردمان فریفته زیور دنیا، به ندای سامری پاسخ می‌دهند: وَاتَّخَذَ قَوْمُ مُوسَى مِنْ بَعْدِهِ مِنْ حُلِيِّهِمْ عِجْلًا جَسَدًا لَهُ خُوَارٌ[۷۴]. از آیه قُلْ مَنْ حَرَّمَ زِينَةَ اللَّهِ الَّتِي أَخْرَجَ لِعِبَادِهِ وَالطَّيِّبَاتِ مِنَ الرِّزْقِ قُلْ هِيَ لِلَّذِينَ آمَنُوا فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا خَالِصَةً يَوْمَ الْقِيَامَةِ كَذَلِكَ نُفَصِّلُ الْآيَاتِ لِقَوْمٍ يَعْلَمُونَ[۷۵] چنین بر می‌آید که تعبیر زِينَةَ اللَّهِ برای نیکو شمردن زینت و حائز اهمیت بودن آن در جلب و جذب مردمان به نعمت‌های الهی است و در واقع نشان می‌دهد که زینتهای الهی، زمینه‌ساز توجه به خدا و وسیله‌ای برای تمهیدات عبادت اوست، اما نباید زینت و زیور وسیله‌ای برای دنیاطلبی و گردآوری مال و کسب جاه و مقام باشد: وَلَا تَمُدَّنَّ عَيْنَيْكَ إِلَى مَا مَتَّعْنَا بِهِ أَزْوَاجًا مِنْهُمْ زَهْرَةَ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا لِنَفْتِنَهُمْ فِيهِ وَرِزْقُ رَبِّكَ خَيْرٌ وَأَبْقَى[۷۶].[۷۷]
نگاه کلی قرآن به تزیین
در دیدگاه قرآن حب زینت به خودی خود مذموم نیست، بلکه از بزرگ‌ترین اسباب آشکارسازی استعداد انسان در شناخت سنن و آیات الهی است. ترکیب قرآنی "اخراج زینت" در آیه قُلْ مَنْ حَرَّمَ زِينَةَ اللَّهِ الَّتِي أَخْرَجَ لِعِبَادِهِ وَالطَّيِّبَاتِ مِنَ الرِّزْقِ قُلْ هِيَ لِلَّذِينَ آمَنُوا فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا خَالِصَةً يَوْمَ الْقِيَامَةِ كَذَلِكَ نُفَصِّلُ الْآيَاتِ لِقَوْمٍ يَعْلَمُونَ[۷۸] به معنای آفرینش مواد اولیه تشکیل دهنده زینتها و نیز آموزش راه‌های ساخت آنها از طریق قرار دادن علاقه و نیز استعداد ابداع در وجود انسان‌هاست.[۷۹]
خداوند در آیه زُيِّنَ لِلنَّاسِ حُبُّ الشَّهَوَاتِ مِنَ النِّسَاءِ وَالْبَنِينَ وَالْقَنَاطِيرِ الْمُقَنْطَرَةِ مِنَ الذَّهَبِ وَالْفِضَّةِ وَالْخَيْلِ الْمُسَوَّمَةِ وَالْأَنْعَامِ وَالْحَرْثِ ذَلِكَ مَتَاعُ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَاللَّهُ عِنْدَهُ حُسْنُ الْمَآبِ[۸۰] از ۷ امری که می‌تواند مورد علاقه و میل انسان باشد، نام برده است. این ۷ امر در برگیرنده لذتهای جسمانی و روحی و عاطفی و اقتصادی هستند.[۸۱]
خداوند در آیه قُلْ مَنْ حَرَّمَ زِينَةَ اللَّهِ الَّتِي أَخْرَجَ لِعِبَادِهِ وَالطَّيِّبَاتِ مِنَ الرِّزْقِ قُلْ هِيَ لِلَّذِينَ آمَنُوا فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا خَالِصَةً يَوْمَ الْقِيَامَةِ كَذَلِكَ نُفَصِّلُ الْآيَاتِ لِقَوْمٍ يَعْلَمُونَ[۸۲] این پندار را که تحریم زینتها و روزی‌های پاک و حلال نشانه زهد و پارسایی باشد، باطل می‌کند[۸۳]. اضافه زینت به اللّه در آیه مزبور برای نیکو شمردن آن و منت نهادن خداوند بر بندگان [۸۴] است و نشان می‌دهد که زینتهای الهی باید در راه عبادت به کار روند. ادامه آیه نیز تصریح می‌کند که در اصل، اهل ایمان سزاوار بهره‌برداری از این زینتها هستند.[۸۵] غرایزی که خداوند در انسان‌ها قرار داده ـ از جمله حب زینت ـ نهایتی ندارند [۸۶] و خود بزرگ‌ترین سبب پیشرفت و تنوع‌آفرینی بشر در امور زراعت، صنعت و دیگر اسباب آبادانی هستند.[۸۷] خداوند متعال انسان‌ها را در هیئتی نیکو [۸۸] آفرید؛ زیبایی‌هایی در طبیعت قرار داد و آنها را برای بشر تبیین؛ و او را به آنها نیازمند کرد؛[۸۹] و امور خیر را نیز از طریق تشریع برای انسان آراست.
از سویی دیگر قرآن‌کریم از آراستگی زندگی دنیوی در نظر افراد بی‌ایمان سخن می‌گوید: زُيِّنَ لِلَّذِينَ كَفَرُوا الْحَيَاةُ الدُّنْيَا[۹۰] و از شیفته شدن مؤمنان به ظاهر آراسته زندگی آنان پرهیز می‌دهد: وَلَا تَمُدَّنَّ عَيْنَيْكَ إِلَى مَا مَتَّعْنَا بِهِ أَزْوَاجًا مِنْهُمْ زَهْرَةَ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا لِنَفْتِنَهُمْ فِيهِ وَرِزْقُ رَبِّكَ خَيْرٌ وَأَبْقَى[۹۱][۹۲] اینان کسانی هستند که همتشان به بهره‌برداری از لذتهای دنیا و گردآوری مال و کسب جاه مصروف گردید.[۹۳] دنیا برای این گروه جز همین زینت ظاهری نیست و چنین تزیینی، شیطانی و مذموم است.[۹۴] این واقعیت در آیاتی تبیین شده است. اعْلَمُوا أَنَّمَا الْحَيَاةُ الدُّنْيَا لَعِبٌ وَلَهْوٌ وَزِينَةٌ وَتَفَاخُرٌ بَيْنَكُمْ وَتَكَاثُرٌ فِي الْأَمْوَالِ وَالْأَوْلَادِ كَمَثَلِ غَيْثٍ أَعْجَبَ الْكُفَّارَ نَبَاتُهُ ثُمَّ يَهِيجُ فَتَرَاهُ مُصْفَرًّا ثُمَّ يَكُونُ حُطَامًا وَفِي الْآخِرَةِ عَذَابٌ شَدِيدٌ وَمَغْفِرَةٌ مِنَ اللَّهِ وَرِضْوَانٌ وَمَا الْحَيَاةُ الدُّنْيَا إِلَّا مَتَاعُ الْغُرُورِ[۹۵]، وَاضْرِبْ لَهُمْ مَثَلَ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا كَمَاءٍ أَنْزَلْنَاهُ مِنَ السَّمَاءِ فَاخْتَلَطَ بِهِ نَبَاتُ الْأَرْضِ فَأَصْبَحَ هَشِيمًا تَذْرُوهُ الرِّيَاحُ وَكَانَ اللَّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ مُقْتَدِرًا[۹۶]، إِنَّمَا مَثَلُ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا كَمَاءٍ أَنْزَلْنَاهُ مِنَ السَّمَاءِ فَاخْتَلَطَ بِهِ نَبَاتُ الْأَرْضِ مِمَّا يَأْكُلُ النَّاسُ وَالْأَنْعَامُ حَتَّى إِذَا أَخَذَتِ الْأَرْضُ زُخْرُفَهَا وَازَّيَّنَتْ وَظَنَّ أَهْلُهَا أَنَّهُمْ قَادِرُونَ عَلَيْهَا أَتَاهَا أَمْرُنَا لَيْلًا أَوْ نَهَارًا فَجَعَلْنَاهَا حَصِيدًا كَأَنْ لَمْ تَغْنَ بِالْأَمْسِ كَذَلِكَ نُفَصِّلُ الْآيَاتِ لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ[۹۷] تشبیه‌های موجود در این دسته از آیات فریبندگی دنیا را نشان داده‌اند؛[۹۸] شادمانی به مظاهر دنیوی در آنها تقبیح [۹۹] و وخامت این دلبستگی‌ها [۱۰۰] و حال دنیامداران تبیین شده است. سخن فرعون هنگام مواجهه با موسی نمونه‌ای از غرور ناشی از فریفتگی به زینت دنیاست: وَنَادَى فِرْعَوْنُ فِي قَوْمِهِ قَالَ يَا قَوْمِ أَلَيْسَ لِي مُلْكُ مِصْرَ وَهَذِهِ الأَنْهَارُ تَجْرِي مِن تَحْتِي أَفَلا تُبْصِرُونَ أَمْ أَنَا خَيْرٌ مِّنْ هَذَا الَّذِي هُوَ مَهِينٌ وَلا يَكَادُ يُبِينُ فَلَوْلا أُلْقِيَ عَلَيْهِ أَسْوِرَةٌ مِّن ذَهَبٍ أَوْ جَاءَ مَعَهُ الْمَلائِكَةُ مُقْتَرِنِينَ [۱۰۱] در چنین محیطی قارون رشد یافت و تجمل‌پرستی او موجب سرکشی و هلاک وی شد. فَخَسَفْنَا بِهِ وَبِدَارِهِ الْأَرْضَ فَمَا كَانَ لَهُ مِنْ فِئَةٍ يَنْصُرُونَهُ مِنْ دُونِ اللَّهِ وَمَا كَانَ مِنَ الْمُنْتَصِرِينَ[۱۰۲] خداوند همچنین به توبیخ کسانی پرداخت که زر و زیور قارون چشم آنان را پر کرده، از مشاهده حقایق غافل ساخت: فَخَرَجَ عَلَى قَوْمِهِ فِي زِينَتِهِ قَالَ الَّذِينَ يُرِيدُونَ الْحَيَاةَ الدُّنْيَا يَا لَيْتَ لَنَا مِثْلَ مَا أُوتِيَ قَارُونُ إِنَّهُ لَذُو حَظٍّ عَظِيمٍ[۱۰۳]، وَقَالَ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ وَيْلَكُمْ ثَوَابُ اللَّهِ خَيْرٌ لِمَنْ آمَنَ وَعَمِلَ صَالِحًا وَلَا يُلَقَّاهَا إِلَّا الصَّابِرُونَ[۱۰۴] در نهایت در همین محیط که چشم و دل مردم، فریفته زینت دنیوی بود، سامری با زیورهای بنی‌اسرائیل گوساله‌ای طلایی ساخت [۱۰۵] و آن را در نظر آنان به جای خداوند یگانه نشاند: وَاتَّخَذَ قَوْمُ مُوسَى مِنْ بَعْدِهِ مِنْ حُلِيِّهِمْ عِجْلًا جَسَدًا لَهُ خُوَارٌ أَلَمْ يَرَوْا أَنَّهُ لَا يُكَلِّمُهُمْ وَلَا يَهْدِيهِمْ سَبِيلًا اتَّخَذُوهُ وَكَانُوا ظَالِمِينَ[۱۰۶][۱۰۷] موسی نیز چون در دربار فرعون به سن جوانی رسید و با عادات فرعونیان آشنا بود، در پی دعوت فرعون جهت تعیین موعدی برای هماوردی، "یوم الزینه" را تعیین کرد که روز عید فرعونیان بود و‌همگان در آن ضمن دست کشیدن از کار، خود را زینت کرده، گرد هم می‌آمدند قَالَ مَوْعِدُكُمْ يَوْمُ الزِّينَةِ وَأَنْ يُحْشَرَ النَّاسُ ضُحًى[۱۰۸][۱۰۹] تزیین به قصد تفاخر و فریفتگی در برابر آن نیز موجب غضب خداوند است و خداوند هنگام نقل داستان قارون این نوع تزیین و فرجام آن را نشان می‌دهد. فَخَرَجَ عَلَى قَوْمِهِ فِي زِينَتِهِ قَالَ الَّذِينَ يُرِيدُونَ الْحَيَاةَ الدُّنْيَا يَا لَيْتَ لَنَا مِثْلَ مَا أُوتِيَ قَارُونُ إِنَّهُ لَذُو حَظٍّ عَظِيمٍ[۱۱۰][۱۱۱]
زینتهای طبیعی
طبق گزارش قرآنی، آفرینش هر یک از اشیا در قالبی زیبا و نیکو، صورت پذیرفته است: الَّذِي أَحْسَنَ كُلَّ شَيْءٍ خَلَقَهُ وَبَدَأَ خَلْقَ الْإِنْسَانِ مِنْ طِينٍ[۱۱۲] و زمین با زینتهای الهی آراسته شده است إِنَّا جَعَلْنَا مَا عَلَى الْأَرْضِ زِينَةً لَهَا لِنَبْلُوَهُمْ أَيُّهُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا[۱۱۳][۱۱۴] همان‌گونه که آسمان نیز آراسته معرفی می‌شود: وَلَقَدْ جَعَلْنَا فِي السَّمَاءِ بُرُوجًا وَزَيَّنَّاهَا لِلنَّاظِرِينَ[۱۱۵]؛ إِنَّا زَيَّنَّا السَّمَاءَ الدُّنْيَا بِزِينَةٍ الْكَوَاكِبِ[۱۱۶] و در سوره نحل از جمال و زینت چارپایان برای انسان سخن آمده است: وَالأَنْعَامَ خَلَقَهَا لَكُمْ فِيهَا دِفْءٌ وَمَنَافِعُ وَمِنْهَا تَأْكُلُونَ وَلَكُمْ فِيهَا جَمَالٌ حِينَ تُرِيحُونَ وَحِينَ تَسْرَحُونَ وَتَحْمِلُ أَثْقَالَكُمْ إِلَى بَلَدٍ لَّمْ تَكُونُواْ بَالِغِيهِ إِلاَّ بِشِقِّ الأَنفُسِ إِنَّ رَبَّكُمْ لَرَؤُوفٌ رَّحِيمٌ وَالْخَيْلَ وَالْبِغَالَ وَالْحَمِيرَ لِتَرْكَبُوهَا وَزِينَةً وَيَخْلُقُ مَا لاَ تَعْلَمُونَ [۱۱۷] هریک از شتر، گاو، گوسفند، اسب و قاطر به تناسب در راه‌رفتن فردی و گروهی، تولید پشم و کرک و مو و شیر و گوشت و چربی یا در راه رفتن و تاختن و شیهه کشیدن و برآوردن یال و ترکیب بدن،[۱۱۸] پستان‌های پُر از شیر و کوهان‌های برآمده،[۱۱۹] توان باربری و جنگی در شتر و تولید پوشاک و خوراک و نوشیدنی و کثرت تولید مثل [۱۲۰] و نیز وجاهتی که از داشتن آنها نصیب انسان می‌گردد [۱۲۱] و موارد دیگر دارای زیباییهای متعددی هستند.[۱۲۲]
قرآن‌کریم به زیباییهای چارپایان با بیان‌های دیگر نیز اشاره کرده است. وَوَهَبْنَا لِدَاوُودَ سُلَيْمَانَ نِعْمَ الْعَبْدُ إِنَّهُ أَوَّابٌ إِذْ عُرِضَ عَلَيْهِ بِالْعَشِيِّ الصَّافِنَاتُ الْجِيَادُ فَقَالَ إِنِّي أَحْبَبْتُ حُبَّ الْخَيْرِ عَن ذِكْرِ رَبِّي حَتَّى تَوَارَتْ بِالْحِجَابِ[۱۲۳] خداوند در این دنیا اشیای زیبا را جهت امتحان انسان‌ها قرار داده و آنان را از فریب ظواهر دنیوی برحذر داشته است،[۱۲۴] زیرا تنها در این حالت است که تکلیف برای انسان معنا می‌یابد. این مطلب، بیانگر سخن رسول اکرم (ص) است که فرمود: بهشت به ناخوشایندیها و جهنم به خوشایندیها پیچیده شده است[۱۲۵][۱۲۶]
زینتهای انسانی
خداوند، فطرت انسان‌ها را به خوبی‌ها و زیبایی‌ها متمایل ساخته و ایمان را‌محبوب دل آنان قرار داده است: وَلَكِنَّ اللَّهَ حَبَّبَ إِلَيْكُمُ الْإِيمَانَ وَزَيَّنَهُ فِي قُلُوبِكُمْ [۱۲۷][۱۲۸] همچنین تزیینی که در آیه يَا بَنِي آدَمَ قَدْ أَنْزَلْنَا عَلَيْكُمْ لِبَاسًا يُوَارِي سَوْآتِكُمْ وَرِيشًا وَلِبَاسُ التَّقْوَى ذَلِكَ خَيْرٌ ذَلِكَ مِنْ آيَاتِ اللَّهِ لَعَلَّهُمْ يَذَّكَّرُونَ[۱۲۹] از آن سخن رفته محدود به زینتهای مادی نیست و شامل زینتهای معنوی همانند صفات انسانی و ملکات اخلاقی نیز می‌شود.
قرآن‌کریم دنیا و زیباییهای آن را مقدمه‌ای برای دستیابی به زیبایی باقی و حقیقی می‌داند.[۱۳۰] تزیینی که هدف آن بهره‌مندی از دنیا برای نیل به‌آخرت و رضایت الهی باشد ممدوح [۱۳۱] و عبارت از زیبایی واقعی‌ای است که انسان بصیر از آن بهره‌می‌برد، بی‌آنکه سبب آلودگی او گردد؛ اما آنچه انسان را در برخی جهات بیاراید و در برخی جهات بیالاید، از یک جهت زینت و از جهتی دیگر زشتی است.[۱۳۲] اهل ایمان به برگرفتن زینتهای خود هنگام نماز سفارش شده‌اند: يَا بَنِي آدَمَ خُذُوا زِينَتَكُمْ عِنْدَ كُلِّ مَسْجِدٍ وَكُلُوا وَاشْرَبُوا وَلَا تُسْرِفُوا إِنَّهُ لَا يُحِبُّ الْمُسْرِفِينَ[۱۳۳] در برخی روایات، مراد از زینت، لباس [۱۳۴] دانسته شده که کمترین آن، پوشش برای عورت است.[۱۳۵] لباسی که زشتی‌های آدمی را بپوشاند و وی را زینت دهد، از نعمت‌های خدا به شمار می‌رود: يَا بَنِي آدَمَ قَدْ أَنْزَلْنَا عَلَيْكُمْ لِبَاسًا يُوَارِي سَوْآتِكُمْ وَرِيشًا وَلِبَاسُ التَّقْوَى ذَلِكَ خَيْرٌ ذَلِكَ مِنْ آيَاتِ اللَّهِ لَعَلَّهُمْ يَذَّكَّرُونَ[۱۳۶][۱۳۷]
لفظ رِيشًا که بر لباس عطف شده، به معنای تجمل و پوششهای آراینده و زیبا و مباح دانسته شده که فراتر از میزان حداقلی مورد اشاره در آیه‌اند.[۱۳۸] گذشته از اطلاقی که در امر آیه يَا بَنِي آدَمَ خُذُوا زِينَتَكُمْ عِنْدَ كُلِّ مَسْجِدٍ وَكُلُوا وَاشْرَبُوا وَلَا تُسْرِفُوا إِنَّهُ لَا يُحِبُّ الْمُسْرِفِينَ[۱۳۹] وجود دارد[۱۴۰] و هرگونه خیر و نعمتی را دربر‌می‌گیرد،[۱۴۱] در‌پاره‌ای از روایات نیز برخی موارد آراستن ظاهری [۱۴۲] همانند شانه کردن موها هنگام نماز،[۱۴۳] غسل و پوشیدن لباس سفید [۱۴۴] و نیز آراستن بدن و جامه برای نمازهای جمعه و عیدین [۱۴۵] از مصادیق زینت معرفی شده‌اند. در آیه بعد نیز از تحریم زینتها منع شده است: قُلْ مَنْ حَرَّمَ زِينَةَ اللَّهِ[۱۴۶]. در حدیثی عثمان بن مظعون با رسول‌الله (ص) از قصد خود مبنی بر رهبانیت و ترک دنیا و مواردی دیگر همچون عدم بهره‌مندی از همسر خود و بوی خوش و خوردن گوشت، سخن گفت و رسول‌اکرم (ص) وی را از افراط و تفریط برحذر داشتند.[۱۴۷]
در عصر جاهلی، قبایل مختلف عرب،[۱۴۸] زینت لباس را به قصد قربت و تعبّد بر خود حرام کرده،[۱۴۹] مردان در روز و زنان در شب به صورت عریان گرد کعبه طواف کرده، می‌گفتند: ما در لباسی طواف نمی‌کنیم که در آن گناه کرده‌ایم.[۱۵۰] برخی از آنان نیز به قصد زدن فال نیک می‌گفتند که امیدواریم همان‌گونه که از لباس خود خارج می‌شویم از گناهان خود نیز به درآییم،[۱۵۱] بنابراین تمامی زینتها در اسلام جز آنچه مستثنا و حرام شمرده‌شده، مباح به شمار می‌روند.[۱۵۲] تزیین در زندگی زن نقشی متمایز دارد. زن از کودکی با زیورآلات سر و کار دارد أَوَمَنْ يُنَشَّأُ فِي الْحِلْيَةِ وَهُوَ فِي الْخِصَامِ غَيْرُ مُبِينٍ[۱۵۳][۱۵۴] که امری پسندیده و برای تقویت نهاد خانواده مفید است. قرآن‌کریم زینت‌آرایی زن را هنگامی نهی کرده که برای نامحرم آشکار باشد: وَلَا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ[۱۵۵][۱۵۶] برخی از این آیه، استفاده کرده‌اند که زن، مأذون به بلند کردن صدای خود نیز برای نامحرم نیست، زیرا فتنه‌انگیزی صدای زن از فتنه زینت آرایی او بیشتر است.[۱۵۷] به هر روی زینت مورد استعمال زنان، از نظر قرآن‌کریم به دو دسته اصلی تقسیم می‌شود: آنچه اظهار آن برای نامحرم ناروا و آنچه اظهار آن رواست [۱۵۸] که در بیان مصادیق آن نیز فقها آرایی دارند.[۱۵۹][۱۶۰]
منابع
پانویس
- ↑ تهذیب‌اللغه، ج۱۳، ص۲۵۵؛ مقاییس اللغه، ج۳، ص۴۱؛ التحقیق، ج۴، ص۳۲۸، "زین".
- ↑ لغت نامه، ج۴، ص۵۸۷۳.
- ↑ موسوعة اخلاق القرآن، ج۵، ص۶۶.
- ↑ التحقیق، ج۴، ص۳۳۱، "زین".
- ↑ خوش منش، ابوالفضل، مقاله «تزیین»، دائرة المعارف قرآن کریم ج۷، ص ۵۰۴.
- ↑ «روز (جشن) «آرایش»» سوره طه، آیه ۵۹.
- ↑ «امّا خداوند ایمان را در نظر شما محبوب ساخت و آن را در دل‌های شما آراست» سوره حجرات، آیه ۷.
- ↑ «آنگاه با زیورهایش در پیش قوم خویش آشکار شد» سوره قصص، آیه ۷۹.
- ↑ «بگو: چه کسی زیوری را که خداوند برای بندگانش پدید آورده و (نیز) روزی‌های پاکیزه را، حرام کرده است؟» سوره اعراف، آیه ۳۲.
- ↑ «دارایی و پسران زیور زندگی دنیایند» سوره کهف، آیه ۴۶.
- ↑ «و آن را در دل‌های شما آراست» سوره حجرات، آیه ۷.
- ↑ «کارهای کسانی را که به جهان واپسین ایمان ندارند در نظرشان آراسته‌ایم» سوره نمل، آیه ۴.
- ↑ «زندگانی این جهان برای کافران آراسته شده است» سوره بقره، آیه ۲۱۲.
- ↑ «و آسمان نزدیک‌تر را به چراغ‌هایی (از ستارگان) آراستیم» سوره فصلت، آیه ۱۲.
- ↑ «ما آسمان نزدیک‌تر را به آرایه ستارگان، آراسته‌ایم» سوره صافات، آیه ۶.
- ↑ «و آن را برای بینندگان آراسته‌ایم» سوره حجر، آیه ۱۶.
- ↑ کوشا، محمد علی، مقاله «تزیین»، دانشنامه معاصر قرآن کریم، ص۴۳۴ – ۴۳۶.
- ↑ ر.ک: المعجم المفهرس، "زین".
- ↑ التحقیق، ج۲، ۲۷۵، "حلی".
- ↑ «و اوست که دریا را رام (شما) کرد تا از آن گوشتی تر و تازه بخورید و از آن زیوری (چون مروارید) بیرون آورید که آن را می‌پوشید و کشتی‌ها را در آن می‌نگری که آب شکاف‌اند و (چنین کرد) تا از بخشش او (روزی خود را) فرا چنگ آورید و باشد که سپاس گزارید» سوره نحل، آیه ۱۴.
- ↑ «آنان بهشت‌هایی جاویدان خواهند داشت که از بن (کاخ‌های) آنان، جویبارها روان است؛ در آنجا به دستبندهایی زرّین آراسته می‌گردند و جامه‌هایی سبز از دیبای نازک و دیبای ستبر می‌پوشند در حالی که بر تخت‌ها پشت می‌دهند؛ آن پاداش، خوب و (آن بهشت) آسایشگاهی نیکوست» سوره کهف، آیه ۳۱.
- ↑ «و بدین‌گونه برای هر پیامبری دشمنی از شیطان‌های آدمی و پری قرار دادیم که برخی به برخی دیگر یکدیگر، به فریب سخنان آراسته الهام می‌کنند و اگر پروردگار تو می‌خواست آن (کار) را نمی‌کردند پس آنان را با دروغی که می‌بافند واگذار» سوره انعام، آیه ۱۱۲.
- ↑ \۱زندگانی دنیا آنان را فریفت» سوره انعام، آیه ۷۰.
- ↑ التبیان، ج۴، ص۴۱۷.
- ↑ «و خونی دروغین را بر پیراهن او آوردند؛ (یعقوب) گفت: (نه چنین است که می‌گویید) بلکه (هوای) نفستان کاری را در چشمتان آراست، اکنون (کار من) شکیبی نیکوست و بر آنچه وصف می‌کنید از خداوند باید یاری جست» سوره یوسف، آیه ۱۸.
- ↑ «بی‌گمان، شیطان (کفر را) در چشم آنان که به گذشته خود- پس از آنکه رهنمود برایشان روشن شد- بازگشتند، آراست و به آنان میدان داد» سوره محمد، آیه ۲۵.
- ↑ المیزان، ج۳، ص۹۷.
- ↑ «کارهای کسانی را که به جهان واپسین ایمان ندارند در نظرشان آراسته‌ایم از این رو آنان سرگشته‌اند» سوره نمل، آیه ۴.
- ↑ «و (یاد کن) آنگاه را که شیطان کردارهای آنان را (در چشمشان) آراست و گفت: امروز هیچ‌یک از مردم بر شما پیروز نخواهد شد و من پناه‌دهنده شمایم و چون دو دسته رویاروی شدند پشت کرد و گفت: من از شما بیزارم، من چیزی می‌بینم که شما نمی‌بینید، من از خداوند می‌هراس» سوره انفال، آیه ۴۸.
- ↑ «گفت: پروردگارا! برای آنکه مرا بیراه نهادی، در زمین (بدی‌ها را) در دید آنها خواهم آراست و همگان را از راه به در خواهم برد» سوره حجر، آیه ۳۹.
- ↑ «آنگاه پروردگارت به فرشتگان گفت: من بر آنم بشری از گل بیافرینم پس، هنگامی که او را باندام برآوردم و در او از روان خود دمیدم برای او به فروتنی درافتید! آنگاه، همه فرشتگان، همگان فروتنی کردند، جز ابلیس که سرکشی کرد و از کافران بود. فرمود: ای ابلیس! چه چیز تو را از فروتنی برای چیزی که به دست خویش آفریدم، باز داشت؟ سرکشی کردی یا از والا رتبگانی؟ گفت: من از او بهترم، مرا از آتش آفریدی و او را از گل. فرمود: از اینجا بیرون رو که تو رانده‌ای. و لعنت من تا روز پاداش و کیفر بر تو باد! گفت: پروردگارا! پس به من تا روزی که (همگان) برانگیخته می‌گردند مهلت ده! فرمود: تو از مهلت یافتگانی، تا روز آن هنگام معیّن. گفت: به ارجمندی تو سوگند که همگی آنان را گمراه خواهم کرد. مگر از میان آنان بندگان نابت را.» سوره ص، آیه ۷۱-۸۳.
- ↑ «و (یاد کن) آنگاه را که پروردگارت به فرشتگان فرمود: من بر آنم بشری از گلی خشک برآمده از لایی بویناک، بیافرینم؛ پس هنگامی که او را باندام برآوردم و در او از روان خویش دمیدم، برای او به فروتنی در افتید! آنگاه همه فرشتگان، همگان فروتنی کردند؛ جز ابلیس که از بودن با فروتنان خودداری ورزید. فرمود: ای ابلیس! تو را چه می‌شود که با فروتنان نیستی؟ گفت: سر آن ندارم که برای بشری فروتنی کنم که او را از گلی خشک برآمده از لایی بویناک آفریده‌ای. فرمود: پس از آن (بهشت) بیرون رو که تو رانده‌ای؛ و تا روز پاداش و کیفر بر تو نفرین باد! گفت: پروردگارا! پس تا روزی که (همگان) برانگیخته می‌شوند، مرا مهلت ده! فرمود: اینک تو از مهلت یافتگانی! تا روز آن هنگام معیّن. گفت: پروردگارا! برای آنکه مرا بیراه نهادی، در زمین (بدی‌ها را) در دید آنها خواهم آراست و همگان را از راه به در خواهم برد. بجز از میان آنان بندگان نابت را.» سوره حجر، آیه ۲۸-۴۰.
- ↑ جامع البیان، ج۱، ص۳۴۰.
- ↑ «زندگانی این جهان برای کافران آراسته شده است و (آنان) مؤمنان را به ریشخند می‌گیرند اما پرهیزگاران در روز رستخیز از آنان فراترند و خداوند به هر کس بخواهد بی‌شمار روزی می‌رساند» سوره بقره، آیه ۲۱۲.
- ↑ «دوستداری خواستنی‌ها از زنان و فرزندان و دارایی‌های فراوان انباشته از زر و سیم و اسب‌های نشاندار و چارپایان و کشتزاران، برای مردم آراستگی یافته است؛ اینها سرمایه زندگی نزدیک‌تر (در این جهان) است و خداوند است که نکوفرجامی، (تنها) نزد او است» سوره آل عمران، آیه ۱۴.
- ↑ التفسیر الکبیر، ج۷، ص۲۰۸.
- ↑ مجمع‌البیان، ج۲، ص۵۴۱.
- ↑ المیزان، ج۳، ص۹۷ ـ ۹۸.
- ↑ المیزان، ج۳، ص۹۷ ـ ۹۸.
- ↑ المیزان، ج۳، ص۹۶.
- ↑ نثر طوبی، ج۱، ص‌ص۳۳۹، "زین".
- ↑ ر. ک: التفسیرالکبیر، ج۷، ص۲۰۷ ـ ۲۰۸؛ المیزان، ج۳، ص۹۷.
- ↑ جامع‌البیان، ج۱۵، ص۲۴۴.
- ↑ «ای فرزندان آدم! برای شما جامه‌ای را فرو فرستاده‌ایم که شرمگاه‌های شما را می‌پوشاند و (نیز) جامه‌ای را که زینت است و لباس پرهیزگاری، باری، بهتر است؛ این از آیات خداوند است باشد که آنان در یاد گیرند» سوره اعراف، آیه ۲۶.
- ↑ «و بدانید که فرستاده خداوند در میان شماست، اگر در بسیاری از کارها از شما پیروی کند به سختی می‌افتید امّا خداوند ایمان را در نظر شما محبوب ساخت و آن را در دل‌های شما آراست و کفر و بزهکاری و سرکشی را در نظر شما ناپسند گردانید؛ آنانند که راهدانند» سوره حجرات، آیه ۷.
- ↑ نک: فقه القرآن، ج۱، ص۹۵.
- ↑ «ای فرزندان آدم! در هر نمازگاهی زیور خود را بردارید و بخورید و بیاشامید و گزافکاری نکنید که او گزافکاران را دوست نمی‌دارد» سوره اعراف، آیه ۳۱.
- ↑ نک: تفسیر عیاشی، ج۲، ص۱۲.
- ↑ «و به زنان مؤمن بگو دیدگان (از نگاه حرام) فرو دارند و پاکدامنی ورزند و زیور خود را آشکار نگردانند مگر آنچه از آن، که خود پیداست و باید روسری‌هایشان را بر گریبان خویش افکنند و زیور خود را آشکار نگردانند جز بر شوهرانشان یا پدرانشان یا پدران شوهرانشان یا پسرانشان یا پسران شوهرانشان یا برادرانشان یا پسران برادرانشان یا پسران خواهرانشان یا زنان (هم آیین) شان یا کنیزهاشان یا مردان وابسته‌ای که نیاز (به زن) ندارند یا کودکانی که از شرمگاه‌های زنان آگاهی ندارند و چنان پا نکوبند که آنچه از زیورشان پوشیده می‌دارند آشکار گردد و همگان ای مؤمنان! به درگاه خداوند توبه کنید، باشد که رستگار گردید» سوره نور، آیه ۳۱.
- ↑ قاموس کتاب مقدس، ص۴۵۴.
- ↑ «و فرعون در میان قوم خود بانگ برداشت و گفت: ای قوم من! آیا پادشاهی مصر از آن من نیست در حالی که این جویبارها از زیر (کاخ) من روان است؟ آیا نمی‌بینید؟ بلکه من از این کس بهترم که خوارمایه است و به درستی نمی‌تواند سخن گوید. پس چرا دستبندهایی زرّین برای او فرو نیفکنده‌اند یا فرشتگان، دوشادوش با او نیامده‌اند؟» سوره زخرف، آیه ۵۱-۵۳.
- ↑ «و قوم موسی در نبود او، از زیورهای (زراندود) خود گوساله‌ای ساختند، پیکری که بانگی داشت، آیا ندیدند که با آنان سخن نمی‌گوید و راهی به آنان نمی‌نماید؟ آن را (به پرستش) گرفتند و ستمکار بودند» سوره اعراف، آیه ۱۴۸.
- ↑ «آنگاه با زیورهایش در پیش قوم خویش آشکار شد؛ کسانی که زندگی این جهان را می‌خواستند گفتند: ای کاش ما نیز همانند آنچه به قارون داده شده است می‌داشتیم، بی‌گمان او را بهره‌ای سترگ است» سوره قصص، آیه ۷۹.
- ↑ «و دانشوران گفتند: وای بر شما! پاداش خداوند برای آن کس که ایمان آورد و کرداری شایسته دارد بهتر است و آن را جز به شکیبایان فرا نیاموزند» سوره قصص، آیه ۸۰.
- ↑ «گفت: وعده (ما با) شما روز (جشن) «آرایش» و آنکه مردم در روز روشن گردآوری شوند» سوره طه، آیه ۵۹.
- ↑ قاموس کتاب مقدس،، ص۸۸۶.
- ↑ قاموس کتاب مقدس، ص۴۴۱.
- ↑ قاموس کتاب مقدس،، ص۴۵۱.
- ↑ قاموس کتاب مقدس، ص۴۴۱.
- ↑ دین و اسطوره، ص۲۹۲.
- ↑ اوستا، ج۲، ص۹۰۷.
- ↑ اوستا، ج۲، ص۱۰۵۹.
- ↑ اوستا، ج۲،ص۱۰۶۰.
- ↑ خوش منش، ابوالفضل، مقاله «تزیین»، دائرة المعارف قرآن کریم ج۷، ص ۵۰۴-۵۰۶.
- ↑ «اوست که هر چه آفرید نیکو آفرید و آفرینش آدمی را از گلی آغازید» سوره سجده، آیه ۷.
- ↑ نمل/۴۴؛ آل عمران/۱۴؛ نحل/۵ و ۶؛ آل عمران/۱۴؛ رعد/۱۷؛ یونس /۲۴.
- ↑ «ای فرزندان آدم! در هر نمازگاهی زیور خود را بردارید» سوره اعراف، آیه ۳۱.
- ↑ «ای فرزندان آدم! برای شما جامه‌ای را فرو فرستاده‌ایم که شرمگاه‌های شما را می‌پوشاند و (نیز) جامه‌ای را که زینت است و لباس پرهیزگاری، باری، بهتر است؛ این از آیات خداوند است باشد که آنان در یاد گیرند» سوره اعراف، آیه ۲۶.
- ↑ «و زیور خود را آشکار نگردانند» سوره نور، آیه ۳۱.
- ↑ «آنگاه با زیورهایش در پیش قوم خویش آشکار شد» سوره قصص، آیه ۷۹.
- ↑ «آنگاه با زیورهایش در پیش قوم خویش آشکار شد؛ کسانی که زندگی این جهان را می‌خواستند گفتند: ای کاش ما نیز همانند آنچه به قارون داده شده است می‌داشتیم، بی‌گمان او را بهره‌ای سترگ است» سوره قصص، آیه ۷۹.
- ↑ «و دانشوران گفتند: وای بر شما! پاداش خداوند برای آن کس که ایمان آورد و کرداری شایسته دارد بهتر است و آن را جز به شکیبایان فرا نیاموزند» سوره قصص، آیه ۸۰.
- ↑ «پس او و خانه او را به زمین فرو بردیم آنگاه هیچ گروهی نداشت که در برابر خداوند یاریش کنند و از کسانی نبود که داد خویش می‌ستانند» سوره قصص، آیه ۸۱.
- ↑ «و قوم موسی در نبود او، از زیورهای (زراندود) خود گوساله‌ای ساختند، پیکری که بانگی داشت، آیا ندیدند که با آنان سخن نمی‌گوید و راهی به آنان نمی‌نماید؟ آن را (به پرستش) گرفتند و ستمکار بودند» سوره اعراف، آیه ۱۴۸.
- ↑ «بگو: چه کسی زیوری را که خداوند برای بندگانش پدید آورده و (نیز) روزی‌های پاکیزه را، حرام کرده است؟ بگو: آن (ها) در زندگی این جهان برای کسانی است که ایمان آورده‌اند، در روز رستخیز (نیز) ویژه (ی مؤمنان) است؛ این چنین ما آیات خود را برای گروهی که دانشورند روشن می‌داریم» سوره اعراف، آیه ۳۲.
- ↑ «و به آنچه با آن دسته‌هایی از آنان را بهره‌مند گردانده‌ایم چشم مدوز، آراستگی زندگی این جهان را (به آنان داده‌ایم) تا آنان را در آن بیازماییم و روزی پروردگارت بهتر و پایاتر است» سوره طه، آیه ۱۳۱.
- ↑ کوشا، محمد علی، مقاله «تزیین»، دانشنامه معاصر قرآن کریم، ص۴۳۴ ـ ۴۳۶.
- ↑ «بگو: چه کسی زیوری را که خداوند برای بندگانش پدید آورده و (نیز) روزی‌های پاکیزه را، حرام کرده است؟ بگو: آن (ها) در زندگی این جهان برای کسانی است که ایمان آورده‌اند، در روز رستخیز (نیز) ویژه (ی مؤمنان) است؛ این چنین ما آیات خود را برای گروهی که دانشورند روشن می‌داریم» سوره اعراف، آیه ۳۲.
- ↑ تفسیر المنار، ج۸، ص۳۸۸.
- ↑ «دوستداری خواستنی‌ها از زنان و فرزندان و دارایی‌های فراوان انباشته از زر و سیم و اسب‌های نشاندار و چارپایان و کشتزاران، برای مردم آراستگی یافته است؛ اینها سرمایه زندگی نزدیک‌تر (در این جهان) است و خداوند است که نکوفرجامی، (تنها) نزد او است» سوره آل عمران، آیه ۱۴.
- ↑ التفسیر الکبیر، ج۷، ص۲۱۰.
- ↑ «بگو: چه کسی زیوری را که خداوند برای بندگانش پدید آورده و (نیز) روزی‌های پاکیزه را، حرام کرده است؟ بگو: آن (ها) در زندگی این جهان برای کسانی است که ایمان آورده‌اند، در روز رستخیز (نیز) ویژه (ی مؤمنان) است؛ این چنین ما آیات خود را برای گروهی که دانشورند روشن می‌داریم» سوره اعراف، آیه ۳۲.
- ↑ نمونه، ج۶، ص۱۴۹.
- ↑ تفسیر المنار، ج۸، ص۳۸۸.
- ↑ تفسیر المنار، ج۸، ص۳۹۰.
- ↑ تفسیر المنار، ج۸، ص۳۸۸.
- ↑ تفسیر المنار، ج۸، ص۳۸۸ ـ ۳۸۹.
- ↑ موسوعة اخلاق القرآن، ج۵، ص۷۱.
- ↑ المیزان، ج۸، ص۸۱.
- ↑ «زندگانی این جهان برای کافران آراسته شده است\۱ سوره بقره، آیه ۲۱۲.
- ↑ «و به آنچه با آن دسته‌هایی از آنان را بهره‌مند گردانده‌ایم چشم مدوز، آراستگی زندگی این جهان را (به آنان داده‌ایم) تا آنان را در آن بیازماییم و روزی پروردگارت بهتر و پایاتر است» سوره طه، آیه ۱۳۱.
- ↑ جوامع الجامع، ج۲، ص۵۰۹.
- ↑ تفسیر المنار، ج۲، ص۲۱۲.
- ↑ المیزان، ج۳، ص۹۷.
- ↑ «بدانید که زندگانی این جهان بازیچه و سرگرمی و زیور و نازشی است میان شما و افزون خواهی در دارایی‌ها و فرزندان است؛ چون بارانی که رستنی آن شگفتی کشتکاران را برانگیزد سپس خشک گردد و آن را زرد بینی، آنگاه ریز و خرد شود و در جهان واپسین، عذابی سخت و (نیز) آمرزش و خشنودی از سوی خداوند خواهد بود و زندگانی این جهان جز مایه فریب نیست» سوره حدید، آیه ۲۰.
- ↑ «و برای آنان زندگانی این جهان را مثل بزن که به آبی مانند است که آن را از آسمان فرو فرستیم و گیاه روی زمین با آن در آمیزد آنگاه (خشک و) کوفته گردد و بادها آن را (به هر سو) بردارند و خداوند بر هر کاری تواناست» سوره کهف، آیه ۴۵.
- ↑ «جز این نیست که داستان زندگانی این جهان مانند آبی است که آن را از آسمان فرو فرستیم که رستنی (های) زمین- آنچه مردم و چارپایان از آن (ها) می‌خورند- با آن درآمیزد تا چون زمین زیورهای خود را برگیرد و آرایش یابد و مردم گمان کنند که بر آن (در بهره‌گیری) توانایی دارند (ناگهان) «امر» ما شب یا روز در رسد و آن را چنان درویده بر جای نهیم که گویی روز پیش هیچ نبوده است؛ بدین‌گونه نشانه‌های خود را برای گروهی که می‌اندیشند روشن می‌داریم» سوره یونس، آیه ۲۴.
- ↑ مجمع‌البیان، ج۵، ص۱۵۵.
- ↑ التفسیر الکبیر، ج۲۱، ص۱۳۰.
- ↑ التفسیر الکبیر، ج۷، ص۲۰۹.
- ↑ «و فرعون در میان قوم خود بانگ برداشت و گفت: ای قوم من! آیا پادشاهی مصر از آن من نیست در حالی که این جویبارها از زیر (کاخ) من روان است؟ آیا نمی‌بینید؟ بلکه من از این کس بهترم که خوارمایه است و به درستی نمی‌تواند سخن گوید. پس چرا دستبندهایی زرّین برای او فرو نیفکنده‌اند یا فرشتگان، دوشادوش با او نیامده‌اند؟» سوره زخرف، آیه ۵۱-۵۳.
- ↑ «پس او و خانه او را به زمین فرو بردیم آنگاه هیچ گروهی نداشت که در برابر خداوند یاریش کنند و از کسانی نبود که داد خویش می‌ستانند» سوره قصص، آیه ۸۱.
- ↑ «آنگاه با زیورهایش در پیش قوم خویش آشکار شد؛ کسانی که زندگی این جهان را می‌خواستند گفتند: ای کاش ما نیز همانند آنچه به قارون داده شده است می‌داشتیم، بی‌گمان او را بهره‌ای سترگ است» سوره قصص، آیه ۷۹.
- ↑ «و دانشوران گفتند: وای بر شما! پاداش خداوند برای آن کس که ایمان آورد و کرداری شایسته دارد بهتر است و آن را جز به شکیبایان فرا نیاموزند» سوره قصص، آیه ۸۰.
- ↑ التبیان، ج۱، ص۲۳۷.
- ↑ «و قوم موسی در نبود او، از زیورهای (زراندود) خود گوساله‌ای ساختند، پیکری که بانگی داشت، آیا ندیدند که با آنان سخن نمی‌گوید و راهی به آنان نمی‌نماید؟ آن را (به پرستش) گرفتند و ستمکار بودند» سوره اعراف، آیه ۱۴۸.
- ↑ التبیان، ج۱، ص۲۳۷.
- ↑ «گفت: وعده (ما با) شما روز (جشن) «آرایش» و آنکه مردم در روز روشن گردآوری شوند» سوره طه، آیه ۵۹.
- ↑ جامع البیان، ج۱۶، ص۲۲۱ ـ ۲۲۲.
- ↑ «آنگاه با زیورهایش در پیش قوم خویش آشکار شد؛ کسانی که زندگی این جهان را می‌خواستند گفتند: ای کاش ما نیز همانند آنچه به قارون داده شده است می‌داشتیم، بی‌گمان او را بهره‌ای سترگ است» سوره قصص، آیه ۷۹.
- ↑ خوش منش، ابوالفضل، مقاله «تزیین»، دائرة المعارف قرآن کریم ج۷، ص ۵۰۶-۵۰۸.
- ↑ «اوست که هر چه آفرید نیکو آفرید و آفرینش آدمی را از گلی آغازید» سوره سجده، آیه ۷.
- ↑ «ما هر چه را بر زمین است، (در کار) آرایش آن کرده‌ایم تا آنان را بیازماییم که کدام نیکوکردارترند» سوره کهف، آیه ۷.
- ↑ التفسیر الکبیر، ج۲۱، ص۸۱.
- ↑ «و بی‌گمان در آسمان کوشک هایی آفریده‌ایم و آن را برای بینندگان آراسته‌ایم» سوره حجر، آیه ۱۶.
- ↑ «ما آسمان نزدیک‌تر را به آرایه ستارگان، آراسته‌ایم» سوره صافات، آیه ۶.
- ↑ «و چارپایان را آفرید که در (پوست) آنان برای شما گرما و سودهایی (دیگر) است و از آنها می‌خورید. و شامگاهان که (آنها را) به آغل باز می‌گردانید و پگاهان که به چراگاه می‌برید برای شما در آنها زیبایی (نهفته) است. و بارهایتان را تا شهری می‌برند که جز با دشواری جانکاه بدان نمی‌رسیدید؛ بی‌گمان پروردگارتان مهربانی بخشاینده است. و نیز اسبان و استران و درازگوشان را (آفرید) تا سوارشان شوید و تا مایه آراستگی (باشند) و چیزهایی می‌آفریند که نمی‌دانید» سوره نحل، آیه ۵-۸.
- ↑ احکام القرآن، ابن العربی، ج۳، ص۱۱۴۲.
- ↑ مجمع‌البیان، ج۶، ص۵۳۹.
- ↑ احکام القرآن، ابن العربی، ج۳، ص۱۱۴۲.
- ↑ روح المعانی، ج۸، ص۱۴۶.
- ↑ احکام القرآن، ابن العربی، ج۳، ص۱۱۴۲.
- ↑ «و ما به داوود سلیمان را بخشیدیم؛ (او) نیکو بنده بود که اهل بازگشت (و توبه) بود. (یاد کن) آنگاه را که در پایان روز بر او اسبانی استوار ایستاده تیز تک را عرضه کردند. گفت: من دوستی این اسبان را به یاد پروردگارم دوست می‌دارم (و فرمان داد آنها را دواندند و به تماشا ایستاد) تا (از دیدگانش) پنهان شدند» سوره ص، آیه ۳۰-۳۲.
- ↑ مجمع‌البیان، ج۲، ص۵۴۱.
- ↑ مجمع‌البیان، ج۲، ص۵۴۱.
- ↑ خوش منش، ابوالفضل، مقاله «تزیین»، دائرة المعارف قرآن کریم ج۷، ص ۵۰۸-۵۰۹.
- ↑ \۱خداوند ایمان را در نظر شما محبوب ساخت و آن را در دل‌های شما آراست\۱ سوره حجرات، آیه ۷.
- ↑ المیزان، ج۱۸، ص۳۱۳؛ نمونه، ج۲۲، ص۱۵۹.
- ↑ «ای فرزندان آدم! برای شما جامه‌ای را فرو فرستاده‌ایم که شرمگاه‌های شما را می‌پوشاند و (نیز) جامه‌ای را که زینت است و لباس پرهیزگاری، باری، بهتر است؛ این از آیات خداوند است باشد که آنان در یاد گیرند» سوره اعراف، آیه ۲۶.
- ↑ الجواهر، ج۱، ص۶۴.
- ↑ المیزان، ج۳، ص۹۷.
- ↑ موسوعة اخلاق القرآن، ج۵، ص۶۶.
- ↑ «ای فرزندان آدم! در هر نمازگاهی زیور خود را بردارید و بخورید و بیاشامید و گزافکاری نکنید که او گزافکاران را دوست نمی‌دارد» سوره اعراف، آیه ۳۱.
- ↑ تفسیر عیاشی، ج۲، ص۱۲.
- ↑ فقه القرآن، ج۱، ص۹۵.
- ↑ «ای فرزندان آدم! برای شما جامه‌ای را فرو فرستاده‌ایم که شرمگاه‌های شما را می‌پوشاند و (نیز) جامه‌ای را که زینت است و لباس پرهیزگاری، باری، بهتر است؛ این از آیات خداوند است باشد که آنان در یاد گیرند» سوره اعراف، آیه ۲۶.
- ↑ راهنما، ج۵، ص۵۰۰.
- ↑ فقه القرآن، ج۱، ص۹۵.
- ↑ «ای فرزندان آدم! در هر نمازگاهی زیور خود را بردارید و بخورید و بیاشامید و گزافکاری نکنید که او گزافکاران را دوست نمی‌دارد» سوره اعراف، آیه ۳۱.
- ↑ المیزان، ج۸، ص۷۹.
- ↑ تفسیر نمونه، ج۶، ص۱۴۸.
- ↑ تفسیر عیاشی، ج۲، ص۱۳.
- ↑ تفسیر عیاشی، ج۲،ص۱۲.
- ↑ الصافی، ج۲، ص۱۸۹.
- ↑ مجمع‌البیان، ج۳، ص۶۳.
- ↑ «بگو: چه کسی زیوری را که خداوند برای بندگانش پدید آورده و (نیز) روزی‌های پاکیزه را، حرام کرده است؟ \۱ سوره اعراف، آیه ۳۲.
- ↑ التفسیر الکبیر، ج۱۴، ص۶۳.
- ↑ روح البیان، ج۳، ص۱۵۳.
- ↑ تفسیر المنار، ج۸، ص۳۸۷.
- ↑ جامع البیان، ج۸، ص۲۱۰.
- ↑ التفسیر الکبیر، ج۱۴، ص۶۰.
- ↑ التفسیر الکبیر، ج۱۴، ص۶۳.
- ↑ «و آیا آن کس که در زیور پرورش می‌یابد و در چالش ناتوان است (شایسته فرزندی خداوند است)؟» سوره زخرف، آیه ۱۸.
- ↑ برای آگاهی بیشتر نک: المیزان، ج۱۸، ص۹۰.
- ↑ \۱زیور خود را آشکار نگردانند\۱ سوره نور، آیه ۳۱.
- ↑ الکشاف، ج۳، ص۲۳۰.
- ↑ احکام القرآن، جصاص، ج۳، ص۴۶۵.
- ↑ الکشاف، ج۳، ص۲۳۰؛ التفسیر الکبیر، ج۲۳، ص۲۰۵.
- ↑ ر. ک: مجمع البیان، ج۷، ص۲۱۷؛ الهدایه، ج۳ ـ ۴، ص۳۶۸.
- ↑ خوش منش، ابوالفضل، مقاله «تزیین»، دائرة المعارف قرآن کریم ج۷، ص ۵۰۹-۵۱۰.