بنی‌کنانه در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

افزودن پیوند
از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
دیداریویکی‌متن
خط ۶: خط ۶:
}}
}}


==نسب==
== نسب ==
بنی‌‌کنانه در [[عصر پیامبر]]{{صل}} مجموعه [[قبایل عرب]] [[عدنانی]] بودند که نسبشان به [[ابونضر کنانة ‌‌بن خزیمة بن مدرکة بن الیاس بن مضر بن نزار بن معد‌‌بن عدنان]] می‌‌رسید.<ref>معجم قبائل العرب، ج ۳، ص ۹۹۶ ـ ۹۹۷؛ الأعلام، ج ۵، ص ۲۳۴.</ref> [[کنانة بن خزیمه]]، جد هفتم [[رسول خدا]]، [[پسران]] بسیاری داشت که شمار آنها به ۱۴ تن می‌‌رسید: [[نضر]]، عبد مناة، [[مالک]]، ملکان، [[عامر]]، [[حارث]]، [[عمرو]]، سعد، [[عوف]]، غنم، [[مخرمه]]، جرول، غزوان و حُدال.<ref>جمهرة النسب، ج ۱، ص ۱۹۳؛ انساب الاشراف، ج ۱۱، ص ۸۳؛ سبائک الذهب، ص ۲۶۴ ـ ۲۶۵.</ref>  
بنی‌‌کنانه در [[عصر پیامبر]] {{صل}} مجموعه [[قبایل عرب]] [[عدنانی]] بودند که نسبشان به [[ابونضر کنانة ‌‌بن خزیمة بن مدرکة بن الیاس بن مضر بن نزار بن معد‌‌بن عدنان]] می‌‌رسید.<ref>معجم قبائل العرب، ج ۳، ص ۹۹۶ ـ ۹۹۷؛ الأعلام، ج ۵، ص ۲۳۴.</ref> [[کنانة بن خزیمه]]، جد هفتم [[رسول خدا]]، [[پسران]] بسیاری داشت که شمار آنها به ۱۴ تن می‌‌رسید: [[نضر]]، عبد مناة، [[مالک]]، ملکان، [[عامر]]، [[حارث]]، [[عمرو]]، سعد، [[عوف]]، غنم، [[مخرمه]]، جرول، غزوان و حُدال.<ref>جمهرة النسب، ج ۱، ص ۱۹۳؛ انساب الاشراف، ج ۱۱، ص ۸۳؛ سبائک الذهب، ص ۲۶۴ ـ ۲۶۵.</ref>  


بعضی از ایشان خود منشأ قبیله‌‌های کوچک و بزرگ دیگری شدند و [[کنانه]] را در مناطق وسیعی از شبه [[جزیره عربستان]] گستراندند، چنان‌‌که:
بعضی از ایشان خود منشأ قبیله‌‌های کوچک و بزرگ دیگری شدند و [[کنانه]] را در مناطق وسیعی از شبه [[جزیره عربستان]] گستراندند، چنان‌‌که:
#از [[نضر بن کنانه]]، [[قریش]] <ref>جمهرة النسب، ج ۱، ص ۱۹۳؛ النسب، ص ۲۲۱؛ المفصل، ج ۴، ص ۲۶.</ref>
# از [[نضر بن کنانه]]، [[قریش]] <ref>جمهرة النسب، ج ۱، ص ۱۹۳؛ النسب، ص ۲۲۱؛ المفصل، ج ۴، ص ۲۶.</ref>
#و از [[عبد مناة بن کنانه]] تیره‌‌های بزرگی چون [[بنی‌‌بکر]]، [[بنی‌‌عامر]]، [[بنی‌‌لیث]]، [[بنی‌‌دیل]] (دوئل)، [[بنی ضمره]]، [[بنی غفار]] و [[بنی مدلج]]
# و از [[عبد مناة بن کنانه]] تیره‌‌های بزرگی چون [[بنی‌‌بکر]]، [[بنی‌‌عامر]]، [[بنی‌‌لیث]]، [[بنی‌‌دیل]] (دوئل)، [[بنی ضمره]]، [[بنی غفار]] و [[بنی مدلج]]
#و از [[نسل]] [[مالک بن کنانه]] تیره‌‌های [[بنی فراس]]، [[بنی حارث بن غنم]]، [[بنی عمرو]] و [[بنی نابغه]] شکل گرفتند. از دیگر [[فرزندان]] کنانه نیز ‌‌تیره‌‌هایی پدید آمد که از [[شهرت]] چندانی برخوردار نیستند.<ref>جمهرة النسب، ج ۱، ص ۱۹۳ ـ ۲۳۷؛ النسب، ص ۲۲۱ ـ ۲۲۵؛ انساب الاشراف، ج ۱۱، ص ۸۳ ـ ۱۴۷؛ معجم قبائل العرب، ج ۳، ص ۹۹۶ ـ ۹۹۷.</ref> هرچند در مقطعی همه کنانه یک مجموعه بوده‌‌اند و گاه برخی از ویژگی‌های یکی از [[قبایل]] کنانه به عموم آنها نسبت داده شده است؛ اما از گزارش‌ها برمی‌‌آید که در عصر پیامبر{{صل}} قریش که خود بخشی از کنانه بودند مجموعه‌‌ای مستقل به شمار می‌‌آمده‌‌اند<ref>[[علی محمدی یدک|محمدی یدک، علی]]، [[بنی کنانه (مقاله)|مقاله «بنی کنانه»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۶ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۶.</ref>.
# و از [[نسل]] [[مالک بن کنانه]] تیره‌‌های [[بنی فراس]]، [[بنی حارث بن غنم]]، [[بنی عمرو]] و [[بنی نابغه]] شکل گرفتند. از دیگر [[فرزندان]] کنانه نیز ‌‌تیره‌‌هایی پدید آمد که از [[شهرت]] چندانی برخوردار نیستند.<ref>جمهرة النسب، ج ۱، ص ۱۹۳ ـ ۲۳۷؛ النسب، ص ۲۲۱ ـ ۲۲۵؛ انساب الاشراف، ج ۱۱، ص ۸۳ ـ ۱۴۷؛ معجم قبائل العرب، ج ۳، ص ۹۹۶ ـ ۹۹۷.</ref> هرچند در مقطعی همه کنانه یک مجموعه بوده‌‌اند و گاه برخی از ویژگی‌های یکی از [[قبایل]] کنانه به عموم آنها نسبت داده شده است؛ اما از گزارش‌ها برمی‌‌آید که در عصر پیامبر {{صل}} قریش که خود بخشی از کنانه بودند مجموعه‌‌ای مستقل به شمار می‌‌آمده‌‌اند<ref>[[علی محمدی یدک|محمدی یدک، علی]]، [[بنی کنانه (مقاله)|مقاله «بنی کنانه»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۶ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۶.</ref>.


گستردگی [[قبیله]] [[کنانه]] و نقش و [[جایگاه]] آنان در رخدادهای [[دوران جاهلیت]] و پس از آن، سبب شد تا بعدها روایاتی در [[فضیلت]] و [[برتری]] آنها گزارش شود. در برخی این [[روایت‌ها]] که به [[پیامبر]] نسبت داده شده، او کنانه را [[برگزیده]] [[نسل]] [[اسماعیل]]{{ع}} و [[قریش]] را برگزیده کنانه و‌ [[هاشم]] را برگزیده قریش دانسته است.<ref>نک: الامالی، ص۲۴۶؛ بحار الانوار، ج۱۶، ص۳۳۳، ۳۳۵.</ref> همچنین آن‌گاه که [[صعصعة بن ناجیه]]، [[بنی‌کنانه]] را به چشم و گوش مُضَر [[وصف]] کرد، پیامبر به [[تأیید]] این سخن پرداخت.<ref>المنمق، ص۲۰-۲۵.</ref> هرچند [[درستی]] این گزارش‌ها و نسبت آن به پیامبر جای درنگ دارد؛ بر فرض [[نادرستی]] چنین نقل‌هایی، باز هم نمی‌توان از اهمیت کنانه در مناسبات [[روزگار]] [[جاهلیت]] کاست<ref>[[علی محمدی یدک|محمدی یدک، علی]]، [[بنی‌کنانه (مقاله)|مقاله «بنی‌کنانه]]، [[دانشنامه حج و حرمین شریفین ج۴ (کتاب)|دانشنامه حج و حرمین شریفین]]، ج۴، ص:۵۱۷.</ref>.
گستردگی [[قبیله]] [[کنانه]] و نقش و [[جایگاه]] آنان در رخدادهای [[دوران جاهلیت]] و پس از آن، سبب شد تا بعدها روایاتی در [[فضیلت]] و [[برتری]] آنها گزارش شود. در برخی این [[روایت‌ها]] که به [[پیامبر]] نسبت داده شده، او کنانه را [[برگزیده]] [[نسل]] [[اسماعیل]] {{ع}} و [[قریش]] را برگزیده کنانه و‌ [[هاشم]] را برگزیده قریش دانسته است.<ref>نک: الامالی، ص۲۴۶؛ بحار الانوار، ج۱۶، ص۳۳۳، ۳۳۵.</ref> همچنین آن‌گاه که [[صعصعة بن ناجیه]]، [[بنی‌کنانه]] را به چشم و گوش مُضَر [[وصف]] کرد، پیامبر به [[تأیید]] این سخن پرداخت.<ref>المنمق، ص۲۰-۲۵.</ref> هرچند [[درستی]] این گزارش‌ها و نسبت آن به پیامبر جای درنگ دارد؛ بر فرض [[نادرستی]] چنین نقل‌هایی، باز هم نمی‌توان از اهمیت کنانه در مناسبات [[روزگار]] [[جاهلیت]] کاست<ref>[[علی محمدی یدک|محمدی یدک، علی]]، [[بنی‌کنانه (مقاله)|مقاله «بنی‌کنانه]]، [[دانشنامه حج و حرمین شریفین ج۴ (کتاب)|دانشنامه حج و حرمین شریفین]]، ج۴، ص:۵۱۷.</ref>.


با توجه به گستردگی کنانی‌ها، آنان در [[عصر جاهلی]] در مناطق وسیعی از [[حجاز]]، تهامه و [[یمن]] <ref>جمهرة النسب، ج ۱، ص ۱۹۳؛ النسب، ص ۲۲۱؛ انساب‌‌الاشراف، ج ۱۱، ص ۸۳، ۱۴۵؛ سبائک الذهب، ص‌‌۲۶۵.</ref> از جمله [[مکه]] واطراف آن،<ref>جمهرة النسب، ج ۱، ص ۲۳۰؛ انساب الاشراف، ج ۱۱، ص‌‌۱۳۸؛ جامع انساب قبائل العرب، ص ۱۲۴؛ معجم قبائل العرب، ج ۳، ص ۹۹۶، ۱۰۲۰.</ref> [[مدینه]] <ref>سیر اعلام النبلاء، ج ۷، ص ۳۷۴.</ref> و در برخی نواحی مانند [[ودان]]،<ref>معجم قبائل العرب، ج ۳، ص ۹۹۷.</ref> [[مطهر]] <ref>معجم قبائل العرب، ج ۳، ص ۹۹۷.</ref> و بیض <ref>معجم البلدان، ج ۱، ص ۵۳۱.</ref> پراکنده بودند. با آغاز [[فتوحات]] در عصر [[اسلامی]] برخی از ایشان به [[کوفه]]،<ref>النسب، ص ۲۲۳؛ انساب‌‌الاشراف، ج ۱۱، ص ۱۳۸.</ref> [[شام]] <ref>انساب الاشراف، ج ۱۱، ص ۱۳۱، ۱۳۴.</ref>و [[مصر]] <ref>معجم قبائل العرب، ج ۳، ص ۹۹۶.</ref> [[مهاجرت]] کردند.
با توجه به گستردگی کنانی‌ها، آنان در [[عصر جاهلی]] در مناطق وسیعی از [[حجاز]]، تهامه و [[یمن]] <ref>جمهرة النسب، ج ۱، ص ۱۹۳؛ النسب، ص ۲۲۱؛ انساب‌‌الاشراف، ج ۱۱، ص ۸۳، ۱۴۵؛ سبائک الذهب، ص‌‌۲۶۵.</ref> از جمله [[مکه]] واطراف آن،<ref>جمهرة النسب، ج ۱، ص ۲۳۰؛ انساب الاشراف، ج ۱۱، ص‌‌۱۳۸؛ جامع انساب قبائل العرب، ص ۱۲۴؛ معجم قبائل العرب، ج ۳، ص ۹۹۶، ۱۰۲۰.</ref> [[مدینه]] <ref>سیر اعلام النبلاء، ج ۷، ص ۳۷۴.</ref> و در برخی نواحی مانند [[ودان]]،<ref>معجم قبائل العرب، ج ۳، ص ۹۹۷.</ref> [[مطهر]] <ref>معجم قبائل العرب، ج ۳، ص ۹۹۷.</ref> و بیض <ref>معجم البلدان، ج ۱، ص ۵۳۱.</ref> پراکنده بودند. با آغاز [[فتوحات]] در عصر [[اسلامی]] برخی از ایشان به [[کوفه]]،<ref>النسب، ص ۲۲۳؛ انساب‌‌الاشراف، ج ۱۱، ص ۱۳۸.</ref> [[شام]] <ref>انساب الاشراف، ج ۱۱، ص ۱۳۱، ۱۳۴.</ref>و [[مصر]] <ref>معجم قبائل العرب، ج ۳، ص ۹۹۶.</ref> [[مهاجرت]] کردند.
خط ۲۰: خط ۲۰:
"مجنه" بازاری در اطراف [[مکه]]، به کنانی‌ها اختصاص داشته و از زمین‌های آنان بوده است.<ref>اخبار مکه، ج ۱، ص ۱۹۰.</ref> این بازار پس از بازار [[عکاظ]] در ۱۰ [[روز]] پایانی ماه [[ذیقعده]] برپا می‌‌شده و بنابر [[نقلی]] به [[قبیله]] بنی‌‌دئل از [[کنانه]] تعلق داشته است.<ref>معجم البلدان، ج ۵، ص ۵۸ ـ ۵۹.</ref> این گزارش، نشان می‌‌دهد که بخشی بنی‌‌کنانه در آن [[روزگار]] به [[تجارت]] و بازرگانی نیز مشغول بوده‌‌اند، چنان‌‌که از گزارشهای پراکنده دیگری نیز برمی‌‌آید که برخی تیره‌‌های این [[قوم]] به [[کشاورزی]] و [[دامداری]] اشتغال داشته‌‌اند.<ref>[[علی محمدی یدک|محمدی یدک، علی]]، [[بنی کنانه (مقاله)|مقاله «بنی کنانه»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۶ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۶.</ref>
"مجنه" بازاری در اطراف [[مکه]]، به کنانی‌ها اختصاص داشته و از زمین‌های آنان بوده است.<ref>اخبار مکه، ج ۱، ص ۱۹۰.</ref> این بازار پس از بازار [[عکاظ]] در ۱۰ [[روز]] پایانی ماه [[ذیقعده]] برپا می‌‌شده و بنابر [[نقلی]] به [[قبیله]] بنی‌‌دئل از [[کنانه]] تعلق داشته است.<ref>معجم البلدان، ج ۵، ص ۵۸ ـ ۵۹.</ref> این گزارش، نشان می‌‌دهد که بخشی بنی‌‌کنانه در آن [[روزگار]] به [[تجارت]] و بازرگانی نیز مشغول بوده‌‌اند، چنان‌‌که از گزارشهای پراکنده دیگری نیز برمی‌‌آید که برخی تیره‌‌های این [[قوم]] به [[کشاورزی]] و [[دامداری]] اشتغال داشته‌‌اند.<ref>[[علی محمدی یدک|محمدی یدک، علی]]، [[بنی کنانه (مقاله)|مقاله «بنی کنانه»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۶ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۶.</ref>


==[[آداب]] و [[سنن]] کنانی‌ها==
== [[آداب]] و [[سنن]] کنانی‌ها ==
[[بخشندگی]] از آداب [[دوره جاهلی]] کنانی‌ها بود. به عنوان نمونه، [[سُلَمی بن نَوْفل]] از بنی‌‌دُیِل در شمار بخشنده‌‌ترین عرب‌های [[جاهلی]] (اجواد الجاهلیه) جای داشت<ref>جمهرة النسب، ج ۱، ص ۲۱۱؛ المحبر، ص ۱۴۱؛ انساب الاشراف، ج ۱۱، ص ۱۰۷.</ref>. از دیگر آداب این دوره بنی‌‌کنانه مهمان نوازی بود. بر پایه نقلی، ‌‌بنی‌‌کنانه رسم مهمان [[دوستی]] را از [[حضرت ابراهیم]]{{ع}} به [[ارث]] برده <ref>تفسیر قرطبی، ج ۱۲، ص ۳۱۷.</ref> و [[تنهایی]] [[خوردن و آشامیدن]] را بر خود [[حرام]] کرده بودند. آنان چون سفره‌‌ای می‌‌گستراندند، آن‌‌قدر می‌‌ماندند تا مهمانی برسد. در عصر اسلامی با فرود آمدن این فقره از [[آیه]] {{متن قرآن|لَيْسَ عَلَى الْأَعْمَى حَرَجٌ وَلَا عَلَى الْأَعْرَجِ حَرَجٌ وَلَا عَلَى الْمَرِيضِ حَرَجٌ وَلَا عَلَى أَنْفُسِكُمْ أَنْ تَأْكُلُوا مِنْ بُيُوتِكُمْ أَوْ بُيُوتِ آبَائِكُمْ أَوْ بُيُوتِ أُمَّهَاتِكُمْ أَوْ بُيُوتِ إِخْوَانِكُمْ أَوْ بُيُوتِ أَخَوَاتِكُمْ أَوْ بُيُوتِ أَعْمَامِكُمْ أَوْ بُيُوتِ عَمَّاتِكُمْ أَوْ بُيُوتِ أَخْوَالِكُمْ أَوْ بُيُوتِ خَالَاتِكُمْ أَوْ مَا مَلَكْتُمْ مَفَاتِحَهُ أَوْ صَدِيقِكُمْ لَيْسَ عَلَيْكُمْ جُنَاحٌ أَنْ تَأْكُلُوا جَمِيعًا أَوْ أَشْتَاتًا فَإِذَا دَخَلْتُمْ بُيُوتًا فَسَلِّمُوا عَلَى أَنْفُسِكُمْ تَحِيَّةً مِنْ عِنْدِ اللَّهِ مُبَارَكَةً طَيِّبَةً كَذَلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمُ الْآيَاتِ لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ}}<ref>«بر نابینا و بر لنگ و بر بیمار و بر شما گناهی نیست که از (خوراک و آذوقه) خانه‌های خویش بخورید یا از خانه‌های پدرانتان یا خانه‌های مادرانتان یا خانه‌های برادرانتان یا خانه‌های خواهرانتان یا خانه‌های عموهایتان یا خانه‌های عمّه‌هایتان یا خانه‌های دایی‌هایتان یا خانه‌های خاله‌هایتان یا آن خانه‌ای که کلیدش را در اختیار دارید یا (خانه) دوستتان؛ نیز (بر شما گناهی نیست) در اینکه با هم یا پراکنده غذا بخورید پس چون به هر خانه‌ای در آمدید به همدیگر درود گویید، درودی خجسته پاکیزه از نزد خداوند؛ بدین گونه خداوند آیات را برای شما روشن می‌دارد باشد که خرد ورزید» سوره نور، آیه ۶۱.</ref>. [[خداوند]] ایشان را در عمل به این [[رفتار]] مخیر کرد. غالب گزارشهای موجود، [[نزول]] این [[آیه]] را درباره بنی‌‌کنانه یا از [[قبایل]] آن دانسته‌‌اند<ref> تفسیر عبد الرزاق، ج ۳، ص ۶۵؛ جامع‌‌البیان، مج ۱۰، ج ۱۸، ص ۲۲۸؛ تفسیر ابن ابی حاتم، ج ۸، ص ۲۶۴۹.</ref><ref>[[علی محمدی یدک|محمدی یدک، علی]]، [[بنی کنانه (مقاله)|مقاله «بنی کنانه»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۶ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۶.</ref>
[[بخشندگی]] از آداب [[دوره جاهلی]] کنانی‌ها بود. به عنوان نمونه، [[سُلَمی بن نَوْفل]] از بنی‌‌دُیِل در شمار بخشنده‌‌ترین عرب‌های [[جاهلی]] (اجواد الجاهلیه) جای داشت<ref>جمهرة النسب، ج ۱، ص ۲۱۱؛ المحبر، ص ۱۴۱؛ انساب الاشراف، ج ۱۱، ص ۱۰۷.</ref>. از دیگر آداب این دوره بنی‌‌کنانه مهمان نوازی بود. بر پایه نقلی، ‌‌بنی‌‌کنانه رسم مهمان [[دوستی]] را از [[حضرت ابراهیم]] {{ع}} به [[ارث]] برده <ref>تفسیر قرطبی، ج ۱۲، ص ۳۱۷.</ref> و [[تنهایی]] [[خوردن و آشامیدن]] را بر خود [[حرام]] کرده بودند. آنان چون سفره‌‌ای می‌‌گستراندند، آن‌‌قدر می‌‌ماندند تا مهمانی برسد. در عصر اسلامی با فرود آمدن این فقره از [[آیه]] {{متن قرآن|لَيْسَ عَلَى الْأَعْمَى حَرَجٌ وَلَا عَلَى الْأَعْرَجِ حَرَجٌ وَلَا عَلَى الْمَرِيضِ حَرَجٌ وَلَا عَلَى أَنْفُسِكُمْ أَنْ تَأْكُلُوا مِنْ بُيُوتِكُمْ أَوْ بُيُوتِ آبَائِكُمْ أَوْ بُيُوتِ أُمَّهَاتِكُمْ أَوْ بُيُوتِ إِخْوَانِكُمْ أَوْ بُيُوتِ أَخَوَاتِكُمْ أَوْ بُيُوتِ أَعْمَامِكُمْ أَوْ بُيُوتِ عَمَّاتِكُمْ أَوْ بُيُوتِ أَخْوَالِكُمْ أَوْ بُيُوتِ خَالَاتِكُمْ أَوْ مَا مَلَكْتُمْ مَفَاتِحَهُ أَوْ صَدِيقِكُمْ لَيْسَ عَلَيْكُمْ جُنَاحٌ أَنْ تَأْكُلُوا جَمِيعًا أَوْ أَشْتَاتًا فَإِذَا دَخَلْتُمْ بُيُوتًا فَسَلِّمُوا عَلَى أَنْفُسِكُمْ تَحِيَّةً مِنْ عِنْدِ اللَّهِ مُبَارَكَةً طَيِّبَةً كَذَلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمُ الْآيَاتِ لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ}}<ref>«بر نابینا و بر لنگ و بر بیمار و بر شما گناهی نیست که از (خوراک و آذوقه) خانه‌های خویش بخورید یا از خانه‌های پدرانتان یا خانه‌های مادرانتان یا خانه‌های برادرانتان یا خانه‌های خواهرانتان یا خانه‌های عموهایتان یا خانه‌های عمّه‌هایتان یا خانه‌های دایی‌هایتان یا خانه‌های خاله‌هایتان یا آن خانه‌ای که کلیدش را در اختیار دارید یا (خانه) دوستتان؛ نیز (بر شما گناهی نیست) در اینکه با هم یا پراکنده غذا بخورید پس چون به هر خانه‌ای در آمدید به همدیگر درود گویید، درودی خجسته پاکیزه از نزد خداوند؛ بدین گونه خداوند آیات را برای شما روشن می‌دارد باشد که خرد ورزید» سوره نور، آیه ۶۱.</ref>. [[خداوند]] ایشان را در عمل به این [[رفتار]] مخیر کرد. غالب گزارشهای موجود، [[نزول]] این [[آیه]] را درباره بنی‌‌کنانه یا از [[قبایل]] آن دانسته‌‌اند<ref> تفسیر عبد الرزاق، ج ۳، ص ۶۵؛ جامع‌‌البیان، مج ۱۰، ج ۱۸، ص ۲۲۸؛ تفسیر ابن ابی حاتم، ج ۸، ص ۲۶۴۹.</ref><ref>[[علی محمدی یدک|محمدی یدک، علی]]، [[بنی کنانه (مقاله)|مقاله «بنی کنانه»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۶ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۶.</ref>


==[[جنگ‌ها]]==
== [[جنگ‌ها]] ==
درگیری‌های [[دوران جاهلیت]] بنی‌‌کنانه با دیگر قبایل حتی [[ماههای حرام]] را هم در‌‌برمی‌‌گرفت. [[جنگ‌های فجار]]، جنگ‌های [[عرب جاهلی]] در ماه‌های حرام بود که بر اثر شکستن [[حرمت]] ماه‌های حرام به این نام مشهور شد. این جنگ‌ها ۴ بار رخ داد که بنی‌‌کنانه در سه بار آن شرکت داشت: [[فجار]] اول، میان [[کنانه]] و [[قریش]] با [[قبیله]] قیس‌‌بن عیلان درگرفت.<ref>السیرة النبویه، ج ۱، ص ۱۱۹ ـ ۱۲۰؛ المحبر، ص ۱۹۶؛ المنمق، ص ۱۶۰ ـ ۱۶۱.</ref> بعضی این درگیری را میان کنانه و [[هوازن]] می‌‌دانند.<ref>معجم قبائل‌‌العرب، ج ۳، ص ۹۹۶ ـ ۹۹۷.</ref> فجار دوم بین قریش و کنانه رخ داد <ref>المنمق، ص ۱۶۱؛ سبائک الذهب، ص ۴۴۹؛ معجم قبائل العرب، ج ۳، ص ۹۹۶ ـ ۹۹۷.</ref> و برخی آن را میان [[قیس]] و کنانه می‌‌دانند.<ref>المعارف، ص ۶۰۳ ـ ۶۰۴.</ref> در فجار سوم بنی‌‌کنانه با تیره‌‌ای از هوازن درگیر شدند.<ref>سبائک الذهب، ص ۴۴۹.</ref> گروهی این [[جنگ]] را میان قریش و کنانه شمرده‌‌اند.<ref>معجم قبائل العرب، ج ۳، ص ۹۹۶ ـ ۹۹۷.</ref>جنگ کنانه با قریش در ذات نکیف <ref>المحبر، ص ۲۴۶؛ المنمق، ص ۱۱۳ ـ ۱۱۵.</ref> و [[یوم]] مشلل<ref>المحبر، ص ۲۴۶.</ref> و درگیری [[بنی ضمره]] کنانی با قریش <ref>المنمق، ص ۱۲۳ ـ ۱۲۵.</ref> از دیگر ستیزهای بنی‌‌کنانه در [[جاهلیت]] بوده است. در جنگ یوم شهورة بنی‌‌ضمره از تیره‌‌های بنی‌‌کنانه، با قریش و دو تیره دیگر از کنانه به نام‌های بنی دیل و بنی لیث درگیر شد که از بزرگ‌‌ترین جنگ‌های کنانه شمرده شده است.<ref>جمهرة النسب، ج ۱، ص ۲۰۸؛ المنمق، ص ۱۳۲ ـ ۱۳۳؛ انساب الاشراف، ج ۱۱، ص ۱۰۶.</ref> بنی‌‌کنانه چندین بار با [[قبیله خزاعه]] جنگیدند؛ از جمله جنگ عتود و ستیزی که در محلی از یمامه رخ داد.<ref>معجم قبائل العرب، ج ۳، ص ۹۹۶ ـ ۹۹۷.</ref> درگیری بنی‌‌فراس، تیره‌‌ای از [[کنانه]]، با گروهی از [[هوازن]] در منطقه کدید [[نبرد]] دیگری است که به یوم‌‌کدید [[شهرت]] یافت<ref>انساب الاشراف، ج ۱۱، ص ۱۳۸ ـ ۱۴۰.</ref><ref>[[علی محمدی یدک|محمدی یدک، علی]]، [[بنی کنانه (مقاله)|مقاله «بنی کنانه»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۶ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۶.</ref>
درگیری‌های [[دوران جاهلیت]] بنی‌‌کنانه با دیگر قبایل حتی [[ماههای حرام]] را هم در‌‌برمی‌‌گرفت. [[جنگ‌های فجار]]، جنگ‌های [[عرب جاهلی]] در ماه‌های حرام بود که بر اثر شکستن [[حرمت]] ماه‌های حرام به این نام مشهور شد. این جنگ‌ها ۴ بار رخ داد که بنی‌‌کنانه در سه بار آن شرکت داشت: [[فجار]] اول، میان [[کنانه]] و [[قریش]] با [[قبیله]] قیس‌‌بن عیلان درگرفت.<ref>السیرة النبویه، ج ۱، ص ۱۱۹ ـ ۱۲۰؛ المحبر، ص ۱۹۶؛ المنمق، ص ۱۶۰ ـ ۱۶۱.</ref> بعضی این درگیری را میان کنانه و [[هوازن]] می‌‌دانند.<ref>معجم قبائل‌‌العرب، ج ۳، ص ۹۹۶ ـ ۹۹۷.</ref> فجار دوم بین قریش و کنانه رخ داد <ref>المنمق، ص ۱۶۱؛ سبائک الذهب، ص ۴۴۹؛ معجم قبائل العرب، ج ۳، ص ۹۹۶ ـ ۹۹۷.</ref> و برخی آن را میان [[قیس]] و کنانه می‌‌دانند.<ref>المعارف، ص ۶۰۳ ـ ۶۰۴.</ref> در فجار سوم بنی‌‌کنانه با تیره‌‌ای از هوازن درگیر شدند.<ref>سبائک الذهب، ص ۴۴۹.</ref> گروهی این [[جنگ]] را میان قریش و کنانه شمرده‌‌اند.<ref>معجم قبائل العرب، ج ۳، ص ۹۹۶ ـ ۹۹۷.</ref>جنگ کنانه با قریش در ذات نکیف <ref>المحبر، ص ۲۴۶؛ المنمق، ص ۱۱۳ ـ ۱۱۵.</ref> و [[یوم]] مشلل<ref>المحبر، ص ۲۴۶.</ref> و درگیری [[بنی ضمره]] کنانی با قریش <ref>المنمق، ص ۱۲۳ ـ ۱۲۵.</ref> از دیگر ستیزهای بنی‌‌کنانه در [[جاهلیت]] بوده است. در جنگ یوم شهورة بنی‌‌ضمره از تیره‌‌های بنی‌‌کنانه، با قریش و دو تیره دیگر از کنانه به نام‌های بنی دیل و بنی لیث درگیر شد که از بزرگ‌‌ترین جنگ‌های کنانه شمرده شده است.<ref>جمهرة النسب، ج ۱، ص ۲۰۸؛ المنمق، ص ۱۳۲ ـ ۱۳۳؛ انساب الاشراف، ج ۱۱، ص ۱۰۶.</ref> بنی‌‌کنانه چندین بار با [[قبیله خزاعه]] جنگیدند؛ از جمله جنگ عتود و ستیزی که در محلی از یمامه رخ داد.<ref>معجم قبائل العرب، ج ۳، ص ۹۹۶ ـ ۹۹۷.</ref> درگیری بنی‌‌فراس، تیره‌‌ای از [[کنانه]]، با گروهی از [[هوازن]] در منطقه کدید [[نبرد]] دیگری است که به یوم‌‌کدید [[شهرت]] یافت<ref>انساب الاشراف، ج ۱۱، ص ۱۳۸ ـ ۱۴۰.</ref><ref>[[علی محمدی یدک|محمدی یدک، علی]]، [[بنی کنانه (مقاله)|مقاله «بنی کنانه»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۶ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۶.</ref>


==[[حفاظت]] از [[کعبه]] و اهتمام به امور آن==
== [[حفاظت]] از [[کعبه]] و اهتمام به امور آن ==
کنانی‌ها از متولیان کعبه بودند.<ref>المفصل، ج ۴، ص ۹۱.</ref> خبرهای موجود، از توجه و اهتمام فراوان بنی‌‌کنانه به امور [[مکه]] حکایت دارد. آنان در [[حفظ]] کعبه و دور نگهداشتن آن از [[تجاوز]] و [[ستم]] می‌‌کوشیدند و در مقابل [[حرمت]] شکنیهایی که به [[خانه کعبه]] می‌‌شد، می‌‌ایستادند.
کنانی‌ها از متولیان کعبه بودند.<ref>المفصل، ج ۴، ص ۹۱.</ref> خبرهای موجود، از توجه و اهتمام فراوان بنی‌‌کنانه به امور [[مکه]] حکایت دارد. آنان در [[حفظ]] کعبه و دور نگهداشتن آن از [[تجاوز]] و [[ستم]] می‌‌کوشیدند و در مقابل [[حرمت]] شکنیهایی که به [[خانه کعبه]] می‌‌شد، می‌‌ایستادند.


خط ۳۳: خط ۳۳:
کنانی‌ها در ماجرای [[لشکرکشی]] [[ابرهه]] به مکه نقش داشتند. رفتارهای بازدارنده کنانی‌ها در برابر [[توطئه]] ابرهه از دغدغه ایشان برای حفاظت از کعبه خبر می‌‌دهد، هرچند که این رفتارها بر [[انگیزه]] ابرهه در [[حمله]] به [[خانه خدا]] افزود؛ بر پایه گزارش‌های موجود یکی از مردان بنی‌‌کنانه وقتی شنید ابرهه در [[یمن]] عبادتگاهی ساخته تا [[مردم]] را به آنجا بکشاند و از [[زیارت]] کعبه بازدارد، راهی یمن شد و به آن بی‌‌حرمتی کرد. [[ابرهه]] از این کار سخت برآشفت و [[تصمیم]] گرفت [[حمله]] گسترده‌‌ای را برای [[تخریب]] [[خانه خدا]] [[تدارک]] ببیند. ابرهه که به قصد تخریب [[کعبه]] سپاهی بزرگ فراهم کرده بود، کسی را فرستاد تا [[مردم]] را بار دیگر به [[زیارت]] عبادتگاهی که ساخته بود [[دعوت]] کند. فرستاده ابرهه به دست برخی کنانی‌ها کشته شد. وقتی این خبر به ابرهه رسید، برانگیزه‌‌اش در حمله به [[مکه]] شدت بیشتری بخشید.<ref> السیر والمغازی، ص ۶۱؛ المفصل، ج ۳، ص ۵۱۰.</ref> کنانی‌ها و دیگر [[قبایل]] مکه برای رویارویی با [[سپاه]] ابرهه خود را آماده کردند؛ اما با [[آگاه]] شدن از [[قدرت]] و توان برتر‌‌سپاه ابرهه، [[دست]] از [[جنگ]] کشیدند.<ref>السیرة‌‌النبویه، ج ۳، ص ۳۱.</ref> از کارهای دیگر بنی‌‌کنانه برای [[حفظ]] کعبه [[حفاظت]] از [[حجرالاسود]] بود. گروهی قصد داشتند حجرالاسود را از کعبه به [[صنعا]] در [[یمن]] ببرند و بنی‌‌کنانه به مقابله با آنها برخاسته، بعضی را کشته‌‌و‌‌برخی دیگر را [[اسیر]] کردند<ref>المفصل، ج ۴، ص ۱۷.</ref><ref>[[علی محمدی یدک|محمدی یدک، علی]]، [[بنی کنانه (مقاله)|مقاله «بنی کنانه»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۶ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۶.</ref>
کنانی‌ها در ماجرای [[لشکرکشی]] [[ابرهه]] به مکه نقش داشتند. رفتارهای بازدارنده کنانی‌ها در برابر [[توطئه]] ابرهه از دغدغه ایشان برای حفاظت از کعبه خبر می‌‌دهد، هرچند که این رفتارها بر [[انگیزه]] ابرهه در [[حمله]] به [[خانه خدا]] افزود؛ بر پایه گزارش‌های موجود یکی از مردان بنی‌‌کنانه وقتی شنید ابرهه در [[یمن]] عبادتگاهی ساخته تا [[مردم]] را به آنجا بکشاند و از [[زیارت]] کعبه بازدارد، راهی یمن شد و به آن بی‌‌حرمتی کرد. [[ابرهه]] از این کار سخت برآشفت و [[تصمیم]] گرفت [[حمله]] گسترده‌‌ای را برای [[تخریب]] [[خانه خدا]] [[تدارک]] ببیند. ابرهه که به قصد تخریب [[کعبه]] سپاهی بزرگ فراهم کرده بود، کسی را فرستاد تا [[مردم]] را بار دیگر به [[زیارت]] عبادتگاهی که ساخته بود [[دعوت]] کند. فرستاده ابرهه به دست برخی کنانی‌ها کشته شد. وقتی این خبر به ابرهه رسید، برانگیزه‌‌اش در حمله به [[مکه]] شدت بیشتری بخشید.<ref> السیر والمغازی، ص ۶۱؛ المفصل، ج ۳، ص ۵۱۰.</ref> کنانی‌ها و دیگر [[قبایل]] مکه برای رویارویی با [[سپاه]] ابرهه خود را آماده کردند؛ اما با [[آگاه]] شدن از [[قدرت]] و توان برتر‌‌سپاه ابرهه، [[دست]] از [[جنگ]] کشیدند.<ref>السیرة‌‌النبویه، ج ۳، ص ۳۱.</ref> از کارهای دیگر بنی‌‌کنانه برای [[حفظ]] کعبه [[حفاظت]] از [[حجرالاسود]] بود. گروهی قصد داشتند حجرالاسود را از کعبه به [[صنعا]] در [[یمن]] ببرند و بنی‌‌کنانه به مقابله با آنها برخاسته، بعضی را کشته‌‌و‌‌برخی دیگر را [[اسیر]] کردند<ref>المفصل، ج ۴، ص ۱۷.</ref><ref>[[علی محمدی یدک|محمدی یدک، علی]]، [[بنی کنانه (مقاله)|مقاله «بنی کنانه»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۶ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۶.</ref>


==[[تغییر]] در [[مناسک]] [[حج]]==
== [[تغییر]] در [[مناسک]] [[حج]] ==
جابه‌‌جایی در [[ماههای حرام]] از ویژگی‌های بنی‌‌کنانه بود. آنها که از فتوا دهندگان [[عرب جاهلی]] بودند، [[حرمت]] متوالی سه ماه [[ذی‌قعده]]، [[ذی‌حجه]] و [[محرّم]] را مایه [[مشقت]] و مانع از ادامه جنگ‌های خود می‌‌دانستند، از این رو در موسم حج با اعلام جابه‌‌جایی ماه‌ها و تأخیر انداختن ماه [[محرم]] توالی سه [[ماه حرام]] را از بین می‌‌بردند. این [[بدعت]] را که از آن به "نَسیء" یاد شده است، بیشتر [[حذیفه]] از [[بنی مالک‌‌ بن کنانه]] بنا نهاد و فرزندانش تا پس از [[اسلام]] ادامه دادند.<ref>المحبر، ص ۱۵۶ ـ ۱۵۷؛ مروج الذهب، ج ۲، ص ۶۲؛ السیرة‌‌النبویه، ج ۱، ص ۲۸ ـ ۲۹.</ref> جز گزارشی که بنی کنانه را پایه‌‌گذار این بدعت شمرده<ref>الکشاف، ج ۲، ص ۲۷۰.</ref> دیگر گزارش‌ها صرفاً مردی از کنانه را بدعت‌‌گذار معرفی کرده و نامی از وی نبرده‌‌اند.<ref> تفسیر قمی، ج ۱، ص ۲۹۰؛ جامع‌‌البیان، مج ۶، ج ۱۰، ص ۱۶۹؛ تفسیر ابن ابی حاتم، ج ۶، ص ۱۷۹۴.</ref> برخی نیز با ذکر نامش او را [[مالک ‌‌بن کنانه]]، [[ثعلبة ‌‌بن مالک]]، [[حارث ‌‌بن مالک القلمس]]، [[سریربن القلمس]]، [[ابو‌‌ثمامة جنادة بن عوف بن امیة ‌‌بن عبد بن فقیم]]،<ref>اخبار مکه، ج ۱، ص ۱۸۲ ـ ۱۸۳.</ref> [[جنادة ‌‌بن عوف]]،<ref>جامع‌‌البیان، مج ۶، ج ۱۰، ص ۱۶۸؛ الکشاف، ج ۲، ص ۲۷۰؛ مجمع‌‌البیان، ج ۵، ص ۵۳.</ref> [[ابوثمامة صفوان بن امیه]]،<ref>جامع‌‌البیان، مج ۶، ج ۱۰، ص ۱۷۰.</ref> القلمّس،<ref>المحبر، ص ۱۵۶ ـ ۱۵۷؛ جامع البیان، مج ۶، ج ۱۰، ص ۱۷۱؛ مجمع‌‌البیان، ج ۵، ص ۵۳.</ref> [[نعیم بن ثعلبه]] <ref>مجمع‌‌البیان، ج ۵، ص ۵۳.</ref> و [[سمیر بن ثعلبة بن حارث]] <ref>سبائک الذهب، ص ۲۶۶.</ref> معرفی کرده‌‌اند.
جابه‌‌جایی در [[ماههای حرام]] از ویژگی‌های بنی‌‌کنانه بود. آنها که از فتوا دهندگان [[عرب جاهلی]] بودند، [[حرمت]] متوالی سه ماه [[ذی‌قعده]]، [[ذی‌حجه]] و [[محرّم]] را مایه [[مشقت]] و مانع از ادامه جنگ‌های خود می‌‌دانستند، از این رو در موسم حج با اعلام جابه‌‌جایی ماه‌ها و تأخیر انداختن ماه [[محرم]] توالی سه [[ماه حرام]] را از بین می‌‌بردند. این [[بدعت]] را که از آن به "نَسیء" یاد شده است، بیشتر [[حذیفه]] از [[بنی مالک‌‌ بن کنانه]] بنا نهاد و فرزندانش تا پس از [[اسلام]] ادامه دادند.<ref>المحبر، ص ۱۵۶ ـ ۱۵۷؛ مروج الذهب، ج ۲، ص ۶۲؛ السیرة‌‌النبویه، ج ۱، ص ۲۸ ـ ۲۹.</ref> جز گزارشی که بنی کنانه را پایه‌‌گذار این بدعت شمرده<ref>الکشاف، ج ۲، ص ۲۷۰.</ref> دیگر گزارش‌ها صرفاً مردی از کنانه را بدعت‌‌گذار معرفی کرده و نامی از وی نبرده‌‌اند.<ref> تفسیر قمی، ج ۱، ص ۲۹۰؛ جامع‌‌البیان، مج ۶، ج ۱۰، ص ۱۶۹؛ تفسیر ابن ابی حاتم، ج ۶، ص ۱۷۹۴.</ref> برخی نیز با ذکر نامش او را [[مالک ‌‌بن کنانه]]، [[ثعلبة ‌‌بن مالک]]، [[حارث ‌‌بن مالک القلمس]]، [[سریربن القلمس]]، [[ابو‌‌ثمامة جنادة بن عوف بن امیة ‌‌بن عبد بن فقیم]]،<ref>اخبار مکه، ج ۱، ص ۱۸۲ ـ ۱۸۳.</ref> [[جنادة ‌‌بن عوف]]،<ref>جامع‌‌البیان، مج ۶، ج ۱۰، ص ۱۶۸؛ الکشاف، ج ۲، ص ۲۷۰؛ مجمع‌‌البیان، ج ۵، ص ۵۳.</ref> [[ابوثمامة صفوان بن امیه]]،<ref>جامع‌‌البیان، مج ۶، ج ۱۰، ص ۱۷۰.</ref> القلمّس،<ref>المحبر، ص ۱۵۶ ـ ۱۵۷؛ جامع البیان، مج ۶، ج ۱۰، ص ۱۷۱؛ مجمع‌‌البیان، ج ۵، ص ۵۳.</ref> [[نعیم بن ثعلبه]] <ref>مجمع‌‌البیان، ج ۵، ص ۵۳.</ref> و [[سمیر بن ثعلبة بن حارث]] <ref>سبائک الذهب، ص ۲۶۶.</ref> معرفی کرده‌‌اند.


[[خداوند]] با [[نزول آیه]] {{متن قرآن|إِنَّمَا النَّسِيءُ زِيَادَةٌ فِي الْكُفْرِ يُضَلُّ بِهِ الَّذِينَ كَفَرُوا يُحِلُّونَهُ عَامًا وَيُحَرِّمُونَهُ عَامًا لِيُوَاطِئُوا عِدَّةَ مَا حَرَّمَ اللَّهُ فَيُحِلُّوا مَا حَرَّمَ اللَّهُ زُيِّنَ لَهُمْ سُوءُ أَعْمَالِهِمْ وَاللَّهُ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الْكَافِرِينَ}}<ref>«بی‌گمان واپس افکندن (ماه‌های حرام) افزایشی در کفر است؛ با آن، کافران به گمراهی کشیده می‌شوند، یک سال آن (ماه) را حلال و یک سال دیگر حرام می‌شمارند تا با شمار ماه‌هایی که خداوند حرام کرده است هماهنگی کنند از این رو آنچه را خداوند حرام کرده است حلال می‌گردانند؛ زشتی کارهایشان برای آنان آرایش داده شده است و خداوند گروه کافران را راهنمایی نمی‌کند» سوره توبه، آیه ۳۷.</ref>، {{متن قرآن|النَّسِيءُ}} و به تأخیر افکندن [[ماههای حرام]] را نشانه فزونی [[کفر]] معرفی کرد.
[[خداوند]] با [[نزول آیه]] {{متن قرآن|إِنَّمَا النَّسِيءُ زِيَادَةٌ فِي الْكُفْرِ يُضَلُّ بِهِ الَّذِينَ كَفَرُوا يُحِلُّونَهُ عَامًا وَيُحَرِّمُونَهُ عَامًا لِيُوَاطِئُوا عِدَّةَ مَا حَرَّمَ اللَّهُ فَيُحِلُّوا مَا حَرَّمَ اللَّهُ زُيِّنَ لَهُمْ سُوءُ أَعْمَالِهِمْ وَاللَّهُ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الْكَافِرِينَ}}<ref>«بی‌گمان واپس افکندن (ماه‌های حرام) افزایشی در کفر است؛ با آن، کافران به گمراهی کشیده می‌شوند، یک سال آن (ماه) را حلال و یک سال دیگر حرام می‌شمارند تا با شمار ماه‌هایی که خداوند حرام کرده است هماهنگی کنند از این رو آنچه را خداوند حرام کرده است حلال می‌گردانند؛ زشتی کارهایشان برای آنان آرایش داده شده است و خداوند گروه کافران را راهنمایی نمی‌کند» سوره توبه، آیه ۳۷.</ref>، {{متن قرآن|النَّسِيءُ}} و به تأخیر افکندن [[ماههای حرام]] را نشانه فزونی [[کفر]] معرفی کرد.


از بدعت‌های دیگری که کنانی‌ها همپای [[مشرکان قریش]] در [[مراسم حج]] نهادند، ترک وقوف در [[عرفه]] بود. آنها از سر [[همراهی]] با [[قریش]] در موسم [[حج]] در [[مکه]] می‌‌ماندند و به [[عرفات]] نمی‌‌رفتند، در حالی که وقوف در عرفه را از [[مناسک]] [[حج ابراهیمی]] می‌‌دانسته، خود نیز به آن [[اقرار]] داشتند. این [[بدعت]]، تا [[ظهور اسلام]] نیز ادامه داشت. خداوند با نزول آیه {{متن قرآن|ثُمَّ أَفِيضُوا مِنْ حَيْثُ أَفَاضَ النَّاسُ وَاسْتَغْفِرُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ}}<ref>«سپس از همان‌جا که مردم رهسپار می‌شوند رهسپار شوید و از خداوند آمرزش بخواهید، به راستی خداوند آمرزنده‌ای بخشاینده است» سوره بقره، آیه ۱۹۹.</ref> همگی را [[دستور]] داد تا به عرفات وقوف کرده، از آنجا به [[مشعرالحرام]] و سپس به مِنا کُوچ کنند{{متن قرآن|فَإِذَا أَفَضْتُمْ مِنْ عَرَفَاتٍ فَاذْكُرُوا اللَّهَ عِنْدَ الْمَشْعَرِ الْحَرَامِ وَاذْكُرُوهُ كَمَا هَدَاكُمْ وَإِنْ كُنْتُمْ مِنْ قَبْلِهِ لَمِنَ الضَّالِّينَ}}<ref>«بر شما گناهی نیست که (در ایام حج) بخششی از پروردگار خود بخواهید پس چون از عرفات رهسپار شدید در مشعر الحرام خداوند را یاد کنید و او را همان‌گونه که رهنمودتان داده است فرا یاد آورید و بی‌گمان پیش از آن از گمراهان بودید» سوره بقره، آیه ۱۹۸.</ref><ref>جامع البیان، مج ۲، ج ۲، ص ۳۹۸ ـ ۴۰۰.</ref>.
از بدعت‌های دیگری که کنانی‌ها همپای [[مشرکان قریش]] در [[مراسم حج]] نهادند، ترک وقوف در [[عرفه]] بود. آنها از سر [[همراهی]] با [[قریش]] در موسم [[حج]] در [[مکه]] می‌‌ماندند و به [[عرفات]] نمی‌‌رفتند، در حالی که وقوف در عرفه را از [[مناسک]] [[حج ابراهیمی]] می‌‌دانسته، خود نیز به آن [[اقرار]] داشتند. این [[بدعت]]، تا [[ظهور اسلام]] نیز ادامه داشت. خداوند با نزول آیه {{متن قرآن|ثُمَّ أَفِيضُوا مِنْ حَيْثُ أَفَاضَ النَّاسُ وَاسْتَغْفِرُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ}}<ref>«سپس از همان‌جا که مردم رهسپار می‌شوند رهسپار شوید و از خداوند آمرزش بخواهید، به راستی خداوند آمرزنده‌ای بخشاینده است» سوره بقره، آیه ۱۹۹.</ref> همگی را [[دستور]] داد تا به عرفات وقوف کرده، از آنجا به [[مشعرالحرام]] و سپس به مِنا کُوچ کنند{{متن قرآن|فَإِذَا أَفَضْتُمْ مِنْ عَرَفَاتٍ فَاذْكُرُوا اللَّهَ عِنْدَ الْمَشْعَرِ الْحَرَامِ وَاذْكُرُوهُ كَمَا هَدَاكُمْ وَإِنْ كُنْتُمْ مِنْ قَبْلِهِ لَمِنَ الضَّالِّينَ}}<ref>«بر شما گناهی نیست که (در ایام حج) بخششی از پروردگار خود بخواهید پس چون از عرفات رهسپار شدید در مشعر الحرام خداوند را یاد کنید و او را همان‌گونه که رهنمودتان داده است فرا یاد آورید و بی‌گمان پیش از آن از گمراهان بودید» سوره بقره، آیه ۱۹۸.</ref><ref>جامع البیان، مج ۲، ج ۲، ص ۳۹۸ ـ ۴۰۰.</ref>.


[[طواف]] با [[بدن]] عریان، از دیگر بدعت‌های بنی‌‌کنانه بود. آنان این گونه طواف را [[تقلید]] از نیاکان و [[فرمان خدا]] می‌‌پنداشتند.<ref>التکمیل و الاتمام، ص ۱۴۸ ـ ۱۴۹.</ref> [[خداوند]] برای [[تکذیب]] آنها این [[آیه]] را فرو فرستاد {{متن قرآن|وَإِذَا فَعَلُوا فَاحِشَةً قَالُوا وَجَدْنَا عَلَيْهَا آبَاءَنَا وَاللَّهُ أَمَرَنَا بِهَا قُلْ إِنَّ اللَّهَ لَا يَأْمُرُ بِالْفَحْشَاءِ أَتَقُولُونَ عَلَى اللَّهِ مَا لَا تَعْلَمُونَ}}<ref>«و چون کاری زشت کنند گویند: پدرانمان را بر همین کار یافته‌ایم و خداوند ما را به آن فرمان داده است، بگو: بی‌گمان خداوند به کار زشت فرمان نمی‌دهد؛ آیا درباره خداوند چیزی می‌گویید که نمی‌دانید؟» سوره اعراف، آیه ۲۸.</ref> گفته شده: بدعت‌ها و تحریف‌های یاد شده همچنین [[تعصب]] فراوان بنی‌‌کنانه در [[حفاظت]] [[کعبه]] و اهتمام به [[مناسک]] [[حج]] بر اثر "حُمْسی" بودن آنان بوده است؛ بنی‌‌کنانه از جمله [[قریش]] و قبایلی دیگر از "حمس" به شمار می‌‌آمدند. حمسی‌ها، خود را [[برتر]] و نسبت به [[مراسم]] و مناسک حج محکم‌‌تر می‌‌پنداشتند، از این رو، جابه جایی، [[تحریف]]، [[بدعت]] و [[تغییر]] در مناسک حج را [[حق]] خود می‌‌دانستند و بیش از دیگران به نگهداری کعبه اهمیت می‌‌دادند<ref>السیر و المغازی، ص ۶۱، ۱۲۰؛ اخبار مکه، ج ۱، ص ۱۷۷ ـ ۱۷۹.</ref><ref>[[علی محمدی یدک|محمدی یدک، علی]]، [[بنی کنانه (مقاله)|مقاله «بنی کنانه»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۶ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۶.</ref>
[[طواف]] با [[بدن]] عریان، از دیگر بدعت‌های بنی‌‌کنانه بود. آنان این گونه طواف را [[تقلید]] از نیاکان و [[فرمان خدا]] می‌‌پنداشتند.<ref>التکمیل و الاتمام، ص ۱۴۸ ـ ۱۴۹.</ref> [[خداوند]] برای [[تکذیب]] آنها این [[آیه]] را فرو فرستاد {{متن قرآن|وَإِذَا فَعَلُوا فَاحِشَةً قَالُوا وَجَدْنَا عَلَيْهَا آبَاءَنَا وَاللَّهُ أَمَرَنَا بِهَا قُلْ إِنَّ اللَّهَ لَا يَأْمُرُ بِالْفَحْشَاءِ أَتَقُولُونَ عَلَى اللَّهِ مَا لَا تَعْلَمُونَ}}<ref>«و چون کاری زشت کنند گویند: پدرانمان را بر همین کار یافته‌ایم و خداوند ما را به آن فرمان داده است، بگو: بی‌گمان خداوند به کار زشت فرمان نمی‌دهد؛ آیا درباره خداوند چیزی می‌گویید که نمی‌دانید؟» سوره اعراف، آیه ۲۸.</ref> گفته شده: بدعت‌ها و تحریف‌های یاد شده همچنین [[تعصب]] فراوان بنی‌‌کنانه در [[حفاظت]] [[کعبه]] و اهتمام به [[مناسک]] [[حج]] بر اثر "حُمْسی" بودن آنان بوده است؛ بنی‌‌کنانه از جمله [[قریش]] و قبایلی دیگر از "حمس" به شمار می‌‌آمدند. حمسی‌ها، خود را [[برتر]] و نسبت به [[مراسم]] و مناسک حج محکم‌‌تر می‌‌پنداشتند، از این رو، جابه جایی، [[تحریف]]، [[بدعت]] و [[تغییر]] در مناسک حج را [[حق]] خود می‌‌دانستند و بیش از دیگران به نگهداری کعبه اهمیت می‌‌دادند<ref>السیر و المغازی، ص ۶۱، ۱۲۰؛ اخبار مکه، ج ۱، ص ۱۷۷ ـ ۱۷۹.</ref><ref>[[علی محمدی یدک|محمدی یدک، علی]]، [[بنی کنانه (مقاله)|مقاله «بنی کنانه»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۶ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۶.</ref>


==[[اعتقاد]] به [[فرزند داشتن]] خداوند==
== [[اعتقاد]] به [[فرزند داشتن]] خداوند ==
کنانیان می‌‌پنداشتند [[فرشتگان]] [[دختران]] خدایند، در حالی که خداوند در آیه {{متن قرآن|وَيَجْعَلُونَ لِلَّهِ الْبَنَاتِ سُبْحَانَهُ وَلَهُمْ مَا يَشْتَهُونَ}}<ref>«و دختران را برای خداوند می‌پندارند- پاکاکه اوست- و برای خودشان آنچه خود می‌خواهند» سوره نحل، آیه ۵۷.</ref> با اشاره به این اعتقاد [[نادرست]]، خود را از داشتن فرزند منزه دانسته، می‌‌فرماید.
کنانیان می‌‌پنداشتند [[فرشتگان]] [[دختران]] خدایند، در حالی که خداوند در آیه {{متن قرآن|وَيَجْعَلُونَ لِلَّهِ الْبَنَاتِ سُبْحَانَهُ وَلَهُمْ مَا يَشْتَهُونَ}}<ref>«و دختران را برای خداوند می‌پندارند- پاکاکه اوست- و برای خودشان آنچه خود می‌خواهند» سوره نحل، آیه ۵۷.</ref> با اشاره به این اعتقاد [[نادرست]]، خود را از داشتن فرزند منزه دانسته، می‌‌فرماید.


برخی گزارش‌ها [[نزول]] این آیه را درباره [[کنانه]] و [[خزاعه]] می‌‌دانند.<ref>تفسیر قرطبی، ج ۱۰، ص ۱۱۶.</ref> بنی‌‌کنانه با [[اصرار]] می‌‌گفتند: [[خدا]] با [[جنیّان]] [[ازدواج]] کرده و حاصل آن دخترانی به نام [[ملائکه]] است.<ref>فسیر قرطبی، ج ۱۵، ص ۱۳۴ ـ ۱۳۵.</ref> خداوند با فرود آوردن آیه {{متن قرآن|وَجَعَلُوا بَيْنَهُ وَبَيْنَ الْجِنَّةِ نَسَبًا وَلَقَدْ عَلِمَتِ الْجِنَّةُ إِنَّهُمْ لَمُحْضَرُونَ}}<ref>«و میان او و پریان، خویشی نهادند و بی‌گمان پریان می‌دانند که آنان را (برای حسابرسی) حاضر می‌آورند» سوره صافات، آیه ۱۵۸.</ref> دراین ‌‌باره، از احضار [[جنیان]] برای [[کیفر]] در [[روز قیامت]] خبر داده و نسبت میان آنان با خدا را نسبت [[عبودیت]] و [[ربوبیت]] دانسته نه نسبت ولادت و [[فرزندی]]<ref>المیزان، ج ۱۷، ص ۱۷۳.</ref><ref>[[علی محمدی یدک|محمدی یدک، علی]]، [[بنی کنانه (مقاله)|مقاله «بنی کنانه»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۶ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۶.</ref>
برخی گزارش‌ها [[نزول]] این آیه را درباره [[کنانه]] و [[خزاعه]] می‌‌دانند.<ref>تفسیر قرطبی، ج ۱۰، ص ۱۱۶.</ref> بنی‌‌کنانه با [[اصرار]] می‌‌گفتند: [[خدا]] با [[جنیّان]] [[ازدواج]] کرده و حاصل آن دخترانی به نام [[ملائکه]] است.<ref>فسیر قرطبی، ج ۱۵، ص ۱۳۴ ـ ۱۳۵.</ref> خداوند با فرود آوردن آیه {{متن قرآن|وَجَعَلُوا بَيْنَهُ وَبَيْنَ الْجِنَّةِ نَسَبًا وَلَقَدْ عَلِمَتِ الْجِنَّةُ إِنَّهُمْ لَمُحْضَرُونَ}}<ref>«و میان او و پریان، خویشی نهادند و بی‌گمان پریان می‌دانند که آنان را (برای حسابرسی) حاضر می‌آورند» سوره صافات، آیه ۱۵۸.</ref> دراین ‌‌باره، از احضار [[جنیان]] برای [[کیفر]] در [[روز قیامت]] خبر داده و نسبت میان آنان با خدا را نسبت [[عبودیت]] و [[ربوبیت]] دانسته نه نسبت ولادت و [[فرزندی]]<ref>المیزان، ج ۱۷، ص ۱۷۳.</ref><ref>[[علی محمدی یدک|محمدی یدک، علی]]، [[بنی کنانه (مقاله)|مقاله «بنی کنانه»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۶ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۶.</ref>


==[[بت پرستی]]==
== [[بت پرستی]] ==
کنانی‌ها همچون دیگر [[قبایل]] [[عرب جاهلی]] به [[پرستش]] [[بت]] روی آوردند. بت "عُزّی" به [[قریش]] و [[کنانه]] اختصاص داشت و از آن به بزرگی یاد می‌‌کردند.<ref>السیرة‌‌النبویه، ج ۱، ص ۵۵؛ اخبار مکه، ج ۱، ص ۱۲۶؛ المفصل، ج ۶، ص ۲۳۷.</ref> برخی [[مفسران]] نیز ذیل [[آیه]]{{متن قرآن|أَفَرَأَيْتُمُ اللَّاتَ وَالْعُزَّى}}<ref>«آیا بت‌های «لات» و «عزّی» را (شایسته پرستش) دیده‌اید؟» سوره نجم، آیه ۱۹.</ref> به این امر اشاره کرده‌‌اند.<ref> تفسیر قرطبی، ج ۱۷، ص ۹۹؛ تفسیر ابن کثیر، ج ۴، ص ۲۷۲.</ref>
کنانی‌ها همچون دیگر [[قبایل]] [[عرب جاهلی]] به [[پرستش]] [[بت]] روی آوردند. بت "عُزّی" به [[قریش]] و [[کنانه]] اختصاص داشت و از آن به بزرگی یاد می‌‌کردند.<ref>السیرة‌‌النبویه، ج ۱، ص ۵۵؛ اخبار مکه، ج ۱، ص ۱۲۶؛ المفصل، ج ۶، ص ۲۳۷.</ref> برخی [[مفسران]] نیز ذیل [[آیه]]{{متن قرآن|أَفَرَأَيْتُمُ اللَّاتَ وَالْعُزَّى}}<ref>«آیا بت‌های «لات» و «عزّی» را (شایسته پرستش) دیده‌اید؟» سوره نجم، آیه ۱۹.</ref> به این امر اشاره کرده‌‌اند.<ref> تفسیر قرطبی، ج ۱۷، ص ۹۹؛ تفسیر ابن کثیر، ج ۴، ص ۲۷۲.</ref>


[[پرستش]] بت "[[سُواع]]" در منطقه [[نعمان]]<ref>المحبر، ص ۳۱۶؛ تاریخ یعقوبی، ج ۱، ص ۲۵۵؛ الأعلام، ج ۵، ص ۲۳۴.</ref> و [[عبادت]] "هُبَل"<ref>المحبر، ص ۳۱۸؛ الأعلام، ج ۵، ص ۲۳۴.</ref> از آیین‌های [[جاهلی]] اعضای بنی‌‌کنانه به شمار می‌‌رفت. [[خزیمه]] جد کنانه نخستین کسی بود که بت [[هبل]] را درون [[کعبه]] [[نصب]] کرد.<ref>الاصنام، ص ۲۸.</ref> [[مالک]] و ملکان، [[پسران]] کنانه، در محل سکونت خود بتی به نام "سعد" داشتند.<ref> السیرة‌‌النبویه، ج ۱، ص ۵۳.</ref> برخی این بت را از آنِ بنی‌‌بکر بن کنانه دانسته‌‌اند.<ref>تاریخ یعقوبی، ج ۱، ص ۲۵۵.</ref> برابر گزارشهای موجود، هر قبیله‌‌ای که می‌‌خواست [[حج]] بگزارد، نزد بت خود می‌‌رفت، [[نماز]] و پس از آن تلبیه گفته، روانه [[مکه]] می‌‌شد. تلبیه بنی کنانه عبارت بود از: {{عربی|"لبيك الهم لبيك، اليوم يوم التعريف، يوم الدعاء والوقوف"}}.<ref>تاریخ یعقوبی، ج ۱، ص ۲۵۵.</ref> بنی‌‌کنانه به سبب بزرگی و گستردگی در دوره [[جاهلیت]] و [[اسلام]] چهره‌‌های بنامی در زمینه‌‌های گوناگون داشته و بعضی [[حاکم]]، [[فرمانده]] و [[رئیس]] [[قبیله]] خود بوده‌‌اند.<ref>جمهرة النسب، ج ۱، ص ۲۰۸؛ المحبر، ص ۱۳۳؛ انساب الاشراف، ج ۱۱، ص ۱۰۶.</ref> گروهی در [[بخشندگی]]،<ref>جمهرة النسب، ج ۱، ص ۲۱۱؛ المحبر، ص ۱۴۱؛ انساب‌‌الاشراف، ج ۱۱، ص ۱۰۷.</ref> مهمان [[دوستی]]،<ref>سبائک الذهب، ص ۲۷۲.</ref>[[شجاعت]]،<ref>انساب الاشراف، ج ۱۱، ص ۱۰۷.</ref> [[شرف]] و جز اینها شهره بوده و دسته‌‌ای از جنگجویان و سواران زمانه خود به شمار می‌‌آمده‌‌اند.<ref>الاشتقاق، ص ۱۱۰، ۳۱۱؛ انساب الاشراف، ج ۱۱، ص ۱۰۷؛ سبائک الذهب، ص ۲۶۵.</ref> شاعر <ref>جمهرة النسب، ج ۱، ص ۲۱۱؛ انساب الاشراف، ج ۱۱، ص‌‌۱۰۸ ـ ۱۱۸.</ref>و نحوی <ref>جمهرة‌‌النسب، ج ۱، ص ۲۱۲؛ انساب الاشراف، ج ۱۱، ص ۱۱۰ ـ ۱۱۸؛ سبائک الذهب، ص ۲۷۱.</ref> نیز در میان این [[قوم]] بوده است.<ref>[[علی محمدی یدک|محمدی یدک، علی]]، [[بنی کنانه (مقاله)|مقاله «بنی کنانه»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۶ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۶.</ref>
[[پرستش]] بت "[[سُواع]]" در منطقه [[نعمان]]<ref>المحبر، ص ۳۱۶؛ تاریخ یعقوبی، ج ۱، ص ۲۵۵؛ الأعلام، ج ۵، ص ۲۳۴.</ref> و [[عبادت]] "هُبَل"<ref>المحبر، ص ۳۱۸؛ الأعلام، ج ۵، ص ۲۳۴.</ref> از آیین‌های [[جاهلی]] اعضای بنی‌‌کنانه به شمار می‌‌رفت. [[خزیمه]] جد کنانه نخستین کسی بود که بت [[هبل]] را درون [[کعبه]] [[نصب]] کرد.<ref>الاصنام، ص ۲۸.</ref> [[مالک]] و ملکان، [[پسران]] کنانه، در محل سکونت خود بتی به نام "سعد" داشتند.<ref> السیرة‌‌النبویه، ج ۱، ص ۵۳.</ref> برخی این بت را از آنِ بنی‌‌بکر بن کنانه دانسته‌‌اند.<ref>تاریخ یعقوبی، ج ۱، ص ۲۵۵.</ref> برابر گزارشهای موجود، هر قبیله‌‌ای که می‌‌خواست [[حج]] بگزارد، نزد بت خود می‌‌رفت، [[نماز]] و پس از آن تلبیه گفته، روانه [[مکه]] می‌‌شد. تلبیه بنی کنانه عبارت بود از: {{عربی|"لبيك الهم لبيك، اليوم يوم التعريف، يوم الدعاء والوقوف"}}.<ref>تاریخ یعقوبی، ج ۱، ص ۲۵۵.</ref> بنی‌‌کنانه به سبب بزرگی و گستردگی در دوره [[جاهلیت]] و [[اسلام]] چهره‌‌های بنامی در زمینه‌‌های گوناگون داشته و بعضی [[حاکم]]، [[فرمانده]] و [[رئیس]] [[قبیله]] خود بوده‌‌اند.<ref>جمهرة النسب، ج ۱، ص ۲۰۸؛ المحبر، ص ۱۳۳؛ انساب الاشراف، ج ۱۱، ص ۱۰۶.</ref> گروهی در [[بخشندگی]]،<ref>جمهرة النسب، ج ۱، ص ۲۱۱؛ المحبر، ص ۱۴۱؛ انساب‌‌الاشراف، ج ۱۱، ص ۱۰۷.</ref> مهمان [[دوستی]]،<ref>سبائک الذهب، ص ۲۷۲.</ref>[[شجاعت]]،<ref>انساب الاشراف، ج ۱۱، ص ۱۰۷.</ref> [[شرف]] و جز اینها شهره بوده و دسته‌‌ای از جنگجویان و سواران زمانه خود به شمار می‌‌آمده‌‌اند.<ref>الاشتقاق، ص ۱۱۰، ۳۱۱؛ انساب الاشراف، ج ۱۱، ص ۱۰۷؛ سبائک الذهب، ص ۲۶۵.</ref> شاعر <ref>جمهرة النسب، ج ۱، ص ۲۱۱؛ انساب الاشراف، ج ۱۱، ص‌‌۱۰۸ ـ ۱۱۸.</ref>و نحوی <ref>جمهرة‌‌النسب، ج ۱، ص ۲۱۲؛ انساب الاشراف، ج ۱۱، ص ۱۱۰ ـ ۱۱۸؛ سبائک الذهب، ص ۲۷۱.</ref> نیز در میان این [[قوم]] بوده است.<ref>[[علی محمدی یدک|محمدی یدک، علی]]، [[بنی کنانه (مقاله)|مقاله «بنی کنانه»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۶ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۶.</ref>


==کنانی‌ها و [[اسلام]]==
== کنانی‌ها و [[اسلام]] ==
با آغاز [[دعوت پیامبر]] به [[یگانه پرستی]]، بعضی اعضای بنی‌‌کنانه از نخستین کسانی بودند که این [[دعوت]] را [[اجابت]] کرده، به [[پیامبر]] [[ایمان]] آوردند. [[ابوذر غفاری]] [[نخستین مسلمان]] از کنانیان و چهارمین ایمان آورنده به پیامبر بود؛<ref>جمهرة النسب، ج ۱، ص ۲۲۰؛ انساب الاشراف، ج ۱۱، ص‌‌۱۲۴ - ۱۲۸.</ref> همچنین [[ایاس]]، [[خالد]]، [[عاقل]] و [[عامر]] پسران [[بکیر]]، از [[قبیله]] بنی‌‌لیث، [[نخستین مسلمانان]] کنانی بودند که در [[مکه]] و در مخفیگاه "دار [[ارقم]]" به اسلام گرویدند.<ref>جمهرة‌‌النسب، ج ۱، ص ۲۰۳ ـ ۲۰۵؛ انساب الاشراف، ج ۱۱، ص ۹۸ ـ ۹۹.</ref> در پی [[ناتوانی]] [[قریش]] در برابر دعوت پیامبر و [[مقاومت]] [[بنی هاشم]] در برابر دیگر [[قبایل]]، [[قریشیان]] در منطقه خیف [[کنانه]] هم قسم شدند تا با بنی‌‌هاشم و [[بنی عبدالمطلب]] [[ازدواج]] و [[داد و ستد]] نکنند تا آنان را مجبور کنند پیامبر را‌‌تحویل دهند.<ref>جمهرة‌‌النسب، ج ۲، ص ۱۹۲.</ref>
با آغاز [[دعوت پیامبر]] به [[یگانه پرستی]]، بعضی اعضای بنی‌‌کنانه از نخستین کسانی بودند که این [[دعوت]] را [[اجابت]] کرده، به [[پیامبر]] [[ایمان]] آوردند. [[ابوذر غفاری]] [[نخستین مسلمان]] از کنانیان و چهارمین ایمان آورنده به پیامبر بود؛<ref>جمهرة النسب، ج ۱، ص ۲۲۰؛ انساب الاشراف، ج ۱۱، ص‌‌۱۲۴ - ۱۲۸.</ref> همچنین [[ایاس]]، [[خالد]]، [[عاقل]] و [[عامر]] پسران [[بکیر]]، از [[قبیله]] بنی‌‌لیث، [[نخستین مسلمانان]] کنانی بودند که در [[مکه]] و در مخفیگاه "دار [[ارقم]]" به اسلام گرویدند.<ref>جمهرة‌‌النسب، ج ۱، ص ۲۰۳ ـ ۲۰۵؛ انساب الاشراف، ج ۱۱، ص ۹۸ ـ ۹۹.</ref> در پی [[ناتوانی]] [[قریش]] در برابر دعوت پیامبر و [[مقاومت]] [[بنی هاشم]] در برابر دیگر [[قبایل]]، [[قریشیان]] در منطقه خیف [[کنانه]] هم قسم شدند تا با بنی‌‌هاشم و [[بنی عبدالمطلب]] [[ازدواج]] و [[داد و ستد]] نکنند تا آنان را مجبور کنند پیامبر را‌‌تحویل دهند.<ref>جمهرة‌‌النسب، ج ۲، ص ۱۹۲.</ref>


خط ۵۹: خط ۵۹:
همچنین در گزارشی آمده است: شماری از کنانی‌ها نزد [[پیامبر]] آمدند تا [[اسلام]] آورند؛ اما گروهی [[راه]] را بر ایشان بسته، آنها را کشتند و اموالشان را به [[غارت]] بردند. [[جبرئیل]] پیامبر را از این حادثه خبر داد و [[آیه]] {{متن قرآن|إِنَّمَا جَزَاءُ الَّذِينَ يُحَارِبُونَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَيَسْعَوْنَ فِي الْأَرْضِ فَسَادًا أَنْ يُقَتَّلُوا أَوْ يُصَلَّبُوا أَوْ تُقَطَّعَ أَيْدِيهِمْ وَأَرْجُلُهُمْ مِنْ خِلَافٍ أَوْ يُنْفَوْا مِنَ الْأَرْضِ ذَلِكَ لَهُمْ خِزْيٌ فِي الدُّنْيَا وَلَهُمْ فِي الْآخِرَةِ عَذَابٌ عَظِيمٌ}}<ref>«کیفر کسانی که با خداوند و پیامبرش به جنگ برمی‌خیزند و در زمین به تبهکاری می‌کوشند جز این نیست که کشته یا به دار آویخته شوند یا دست‌ها و پاهایشان ناهمتا بریده شود یا از سرزمین خود تبعید گردند؛ این (کیفرها) برای آنان خواری در این جهان است و در جهان واپسین عذابی سترگ خواهند داشت» سوره مائده، آیه ۳۳.</ref> را فرود آورد.<ref> روض‌‌الجنان، ج ۶، ص ۳۵۵.</ref>
همچنین در گزارشی آمده است: شماری از کنانی‌ها نزد [[پیامبر]] آمدند تا [[اسلام]] آورند؛ اما گروهی [[راه]] را بر ایشان بسته، آنها را کشتند و اموالشان را به [[غارت]] بردند. [[جبرئیل]] پیامبر را از این حادثه خبر داد و [[آیه]] {{متن قرآن|إِنَّمَا جَزَاءُ الَّذِينَ يُحَارِبُونَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَيَسْعَوْنَ فِي الْأَرْضِ فَسَادًا أَنْ يُقَتَّلُوا أَوْ يُصَلَّبُوا أَوْ تُقَطَّعَ أَيْدِيهِمْ وَأَرْجُلُهُمْ مِنْ خِلَافٍ أَوْ يُنْفَوْا مِنَ الْأَرْضِ ذَلِكَ لَهُمْ خِزْيٌ فِي الدُّنْيَا وَلَهُمْ فِي الْآخِرَةِ عَذَابٌ عَظِيمٌ}}<ref>«کیفر کسانی که با خداوند و پیامبرش به جنگ برمی‌خیزند و در زمین به تبهکاری می‌کوشند جز این نیست که کشته یا به دار آویخته شوند یا دست‌ها و پاهایشان ناهمتا بریده شود یا از سرزمین خود تبعید گردند؛ این (کیفرها) برای آنان خواری در این جهان است و در جهان واپسین عذابی سترگ خواهند داشت» سوره مائده، آیه ۳۳.</ref> را فرود آورد.<ref> روض‌‌الجنان، ج ۶، ص ۳۵۵.</ref>


پس از استقرار پیامبر در [[مدینه]]، به سبب وجود سکونتگاه‌های بسیاری از [[قبایل]] [[کنانه]] در نزدیکی مدینه و در مسیر کاروان‌های تجاری [[مکه]] به [[شام]]، پیامبر با این دسته از آنان [[ارتباط]] بیشتری برقرار کرد و از آنجا که آ ن [[حضرت]] در اقدام‌های نظامی خود کاروانهای تجاری [[قریش]] را مد نظر داشت به ناچار در تعقیب آنها از مناطق مسکونی برخی قبایل کنانی عبور می‌‌کرد. در همین اعزامها که عمدتاً در سالهای نخست پس از [[هجرت]] روی داد، قبایل مزبور (بنی‌‌مدلج، [[بنی ضمره]] و...) با [[رسول خدا]] [[پیمان]] عدم تعرض بسته، از [[همراهی]] با قریش روی گردانیدند. بر اساس صلحنامه‌‌ای که میان رسول خدا و جمعیتی از بنی [[کنانه]] در [[غزوه ابواء]] بسته شد، این دسته از کنانی‌ها [[متعهد]] شدند تا از هرگونه برتری‌‌مالی و نفری نسبت به [[مسلمانان]] بپرهیزند و [[دشمنان اسلام]] را [[یاری]] ندهند <ref> المغازی، ج ۱، ص ۱۲.</ref> [[همکاری]] نکردن دسته‌‌ای از بنی‌‌کنانه با [[مشرکان قریش]] در [[جنگ بدر]]، [[گواه]] دیگری است بر اینکه آنان از [[دشمنی]] با مسلمانان کناره می‌‌گرفتند. برپایه خبرهای آمده در ذیل [[آیه]] {{متن قرآن|وَإِذْ زَيَّنَ لَهُمُ الشَّيْطَانُ أَعْمَالَهُمْ وَقَالَ لَا غَالِبَ لَكُمُ الْيَوْمَ مِنَ النَّاسِ وَإِنِّي جَارٌ لَكُمْ فَلَمَّا تَرَاءَتِ الْفِئَتَانِ نَكَصَ عَلَى عَقِبَيْهِ وَقَالَ إِنِّي بَرِيءٌ مِنْكُمْ إِنِّي أَرَى مَا لَا تَرَوْنَ إِنِّي أَخَافُ اللَّهَ وَاللَّهُ شَدِيدُ الْعِقَابِ}}<ref>«و (یاد کن) آنگاه را که شیطان کردارهای آنان را (در چشمشان) آراست و گفت: امروز هیچ‌یک از مردم بر شما پیروز نخواهد شد و من پناه‌دهنده شمایم و چون دو دسته رویاروی شدند پشت کرد و گفت: من از شما بیزارم، من چیزی می‌بینم که شما نمی‌بینید، من از خداوند می‌هراسم و خداوند سخت کیفر است» سوره انفال، آیه ۴۸.</ref>، [[شیطان]] با وسوسه‌‌های خود مشرکان قریش را برای [[جنگ]] با [[پیامبر]] و پیروانش تحسین و [[تشویق]] می‌‌کرد. او وقتی که [[مشرکان]] را از همکاری بنی کنانه با پیامبر بیمناک دید، خود را به شکل [[سراقة بن مالک]] از سران بنی‌‌کنانه درآورد <ref>جمهرة‌‌النسب، ج ۱، ص ۲۲۶؛ انساب الاشراف، ج ۱۱، ص‌‌۱۳۴.</ref>و به مشرکان قریش از بی‌‌طرفی بنی‌‌کنانه در جنگ بدر [[اطمینان]] داد. وقتی که دو [[سپاه]] در برابر هم قرار گرفتند، شیطان [[فرشتگان]] بسیاری دید که برای [[امداد]] [[مؤمنان]] فرود آمده بودند. او گریخت و از پی وی [[سپاه مشرکان]] از هم گسیخت و [[درهم]] [[شکست]]. [[خداوند]] با [[یادآوری]] این ماجرا آیه {{متن قرآن|وَإِذْ زَيَّنَ لَهُمُ الشَّيْطَانُ أَعْمَالَهُمْ وَقَالَ لَا غَالِبَ لَكُمُ الْيَوْمَ مِنَ النَّاسِ وَإِنِّي جَارٌ لَكُمْ فَلَمَّا تَرَاءَتِ الْفِئَتَانِ نَكَصَ عَلَى عَقِبَيْهِ وَقَالَ إِنِّي بَرِيءٌ مِنْكُمْ إِنِّي أَرَى مَا لَا تَرَوْنَ إِنِّي أَخَافُ اللَّهَ وَاللَّهُ شَدِيدُ الْعِقَابِ}}<ref>«و (یاد کن) آنگاه را که شیطان کردارهای آنان را (در چشمشان) آراست و گفت: امروز هیچ‌یک از مردم بر شما پیروز نخواهد شد و من پناه‌دهنده شمایم و چون دو دسته رویاروی شدند پشت کرد و گفت: من از شما بیزارم، من چیزی می‌بینم که شما نمی‌بینید، من از خداوند می‌هراسم و خداوند سخت کیفر است» سوره انفال، آیه ۴۸.</ref> را نازل کرد<ref>جامع‌‌البیان، مج ۶، ج ۱۰، ص ۲۵ ـ ۲۷؛ مجمع‌‌البیان، ج ۴، ص ۴۷۷ ـ ۴۷۸؛ تفسیر بیضاوی، ج ۳، ص ۱۱۳.</ref>. هرچند احتمال ساختگی بودن چنین اخباری وجود دارد؛ اما می‌‌توان پذیرفت که [[پیمان]] برخی [[قبایل]] کنانی با پیامبر و بی طرفی آنان‌‌در‌‌جنگ [[بدر]] موجبات [[نگرانی]] [[قریش]] را فراهم آورده است.
پس از استقرار پیامبر در [[مدینه]]، به سبب وجود سکونتگاه‌های بسیاری از [[قبایل]] [[کنانه]] در نزدیکی مدینه و در مسیر کاروان‌های تجاری [[مکه]] به [[شام]]، پیامبر با این دسته از آنان [[ارتباط]] بیشتری برقرار کرد و از آنجا که آ ن [[حضرت]] در اقدام‌های نظامی خود کاروانهای تجاری [[قریش]] را مد نظر داشت به ناچار در تعقیب آنها از مناطق مسکونی برخی قبایل کنانی عبور می‌‌کرد. در همین اعزامها که عمدتاً در سالهای نخست پس از [[هجرت]] روی داد، قبایل مزبور (بنی‌‌مدلج، [[بنی ضمره]] و...) با [[رسول خدا]] [[پیمان]] عدم تعرض بسته، از [[همراهی]] با قریش روی گردانیدند. بر اساس صلحنامه‌‌ای که میان رسول خدا و جمعیتی از بنی [[کنانه]] در [[غزوه ابواء]] بسته شد، این دسته از کنانی‌ها [[متعهد]] شدند تا از هرگونه برتری‌‌مالی و نفری نسبت به [[مسلمانان]] بپرهیزند و [[دشمنان اسلام]] را [[یاری]] ندهند <ref> المغازی، ج ۱، ص ۱۲.</ref> [[همکاری]] نکردن دسته‌‌ای از بنی‌‌کنانه با [[مشرکان قریش]] در [[جنگ بدر]]، [[گواه]] دیگری است بر اینکه آنان از [[دشمنی]] با مسلمانان کناره می‌‌گرفتند. برپایه خبرهای آمده در ذیل [[آیه]] {{متن قرآن|وَإِذْ زَيَّنَ لَهُمُ الشَّيْطَانُ أَعْمَالَهُمْ وَقَالَ لَا غَالِبَ لَكُمُ الْيَوْمَ مِنَ النَّاسِ وَإِنِّي جَارٌ لَكُمْ فَلَمَّا تَرَاءَتِ الْفِئَتَانِ نَكَصَ عَلَى عَقِبَيْهِ وَقَالَ إِنِّي بَرِيءٌ مِنْكُمْ إِنِّي أَرَى مَا لَا تَرَوْنَ إِنِّي أَخَافُ اللَّهَ وَاللَّهُ شَدِيدُ الْعِقَابِ}}<ref>«و (یاد کن) آنگاه را که شیطان کردارهای آنان را (در چشمشان) آراست و گفت: امروز هیچ‌یک از مردم بر شما پیروز نخواهد شد و من پناه‌دهنده شمایم و چون دو دسته رویاروی شدند پشت کرد و گفت: من از شما بیزارم، من چیزی می‌بینم که شما نمی‌بینید، من از خداوند می‌هراسم و خداوند سخت کیفر است» سوره انفال، آیه ۴۸.</ref>، [[شیطان]] با وسوسه‌‌های خود مشرکان قریش را برای [[جنگ]] با [[پیامبر]] و پیروانش تحسین و [[تشویق]] می‌‌کرد. او وقتی که [[مشرکان]] را از همکاری بنی کنانه با پیامبر بیمناک دید، خود را به شکل [[سراقة بن مالک]] از سران بنی‌‌کنانه درآورد <ref>جمهرة‌‌النسب، ج ۱، ص ۲۲۶؛ انساب الاشراف، ج ۱۱، ص‌‌۱۳۴.</ref>و به مشرکان قریش از بی‌‌طرفی بنی‌‌کنانه در جنگ بدر [[اطمینان]] داد. وقتی که دو [[سپاه]] در برابر هم قرار گرفتند، شیطان [[فرشتگان]] بسیاری دید که برای [[امداد]] [[مؤمنان]] فرود آمده بودند. او گریخت و از پی وی [[سپاه مشرکان]] از هم گسیخت و [[درهم]] [[شکست]]. [[خداوند]] با [[یادآوری]] این ماجرا آیه {{متن قرآن|وَإِذْ زَيَّنَ لَهُمُ الشَّيْطَانُ أَعْمَالَهُمْ وَقَالَ لَا غَالِبَ لَكُمُ الْيَوْمَ مِنَ النَّاسِ وَإِنِّي جَارٌ لَكُمْ فَلَمَّا تَرَاءَتِ الْفِئَتَانِ نَكَصَ عَلَى عَقِبَيْهِ وَقَالَ إِنِّي بَرِيءٌ مِنْكُمْ إِنِّي أَرَى مَا لَا تَرَوْنَ إِنِّي أَخَافُ اللَّهَ وَاللَّهُ شَدِيدُ الْعِقَابِ}}<ref>«و (یاد کن) آنگاه را که شیطان کردارهای آنان را (در چشمشان) آراست و گفت: امروز هیچ‌یک از مردم بر شما پیروز نخواهد شد و من پناه‌دهنده شمایم و چون دو دسته رویاروی شدند پشت کرد و گفت: من از شما بیزارم، من چیزی می‌بینم که شما نمی‌بینید، من از خداوند می‌هراسم و خداوند سخت کیفر است» سوره انفال، آیه ۴۸.</ref> را نازل کرد<ref>جامع‌‌البیان، مج ۶، ج ۱۰، ص ۲۵ ـ ۲۷؛ مجمع‌‌البیان، ج ۴، ص ۴۷۷ ـ ۴۷۸؛ تفسیر بیضاوی، ج ۳، ص ۱۱۳.</ref>. هرچند احتمال ساختگی بودن چنین اخباری وجود دارد؛ اما می‌‌توان پذیرفت که [[پیمان]] برخی [[قبایل]] کنانی با پیامبر و بی طرفی آنان‌‌در‌‌جنگ [[بدر]] موجبات [[نگرانی]] [[قریش]] را فراهم آورده است.


خداوند با [[نزول آیه]] {{متن قرآن|لَا يَنْهَاكُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذِينَ لَمْ يُقَاتِلُوكُمْ فِي الدِّينِ وَلَمْ يُخْرِجُوكُمْ مِنْ دِيَارِكُمْ أَنْ تَبَرُّوهُمْ وَتُقْسِطُوا إِلَيْهِمْ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُقْسِطِينَ}}<ref>«خداوند شما را از نیکی ورزیدن و دادگری با آنان که با شما در کار دین جنگ نکرده‌اند و شما را از خانه‌هایتان بیرون نرانده‌اند باز نمی‌دارد؛ بی‌گمان خداوند دادگران را دوست می‌دارد» سوره ممتحنه، آیه ۸.</ref>، مسلمانان را از [[نیکی]] و [[انصاف]] نسبت به این گروه منع نکرد<ref> البحر المحیط، ج ۱۰، ص ۱۵۶.</ref>.
خداوند با [[نزول آیه]] {{متن قرآن|لَا يَنْهَاكُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذِينَ لَمْ يُقَاتِلُوكُمْ فِي الدِّينِ وَلَمْ يُخْرِجُوكُمْ مِنْ دِيَارِكُمْ أَنْ تَبَرُّوهُمْ وَتُقْسِطُوا إِلَيْهِمْ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُقْسِطِينَ}}<ref>«خداوند شما را از نیکی ورزیدن و دادگری با آنان که با شما در کار دین جنگ نکرده‌اند و شما را از خانه‌هایتان بیرون نرانده‌اند باز نمی‌دارد؛ بی‌گمان خداوند دادگران را دوست می‌دارد» سوره ممتحنه، آیه ۸.</ref>، مسلمانان را از [[نیکی]] و [[انصاف]] نسبت به این گروه منع نکرد<ref> البحر المحیط، ج ۱۰، ص ۱۵۶.</ref>.
خط ۷۱: خط ۷۱:
برخی دیگر از اعضا و تیره‌‌های کنانی [[سال نهم هجری]] معروف به "عام‌‌الوفود" در کنار دیگر هیئت‌ها و گروه‌ها نزد پیامبر آمده، [[اسلام]] آوردند که در این میان می‌‌توان به هیئت‌های بنی‌‌علیم به [[ریاست]] قطن و [[أنس]] پسران [[حارثه]]، بنی‌‌لیث به ریاست [[صعب بن جثامه]] و بنی‌‌بکیر به ریاست [[عدی بن شراحیل]] اشاره کرد.<ref>تاریخ یعقوبی، ج ۲، ص ۶۱.</ref> بر این اساس عمده کنانیان تا سالهای پایانی [[حیات پیامبر]] [[مسلمان]] نشدند. نبردهای [[خیبر]]،<ref>انساب الاشراف، ج ۱۱، ص ۱۲۹ ـ ۱۳۰، ۱۳۴.</ref>[[حنین]]،<ref> النسب، ص ۲۲۲؛ انساب الأشراف، ج ۱۱، ص ۱۳۰.</ref> [[فتح مکه]]<ref> المغازی، ج ۲، ص ۸۲۰.</ref> و چندین [[غزوه]] و سریه دیگر از میدانهایی بود که معدود مسلمانان [[کنانه]] در آنها شرکت کردند.
برخی دیگر از اعضا و تیره‌‌های کنانی [[سال نهم هجری]] معروف به "عام‌‌الوفود" در کنار دیگر هیئت‌ها و گروه‌ها نزد پیامبر آمده، [[اسلام]] آوردند که در این میان می‌‌توان به هیئت‌های بنی‌‌علیم به [[ریاست]] قطن و [[أنس]] پسران [[حارثه]]، بنی‌‌لیث به ریاست [[صعب بن جثامه]] و بنی‌‌بکیر به ریاست [[عدی بن شراحیل]] اشاره کرد.<ref>تاریخ یعقوبی، ج ۲، ص ۶۱.</ref> بر این اساس عمده کنانیان تا سالهای پایانی [[حیات پیامبر]] [[مسلمان]] نشدند. نبردهای [[خیبر]]،<ref>انساب الاشراف، ج ۱۱، ص ۱۲۹ ـ ۱۳۰، ۱۳۴.</ref>[[حنین]]،<ref> النسب، ص ۲۲۲؛ انساب الأشراف، ج ۱۱، ص ۱۳۰.</ref> [[فتح مکه]]<ref> المغازی، ج ۲، ص ۸۲۰.</ref> و چندین [[غزوه]] و سریه دیگر از میدانهایی بود که معدود مسلمانان [[کنانه]] در آنها شرکت کردند.


[[اعتماد]] پیامبر به بعضی از مسلمانان بنی‌‌کنانه چنان بود که وقتی برای [[حج]] یا غزوه‌‌ای به بیرون از [[مدینه]] می‌‌رفت، کسی از کنانی‌ها را در جای خود می‌‌نشاند. عویف بن أضبط،<ref> اسدالغابه، ج ۴، ص ۱۵۷؛ الاصابه، ج ۴، ص ۶۱۹.</ref>[[کلثوم بن حصین]] <ref>جمهرة النسب، ص ۲۲۶؛ النسب، ص ۲۲۲؛ انساب الاشراف، ج ۱۱، ص ۱۳۰ ـ ۱۳۱.</ref> و [[سباع بن عرفطه]] <ref>مسند احمد، ج ۲، ص ۳۴۵؛ المستدرک، ج ۲، ص ۳۳.</ref> از این جمله بوده‌‌اند. [[پیامبر]] از برخی [[مسلمانان]] کنانی برای اجرای مأموریت‌های ویژه کمک می‌‌گرفت؛ از جمله [[عمرو بن امیه]] ضمری که [[رسول خدا]] او را برای چند [[مأموریت]] به کار گرفت؛ [[قتل]] [[ابو سفیان]]، [[دعوت]] [[نجاشی]] به [[اسلام]]، استقبال از [[سپاه]] جعفربن [[ابی طالب]]، برگرداندن جنازه [[خبیب بن عدی]] از [[یاران پیامبر]] و...؛<ref>جمهرة النسب، ج ۱، ص ۲۱۶؛ النسب، ص ۲۲۲؛ انساب‌‌الاشراف، ج ۱۱، ص ۱۲۰ ـ ۱۲۱.</ref>همچنین [[ابوجعد ضمری]] را برای فراخوانی قومش در [[غزوه]] [[فتح مکه]] به میان قبیله‌‌اش فرستاد<ref> انساب الاشراف، ج ۱۱، ص ۱۲۲.</ref><ref>[[علی محمدی یدک|محمدی یدک، علی]]، [[بنی کنانه (مقاله)|مقاله «بنی کنانه»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۶ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۶.</ref>
[[اعتماد]] پیامبر به بعضی از مسلمانان بنی‌‌کنانه چنان بود که وقتی برای [[حج]] یا غزوه‌‌ای به بیرون از [[مدینه]] می‌‌رفت، کسی از کنانی‌ها را در جای خود می‌‌نشاند. عویف بن أضبط،<ref> اسدالغابه، ج ۴، ص ۱۵۷؛ الاصابه، ج ۴، ص ۶۱۹.</ref>[[کلثوم بن حصین]] <ref>جمهرة النسب، ص ۲۲۶؛ النسب، ص ۲۲۲؛ انساب الاشراف، ج ۱۱، ص ۱۳۰ ـ ۱۳۱.</ref> و [[سباع بن عرفطه]] <ref>مسند احمد، ج ۲، ص ۳۴۵؛ المستدرک، ج ۲، ص ۳۳.</ref> از این جمله بوده‌‌اند. [[پیامبر]] از برخی [[مسلمانان]] کنانی برای اجرای مأموریت‌های ویژه کمک می‌‌گرفت؛ از جمله [[عمرو بن امیه]] ضمری که [[رسول خدا]] او را برای چند [[مأموریت]] به کار گرفت؛ [[قتل]] [[ابو سفیان]]، [[دعوت]] [[نجاشی]] به [[اسلام]]، استقبال از [[سپاه]] جعفربن [[ابی طالب]]، برگرداندن جنازه [[خبیب بن عدی]] از [[یاران پیامبر]] و... ؛<ref>جمهرة النسب، ج ۱، ص ۲۱۶؛ النسب، ص ۲۲۲؛ انساب‌‌الاشراف، ج ۱۱، ص ۱۲۰ ـ ۱۲۱.</ref>همچنین [[ابوجعد ضمری]] را برای فراخوانی قومش در [[غزوه]] [[فتح مکه]] به میان قبیله‌‌اش فرستاد<ref> انساب الاشراف، ج ۱۱، ص ۱۲۲.</ref><ref>[[علی محمدی یدک|محمدی یدک، علی]]، [[بنی کنانه (مقاله)|مقاله «بنی کنانه»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۶ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۶.</ref>


==مشاهیر [[کنانی]]==
== مشاهیر [[کنانی]] ==
[[قبیله]] بزرگ [[بنی‌کنانه]] به سبب گستردگی و انشعاب [[قبایل]] گوناگون از آن، در [[روزگار]] [[جاهلیت]] و [[اسلام]]، چهره‏‌هایی بنام در زمینه‌‏های گوناگون داشته‌ است.
[[قبیله]] بزرگ [[بنی‌کنانه]] به سبب گستردگی و انشعاب [[قبایل]] گوناگون از آن، در [[روزگار]] [[جاهلیت]] و [[اسلام]]، چهره‏‌هایی بنام در زمینه‌‏های گوناگون داشته‌ است.
#'''[[رهبران]] [[سیاسی]]:''' بعضی از آنان [[رهبر سیاسی]] یا نظامی قبیله خود بوده‌‏اند؛ همچون: [[ابونوفل معاویة بن عروة]]،<ref>جمهرة النسب، ج۱، ص۲۰۸؛ انساب الاشراف، ج۱۱، ص۱۰۶.</ref> [[مالک بن صخر]] از [[بنی‌ضمره]]، <ref>جمهرة النسب، ج۱ ص۲۱۵؛ انساب الاشراف، ج۱۱، ص۱۲۰.</ref> [[صفوان بن امیه]]،<ref>المحبر، ص۱۳۳.</ref> [[معن بن حرمله]] از [[بنی‌مدلج]]،<ref>جمهرة النسب، ج۱، ص۲۲۶؛ انساب الاشراف، ج۱۱، ص۱۳۴.</ref> [[حُلَیس بن علقمه]] از [[بنی‌حارث بن عبدمناة]]،<ref>جمهرة النسب، ج۱، ص۲۲۹-۲۳۰؛ انساب الاشراف، ج۱۱، ص۱۳۷؛ النسب، ص۲۲۳.</ref> [[صعب بن جثامه لیثی]]، و [[عدی بن شراحیل]].<ref>تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۷۹.</ref>  
# '''[[رهبران]] [[سیاسی]]:''' بعضی از آنان [[رهبر سیاسی]] یا نظامی قبیله خود بوده‌‏اند؛ همچون: [[ابونوفل معاویة بن عروة]]،<ref>جمهرة النسب، ج۱، ص۲۰۸؛ انساب الاشراف، ج۱۱، ص۱۰۶.</ref> [[مالک بن صخر]] از [[بنی‌ضمره]]، <ref>جمهرة النسب، ج۱ ص۲۱۵؛ انساب الاشراف، ج۱۱، ص۱۲۰.</ref> [[صفوان بن امیه]]،<ref>المحبر، ص۱۳۳.</ref> [[معن بن حرمله]] از [[بنی‌مدلج]]،<ref>جمهرة النسب، ج۱، ص۲۲۶؛ انساب الاشراف، ج۱۱، ص۱۳۴.</ref> [[حُلَیس بن علقمه]] از [[بنی‌حارث بن عبدمناة]]،<ref>جمهرة النسب، ج۱، ص۲۲۹-۲۳۰؛ انساب الاشراف، ج۱۱، ص۱۳۷؛ النسب، ص۲۲۳.</ref> [[صعب بن جثامه لیثی]]، و [[عدی بن شراحیل]].<ref>تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۷۹.</ref>  
#'''[[اخلاقی]] و [[رفتاری]]:''' گروهی در [[ویژگی‌های اخلاقی]] و رفتاری همانند [[بخشندگی]]، مهمان‌دوستی، [[دلیری]] و [[شرافت]] شهره بودند؛ ازجمله: [[سُلمی بن نوفل]]،<ref>جمهرة النسب، ج۱، ص۲۱۱؛ انساب الاشراف، ج۱۱، ص۱۰۷؛ المحبر، ص۱۴۱.</ref> [[علقمة بن مرحل]]،<ref>انساب الاشراف، ج۱۱، ص۱۰۷.</ref> [[ابواناس]]،<ref>جمهرة النسب، ج۱، ص۲۱۱؛ انساب الاشراف، ج۱۱، ص۱۰۷-۱۰۸.</ref> [[ابومالک بن کلثوم]]،<ref>جمهرة النسب، ج۱، ص۲۲۶؛ انساب الاشراف، ج۱۱، ص۱۳۴.</ref> و [[هشام بن خلف]] از بنی‌فراس.<ref>انساب الاشراف، ج۱۱، ص۱۴۶.</ref>  
# '''[[اخلاقی]] و [[رفتاری]]:''' گروهی در [[ویژگی‌های اخلاقی]] و رفتاری همانند [[بخشندگی]]، مهمان‌دوستی، [[دلیری]] و [[شرافت]] شهره بودند؛ ازجمله: [[سُلمی بن نوفل]]،<ref>جمهرة النسب، ج۱، ص۲۱۱؛ انساب الاشراف، ج۱۱، ص۱۰۷؛ المحبر، ص۱۴۱.</ref> [[علقمة بن مرحل]]،<ref>انساب الاشراف، ج۱۱، ص۱۰۷.</ref> [[ابواناس]]،<ref>جمهرة النسب، ج۱، ص۲۱۱؛ انساب الاشراف، ج۱۱، ص۱۰۷-۱۰۸.</ref> [[ابومالک بن کلثوم]]،<ref>جمهرة النسب، ج۱، ص۲۲۶؛ انساب الاشراف، ج۱۱، ص۱۳۴.</ref> و [[هشام بن خلف]] از بنی‌فراس.<ref>انساب الاشراف، ج۱۱، ص۱۴۶.</ref>  
#'''[[رزمندگان]] و سواران:''' شماری همچون [[علقمة بن مرحل]]،<ref>انساب الاشراف، ج۱۱، ص۱۰۷.</ref> [[ربیعة بن مکدم]] از بنی‌فراس،<ref>الاشتقاق، ص۳۱۱؛ سبائک الذهب، ص۲۶۵.</ref> و [[عمرو بن عبدود]]<ref>الاشتقاق، ص۱۱۰.</ref> از رزمندگان و سواران نامی بنی‌کنانه در زمانه خود به‌شمار می‏‌آمدند.
# '''[[رزمندگان]] و سواران:''' شماری همچون [[علقمة بن مرحل]]،<ref>انساب الاشراف، ج۱۱، ص۱۰۷.</ref> [[ربیعة بن مکدم]] از بنی‌فراس،<ref>الاشتقاق، ص۳۱۱؛ سبائک الذهب، ص۲۶۵.</ref> و [[عمرو بن عبدود]]<ref>الاشتقاق، ص۱۱۰.</ref> از رزمندگان و سواران نامی بنی‌کنانه در زمانه خود به‌شمار می‏‌آمدند.
#'''ادیبان و [[شاعران]]:''' ادیبان و شاعرانی نیز میان این قبیله بوده‌اند که می‌توان از [[ابواناس دوئلی]] و فرزندش [[انس]]<ref>جمهرة النسب، ج۱، ص۲۱۱؛ انساب الاشراف، ج۱۱، ص۱۰۷-۱۰۹.</ref> و نیز [[ابوالاسود دوئلی]]،<ref>جمهرة النسب، ج۱، ص۲۱۲؛ انساب الاشراف، ج۱۱، ص۱۱۰-۱۱۸؛ سبائک الذهب، ص۲۷۱.</ref> بنیان‌گذار [[دانش]] نحو، نام برد<ref>[[علی محمدی یدک|محمدی یدک، علی]]، [[بنی‌کنانه (مقاله)|مقاله «بنی‌کنانه]]، [[دانشنامه حج و حرمین شریفین ج۴ (کتاب)|دانشنامه حج و حرمین شریفین]]، ج۴، ص:۵۲۶-۵۲۷.</ref>.
# '''ادیبان و [[شاعران]]:''' ادیبان و شاعرانی نیز میان این قبیله بوده‌اند که می‌توان از [[ابواناس دوئلی]] و فرزندش [[انس]]<ref>جمهرة النسب، ج۱، ص۲۱۱؛ انساب الاشراف، ج۱۱، ص۱۰۷-۱۰۹.</ref> و نیز [[ابوالاسود دوئلی]]،<ref>جمهرة النسب، ج۱، ص۲۱۲؛ انساب الاشراف، ج۱۱، ص۱۱۰-۱۱۸؛ سبائک الذهب، ص۲۷۱.</ref> بنیان‌گذار [[دانش]] نحو، نام برد<ref>[[علی محمدی یدک|محمدی یدک، علی]]، [[بنی‌کنانه (مقاله)|مقاله «بنی‌کنانه]]، [[دانشنامه حج و حرمین شریفین ج۴ (کتاب)|دانشنامه حج و حرمین شریفین]]، ج۴، ص:۵۲۶-۵۲۷.</ref>.


==واژگان کنانی در [[قرآن]]==
== واژگان کنانی در [[قرآن]] ==
بر پایه گزارشی، گروهی از واژگان قرآن به لهجه و لغت [[کنانه]] نازل شده است. [[سیوطی]] در گزارشی ‌‌۱۷ نمونه از این واژه‌‌ها را بر می‌‌شمرده که عبارت‌‌اند از: {{متن قرآن|السُّفَهَاءُ}} ([[نادانان]])، {{متن قرآن|خَاسِئِينَ}} (رانده شدگان)، {{متن قرآن|شَطْرَ}} (سمت و سو)، {{متن قرآن|خَلَاقٍ}} (بهره)، {{متن قرآن|مْلَوْ كَا}} ([[آزاد]])، {{متن قرآن|قَبِيلًا}} (رویارو)، {{متن قرآن|مُعْجِزِينَ}} ([[ناتوان]] کنندگان) {{متن قرآن|يَعْزُبُ}} (پنهان می‌‌شود)، {{متن قرآن|وَلَا تَرْكَنُوا}} (متمایل نشوید)، {{متن قرآن|فَجْوَةٍ}} (جای وسیع)، {{متن قرآن|مٌ وَإِلَّا}} ([[پناه]] و گریزگاه)، {{متن قرآن|مُبْلِسُونَ}} (ناامیدان)، {{متن قرآن|دْحُورًا}} (رانده شدن)، {{متن قرآن|الْخَرَّاصُونَ}} ([[دروغگویان]])، {{متن قرآن|أَسْفَارًا}} (نوشته‌‌ها)، {{متن قرآن|أُقِّتَتْ}} (جمع‌‌شده)، {{متن قرآن|كَنُودٌ}} ([[ناسپاس]])<ref>الاتقان، ج ۱، ص ۴۱۹.</ref><ref>[[علی محمدی یدک|محمدی یدک، علی]]، [[بنی کنانه (مقاله)|مقاله «بنی کنانه»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۶ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۶.</ref>
بر پایه گزارشی، گروهی از واژگان قرآن به لهجه و لغت [[کنانه]] نازل شده است. [[سیوطی]] در گزارشی ‌‌۱۷ نمونه از این واژه‌‌ها را بر می‌‌شمرده که عبارت‌‌اند از: {{متن قرآن|السُّفَهَاءُ}} ([[نادانان]])، {{متن قرآن|خَاسِئِينَ}} (رانده شدگان)، {{متن قرآن|شَطْرَ}} (سمت و سو)، {{متن قرآن|خَلَاقٍ}} (بهره)، {{متن قرآن|مْلَوْ كَا}} ([[آزاد]])، {{متن قرآن|قَبِيلًا}} (رویارو)، {{متن قرآن|مُعْجِزِينَ}} ([[ناتوان]] کنندگان) {{متن قرآن|يَعْزُبُ}} (پنهان می‌‌شود)، {{متن قرآن|وَلَا تَرْكَنُوا}} (متمایل نشوید)، {{متن قرآن|فَجْوَةٍ}} (جای وسیع)، {{متن قرآن|مٌ وَإِلَّا}} ([[پناه]] و گریزگاه)، {{متن قرآن|مُبْلِسُونَ}} (ناامیدان)، {{متن قرآن|دْحُورًا}} (رانده شدن)، {{متن قرآن|الْخَرَّاصُونَ}} ([[دروغگویان]])، {{متن قرآن|أَسْفَارًا}} (نوشته‌‌ها)، {{متن قرآن|أُقِّتَتْ}} (جمع‌‌شده)، {{متن قرآن|كَنُودٌ}} ([[ناسپاس]])<ref>الاتقان، ج ۱، ص ۴۱۹.</ref><ref>[[علی محمدی یدک|محمدی یدک، علی]]، [[بنی کنانه (مقاله)|مقاله «بنی کنانه»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۶ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۶.</ref>


نسخهٔ ‏۲۴ اوت ۲۰۲۲، ساعت ۱۸:۵۷

این مدخل زیرشاخهٔ بحث بنی‌کنانه است. بنی‌کنانه از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: بنی‌کنانه در قرآن - بنی‌کنانه در تاریخ اسلامی - پرسش مرتبط ندارد

نسب

بنی‌‌کنانه در عصر پیامبر (ص) مجموعه قبایل عرب عدنانی بودند که نسبشان به ابونضر کنانة ‌‌بن خزیمة بن مدرکة بن الیاس بن مضر بن نزار بن معد‌‌بن عدنان می‌‌رسید.[۱] کنانة بن خزیمه، جد هفتم رسول خدا، پسران بسیاری داشت که شمار آنها به ۱۴ تن می‌‌رسید: نضر، عبد مناة، مالک، ملکان، عامر، حارث، عمرو، سعد، عوف، غنم، مخرمه، جرول، غزوان و حُدال.[۲]

بعضی از ایشان خود منشأ قبیله‌‌های کوچک و بزرگ دیگری شدند و کنانه را در مناطق وسیعی از شبه جزیره عربستان گستراندند، چنان‌‌که:

  1. از نضر بن کنانه، قریش [۳]
  2. و از عبد مناة بن کنانه تیره‌‌های بزرگی چون بنی‌‌بکر، بنی‌‌عامر، بنی‌‌لیث، بنی‌‌دیل (دوئل)، بنی ضمره، بنی غفار و بنی مدلج
  3. و از نسل مالک بن کنانه تیره‌‌های بنی فراس، بنی حارث بن غنم، بنی عمرو و بنی نابغه شکل گرفتند. از دیگر فرزندان کنانه نیز ‌‌تیره‌‌هایی پدید آمد که از شهرت چندانی برخوردار نیستند.[۴] هرچند در مقطعی همه کنانه یک مجموعه بوده‌‌اند و گاه برخی از ویژگی‌های یکی از قبایل کنانه به عموم آنها نسبت داده شده است؛ اما از گزارش‌ها برمی‌‌آید که در عصر پیامبر (ص) قریش که خود بخشی از کنانه بودند مجموعه‌‌ای مستقل به شمار می‌‌آمده‌‌اند[۵].

گستردگی قبیله کنانه و نقش و جایگاه آنان در رخدادهای دوران جاهلیت و پس از آن، سبب شد تا بعدها روایاتی در فضیلت و برتری آنها گزارش شود. در برخی این روایت‌ها که به پیامبر نسبت داده شده، او کنانه را برگزیده نسل اسماعیل (ع) و قریش را برگزیده کنانه و‌ هاشم را برگزیده قریش دانسته است.[۶] همچنین آن‌گاه که صعصعة بن ناجیه، بنی‌کنانه را به چشم و گوش مُضَر وصف کرد، پیامبر به تأیید این سخن پرداخت.[۷] هرچند درستی این گزارش‌ها و نسبت آن به پیامبر جای درنگ دارد؛ بر فرض نادرستی چنین نقل‌هایی، باز هم نمی‌توان از اهمیت کنانه در مناسبات روزگار جاهلیت کاست[۸].

با توجه به گستردگی کنانی‌ها، آنان در عصر جاهلی در مناطق وسیعی از حجاز، تهامه و یمن [۹] از جمله مکه واطراف آن،[۱۰] مدینه [۱۱] و در برخی نواحی مانند ودان،[۱۲] مطهر [۱۳] و بیض [۱۴] پراکنده بودند. با آغاز فتوحات در عصر اسلامی برخی از ایشان به کوفه،[۱۵] شام [۱۶]و مصر [۱۷] مهاجرت کردند.

"مجنه" بازاری در اطراف مکه، به کنانی‌ها اختصاص داشته و از زمین‌های آنان بوده است.[۱۸] این بازار پس از بازار عکاظ در ۱۰ روز پایانی ماه ذیقعده برپا می‌‌شده و بنابر نقلی به قبیله بنی‌‌دئل از کنانه تعلق داشته است.[۱۹] این گزارش، نشان می‌‌دهد که بخشی بنی‌‌کنانه در آن روزگار به تجارت و بازرگانی نیز مشغول بوده‌‌اند، چنان‌‌که از گزارشهای پراکنده دیگری نیز برمی‌‌آید که برخی تیره‌‌های این قوم به کشاورزی و دامداری اشتغال داشته‌‌اند.[۲۰]

آداب و سنن کنانی‌ها

بخشندگی از آداب دوره جاهلی کنانی‌ها بود. به عنوان نمونه، سُلَمی بن نَوْفل از بنی‌‌دُیِل در شمار بخشنده‌‌ترین عرب‌های جاهلی (اجواد الجاهلیه) جای داشت[۲۱]. از دیگر آداب این دوره بنی‌‌کنانه مهمان نوازی بود. بر پایه نقلی، ‌‌بنی‌‌کنانه رسم مهمان دوستی را از حضرت ابراهیم (ع) به ارث برده [۲۲] و تنهایی خوردن و آشامیدن را بر خود حرام کرده بودند. آنان چون سفره‌‌ای می‌‌گستراندند، آن‌‌قدر می‌‌ماندند تا مهمانی برسد. در عصر اسلامی با فرود آمدن این فقره از آیه ﴿لَيْسَ عَلَى الْأَعْمَى حَرَجٌ وَلَا عَلَى الْأَعْرَجِ حَرَجٌ وَلَا عَلَى الْمَرِيضِ حَرَجٌ وَلَا عَلَى أَنْفُسِكُمْ أَنْ تَأْكُلُوا مِنْ بُيُوتِكُمْ أَوْ بُيُوتِ آبَائِكُمْ أَوْ بُيُوتِ أُمَّهَاتِكُمْ أَوْ بُيُوتِ إِخْوَانِكُمْ أَوْ بُيُوتِ أَخَوَاتِكُمْ أَوْ بُيُوتِ أَعْمَامِكُمْ أَوْ بُيُوتِ عَمَّاتِكُمْ أَوْ بُيُوتِ أَخْوَالِكُمْ أَوْ بُيُوتِ خَالَاتِكُمْ أَوْ مَا مَلَكْتُمْ مَفَاتِحَهُ أَوْ صَدِيقِكُمْ لَيْسَ عَلَيْكُمْ جُنَاحٌ أَنْ تَأْكُلُوا جَمِيعًا أَوْ أَشْتَاتًا فَإِذَا دَخَلْتُمْ بُيُوتًا فَسَلِّمُوا عَلَى أَنْفُسِكُمْ تَحِيَّةً مِنْ عِنْدِ اللَّهِ مُبَارَكَةً طَيِّبَةً كَذَلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمُ الْآيَاتِ لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ﴾[۲۳]. خداوند ایشان را در عمل به این رفتار مخیر کرد. غالب گزارشهای موجود، نزول این آیه را درباره بنی‌‌کنانه یا از قبایل آن دانسته‌‌اند[۲۴][۲۵]

جنگ‌ها

درگیری‌های دوران جاهلیت بنی‌‌کنانه با دیگر قبایل حتی ماههای حرام را هم در‌‌برمی‌‌گرفت. جنگ‌های فجار، جنگ‌های عرب جاهلی در ماه‌های حرام بود که بر اثر شکستن حرمت ماه‌های حرام به این نام مشهور شد. این جنگ‌ها ۴ بار رخ داد که بنی‌‌کنانه در سه بار آن شرکت داشت: فجار اول، میان کنانه و قریش با قبیله قیس‌‌بن عیلان درگرفت.[۲۶] بعضی این درگیری را میان کنانه و هوازن می‌‌دانند.[۲۷] فجار دوم بین قریش و کنانه رخ داد [۲۸] و برخی آن را میان قیس و کنانه می‌‌دانند.[۲۹] در فجار سوم بنی‌‌کنانه با تیره‌‌ای از هوازن درگیر شدند.[۳۰] گروهی این جنگ را میان قریش و کنانه شمرده‌‌اند.[۳۱]جنگ کنانه با قریش در ذات نکیف [۳۲] و یوم مشلل[۳۳] و درگیری بنی ضمره کنانی با قریش [۳۴] از دیگر ستیزهای بنی‌‌کنانه در جاهلیت بوده است. در جنگ یوم شهورة بنی‌‌ضمره از تیره‌‌های بنی‌‌کنانه، با قریش و دو تیره دیگر از کنانه به نام‌های بنی دیل و بنی لیث درگیر شد که از بزرگ‌‌ترین جنگ‌های کنانه شمرده شده است.[۳۵] بنی‌‌کنانه چندین بار با قبیله خزاعه جنگیدند؛ از جمله جنگ عتود و ستیزی که در محلی از یمامه رخ داد.[۳۶] درگیری بنی‌‌فراس، تیره‌‌ای از کنانه، با گروهی از هوازن در منطقه کدید نبرد دیگری است که به یوم‌‌کدید شهرت یافت[۳۷][۳۸]

حفاظت از کعبه و اهتمام به امور آن

کنانی‌ها از متولیان کعبه بودند.[۳۹] خبرهای موجود، از توجه و اهتمام فراوان بنی‌‌کنانه به امور مکه حکایت دارد. آنان در حفظ کعبه و دور نگهداشتن آن از تجاوز و ستم می‌‌کوشیدند و در مقابل حرمت شکنیهایی که به خانه کعبه می‌‌شد، می‌‌ایستادند.

وقتی قبیله "جُرْهُم" در مکه، به ستمگری روی آوردند و برخی حرامها را حلال کرده، بر زائران کعبه ستم کردند و هدایای آنان برای کعبه را دزدیدند، گروهی از بنی کنانه با خزاعی‌ها یکی شدند و با این قبیله جنگیده، آنان را از مکه راندند.[۴۰] عمرو بن لُحَیّ رهبر خزاعی‌ها نیز به یاری بنی‌‌کنانه حکومت خود را بر مکه تثبیت کرد. وی اجرای بخشی از مناسک و شعائر حج را به کنانیها واگذارد.[۴۱] در دوره‌‌های بعدی قُصَیّ بن کِلاب کنانی نیز برای پایان دادن به تسلط خزاعی‌ها، از بعضی بنی‌‌کنانه کمک گرفت و بر مکه دست یافت.[۴۲] وی تیره‌‌های منتسب به نضر‌‌بن کنانه را که بعدها به قریش معروف شدند، در مکه گردهم آورد و برای اداره امور مکه مناصبی را تأسیس کرد.

کنانی‌ها در ماجرای لشکرکشی ابرهه به مکه نقش داشتند. رفتارهای بازدارنده کنانی‌ها در برابر توطئه ابرهه از دغدغه ایشان برای حفاظت از کعبه خبر می‌‌دهد، هرچند که این رفتارها بر انگیزه ابرهه در حمله به خانه خدا افزود؛ بر پایه گزارش‌های موجود یکی از مردان بنی‌‌کنانه وقتی شنید ابرهه در یمن عبادتگاهی ساخته تا مردم را به آنجا بکشاند و از زیارت کعبه بازدارد، راهی یمن شد و به آن بی‌‌حرمتی کرد. ابرهه از این کار سخت برآشفت و تصمیم گرفت حمله گسترده‌‌ای را برای تخریب خانه خدا تدارک ببیند. ابرهه که به قصد تخریب کعبه سپاهی بزرگ فراهم کرده بود، کسی را فرستاد تا مردم را بار دیگر به زیارت عبادتگاهی که ساخته بود دعوت کند. فرستاده ابرهه به دست برخی کنانی‌ها کشته شد. وقتی این خبر به ابرهه رسید، برانگیزه‌‌اش در حمله به مکه شدت بیشتری بخشید.[۴۳] کنانی‌ها و دیگر قبایل مکه برای رویارویی با سپاه ابرهه خود را آماده کردند؛ اما با آگاه شدن از قدرت و توان برتر‌‌سپاه ابرهه، دست از جنگ کشیدند.[۴۴] از کارهای دیگر بنی‌‌کنانه برای حفظ کعبه حفاظت از حجرالاسود بود. گروهی قصد داشتند حجرالاسود را از کعبه به صنعا در یمن ببرند و بنی‌‌کنانه به مقابله با آنها برخاسته، بعضی را کشته‌‌و‌‌برخی دیگر را اسیر کردند[۴۵][۴۶]

تغییر در مناسک حج

جابه‌‌جایی در ماههای حرام از ویژگی‌های بنی‌‌کنانه بود. آنها که از فتوا دهندگان عرب جاهلی بودند، حرمت متوالی سه ماه ذی‌قعده، ذی‌حجه و محرّم را مایه مشقت و مانع از ادامه جنگ‌های خود می‌‌دانستند، از این رو در موسم حج با اعلام جابه‌‌جایی ماه‌ها و تأخیر انداختن ماه محرم توالی سه ماه حرام را از بین می‌‌بردند. این بدعت را که از آن به "نَسیء" یاد شده است، بیشتر حذیفه از بنی مالک‌‌ بن کنانه بنا نهاد و فرزندانش تا پس از اسلام ادامه دادند.[۴۷] جز گزارشی که بنی کنانه را پایه‌‌گذار این بدعت شمرده[۴۸] دیگر گزارش‌ها صرفاً مردی از کنانه را بدعت‌‌گذار معرفی کرده و نامی از وی نبرده‌‌اند.[۴۹] برخی نیز با ذکر نامش او را مالک ‌‌بن کنانه، ثعلبة ‌‌بن مالک، حارث ‌‌بن مالک القلمس، سریربن القلمس، ابو‌‌ثمامة جنادة بن عوف بن امیة ‌‌بن عبد بن فقیم،[۵۰] جنادة ‌‌بن عوف،[۵۱] ابوثمامة صفوان بن امیه،[۵۲] القلمّس،[۵۳] نعیم بن ثعلبه [۵۴] و سمیر بن ثعلبة بن حارث [۵۵] معرفی کرده‌‌اند.

خداوند با نزول آیه ﴿إِنَّمَا النَّسِيءُ زِيَادَةٌ فِي الْكُفْرِ يُضَلُّ بِهِ الَّذِينَ كَفَرُوا يُحِلُّونَهُ عَامًا وَيُحَرِّمُونَهُ عَامًا لِيُوَاطِئُوا عِدَّةَ مَا حَرَّمَ اللَّهُ فَيُحِلُّوا مَا حَرَّمَ اللَّهُ زُيِّنَ لَهُمْ سُوءُ أَعْمَالِهِمْ وَاللَّهُ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الْكَافِرِينَ﴾[۵۶]، ﴿النَّسِيءُ﴾ و به تأخیر افکندن ماههای حرام را نشانه فزونی کفر معرفی کرد.

از بدعت‌های دیگری که کنانی‌ها همپای مشرکان قریش در مراسم حج نهادند، ترک وقوف در عرفه بود. آنها از سر همراهی با قریش در موسم حج در مکه می‌‌ماندند و به عرفات نمی‌‌رفتند، در حالی که وقوف در عرفه را از مناسک حج ابراهیمی می‌‌دانسته، خود نیز به آن اقرار داشتند. این بدعت، تا ظهور اسلام نیز ادامه داشت. خداوند با نزول آیه ﴿ثُمَّ أَفِيضُوا مِنْ حَيْثُ أَفَاضَ النَّاسُ وَاسْتَغْفِرُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ﴾[۵۷] همگی را دستور داد تا به عرفات وقوف کرده، از آنجا به مشعرالحرام و سپس به مِنا کُوچ کنند﴿فَإِذَا أَفَضْتُمْ مِنْ عَرَفَاتٍ فَاذْكُرُوا اللَّهَ عِنْدَ الْمَشْعَرِ الْحَرَامِ وَاذْكُرُوهُ كَمَا هَدَاكُمْ وَإِنْ كُنْتُمْ مِنْ قَبْلِهِ لَمِنَ الضَّالِّينَ﴾[۵۸][۵۹].

طواف با بدن عریان، از دیگر بدعت‌های بنی‌‌کنانه بود. آنان این گونه طواف را تقلید از نیاکان و فرمان خدا می‌‌پنداشتند.[۶۰] خداوند برای تکذیب آنها این آیه را فرو فرستاد ﴿وَإِذَا فَعَلُوا فَاحِشَةً قَالُوا وَجَدْنَا عَلَيْهَا آبَاءَنَا وَاللَّهُ أَمَرَنَا بِهَا قُلْ إِنَّ اللَّهَ لَا يَأْمُرُ بِالْفَحْشَاءِ أَتَقُولُونَ عَلَى اللَّهِ مَا لَا تَعْلَمُونَ﴾[۶۱] گفته شده: بدعت‌ها و تحریف‌های یاد شده همچنین تعصب فراوان بنی‌‌کنانه در حفاظت کعبه و اهتمام به مناسک حج بر اثر "حُمْسی" بودن آنان بوده است؛ بنی‌‌کنانه از جمله قریش و قبایلی دیگر از "حمس" به شمار می‌‌آمدند. حمسی‌ها، خود را برتر و نسبت به مراسم و مناسک حج محکم‌‌تر می‌‌پنداشتند، از این رو، جابه جایی، تحریف، بدعت و تغییر در مناسک حج را حق خود می‌‌دانستند و بیش از دیگران به نگهداری کعبه اهمیت می‌‌دادند[۶۲][۶۳]

اعتقاد به فرزند داشتن خداوند

کنانیان می‌‌پنداشتند فرشتگان دختران خدایند، در حالی که خداوند در آیه ﴿وَيَجْعَلُونَ لِلَّهِ الْبَنَاتِ سُبْحَانَهُ وَلَهُمْ مَا يَشْتَهُونَ﴾[۶۴] با اشاره به این اعتقاد نادرست، خود را از داشتن فرزند منزه دانسته، می‌‌فرماید.

برخی گزارش‌ها نزول این آیه را درباره کنانه و خزاعه می‌‌دانند.[۶۵] بنی‌‌کنانه با اصرار می‌‌گفتند: خدا با جنیّان ازدواج کرده و حاصل آن دخترانی به نام ملائکه است.[۶۶] خداوند با فرود آوردن آیه ﴿وَجَعَلُوا بَيْنَهُ وَبَيْنَ الْجِنَّةِ نَسَبًا وَلَقَدْ عَلِمَتِ الْجِنَّةُ إِنَّهُمْ لَمُحْضَرُونَ﴾[۶۷] دراین ‌‌باره، از احضار جنیان برای کیفر در روز قیامت خبر داده و نسبت میان آنان با خدا را نسبت عبودیت و ربوبیت دانسته نه نسبت ولادت و فرزندی[۶۸][۶۹]

بت پرستی

کنانی‌ها همچون دیگر قبایل عرب جاهلی به پرستش بت روی آوردند. بت "عُزّی" به قریش و کنانه اختصاص داشت و از آن به بزرگی یاد می‌‌کردند.[۷۰] برخی مفسران نیز ذیل آیه﴿أَفَرَأَيْتُمُ اللَّاتَ وَالْعُزَّى﴾[۷۱] به این امر اشاره کرده‌‌اند.[۷۲]

پرستش بت "سُواع" در منطقه نعمان[۷۳] و عبادت "هُبَل"[۷۴] از آیین‌های جاهلی اعضای بنی‌‌کنانه به شمار می‌‌رفت. خزیمه جد کنانه نخستین کسی بود که بت هبل را درون کعبه نصب کرد.[۷۵] مالک و ملکان، پسران کنانه، در محل سکونت خود بتی به نام "سعد" داشتند.[۷۶] برخی این بت را از آنِ بنی‌‌بکر بن کنانه دانسته‌‌اند.[۷۷] برابر گزارشهای موجود، هر قبیله‌‌ای که می‌‌خواست حج بگزارد، نزد بت خود می‌‌رفت، نماز و پس از آن تلبیه گفته، روانه مکه می‌‌شد. تلبیه بنی کنانه عبارت بود از: "لبيك الهم لبيك، اليوم يوم التعريف، يوم الدعاء والوقوف".[۷۸] بنی‌‌کنانه به سبب بزرگی و گستردگی در دوره جاهلیت و اسلام چهره‌‌های بنامی در زمینه‌‌های گوناگون داشته و بعضی حاکم، فرمانده و رئیس قبیله خود بوده‌‌اند.[۷۹] گروهی در بخشندگی،[۸۰] مهمان دوستی،[۸۱]شجاعت،[۸۲] شرف و جز اینها شهره بوده و دسته‌‌ای از جنگجویان و سواران زمانه خود به شمار می‌‌آمده‌‌اند.[۸۳] شاعر [۸۴]و نحوی [۸۵] نیز در میان این قوم بوده است.[۸۶]

کنانی‌ها و اسلام

با آغاز دعوت پیامبر به یگانه پرستی، بعضی اعضای بنی‌‌کنانه از نخستین کسانی بودند که این دعوت را اجابت کرده، به پیامبر ایمان آوردند. ابوذر غفاری نخستین مسلمان از کنانیان و چهارمین ایمان آورنده به پیامبر بود؛[۸۷] همچنین ایاس، خالد، عاقل و عامر پسران بکیر، از قبیله بنی‌‌لیث، نخستین مسلمانان کنانی بودند که در مکه و در مخفیگاه "دار ارقم" به اسلام گرویدند.[۸۸] در پی ناتوانی قریش در برابر دعوت پیامبر و مقاومت بنی هاشم در برابر دیگر قبایل، قریشیان در منطقه خیف کنانه هم قسم شدند تا با بنی‌‌هاشم و بنی عبدالمطلب ازدواج و داد و ستد نکنند تا آنان را مجبور کنند پیامبر را‌‌تحویل دهند.[۸۹]

پس از هجرت پیامبر به مدینه نیز افراد معدودی از قبایل کنانی به اسلام روی آوردند، چنان‌‌که آورده‌‌اند: مردی از کنانه که در مکه به دین پیامبر در‌‌آمده بود، پس از هجرت پیامبر از مکه، به قصد دیدار آن حضرت رهسپار مدینه شد؛ اما در میانه راه مرد. قومش که هنوز در شرک و کفر مانده بودند از روی تمسخر و استهزا گفتند: نه به آنچه می‌‌خواست رسید و نه در میان قوم خود ماند تا دفنش کرده، برایش عزا برپا کنند. در‌‌این‌‌ باره آیه‌‌ ﴿وَمَنْ يُهَاجِرْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ يَجِدْ فِي الْأَرْضِ مُرَاغَمًا كَثِيرًا وَسَعَةً وَمَنْ يَخْرُجْ مِنْ بَيْتِهِ مُهَاجِرًا إِلَى اللَّهِ وَرَسُولِهِ ثُمَّ يُدْرِكْهُ الْمَوْتُ فَقَدْ وَقَعَ أَجْرُهُ عَلَى اللَّهِ وَكَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَحِيمًا﴾[۹۰] نازل شد.[۹۱]

همچنین در گزارشی آمده است: شماری از کنانی‌ها نزد پیامبر آمدند تا اسلام آورند؛ اما گروهی راه را بر ایشان بسته، آنها را کشتند و اموالشان را به غارت بردند. جبرئیل پیامبر را از این حادثه خبر داد و آیه ﴿إِنَّمَا جَزَاءُ الَّذِينَ يُحَارِبُونَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَيَسْعَوْنَ فِي الْأَرْضِ فَسَادًا أَنْ يُقَتَّلُوا أَوْ يُصَلَّبُوا أَوْ تُقَطَّعَ أَيْدِيهِمْ وَأَرْجُلُهُمْ مِنْ خِلَافٍ أَوْ يُنْفَوْا مِنَ الْأَرْضِ ذَلِكَ لَهُمْ خِزْيٌ فِي الدُّنْيَا وَلَهُمْ فِي الْآخِرَةِ عَذَابٌ عَظِيمٌ﴾[۹۲] را فرود آورد.[۹۳]

پس از استقرار پیامبر در مدینه، به سبب وجود سکونتگاه‌های بسیاری از قبایل کنانه در نزدیکی مدینه و در مسیر کاروان‌های تجاری مکه به شام، پیامبر با این دسته از آنان ارتباط بیشتری برقرار کرد و از آنجا که آ ن حضرت در اقدام‌های نظامی خود کاروانهای تجاری قریش را مد نظر داشت به ناچار در تعقیب آنها از مناطق مسکونی برخی قبایل کنانی عبور می‌‌کرد. در همین اعزامها که عمدتاً در سالهای نخست پس از هجرت روی داد، قبایل مزبور (بنی‌‌مدلج، بنی ضمره و...) با رسول خدا پیمان عدم تعرض بسته، از همراهی با قریش روی گردانیدند. بر اساس صلحنامه‌‌ای که میان رسول خدا و جمعیتی از بنی کنانه در غزوه ابواء بسته شد، این دسته از کنانی‌ها متعهد شدند تا از هرگونه برتری‌‌مالی و نفری نسبت به مسلمانان بپرهیزند و دشمنان اسلام را یاری ندهند [۹۴] همکاری نکردن دسته‌‌ای از بنی‌‌کنانه با مشرکان قریش در جنگ بدر، گواه دیگری است بر اینکه آنان از دشمنی با مسلمانان کناره می‌‌گرفتند. برپایه خبرهای آمده در ذیل آیه ﴿وَإِذْ زَيَّنَ لَهُمُ الشَّيْطَانُ أَعْمَالَهُمْ وَقَالَ لَا غَالِبَ لَكُمُ الْيَوْمَ مِنَ النَّاسِ وَإِنِّي جَارٌ لَكُمْ فَلَمَّا تَرَاءَتِ الْفِئَتَانِ نَكَصَ عَلَى عَقِبَيْهِ وَقَالَ إِنِّي بَرِيءٌ مِنْكُمْ إِنِّي أَرَى مَا لَا تَرَوْنَ إِنِّي أَخَافُ اللَّهَ وَاللَّهُ شَدِيدُ الْعِقَابِ﴾[۹۵]، شیطان با وسوسه‌‌های خود مشرکان قریش را برای جنگ با پیامبر و پیروانش تحسین و تشویق می‌‌کرد. او وقتی که مشرکان را از همکاری بنی کنانه با پیامبر بیمناک دید، خود را به شکل سراقة بن مالک از سران بنی‌‌کنانه درآورد [۹۶]و به مشرکان قریش از بی‌‌طرفی بنی‌‌کنانه در جنگ بدر اطمینان داد. وقتی که دو سپاه در برابر هم قرار گرفتند، شیطان فرشتگان بسیاری دید که برای امداد مؤمنان فرود آمده بودند. او گریخت و از پی وی سپاه مشرکان از هم گسیخت و درهم شکست. خداوند با یادآوری این ماجرا آیه ﴿وَإِذْ زَيَّنَ لَهُمُ الشَّيْطَانُ أَعْمَالَهُمْ وَقَالَ لَا غَالِبَ لَكُمُ الْيَوْمَ مِنَ النَّاسِ وَإِنِّي جَارٌ لَكُمْ فَلَمَّا تَرَاءَتِ الْفِئَتَانِ نَكَصَ عَلَى عَقِبَيْهِ وَقَالَ إِنِّي بَرِيءٌ مِنْكُمْ إِنِّي أَرَى مَا لَا تَرَوْنَ إِنِّي أَخَافُ اللَّهَ وَاللَّهُ شَدِيدُ الْعِقَابِ﴾[۹۷] را نازل کرد[۹۸]. هرچند احتمال ساختگی بودن چنین اخباری وجود دارد؛ اما می‌‌توان پذیرفت که پیمان برخی قبایل کنانی با پیامبر و بی طرفی آنان‌‌در‌‌جنگ بدر موجبات نگرانی قریش را فراهم آورده است.

خداوند با نزول آیه ﴿لَا يَنْهَاكُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذِينَ لَمْ يُقَاتِلُوكُمْ فِي الدِّينِ وَلَمْ يُخْرِجُوكُمْ مِنْ دِيَارِكُمْ أَنْ تَبَرُّوهُمْ وَتُقْسِطُوا إِلَيْهِمْ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُقْسِطِينَ﴾[۹۹]، مسلمانان را از نیکی و انصاف نسبت به این گروه منع نکرد[۱۰۰].

برخی گزارش‌ها از حضور زنان[۱۰۱] و مردان کنانی در سپاه مشرکان در اُحُد[۱۰۲] و نیز گروهی از آنان از جمله عمرو ‌‌بن ‌‌عبدود[۱۰۳] در خندق[۱۰۴] خبر داده‌‌اند. گزارشی نیز ذیل آیه ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اذْكُرُوا نِعْمَةَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ إِذْ جَاءَتْكُمْ جُنُودٌ فَأَرْسَلْنَا عَلَيْهِمْ رِيحًا وَجُنُودًا لَمْ تَرَوْهَا وَكَانَ اللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرًا﴾[۱۰۵] آمده است که بر شرکت بنی‌‌کنانه در جنگ خندق دلالت دارد.

در سال نهم هجری و با نزول سوره برائت، از حضور مشرکان در مکه جلوگیری شد؛ اما این حکم شامل قبایل مشرک همپیمان با پیامبر که عمدتاً کنانی بودند نمی‌‌گردید، از این رو ذیل برخی آیات سوره توبه از پایبندی ایشان به پیمانهایشان سخن به میان آمده‌‌است.

برابر گزارش‌هایی که ذیل آیه ﴿كَيْفَ يَكُونُ لِلْمُشْرِكِينَ عَهْدٌ عِنْدَ اللَّهِ وَعِنْدَ رَسُولِهِ إِلَّا الَّذِينَ عَاهَدْتُمْ عِنْدَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ فَمَا اسْتَقَامُوا لَكُمْ فَاسْتَقِيمُوا لَهُمْ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُتَّقِينَ﴾[۱۰۶] مشاهده می‌‌شود، بنی ضمره [۱۰۷] و بنی بکر [۱۰۸] از تیره‌‌های مشهور کنانی، بر پیمان خود با پیامبر استوار مانده، همانند قریش و سایر گروهها عهد نشکستند. خداوند در این باره فرمود؛ همچنین از اخباری که ذیل آیه ﴿إِلَّا الَّذِينَ عَاهَدْتُمْ مِنَ الْمُشْرِكِينَ ثُمَّ لَمْ يَنْقُصُوكُمْ شَيْئًا وَلَمْ يُظَاهِرُوا عَلَيْكُمْ أَحَدًا فَأَتِمُّوا إِلَيْهِمْ عَهْدَهُمْ إِلَى مُدَّتِهِمْ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُتَّقِينَ﴾[۱۰۹] آمده، دانسته می‌‌شود که مراد از ﴿إِلَّا الَّذِينَ عَاهَدْتُمْ مِنَ الْمُشْرِكِينَ﴾ گروه‌هایی از بنی‌‌کنانه شامل بنی ضمره و بنی مدلج بوده است. آنان از همپیمانان پیامبر بودند و بر سر پیمان خود به درستی ماندند.[۱۱۰] به نظر می‌‌رسد آخرین رویارویی مسلمانان با کنانی‌ها در سریّه بنی جزیمه صورت گرفت. خالد بن ولید در این سریّه بسیاری از ایشان را به ناحق کشت [۱۱۱]

برخی دیگر از اعضا و تیره‌‌های کنانی سال نهم هجری معروف به "عام‌‌الوفود" در کنار دیگر هیئت‌ها و گروه‌ها نزد پیامبر آمده، اسلام آوردند که در این میان می‌‌توان به هیئت‌های بنی‌‌علیم به ریاست قطن و أنس پسران حارثه، بنی‌‌لیث به ریاست صعب بن جثامه و بنی‌‌بکیر به ریاست عدی بن شراحیل اشاره کرد.[۱۱۲] بر این اساس عمده کنانیان تا سالهای پایانی حیات پیامبر مسلمان نشدند. نبردهای خیبر،[۱۱۳]حنین،[۱۱۴] فتح مکه[۱۱۵] و چندین غزوه و سریه دیگر از میدانهایی بود که معدود مسلمانان کنانه در آنها شرکت کردند.

اعتماد پیامبر به بعضی از مسلمانان بنی‌‌کنانه چنان بود که وقتی برای حج یا غزوه‌‌ای به بیرون از مدینه می‌‌رفت، کسی از کنانی‌ها را در جای خود می‌‌نشاند. عویف بن أضبط،[۱۱۶]کلثوم بن حصین [۱۱۷] و سباع بن عرفطه [۱۱۸] از این جمله بوده‌‌اند. پیامبر از برخی مسلمانان کنانی برای اجرای مأموریت‌های ویژه کمک می‌‌گرفت؛ از جمله عمرو بن امیه ضمری که رسول خدا او را برای چند مأموریت به کار گرفت؛ قتل ابو سفیان، دعوت نجاشی به اسلام، استقبال از سپاه جعفربن ابی طالب، برگرداندن جنازه خبیب بن عدی از یاران پیامبر و... ؛[۱۱۹]همچنین ابوجعد ضمری را برای فراخوانی قومش در غزوه فتح مکه به میان قبیله‌‌اش فرستاد[۱۲۰][۱۲۱]

مشاهیر کنانی

قبیله بزرگ بنی‌کنانه به سبب گستردگی و انشعاب قبایل گوناگون از آن، در روزگار جاهلیت و اسلام، چهره‏‌هایی بنام در زمینه‌‏های گوناگون داشته‌ است.

  1. رهبران سیاسی: بعضی از آنان رهبر سیاسی یا نظامی قبیله خود بوده‌‏اند؛ همچون: ابونوفل معاویة بن عروة،[۱۲۲] مالک بن صخر از بنی‌ضمره، [۱۲۳] صفوان بن امیه،[۱۲۴] معن بن حرمله از بنی‌مدلج،[۱۲۵] حُلَیس بن علقمه از بنی‌حارث بن عبدمناة،[۱۲۶] صعب بن جثامه لیثی، و عدی بن شراحیل.[۱۲۷]
  2. اخلاقی و رفتاری: گروهی در ویژگی‌های اخلاقی و رفتاری همانند بخشندگی، مهمان‌دوستی، دلیری و شرافت شهره بودند؛ ازجمله: سُلمی بن نوفل،[۱۲۸] علقمة بن مرحل،[۱۲۹] ابواناس،[۱۳۰] ابومالک بن کلثوم،[۱۳۱] و هشام بن خلف از بنی‌فراس.[۱۳۲]
  3. رزمندگان و سواران: شماری همچون علقمة بن مرحل،[۱۳۳] ربیعة بن مکدم از بنی‌فراس،[۱۳۴] و عمرو بن عبدود[۱۳۵] از رزمندگان و سواران نامی بنی‌کنانه در زمانه خود به‌شمار می‏‌آمدند.
  4. ادیبان و شاعران: ادیبان و شاعرانی نیز میان این قبیله بوده‌اند که می‌توان از ابواناس دوئلی و فرزندش انس[۱۳۶] و نیز ابوالاسود دوئلی،[۱۳۷] بنیان‌گذار دانش نحو، نام برد[۱۳۸].

واژگان کنانی در قرآن

بر پایه گزارشی، گروهی از واژگان قرآن به لهجه و لغت کنانه نازل شده است. سیوطی در گزارشی ‌‌۱۷ نمونه از این واژه‌‌ها را بر می‌‌شمرده که عبارت‌‌اند از: ﴿السُّفَهَاءُ﴾ (نادانان)، ﴿خَاسِئِينَ﴾ (رانده شدگان)، ﴿شَطْرَ﴾ (سمت و سو)، ﴿خَلَاقٍ﴾ (بهره)، ﴿مْلَوْ كَا﴾ (آزاد)، ﴿قَبِيلًا﴾ (رویارو)، ﴿مُعْجِزِينَ﴾ (ناتوان کنندگان) ﴿يَعْزُبُ﴾ (پنهان می‌‌شود)، ﴿وَلَا تَرْكَنُوا﴾ (متمایل نشوید)، ﴿فَجْوَةٍ﴾ (جای وسیع)، ﴿مٌ وَإِلَّا﴾ (پناه و گریزگاه)، ﴿مُبْلِسُونَ﴾ (ناامیدان)، ﴿دْحُورًا﴾ (رانده شدن)، ﴿الْخَرَّاصُونَ﴾ (دروغگویان)، ﴿أَسْفَارًا﴾ (نوشته‌‌ها)، ﴿أُقِّتَتْ﴾ (جمع‌‌شده)، ﴿كَنُودٌ﴾ (ناسپاس)[۱۳۹][۱۴۰]

منابع

  1. محمدی یدک، علی، مقاله «بنی کنانه»، دائرة المعارف قرآن کریم ج۶
  2. محمدی یدک، علی، مقاله «بنی کنانه»، دانشنامه حج و حرمین شریفین ج۴

پانویس

  1. ↑ معجم قبائل العرب، ج ۳، ص ۹۹۶ ـ ۹۹۷؛ الأعلام، ج ۵، ص ۲۳۴.
  2. ↑ جمهرة النسب، ج ۱، ص ۱۹۳؛ انساب الاشراف، ج ۱۱، ص ۸۳؛ سبائک الذهب، ص ۲۶۴ ـ ۲۶۵.
  3. ↑ جمهرة النسب، ج ۱، ص ۱۹۳؛ النسب، ص ۲۲۱؛ المفصل، ج ۴، ص ۲۶.
  4. ↑ جمهرة النسب، ج ۱، ص ۱۹۳ ـ ۲۳۷؛ النسب، ص ۲۲۱ ـ ۲۲۵؛ انساب الاشراف، ج ۱۱، ص ۸۳ ـ ۱۴۷؛ معجم قبائل العرب، ج ۳، ص ۹۹۶ ـ ۹۹۷.
  5. ↑ محمدی یدک، علی، مقاله «بنی کنانه»، دائرة المعارف قرآن کریم، ج۶.
  6. ↑ نک: الامالی، ص۲۴۶؛ بحار الانوار، ج۱۶، ص۳۳۳، ۳۳۵.
  7. ↑ المنمق، ص۲۰-۲۵.
  8. ↑ محمدی یدک، علی، مقاله «بنی‌کنانه، دانشنامه حج و حرمین شریفین، ج۴، ص:۵۱۷.
  9. ↑ جمهرة النسب، ج ۱، ص ۱۹۳؛ النسب، ص ۲۲۱؛ انساب‌‌الاشراف، ج ۱۱، ص ۸۳، ۱۴۵؛ سبائک الذهب، ص‌‌۲۶۵.
  10. ↑ جمهرة النسب، ج ۱، ص ۲۳۰؛ انساب الاشراف، ج ۱۱، ص‌‌۱۳۸؛ جامع انساب قبائل العرب، ص ۱۲۴؛ معجم قبائل العرب، ج ۳، ص ۹۹۶، ۱۰۲۰.
  11. ↑ سیر اعلام النبلاء، ج ۷، ص ۳۷۴.
  12. ↑ معجم قبائل العرب، ج ۳، ص ۹۹۷.
  13. ↑ معجم قبائل العرب، ج ۳، ص ۹۹۷.
  14. ↑ معجم البلدان، ج ۱، ص ۵۳۱.
  15. ↑ النسب، ص ۲۲۳؛ انساب‌‌الاشراف، ج ۱۱، ص ۱۳۸.
  16. ↑ انساب الاشراف، ج ۱۱، ص ۱۳۱، ۱۳۴.
  17. ↑ معجم قبائل العرب، ج ۳، ص ۹۹۶.
  18. ↑ اخبار مکه، ج ۱، ص ۱۹۰.
  19. ↑ معجم البلدان، ج ۵، ص ۵۸ ـ ۵۹.
  20. ↑ محمدی یدک، علی، مقاله «بنی کنانه»، دائرة المعارف قرآن کریم، ج۶.
  21. ↑ جمهرة النسب، ج ۱، ص ۲۱۱؛ المحبر، ص ۱۴۱؛ انساب الاشراف، ج ۱۱، ص ۱۰۷.
  22. ↑ تفسیر قرطبی، ج ۱۲، ص ۳۱۷.
  23. ↑ «بر نابینا و بر لنگ و بر بیمار و بر شما گناهی نیست که از (خوراک و آذوقه) خانه‌های خویش بخورید یا از خانه‌های پدرانتان یا خانه‌های مادرانتان یا خانه‌های برادرانتان یا خانه‌های خواهرانتان یا خانه‌های عموهایتان یا خانه‌های عمّه‌هایتان یا خانه‌های دایی‌هایتان یا خانه‌های خاله‌هایتان یا آن خانه‌ای که کلیدش را در اختیار دارید یا (خانه) دوستتان؛ نیز (بر شما گناهی نیست) در اینکه با هم یا پراکنده غذا بخورید پس چون به هر خانه‌ای در آمدید به همدیگر درود گویید، درودی خجسته پاکیزه از نزد خداوند؛ بدین گونه خداوند آیات را برای شما روشن می‌دارد باشد که خرد ورزید» سوره نور، آیه ۶۱.
  24. ↑ تفسیر عبد الرزاق، ج ۳، ص ۶۵؛ جامع‌‌البیان، مج ۱۰، ج ۱۸، ص ۲۲۸؛ تفسیر ابن ابی حاتم، ج ۸، ص ۲۶۴۹.
  25. ↑ محمدی یدک، علی، مقاله «بنی کنانه»، دائرة المعارف قرآن کریم، ج۶.
  26. ↑ السیرة النبویه، ج ۱، ص ۱۱۹ ـ ۱۲۰؛ المحبر، ص ۱۹۶؛ المنمق، ص ۱۶۰ ـ ۱۶۱.
  27. ↑ معجم قبائل‌‌العرب، ج ۳، ص ۹۹۶ ـ ۹۹۷.
  28. ↑ المنمق، ص ۱۶۱؛ سبائک الذهب، ص ۴۴۹؛ معجم قبائل العرب، ج ۳، ص ۹۹۶ ـ ۹۹۷.
  29. ↑ المعارف، ص ۶۰۳ ـ ۶۰۴.
  30. ↑ سبائک الذهب، ص ۴۴۹.
  31. ↑ معجم قبائل العرب، ج ۳، ص ۹۹۶ ـ ۹۹۷.
  32. ↑ المحبر، ص ۲۴۶؛ المنمق، ص ۱۱۳ ـ ۱۱۵.
  33. ↑ المحبر، ص ۲۴۶.
  34. ↑ المنمق، ص ۱۲۳ ـ ۱۲۵.
  35. ↑ جمهرة النسب، ج ۱، ص ۲۰۸؛ المنمق، ص ۱۳۲ ـ ۱۳۳؛ انساب الاشراف، ج ۱۱، ص ۱۰۶.
  36. ↑ معجم قبائل العرب، ج ۳، ص ۹۹۶ ـ ۹۹۷.
  37. ↑ انساب الاشراف، ج ۱۱، ص ۱۳۸ ـ ۱۴۰.
  38. ↑ محمدی یدک، علی، مقاله «بنی کنانه»، دائرة المعارف قرآن کریم، ج۶.
  39. ↑ المفصل، ج ۴، ص ۹۱.
  40. ↑ السیرة‌‌النبویه، ج ۱، ص ۷۴.
  41. ↑ المفصل، ج ۴، ص ۱۵.
  42. ↑ اخبار مکه، ص ۱۰۳ ـ ۱۰۷؛ المفصل، ج ۴، ص ۴۳ ـ ۴۴.
  43. ↑ السیر والمغازی، ص ۶۱؛ المفصل، ج ۳، ص ۵۱۰.
  44. ↑ السیرة‌‌النبویه، ج ۳، ص ۳۱.
  45. ↑ المفصل، ج ۴، ص ۱۷.
  46. ↑ محمدی یدک، علی، مقاله «بنی کنانه»، دائرة المعارف قرآن کریم، ج۶.
  47. ↑ المحبر، ص ۱۵۶ ـ ۱۵۷؛ مروج الذهب، ج ۲، ص ۶۲؛ السیرة‌‌النبویه، ج ۱، ص ۲۸ ـ ۲۹.
  48. ↑ الکشاف، ج ۲، ص ۲۷۰.
  49. ↑ تفسیر قمی، ج ۱، ص ۲۹۰؛ جامع‌‌البیان، مج ۶، ج ۱۰، ص ۱۶۹؛ تفسیر ابن ابی حاتم، ج ۶، ص ۱۷۹۴.
  50. ↑ اخبار مکه، ج ۱، ص ۱۸۲ ـ ۱۸۳.
  51. ↑ جامع‌‌البیان، مج ۶، ج ۱۰، ص ۱۶۸؛ الکشاف، ج ۲، ص ۲۷۰؛ مجمع‌‌البیان، ج ۵، ص ۵۳.
  52. ↑ جامع‌‌البیان، مج ۶، ج ۱۰، ص ۱۷۰.
  53. ↑ المحبر، ص ۱۵۶ ـ ۱۵۷؛ جامع البیان، مج ۶، ج ۱۰، ص ۱۷۱؛ مجمع‌‌البیان، ج ۵، ص ۵۳.
  54. ↑ مجمع‌‌البیان، ج ۵، ص ۵۳.
  55. ↑ سبائک الذهب، ص ۲۶۶.
  56. ↑ «بی‌گمان واپس افکندن (ماه‌های حرام) افزایشی در کفر است؛ با آن، کافران به گمراهی کشیده می‌شوند، یک سال آن (ماه) را حلال و یک سال دیگر حرام می‌شمارند تا با شمار ماه‌هایی که خداوند حرام کرده است هماهنگی کنند از این رو آنچه را خداوند حرام کرده است حلال می‌گردانند؛ زشتی کارهایشان برای آنان آرایش داده شده است و خداوند گروه کافران را راهنمایی نمی‌کند» سوره توبه، آیه ۳۷.
  57. ↑ «سپس از همان‌جا که مردم رهسپار می‌شوند رهسپار شوید و از خداوند آمرزش بخواهید، به راستی خداوند آمرزنده‌ای بخشاینده است» سوره بقره، آیه ۱۹۹.
  58. ↑ «بر شما گناهی نیست که (در ایام حج) بخششی از پروردگار خود بخواهید پس چون از عرفات رهسپار شدید در مشعر الحرام خداوند را یاد کنید و او را همان‌گونه که رهنمودتان داده است فرا یاد آورید و بی‌گمان پیش از آن از گمراهان بودید» سوره بقره، آیه ۱۹۸.
  59. ↑ جامع البیان، مج ۲، ج ۲، ص ۳۹۸ ـ ۴۰۰.
  60. ↑ التکمیل و الاتمام، ص ۱۴۸ ـ ۱۴۹.
  61. ↑ «و چون کاری زشت کنند گویند: پدرانمان را بر همین کار یافته‌ایم و خداوند ما را به آن فرمان داده است، بگو: بی‌گمان خداوند به کار زشت فرمان نمی‌دهد؛ آیا درباره خداوند چیزی می‌گویید که نمی‌دانید؟» سوره اعراف، آیه ۲۸.
  62. ↑ السیر و المغازی، ص ۶۱، ۱۲۰؛ اخبار مکه، ج ۱، ص ۱۷۷ ـ ۱۷۹.
  63. ↑ محمدی یدک، علی، مقاله «بنی کنانه»، دائرة المعارف قرآن کریم، ج۶.
  64. ↑ «و دختران را برای خداوند می‌پندارند- پاکاکه اوست- و برای خودشان آنچه خود می‌خواهند» سوره نحل، آیه ۵۷.
  65. ↑ تفسیر قرطبی، ج ۱۰، ص ۱۱۶.
  66. ↑ فسیر قرطبی، ج ۱۵، ص ۱۳۴ ـ ۱۳۵.
  67. ↑ «و میان او و پریان، خویشی نهادند و بی‌گمان پریان می‌دانند که آنان را (برای حسابرسی) حاضر می‌آورند» سوره صافات، آیه ۱۵۸.
  68. ↑ المیزان، ج ۱۷، ص ۱۷۳.
  69. ↑ محمدی یدک، علی، مقاله «بنی کنانه»، دائرة المعارف قرآن کریم، ج۶.
  70. ↑ السیرة‌‌النبویه، ج ۱، ص ۵۵؛ اخبار مکه، ج ۱، ص ۱۲۶؛ المفصل، ج ۶، ص ۲۳۷.
  71. ↑ «آیا بت‌های «لات» و «عزّی» را (شایسته پرستش) دیده‌اید؟» سوره نجم، آیه ۱۹.
  72. ↑ تفسیر قرطبی، ج ۱۷، ص ۹۹؛ تفسیر ابن کثیر، ج ۴، ص ۲۷۲.
  73. ↑ المحبر، ص ۳۱۶؛ تاریخ یعقوبی، ج ۱، ص ۲۵۵؛ الأعلام، ج ۵، ص ۲۳۴.
  74. ↑ المحبر، ص ۳۱۸؛ الأعلام، ج ۵، ص ۲۳۴.
  75. ↑ الاصنام، ص ۲۸.
  76. ↑ السیرة‌‌النبویه، ج ۱، ص ۵۳.
  77. ↑ تاریخ یعقوبی، ج ۱، ص ۲۵۵.
  78. ↑ تاریخ یعقوبی، ج ۱، ص ۲۵۵.
  79. ↑ جمهرة النسب، ج ۱، ص ۲۰۸؛ المحبر، ص ۱۳۳؛ انساب الاشراف، ج ۱۱، ص ۱۰۶.
  80. ↑ جمهرة النسب، ج ۱، ص ۲۱۱؛ المحبر، ص ۱۴۱؛ انساب‌‌الاشراف، ج ۱۱، ص ۱۰۷.
  81. ↑ سبائک الذهب، ص ۲۷۲.
  82. ↑ انساب الاشراف، ج ۱۱، ص ۱۰۷.
  83. ↑ الاشتقاق، ص ۱۱۰، ۳۱۱؛ انساب الاشراف، ج ۱۱، ص ۱۰۷؛ سبائک الذهب، ص ۲۶۵.
  84. ↑ جمهرة النسب، ج ۱، ص ۲۱۱؛ انساب الاشراف، ج ۱۱، ص‌‌۱۰۸ ـ ۱۱۸.
  85. ↑ جمهرة‌‌النسب، ج ۱، ص ۲۱۲؛ انساب الاشراف، ج ۱۱، ص ۱۱۰ ـ ۱۱۸؛ سبائک الذهب، ص ۲۷۱.
  86. ↑ محمدی یدک، علی، مقاله «بنی کنانه»، دائرة المعارف قرآن کریم، ج۶.
  87. ↑ جمهرة النسب، ج ۱، ص ۲۲۰؛ انساب الاشراف، ج ۱۱، ص‌‌۱۲۴ - ۱۲۸.
  88. ↑ جمهرة‌‌النسب، ج ۱، ص ۲۰۳ ـ ۲۰۵؛ انساب الاشراف، ج ۱۱، ص ۹۸ ـ ۹۹.
  89. ↑ جمهرة‌‌النسب، ج ۲، ص ۱۹۲.
  90. ↑ «و هر کس در راه خداوند هجرت گزیند، در زمین سرپناه‌های فراوان و گستردگی (در روزی) خواهد یافت و هر که از خانه خویش برای هجرت به سوی خداوند و پیامبرش برون آید سپس مرگ او را دریابد؛ بی‌گمان پاداش او بر عهده خداوند است و خداوند آمرزنده‌ای بخشاینده است» سوره نساء، آیه ۱۰۰.
  91. ↑ جامع‌‌البیان، مج ۴، ج ۵، ص ۳۲۶.
  92. ↑ «کیفر کسانی که با خداوند و پیامبرش به جنگ برمی‌خیزند و در زمین به تبهکاری می‌کوشند جز این نیست که کشته یا به دار آویخته شوند یا دست‌ها و پاهایشان ناهمتا بریده شود یا از سرزمین خود تبعید گردند؛ این (کیفرها) برای آنان خواری در این جهان است و در جهان واپسین عذابی سترگ خواهند داشت» سوره مائده، آیه ۳۳.
  93. ↑ روض‌‌الجنان، ج ۶، ص ۳۵۵.
  94. ↑ المغازی، ج ۱، ص ۱۲.
  95. ↑ «و (یاد کن) آنگاه را که شیطان کردارهای آنان را (در چشمشان) آراست و گفت: امروز هیچ‌یک از مردم بر شما پیروز نخواهد شد و من پناه‌دهنده شمایم و چون دو دسته رویاروی شدند پشت کرد و گفت: من از شما بیزارم، من چیزی می‌بینم که شما نمی‌بینید، من از خداوند می‌هراسم و خداوند سخت کیفر است» سوره انفال، آیه ۴۸.
  96. ↑ جمهرة‌‌النسب، ج ۱، ص ۲۲۶؛ انساب الاشراف، ج ۱۱، ص‌‌۱۳۴.
  97. ↑ «و (یاد کن) آنگاه را که شیطان کردارهای آنان را (در چشمشان) آراست و گفت: امروز هیچ‌یک از مردم بر شما پیروز نخواهد شد و من پناه‌دهنده شمایم و چون دو دسته رویاروی شدند پشت کرد و گفت: من از شما بیزارم، من چیزی می‌بینم که شما نمی‌بینید، من از خداوند می‌هراسم و خداوند سخت کیفر است» سوره انفال، آیه ۴۸.
  98. ↑ جامع‌‌البیان، مج ۶، ج ۱۰، ص ۲۵ ـ ۲۷؛ مجمع‌‌البیان، ج ۴، ص ۴۷۷ ـ ۴۷۸؛ تفسیر بیضاوی، ج ۳، ص ۱۱۳.
  99. ↑ «خداوند شما را از نیکی ورزیدن و دادگری با آنان که با شما در کار دین جنگ نکرده‌اند و شما را از خانه‌هایتان بیرون نرانده‌اند باز نمی‌دارد؛ بی‌گمان خداوند دادگران را دوست می‌دارد» سوره ممتحنه، آیه ۸.
  100. ↑ البحر المحیط، ج ۱۰، ص ۱۵۶.
  101. ↑ المغازی، ج ۱، ص ۲۰۲.
  102. ↑ السیروالمغازی، ص ۳۲۲ ـ ۳۲۳؛ المغازی، ج ۱، ص ۲۰۳؛ المحبر، ص ۲۴۶.
  103. ↑ الاشتقاق، ص ۱۱۰.
  104. ↑ المغازی، ج ۲، ص ۴۵۵؛ المحبر، ص ۲۴۶؛ الاشتقاق، ص ۱۱۰.
  105. ↑ «ای مؤمنان! نعمت خداوند را بر خویش به یاد آورید هنگامی که سپاهیانی بر شما تاختند و ما بر (سر) آنان بادی و (نیز) سپاهیانی را که آنان را نمی‌دیدید فرستادیم و خداوند به آنچه انجام می‌دهید بیناست» سوره احزاب، آیه ۹.
  106. ↑ «چگونه مشرکان را نزد خداوند و پیامبرش پیمانی تواند بود؟ جز کسانی که با آنها در کنار مسجد الحرام پیمان بسته‌اید پس تا (در پیمان خود) با شما پایدارند شما نیز (بر پیمان) با آنان پایدار بمانید که خداوند پرهیزگاران را دوست می‌دارد» سوره توبه، آیه ۷.
  107. ↑ الکشاف، ج ۲، ص ۲۴۹.
  108. ↑ جامع‌‌البیان، مج ۶، ج ۱۰، ص ۱۰۷.
  109. ↑ «مگر کسانی از مشرکان که با آنان پیمان بسته‌اید سپس چیزی از (پیمان) شما نکاسته‌اند و در برابر شما از کسی پشتیبانی نکرده‌اند؛ پیمان اینان را تا پایان زمانشان پاس بدارید؛ بی‌گمان خداوند پرهیزکاران را دوست می‌دارد» سوره توبه، آیه ۴.
  110. ↑ مجمع‌‌البیان، ج ۵، ص ۱۸؛ روض‌‌الجنان، ج ۹، ص ۱۷۸؛ الدرالمنثور، ج ۳، ص ۲۱۲.
  111. ↑ المغازی، ج ۳، ص ۸۸۳؛ جمهرة النسب، ج ۱، ص ۲۲۸؛ انساب‌‌الاشراف، ج ۱۱، ص ۱۳۵ ـ ۱۳۶.
  112. ↑ تاریخ یعقوبی، ج ۲، ص ۶۱.
  113. ↑ انساب الاشراف، ج ۱۱، ص ۱۲۹ ـ ۱۳۰، ۱۳۴.
  114. ↑ النسب، ص ۲۲۲؛ انساب الأشراف، ج ۱۱، ص ۱۳۰.
  115. ↑ المغازی، ج ۲، ص ۸۲۰.
  116. ↑ اسدالغابه، ج ۴، ص ۱۵۷؛ الاصابه، ج ۴، ص ۶۱۹.
  117. ↑ جمهرة النسب، ص ۲۲۶؛ النسب، ص ۲۲۲؛ انساب الاشراف، ج ۱۱، ص ۱۳۰ ـ ۱۳۱.
  118. ↑ مسند احمد، ج ۲، ص ۳۴۵؛ المستدرک، ج ۲، ص ۳۳.
  119. ↑ جمهرة النسب، ج ۱، ص ۲۱۶؛ النسب، ص ۲۲۲؛ انساب‌‌الاشراف، ج ۱۱، ص ۱۲۰ ـ ۱۲۱.
  120. ↑ انساب الاشراف، ج ۱۱، ص ۱۲۲.
  121. ↑ محمدی یدک، علی، مقاله «بنی کنانه»، دائرة المعارف قرآن کریم، ج۶.
  122. ↑ جمهرة النسب، ج۱، ص۲۰۸؛ انساب الاشراف، ج۱۱، ص۱۰۶.
  123. ↑ جمهرة النسب، ج۱ ص۲۱۵؛ انساب الاشراف، ج۱۱، ص۱۲۰.
  124. ↑ المحبر، ص۱۳۳.
  125. ↑ جمهرة النسب، ج۱، ص۲۲۶؛ انساب الاشراف، ج۱۱، ص۱۳۴.
  126. ↑ جمهرة النسب، ج۱، ص۲۲۹-۲۳۰؛ انساب الاشراف، ج۱۱، ص۱۳۷؛ النسب، ص۲۲۳.
  127. ↑ تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۷۹.
  128. ↑ جمهرة النسب، ج۱، ص۲۱۱؛ انساب الاشراف، ج۱۱، ص۱۰۷؛ المحبر، ص۱۴۱.
  129. ↑ انساب الاشراف، ج۱۱، ص۱۰۷.
  130. ↑ جمهرة النسب، ج۱، ص۲۱۱؛ انساب الاشراف، ج۱۱، ص۱۰۷-۱۰۸.
  131. ↑ جمهرة النسب، ج۱، ص۲۲۶؛ انساب الاشراف، ج۱۱، ص۱۳۴.
  132. ↑ انساب الاشراف، ج۱۱، ص۱۴۶.
  133. ↑ انساب الاشراف، ج۱۱، ص۱۰۷.
  134. ↑ الاشتقاق، ص۳۱۱؛ سبائک الذهب، ص۲۶۵.
  135. ↑ الاشتقاق، ص۱۱۰.
  136. ↑ جمهرة النسب، ج۱، ص۲۱۱؛ انساب الاشراف، ج۱۱، ص۱۰۷-۱۰۹.
  137. ↑ جمهرة النسب، ج۱، ص۲۱۲؛ انساب الاشراف، ج۱۱، ص۱۱۰-۱۱۸؛ سبائک الذهب، ص۲۷۱.
  138. ↑ محمدی یدک، علی، مقاله «بنی‌کنانه، دانشنامه حج و حرمین شریفین، ج۴، ص:۵۲۶-۵۲۷.
  139. ↑ الاتقان، ج ۱، ص ۴۱۹.
  140. ↑ محمدی یدک، علی، مقاله «بنی کنانه»، دائرة المعارف قرآن کریم، ج۶.
برگرفته از «https://fa.imamatpedia.com/w/index.php?title=بنی‌کنانه_در_قرآن&oldid=1097816»