تفسیر ابن جریج: تفاوت میان نسخه‌ها
(←مقدمه) |
(←مقدمه) |
||
| خط ۹: | خط ۹: | ||
برخی این تفسیر را یکی از [[دوازده]] [[تفسیری]] که مبنای تألیف «کتاب [[نزول]] القرآن فی [[شأن]] [[امیر المؤمنین]]{{ع}}» اثر [[ابو بکر محمد بن مؤمن شیرازی]] بوده، به شمار آورده‌اند<ref>ر.ک: اتان گلبرگ، کتابخانه ابن طاووس و احوال و آثار او، ص۴۸۴.</ref>، ولی در هر صورت، اکنون از این تفسیر اطلاعی در دست نیست. به تازگی [[علی حسن عبدالغنی]] با گردآوری [[آثار تفسیری]] نقل شده از ابن جریج یک جلد تفسیر در ۲۴۲ صفحۀ تألیف<ref>مقدمه آن ۲۶ صفحه و بقیه آن نقل آثار تفسیری منسوب به ابن جریج است.</ref> و با عنوان [[تفسیر]] [[ابن جریج]] چاپ و منتشر کرده است. وی [[آثار تفسیری]] ابن جریج را از [[تفاسیر اهل تسنن]] مانند [[جامع البیان]] [[طبری]]، [[معالم التنزیل]] [[بغوی]]، [[الجامع الاحکام القرآن]] [[قرطبی]]، [[البحر المحیط]] [[ابو حیّان]]، [[تفسیر القرآن العظیم]] [[ابن کثیر]] و در المنثور [[سیوطی]] جمع‌آوری کرده است. | برخی این تفسیر را یکی از [[دوازده]] [[تفسیری]] که مبنای تألیف «کتاب [[نزول]] القرآن فی [[شأن]] [[امیر المؤمنین]]{{ع}}» اثر [[ابو بکر محمد بن مؤمن شیرازی]] بوده، به شمار آورده‌اند<ref>ر.ک: اتان گلبرگ، کتابخانه ابن طاووس و احوال و آثار او، ص۴۸۴.</ref>، ولی در هر صورت، اکنون از این تفسیر اطلاعی در دست نیست. به تازگی [[علی حسن عبدالغنی]] با گردآوری [[آثار تفسیری]] نقل شده از ابن جریج یک جلد تفسیر در ۲۴۲ صفحۀ تألیف<ref>مقدمه آن ۲۶ صفحه و بقیه آن نقل آثار تفسیری منسوب به ابن جریج است.</ref> و با عنوان [[تفسیر]] [[ابن جریج]] چاپ و منتشر کرده است. وی [[آثار تفسیری]] ابن جریج را از [[تفاسیر اهل تسنن]] مانند [[جامع البیان]] [[طبری]]، [[معالم التنزیل]] [[بغوی]]، [[الجامع الاحکام القرآن]] [[قرطبی]]، [[البحر المحیط]] [[ابو حیّان]]، [[تفسیر القرآن العظیم]] [[ابن کثیر]] و در المنثور [[سیوطی]] جمع‌آوری کرده است. | ||
این تفسیر به ترتیب سور [[قرآن]] تنظیم شده است. دربارۀ برخی [[سوره‌ها]] مانند [[سوره قارعه]]، [[سوره تکاثر]]، [[سوره عصر]]، [[سوره همزه]]، [[سوره فیل]]، [[سوره قریش]]، [[ | این تفسیر به ترتیب سور [[قرآن]] تنظیم شده است. دربارۀ برخی [[سوره‌ها]] مانند [[سوره قارعه]]، [[سوره تکاثر]]، [[سوره عصر]]، [[سوره همزه]]، [[سوره فیل]]، [[سوره قریش]]، [[سوره کوثر]]، [[سوره کافرون]]، [[سوره نصر]]، [[سوره مسد]]، [[سوره فلق]] و [[سوره ناس]] هیچ مطلبی و نکته‌ای ندارد و در سوره‌های دیگر نیز تنها در مورد برخی [[آیات]] تفسیر یا نکته‌ای از ابن جریج نقل شده است؛ برای مثال، در سورۀ [[حمد]] فقط دربارۀ دو [[آیه]] {{متن قرآن|رَبِّ الْعَالَمِينَ}}، {{متن قرآن|مَالِكِ يَوْمِ الدِّينِ}}<ref>«مالک روز پاداش و کیفر» سوره فاتحه، آیه ۴.</ref> سه اثر از وی گرد آمده است. | ||
از آنجا که گردآورندۀ این تفسیر [[سنّی]] و مصادر آن تنها [[کتاب‌های تفسیری]] [[اهل تسنن]] است، آثار گرد آمده در این تفسیر با [[مذهب]] اهل تسنن موافق می‌باشد؛ برای نمونه، در مورد آیه {{متن قرآن|وَمِنَ النَّاسِ مَنْ يَشْرِي نَفْسَهُ ابْتِغَاءَ مَرْضَاتِ اللَّهِ...}}<ref>«و از مردم کسی است که در به دست آوردن خشنودی خداوند از جان می‌گذرد و خداوند به بندگان مهربان است» سوره بقره، آیه ۲۰۷.</ref> گفته که دربارۀ [[صهیب]] و [[ابوذر]] نازل شده و به [[نزول]] آن دربارۀ [[حضرت علی]]{{ع}} در [[لیلة المبیت]] اشاره‌ای نکرده است<ref>ر.ک: عبد الغنی، تفسیر ابن جریج، ص۴۷.</ref>. [[داستان مباهله]] را به اختصار آورده، ولی از بیان اینکه [[پیامبر]]{{صل}} چه افرادی را با خود برای [[مباهله]] آورد، [[سکوت]] کرده است<ref>ر.ک: عبد الغنی، تفسیر ابن جریج، ص۷۱.</ref>. نزول {{متن قرآن|الْيَوْمَ يَئِسَ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ دِينِكُمْ}}<ref>«امروز کافران از دین شما نومید شدند» سوره مائده، آیه ۳.</ref> را در [[روز عرفه]] می‌داند و در ذیل {{متن قرآن|الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ}}<ref>«امروز دینتان را کامل و نعمتم را بر شما تمام کردم» سوره مائده، آیه ۳.</ref>.<ref>عبد الغنی، تفسیر ابن جریج، ص۷۱.</ref> گفته است: [[پیامبر]]{{صل}} بعد از [[نزول]] این [[آیه]] ۸۱ [[روز]] در قید [[حیات]] بوده است<ref>ر.ک: عبد الغنی، تفسیر ابن جریج، ص۱۱۱.</ref>. در [[تفسیر]] {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا مَنْ يَرْتَدَّ مِنْكُمْ عَنْ دِينِهِ}}<ref>«ای مؤمنان! هر کس از دینش برگردد خداوند به زودی گروهی را می‌آورد که دوستشان می‌دارد و دوستش می‌دارند» سوره مائده، آیه ۵۴.</ref> نقل کرده که هنگام [[وفات رسول خدا]]{{صل}} گروهی [[مرتد]] شدند و [[ابو بکر]] با آنان جنگید<ref>ر.ک: عبد الغنی، تفسیر ابن جریج، ص۱۱۴.</ref>.<ref>[[علی اکبر بابایی|بابایی، علی اکبر]]، [[تاریخ تفسیر قرآن (کتاب)|تاریخ تفسیر قرآن]]، ص ۳۲۳-۳۲۴.</ref> | از آنجا که گردآورندۀ این تفسیر [[سنّی]] و مصادر آن تنها [[کتاب‌های تفسیری]] [[اهل تسنن]] است، آثار گرد آمده در این تفسیر با [[مذهب]] اهل تسنن موافق می‌باشد؛ برای نمونه، در مورد آیه {{متن قرآن|وَمِنَ النَّاسِ مَنْ يَشْرِي نَفْسَهُ ابْتِغَاءَ مَرْضَاتِ اللَّهِ...}}<ref>«و از مردم کسی است که در به دست آوردن خشنودی خداوند از جان می‌گذرد و خداوند به بندگان مهربان است» سوره بقره، آیه ۲۰۷.</ref> گفته که دربارۀ [[صهیب]] و [[ابوذر]] نازل شده و به [[نزول]] آن دربارۀ [[حضرت علی]]{{ع}} در [[لیلة المبیت]] اشاره‌ای نکرده است<ref>ر.ک: عبد الغنی، تفسیر ابن جریج، ص۴۷.</ref>. [[داستان مباهله]] را به اختصار آورده، ولی از بیان اینکه [[پیامبر]]{{صل}} چه افرادی را با خود برای [[مباهله]] آورد، [[سکوت]] کرده است<ref>ر.ک: عبد الغنی، تفسیر ابن جریج، ص۷۱.</ref>. نزول {{متن قرآن|الْيَوْمَ يَئِسَ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ دِينِكُمْ}}<ref>«امروز کافران از دین شما نومید شدند» سوره مائده، آیه ۳.</ref> را در [[روز عرفه]] می‌داند و در ذیل {{متن قرآن|الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ}}<ref>«امروز دینتان را کامل و نعمتم را بر شما تمام کردم» سوره مائده، آیه ۳.</ref>.<ref>عبد الغنی، تفسیر ابن جریج، ص۷۱.</ref> گفته است: [[پیامبر]]{{صل}} بعد از [[نزول]] این [[آیه]] ۸۱ [[روز]] در قید [[حیات]] بوده است<ref>ر.ک: عبد الغنی، تفسیر ابن جریج، ص۱۱۱.</ref>. در [[تفسیر]] {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا مَنْ يَرْتَدَّ مِنْكُمْ عَنْ دِينِهِ}}<ref>«ای مؤمنان! هر کس از دینش برگردد خداوند به زودی گروهی را می‌آورد که دوستشان می‌دارد و دوستش می‌دارند» سوره مائده، آیه ۵۴.</ref> نقل کرده که هنگام [[وفات رسول خدا]]{{صل}} گروهی [[مرتد]] شدند و [[ابو بکر]] با آنان جنگید<ref>ر.ک: عبد الغنی، تفسیر ابن جریج، ص۱۱۴.</ref>.<ref>[[علی اکبر بابایی|بابایی، علی اکبر]]، [[تاریخ تفسیر قرآن (کتاب)|تاریخ تفسیر قرآن]]، ص ۳۲۳-۳۲۴.</ref> | ||
نسخهٔ ۷ مارس ۲۰۲۲، ساعت ۱۲:۱۵
مقدمه
عبدالملک بن عبدالعزیز بن جریج - متوفای ۱۵۰ ق - تألیفی در تفسیر قرآن داشته که نام آن را برخی[۱] التفسیر و برخی[۲] تفسیر ابن جریج و برخی[۳] تفسیر القرآن ذکر کرده‌اند. فؤاد سزگین در بیان آثار ابن جریج از آن تفسیر با عنوان کتاب التفسیر یاد کرده و از اعتماد آن به کتاب‌های تفسیری ابن عباس، عکرمه، مجاهد و عطاء بن ابی رباح خبر داده و به اقتباس و استفاده طبری و ثعلبی از آن اشاره کرده است[۴].
سید بن طاووس در سعد السعود با عبارت "فصل في ما نذكره من تفسير ابن جريج من نسخة عتيقة جیّدة" از این تفسیر یاد و تفسیر ﴿مُصَدِّقًا بِكَلِمَةٍ مِنَ اللَّهِ﴾[۵] را از آن نقل کرده است[۶].
برخی این تفسیر را یکی از دوازده تفسیری که مبنای تألیف «کتاب نزول القرآن فی شأن امیر المؤمنین(ع)» اثر ابو بکر محمد بن مؤمن شیرازی بوده، به شمار آورده‌اند[۷]، ولی در هر صورت، اکنون از این تفسیر اطلاعی در دست نیست. به تازگی علی حسن عبدالغنی با گردآوری آثار تفسیری نقل شده از ابن جریج یک جلد تفسیر در ۲۴۲ صفحۀ تألیف[۸] و با عنوان تفسیر ابن جریج چاپ و منتشر کرده است. وی آثار تفسیری ابن جریج را از تفاسیر اهل تسنن مانند جامع البیان طبری، معالم التنزیل بغوی، الجامع الاحکام القرآن قرطبی، البحر المحیط ابو حیّان، تفسیر القرآن العظیم ابن کثیر و در المنثور سیوطی جمع‌آوری کرده است.
این تفسیر به ترتیب سور قرآن تنظیم شده است. دربارۀ برخی سوره‌ها مانند سوره قارعه، سوره تکاثر، سوره عصر، سوره همزه، سوره فیل، سوره قریش، سوره کوثر، سوره کافرون، سوره نصر، سوره مسد، سوره فلق و سوره ناس هیچ مطلبی و نکته‌ای ندارد و در سوره‌های دیگر نیز تنها در مورد برخی آیات تفسیر یا نکته‌ای از ابن جریج نقل شده است؛ برای مثال، در سورۀ حمد فقط دربارۀ دو آیه ﴿رَبِّ الْعَالَمِينَ﴾، ﴿مَالِكِ يَوْمِ الدِّينِ﴾[۹] سه اثر از وی گرد آمده است.
از آنجا که گردآورندۀ این تفسیر سنّی و مصادر آن تنها کتاب‌های تفسیری اهل تسنن است، آثار گرد آمده در این تفسیر با مذهب اهل تسنن موافق می‌باشد؛ برای نمونه، در مورد آیه ﴿وَمِنَ النَّاسِ مَنْ يَشْرِي نَفْسَهُ ابْتِغَاءَ مَرْضَاتِ اللَّهِ...﴾[۱۰] گفته که دربارۀ صهیب و ابوذر نازل شده و به نزول آن دربارۀ حضرت علی(ع) در لیلة المبیت اشاره‌ای نکرده است[۱۱]. داستان مباهله را به اختصار آورده، ولی از بیان اینکه پیامبر(ص) چه افرادی را با خود برای مباهله آورد، سکوت کرده است[۱۲]. نزول ﴿الْيَوْمَ يَئِسَ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ دِينِكُمْ﴾[۱۳] را در روز عرفه می‌داند و در ذیل ﴿الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ﴾[۱۴].[۱۵] گفته است: پیامبر(ص) بعد از نزول این آیه ۸۱ روز در قید حیات بوده است[۱۶]. در تفسیر ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا مَنْ يَرْتَدَّ مِنْكُمْ عَنْ دِينِهِ﴾[۱۷] نقل کرده که هنگام وفات رسول خدا(ص) گروهی مرتد شدند و ابو بکر با آنان جنگید[۱۸].[۱۹]
منابع
پانویس
- ↑ مانند داوودی در طبقات المفسرین، ج۱، ص۳۵۲.
- ↑ مانند حاج خلیفة در کشف الظنون، ج۱، ص۴۳۷.
- ↑ مانند بغدادی در هدیة العارفین، ج۵، ص۶۲۳.
- ↑ در بیان آثار ابن جریج گفته است: کتاب التفسیر یعتمد فی ما یبدو، علی کتب تفسیر ابن عباس و عکرمة و مجاهد و عطاء بن ابی رباح، و اقتبسه الطبری بروایة القاسم بن الحسن الهمدانی (المتوفی سنة ۲۷۲ ه. ق/ ۸۸۵ م)... و افاد منه الثعلبی بروایة علی بن المبارک الصنعانی، انظر الکشف و البیان: ۷ أ (سزگین، تاریخ التراث العربی، ج۱، جزء ۱، ص۱۶۷).
- ↑ «خداوند تو را به (تولّد) یحیی نوید می‌دهد که «کلمه‌ای از خداوند» را راست می‌شمارد» سوره آل عمران، آیه ۳۹.
- ↑ ر.ک: سید بن طاووس، سعد السعود للنفوس، ص۳۵۳.
- ↑ ر.ک: اتان گلبرگ، کتابخانه ابن طاووس و احوال و آثار او، ص۴۸۴.
- ↑ مقدمه آن ۲۶ صفحه و بقیه آن نقل آثار تفسیری منسوب به ابن جریج است.
- ↑ «مالک روز پاداش و کیفر» سوره فاتحه، آیه ۴.
- ↑ «و از مردم کسی است که در به دست آوردن خشنودی خداوند از جان می‌گذرد و خداوند به بندگان مهربان است» سوره بقره، آیه ۲۰۷.
- ↑ ر.ک: عبد الغنی، تفسیر ابن جریج، ص۴۷.
- ↑ ر.ک: عبد الغنی، تفسیر ابن جریج، ص۷۱.
- ↑ «امروز کافران از دین شما نومید شدند» سوره مائده، آیه ۳.
- ↑ «امروز دینتان را کامل و نعمتم را بر شما تمام کردم» سوره مائده، آیه ۳.
- ↑ عبد الغنی، تفسیر ابن جریج، ص۷۱.
- ↑ ر.ک: عبد الغنی، تفسیر ابن جریج، ص۱۱۱.
- ↑ «ای مؤمنان! هر کس از دینش برگردد خداوند به زودی گروهی را می‌آورد که دوستشان می‌دارد و دوستش می‌دارند» سوره مائده، آیه ۵۴.
- ↑ ر.ک: عبد الغنی، تفسیر ابن جریج، ص۱۱۴.
- ↑ بابایی، علی اکبر، تاریخ تفسیر قرآن، ص ۳۲۳-۳۲۴.
جستارهای وابسته
- تفاسیر تابعین تابعین
- تفاسیر تک نگار
- تفاسیر عصر جدید
- تفاسیر عصر کهن
- تفاسیر لغوی
- تفسیر اجتهادی
- تفسیر اجمالی قرآن
- تفسیر اِعراب
- تفسیر قرآن به مقتضای عقل
- تفسیر باطنی
- تفسیر مالکیه
- تفسیر روایی
- تفسیر مسلسل
- تفسیر قرآن به کلام صحابه
- تفسیر قرآن با قول تابعی
- تفسیر قرآن با قرآن
- تفسیر عهد نبوت
- تفسیر عهد رسالت
- تفسیر عهد صحابه
- تفسیر غریب قرآن
- تفسیر عقلی
- تفسیر پلورالیستی قرآن
- تفسیر تبیینی قرآن
- تفسیر تحلیلی
- تفسیر بلاغی
- تفسیر تدبری قرآن
- تفسیر تمسکی قرآن
- تفسیر عصر تابعین
- تفسیر در عصر تدوین
- تفسیر عصر پیامبر خاتم
- تفسیر درایی
- تفسیر زبدة البیان
- تفسیر سکولاریستی قرآن
- تفسیر سیستمی
- تفسیر عبدالله بن عباس
- تفسیر قرآن به قرآن
- تفسیر لفظی قرآن
- تفسیر لیبرالیستی قرآن
- تفسیر مأثور
- تفسیر معتزله
- تفسیر مجمل به مبین
- تفسیر مطلق به مقید
- تفسیر معتزلیان جدید
- تفسیر معنا
- تفسیر معنوی قرآن
- تفسیر نو اعتزالی
- تفسیر وجوه قرآن
- تفسیر ترتیبی
- تفسیر مزجی
- تفسیر موضوعی
- تفسیر اهل بیت
- تفسیر پیامبر خاتم
- تفسیر تابعین
- تفسیر عامه
- تفسیر عصر نهضت
- تفسیر توحیدی
- تفسیر دوران نهضت‌های اصلاحی
- تفسیر صحابه
- تفسیر عصر جدید
- تفسیر باطن قرآن
- تفسیر ظاهر قرآن
- تفسیر اهل‌سنت
- تفسیر باطنیه
- تفسیر ماتریدیه
- تفسیر خوارج
- تفسیر شیعه
- تفسیر متصوفه
- تفسیر اجتماعی
- تفسیر اخلاقی
- تفسیر ادبی
- تفسیر اشاری
- تفسیر به رأی
- تفسیر بیانی
- تفسیر زیدیه
- تفسیر شافعیه
- تفسیر پوزیتیویستی
- تفسیر تاریخی
- تفسیر تربیتی
- تفسیر رمزی
- تفسیر عرفانی
- تفسیر علمی
- تفسیر فقهی
- تفسیر فیضی
- تفسیر فلسفی
- تفسیر کلامی
- تفسیر نقلی
- آداب تفسیر قرآن
- آراء تفسیری
- اسرائیلیات در تفسیر
- اقطاب اسرائیلیات
- اقطاب وضّاعین
- اولین مدون تفسیر
- تأویل قرآن
- تدوین تفسیر قرآن
- تفاسیر قرآن
- تفسیر پذیری قرآن
- تفسیر نگاری
- تنزیل قرآن
- توقیفیت تفسیر قرآن
- جری و تطبیق
- روایات تفسیری
- روش‌های تفسیری
- سیاق عام
- شرافت تفسیر قرآن
- طرق تفسیری
- غرایب تفسیر
- فضیلت تفسیر قرآن
- قواعد تفسیر
- مبادی تفسیر
- مدارس تفسیر قرآن
- مراتب تفسیر
- مراحل تفسیر
- مصادر نقلی تفسیر
- مفسران
- مقدمات تفسیر
- مکاتب تفسیری
- منابع تفسیر
- تأویل قرآن