حذیفة بن یمان در قرآن

اين مدخل از زیرشاخه‌های بحث حذیفة بن یمان است. "حذیفة بن یمان" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

حذیفة بن یمان در قرآن | حذیفة بن یمان در تاریخ اسلامی | حذیفة بن یمان در رجال و تراجم | حذیفة بن یمان در معارف مهدویت

مقدمه

صاحب سرّ پیامبر(ص) ابوعبدالله یا ابوسریحه حذیفه بن یمان (حِسْل یا حُسَیل) بن جابر از تیره عبس بن بغیض است. در نامگذاری حسل به یمان، آراء یکسان نیستند؛ مطابق برخی نقل‌ها، پدر حذیفه، حِسل یا جدّ چهارمش (جروة بن حارث) پس از درگیری خونین در قبیله‌اش و کشته شدن فردی به دست وی به مدینه گریخت و با خاندان بنی‌عبدالاشهل از اوس که خود یمنی بودند، همپیمان شد و "یمان" لقب گرفت. به گزارش بلاذری، پدر حذیفه برای تجارت به یمن می‌رفت و هرگاه به مدینه بازمی‌گشت، مردم می‌گفتند: یمانی باز گشت، از این‌رو به لقب یمان شهرت یافت.

پدر حذیفه در یثرب با رباب، دختر کعب بن عدی از طایفه همپیمان خود (بنی عبدالاشهل) ازدواج کرد و از او افزون بر حذیفه، فرزندانی به نام‌های سعد، صفوان، مدلج، لیلی، سلمه و فاطمه آورد. حذیفه و پدرش با هجرت رسول خدا(ص) به یثرب مسلمان شدند و پس از آنکه آن حضرت به وی اختیار داد مهاجر یا انصار بودن را برگزیند، وی از انصار شد. با توجه به حضور حذیفه در پیمان برادری، اسلام او باید سال یکم هجرت باشد . برپایه گزارش ابن قتیبه، از بنی‌عبس ۱۰ نفر مسلمان شدند که شخص پایانی یمان بود.

حذیفه در روزگار پیامبر

براساس سخن مشهور، پیامبر(ص) هنگام عقد برادری مهاجران و انصار میان حذیفه و عمار بن یاسر پیمان برادری بست؛ لیکن برخی از برادری او با سلمان فارسیسخن گفته‌اند. حذیفه در همه نبردهای رسول خدا(ص) جز "بدر" حضور داشت. درباره نبودنش در بدر آورده‌اند که پیش از این نبرد همراه پدرش در راه بازگشت به یثرب قریش آن دو را دستگیر و به شرط عدم حضور آنان در پیکار، آزاد کردند و پس از رسیدن نزد پیامبر(ص) به فرمان آن حضرت بر شرط خود وفادار ماندند و در جنگ شرکت نکردند. حذیفه همراه پدر سالخورده و برادرش صفوان در نبرد اُحد (سال سوم) شرکت داشتند که پدرش را یکی از مسلمانان به اشتباه کشت و چون رسول خدا(ص) خواست دیه او را بپردازد، حذیفه آن را بخشید. حذیفه در غزوه حمراءالاسد حضور داشت که روز پس از جنگ اُحد و به قصد تعقیب قریش و تجدید روحیه مسلمانان انجام شد. طبری او را از کسانی می‌داند که ابوسفیان را دنبال کردند. خدا در آیه ﴿الَّذِينَ اسْتَجَابُوا لِلَّهِ وَالرَّسُولِ مِنْ بَعْدِ مَا أَصَابَهُمُ الْقَرْحُ لِلَّذِينَ أَحْسَنُوا مِنْهُمْ وَاتَّقَوْا أَجْرٌ عَظِيمٌ﴾ از همراهان رسول خدا(ص) در این غزوه به نیکی و پاداش بزرگ برای آنان یاد می‌کند. در آیه ﴿الَّذِينَ قَالَ لَهُمُ النَّاسُ إِنَّ النَّاسَ قَدْ جَمَعُوا لَكُمْ فَاخْشَوْهُمْ فَزَادَهُمْ إِيمَانًا وَقَالُوا حَسْبُنَا اللَّهُ وَنِعْمَ الْوَكِيلُ﴾ نیز از این مسلمانان تمجید می‌کند که چون خبر تصمیم دوباره قریش برای یورش به مدینه را شنیدند، نه تنها نترسیدند، بر ایمانشان افزوده شد و خدا را برای خود کافی دانستند پس از نبرد اُحد، یهود ساکن یثرب که به پندار خود، جایگاه پیامبر(ص) و مسلمانان را ضعیف می‌دانستند، درپی توطئه بر آمده، شکست ایشان از قریش را براثر عدم حقانیت پیامبر(ص) می‌شناساندند، از این رو برخی از یهود با خطاب به حذیفه، عمار و معاذ بن جبل از مسلمانان، با وسوسه‌های خود، در رویگردانی آنان از اسلام می‌کوشیدند؛ اما آنها به عهد خود با خدا بر کافر نشدن به پیامبر(ص) وفادار ماندند و آن حضرت را از این امر آگاه کردند و در پی آن، آیه ﴿وَدَّتْ طَائِفَةٌ مِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ لَوْ يُضِلُّونَكُمْ وَمَا يُضِلُّونَ إِلَّا أَنْفُسَهُمْ وَمَا يَشْعُرُونَ﴾ فرود آمد نزول آیه ﴿وَدَّ كَثِيرٌ مِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ لَوْ يَرُدُّونَكُمْ مِنْ بَعْدِ إِيمَانِكُمْ كُفَّارًا حَسَدًا مِنْ عِنْدِ أَنْفُسِهِمْ مِنْ بَعْدِ مَا تَبَيَّنَ لَهُمُ الْحَقُّ فَاعْفُوا وَاصْفَحُوا حَتَّى يَأْتِيَ اللَّهُ بِأَمْرِهِ إِنَّ اللَّهَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ﴾ نیز در این مورد دانسته شده است؛. اما مسلمانان پس از نبرداحد در شرایطی نبودند که به آنها حسادت ورزند و نیز فرمان عفو و گذشت از مشرکان در آخر آیه که حاکی از موضع قدرت مسلمانان است همچنین وجود این آیه در نخستین سوره‌ای که در مدینه نازل شده است، نشان می‌دهند که نزول این آیه پس از جنگ احد نمی‌تواند مقرون به صحت باشد.

در نبرد خندق هنگامی که کندن خندق بر گروهی سخت شد که حذیفه نیز از آنان بود، ایشان سلمان را نزد پیامبر(ص) فرستادند تا از آن حضرت جویای تکلیف گردند. با طولانی شدن محاصره خندق از سوی مشرکان و بروز اختلاف میان احزاب، رسول خدا(ص)، حذیفه را برای اشراف بر کار ایشان، شبانه به سوی سپاه شرک فرستاد و او پس از بازگشت، تصمیم جدی سران احزاب برای ترک مدینه را به اطلاع پیامبر(ص) رساند و این در حالی بود که کسی داوطلب این وظیفه حتی به شرط تضمین سلامت و وعده بهشت از سوی رسول خدا(ص) نشده بود. گویند: حذیفه از کسانی بود که از جان پیامبر(ص) به هنگام شب و تا نزول آیه ﴿يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ وَإِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ وَاللَّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللَّهَ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الْكَافِرِينَ﴾، حراست می‌کرد. در بازگشت از غزوه تبوک زمانی که برخی منافقان در پی ترور پیامبر(ص) بودند و می‌خواستند با نزدیک شدن به آن حضرت شتر او را رَم دهند، حذیفه به دستور رسول خدا(ص) آنان را دور کرد و از زبان حضرت گفت اگر عقب نروند، پیامبر(ص) آنها را با نام‌های پدران ایشان خواهد خواند، از این رو توطئه‌گران از ترس شناسایی شدن، خود را میان سپاه انداخته، به ظاهر رد گم کردند. مشهور است که رسول‌اکرم(ص) این منافقان را به حذیفه معرفی کرد؛ اما به دستور آن حضرت او از افشای نام ایشان برحذر داشته شد، در نتیجه حذیفه به صاحب سرّ پیامبر(ص) معروف گردید. امام علی(ع) فرمود: حذیفه بهتر از همه مردم منافقان را می‌شناسد.

آیه ﴿يَحْلِفُونَ بِاللَّهِ مَا قَالُوا وَلَقَدْ قَالُوا كَلِمَةَ الْكُفْرِ وَكَفَرُوا بَعْدَ إِسْلَامِهِمْ وَهَمُّوا بِمَا لَمْ يَنَالُوا وَمَا نَقَمُوا إِلَّا أَنْ أَغْنَاهُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ مِنْ فَضْلِهِ فَإِنْ يَتُوبُوا يَكُ خَيْرًا لَهُمْ وَإِنْ يَتَوَلَّوْا يُعَذِّبْهُمُ اللَّهُ عَذَابًا أَلِيمًا فِي الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ وَمَا لَهُمْ فِي الْأَرْضِ مِنْ وَلِيٍّ وَلَا نَصِيرٍ﴾ درباره این رخداد نازل شده است. در گزارش منحصر به فردی، حذیفه از ابوموسی اشعری به منافق یاد کرده است. برپایه گزارش تاریخ نویسان، عمر هرگاه می‌خواست بر جنازه‌ای نماز گزارد، درباره نفاق یا عدم نفاق آن مرده، به حذیفه مراجعه می‌کرد و نظر او را جویا می‌شد و بر هر جنازه‌ای که حذیفه حضور نمی‌یافت، از نماز بر او خودداری می‌کرد. حذیفه را از کاتبان رسول خدا(ص) برشمرده‌اند. حذیفه می‌گوید: پیامبر(ص) از ما خواست نام مسلمانان را بنویسیم و ما اسامی ۱۵۰۰ نفر را برای آن حضرت نوشتیم؛ گویا این کار پس از عقد برادری بوده است. حذیفه چون آشنایی به کتابت داشت، کارشناس برآورد محصولات بود و طبق گزارش‌هایی، پیش‌ فروش یا پیش ‌خرید برآورد نخل را می‌نوشت. حذیفه را شاهد برخی پیمان‌های رسول خدا(ص) با قبایل و افراد یاد کرده‌اند؛ نیز از آن رو که مورد اعتماد پیامبر(ص) بود، مأموریت‌هایی بدو واگذار می‌شد. براساس گزارشی، قومی به نزاع برخاستند و شکایتشان را نزد رسول خدا(ص) بردند و آن حضرت حذیفه را فرستاد و او میان ایشان داوری کرد و چون بازگشت و چگونگی قضای خود را بازگو کرد، آن حضرت آن را تأیید کرد. حذیفه در حجه‌الوداع (سال دهم) حاضر و از کسانی بود که به دستور رسول خدا(ص) در غدیر خم به علی(ع) با خطاب «امیرالمؤمنین» سلام دادند.

روایتگری حذیفه

حذیفه راوی حدیث پیامبر(ص) بود. کسانی چون عمر، ابوعبیده، ابووائل و... از او روایت نقل کرده‌اند. بخاری از او ۸ حدیث و مسلم ۱۷ حدیث گزارش کرده‌اند. موضوع روایات او طهارت، وضو، مسح، معرفت خدا، نماز، زنا، قرائت قرآن، خروج دجال و حدیث دابة الارض است. دانشمندان شیعی نیز همچون اهل سنت حذیفه را ثقه دانسته‌اند. برخی احادیث نقل شده در منابع شیعی از جهت متن با اهل سنت مشترک‌اند.

حذیفه و روایات تفسیری

از حذیفه درباره تفسیر برخی آیات قرآن کریم، روایاتی گزارش شده است: ذیل آیه ﴿اقْتَرَبَتِ السَّاعَةُ وَانْشَقَّ الْقَمَرُ﴾ از او روایت شده است که همانا قیامت نزدیک است و ماه در زمان پیامبر(ص) دو نیم شده است. درباره آیه کلاله ﴿وَلَكُمْ نِصْفُ مَا تَرَكَ أَزْوَاجُكُمْ إِنْ لَمْ يَكُنْ لَهُنَّ وَلَدٌ فَإِنْ كَانَ لَهُنَّ وَلَدٌ فَلَكُمُ الرُّبُعُ مِمَّا تَرَكْنَ مِنْ بَعْدِ وَصِيَّةٍ يُوصِينَ بِهَا أَوْ دَيْنٍ وَلَهُنَّ الرُّبُعُ مِمَّا تَرَكْتُمْ إِنْ لَمْ يَكُنْ لَكُمْ وَلَدٌ فَإِنْ كَانَ لَكُمْ وَلَدٌ فَلَهُنَّ الثُّمُنُ مِمَّا تَرَكْتُمْ مِنْ بَعْدِ وَصِيَّةٍ تُوصُونَ بِهَا أَوْ دَيْنٍ وَإِنْ كَانَ رَجُلٌ يُورَثُ كَلَالَةً أَوِ امْرَأَةٌ وَلَهُ أَخٌ أَوْ أُخْتٌ فَلِكُلِّ وَاحِدٍ مِنْهُمَا السُّدُسُ فَإِنْ كَانُوا أَكْثَرَ مِنْ ذَلِكَ فَهُمْ شُرَكَاءُ فِي الثُّلُثِ مِنْ بَعْدِ وَصِيَّةٍ يُوصَى بِهَا أَوْ دَيْنٍ غَيْرَ مُضَارٍّ وَصِيَّةً مِنَ اللَّهِ وَاللَّهُ عَلِيمٌ حَلِيمٌ﴾ نیز از حذیفه پرسیده شد و او پاسخ داد که وی همراه پیامبر(ص) بود که این آیه نازل شد نیز درباره ﴿وَبَيْنَهُمَا حِجَابٌ وَعَلَى الْأَعْرَافِ رِجَالٌ يَعْرِفُونَ كُلًّا بِسِيمَاهُمْ وَنَادَوْا أَصْحَابَ الْجَنَّةِ أَنْ سَلَامٌ عَلَيْكُمْ لَمْ يَدْخُلُوهَا وَهُمْ يَطْمَعُونَ﴾ حذیفه از کسانی بود که آنان را افرادی دانست که حسنات و گناهانشان برابر است. ذیل آیه ﴿وَمَا مُحَمَّدٌ إِلَّا رَسُولٌ قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِهِ الرُّسُلُ أَفَإِنْ مَاتَ أَوْ قُتِلَ انْقَلَبْتُمْ عَلَى أَعْقَابِكُمْ وَمَنْ يَنْقَلِبْ عَلَى عَقِبَيْهِ فَلَنْ يَضُرَّ اللَّهَ شَيْئًا وَسَيَجْزِي اللَّهُ الشَّاكِرِينَ﴾ از زبان حذیفه آمده است که ﴿الشَّاكِرِينَ﴾ علی(ع) و ابودجانه هستند که در نبرد احد پایداری کردند. حاکم حسکانی ذیل آیات فراوانی از حذیفه یاد و از او در تأویل برخی آیات به امام علی(ع) و اهل‌بیت(ع) روایت نقل کرده است.

حذیفه در روزگار خلفا

از زندگی حذیفه در دوره خلافت ابوبکر از جمله جنگ‌های رده، اطلاعی در دست نیست.

با گسترش فتوحات در دوران عمر، که به سرازیر شدن عرب به درون فلات ایران انجامید، حذیفه به گونه‌ای بارز به ویژه در فتوحات شرق نقش داشت. در نبرد نهاوند (فتح الفتوح سال ۲۰ یا ۲۱) به دستور عمر وی جانشین نعمان بن مقرن، فرمانده سپاه مسلمانان بود و پس از شهادت نعمان، حذیفه پرچم را به دست گرفت و به فتح انجامید. برخی منابع، از کارگزاری حذیفه بر مداین از سوی عمر سخن گفته و به استقبال مردم از او اشاره کرده‌اند؛ ولی به تاریخ این مأموریت اشاره نکرده‌اند؛ گویا او پیش از سلمان امارت مداین را به عهده داشته است، زیرا عمر در نامه‌ای به سلمان از او خواسته بود کارهای حذیفه را بررسی و تفحص کند.

حذیفه در روزگار عثمان

برپایه سخن مشهور، حذیفه که از نزدیک در سرزمین‌های فتح شده‌ای همچون آذربایجان و مناطق مجاور آن، شاهد اختلاف مصاحف و قرائات قرآن کریم بود، نزد عثمان رفت و او را از پیامدهای چنین اختلافی در میان مسلمانان برحذر داشته و به تدوین قرآن واحد فراخواند، از این‌رو عثمان به تدبیر حذیفه، دستور داد همه مصاحف جز مصحف حفصه دختر عمر را سوزاند و از آن مصحف، چند نسخه آماده و هریک را به منطقه‌ای ارسال کردند. از برخی گزارش‌ها برمی‌آید که داستان مصاحف در سال ۳۰ رخ داده است؛ نیز گزارش شده است حذیفه در زمره کسانی بود که در کوفه بر ضد کارگزار عثمان (ولید بن عقبه) که مرتکب فسق شده بود، به عثمان نامه نوشتند که به عزل او از آن شهر انجامید؛ همچنین گفته شده که مطابق نقلی، حذیفه جزو ۷ نفری بود که هنگام گذر از ربذه ابوذر غفاری را که به تازگی رحلت کرده بود، پس از غسل و کفن به خاک سپردند.

حذیفه و علی(ع)

به گزارش مسعودی، حذیفه در سال ۳۶ هجری در کوفه بیمار بود و چون خبر قتل عثمان و بیعت مردم با علی(ع) را شنید، به مسجد رفت و روی منبر خدا را شکر کرد که هنوز زنده است و به پسرانش سعد و صفوان، سفارش کرد که از یاری آن حضرت دست بر ندارند و او را بهترین یار در میان رفتگان و بازماندگان از صحابه دانست و جنگ‌هایی خونین در زمان آن حضرت را پیش‌بینی کرد و امام علی(ع) را در آنها مدار حق شناساند. حذیفه پس از ۷ یا ۴۰ روز در مداین درگذشت. بلاذری و مسعودی از بیعت او با امام علی(ع) خبر داده‌اند. برپایه گزارشی، امیرمؤمنان(ع) در نامه‌اش به حذیفه او را بر کارگزاری مداین ابقا کرد؛ نیز نامه‌ای جداگانه به مردم مداین نوشت و ضمن معرفی حذیفه به مردم وی را ستود. ابن‌سعد نیز وفات او را چند ماه پس از قتل عثمان و در سال ۳۶ دانسته است. در مقابل، براساس گزارش‌های دیگری، حذیفه هنگام عزیمت امیرمؤمنان(ع) از مدینه به عراق، از مداین رسید و با سخنان خود به تشویق مردم برای همراهی با آن حضرت پرداخت؛ اما چون خود بیمار بود، پس از گذشت یک هفته دار دنیا را وداع گفت به گزارش ابن ابی‌الحدید، هنگامی که علی(ع) به ذوقار رسید، حذیفه به یاران خود گفت: خود را به امیرالمؤمنین و وصی سیدالمرسلین برسانید که حق در یاری دادن اوست. به گفته مشهور، حذیفه در مداین درگذشت و آورده‌اند که او ۴۰ روز پس از قتل عثمان و بیعت با امیرمؤمنان(ع) وفات یافت. خلیفه بن خیاط، وفات او را در کوفه دانسته است و از گزارش مسعودی نیز همین بر می‌آید، زیرا او به بیمار بودن حذیفه در اواخر عمرش در آن شهر اشاره کرده است. در گزارش بلاذری آمده است هنگامی که امام حسن(ع) و عمار برای بسیج مردم برای نبرد با اصحاب جمل وارد کوفه شدند، حذیفه در آن شهر بود و دست راستش را بر دست چپش زد و گفت: پس از علی(ع) با هیچ قرشی بیعت نمی‌کنم؛ گویا او منزلی نیز در کوفه داشت و این زمان برای انجام دادن کاری به این شهر آمده بود. براساس نقلی، او در حال احتضار می‌گفت: خدایا! تو را دوست دارم، پس دیدارت را بر من مبارک کن! حذیفه هنگام جان دادن می‌گریست و وقتی از علت آن پرسیدند، گفت: مرگ را دوست دارم؛ لیکن نمی‌دانم خدا از من خشنود است یا ناراضی. منابع درباره مدت عمر حذیفه سکوت کرده‌اند؛ همچنین به جهت روشن نشدن سال میلاد حذیفه نمی‌توان دقیق سن او را تعیین کرد.

شیخ طوسی و برخی دیگر از علمای شیعه حذیفه را کنار سلمان و ابوذر و مقداد از ارکان اربعه شیعه به شمار آورده‌اند.

حذیفه و اهل بیت

مناقب‌نویسان به هنگام بر شماری مناقب امام علی(ع) از زبان حذیفه، مناقبی را از رسول‌خدا(ص) برای آن حضرت ذکر کرده‌اند؛ از جمله به گزارش حذیفه، پیامبر(ص) علی(ع) را صدّیق اکبر و فاروق اکبر خواند؛ نیز آمده است که حذیفه در جواب ربیعة بن مالک سعدی که از زبان مردم بصره کسانی مانند او را به افراط در حق آن حضرت متهم می‌کنند، در خطاب به ربیعه اظهار داشت: درباره مردی جویا می‌شوی که اگر عمل همه صحابه پیامبر(ص) در یک کفه ترازو و عمل علی در کفه دیگر قرار گیرد، باز عمل او ترجیح دارد، چنان‌که عمل علی(ع) در روز خندق در قتل عمرو بن عبدود بر تمام اعمال امت محمد(ص) تا روز قیامت برتری دارد؛ نیز به گفته او رسول خدا(ص) فرمود: تارکان ولایت علی(ع) از دین من خارج هستند»، یا «علیٌّ خیر البشر» حدیث غدیر نیز از حذیفه نقل شده است، چنان که وی از راویان حدیث "صالح المؤمنین" است، که براساس آن پیامبر(ص) مراد از "صالحُ المُؤمِنین" در آیه ﴿وَكَمْ مِنْ قَرْيَةٍ أَهْلَكْنَاهَا فَجَاءَهَا بَأْسُنَا بَيَاتًا أَوْ هُمْ قَائِلُونَ﴾ را علی(ع) دانسته‌اند. روایات دیگری نیز از حذیفه در شأن و منزلت حضرت فاطمه(س) و اهل بیت(ع) نقل شده‌اند که تصریح پیامبر(ص) بر امامان دوازده‌گانه پس از خود از دیگر روایت‌های حذیفه است. شجاعت امام علی(ع) در خندق، برادری امام علی با پیامبر(ص)، رخداد غدیر، بهشتی بودن اهل بیت و دوستداران آنان، حسنین آقای جوانان بهشت‌اند، بهشتی بودن محب علی، روایت درباره امام مهدی از آن جمله‌اند که منابع فریقین بدان‌ها اشاره دارند.

فضایل حذیفه

براساس نقلی، پیامبر(ص) حذیفه را از "اصفیاء الرحمن" و داناترین به حلال و حرام معرفی کرد؛ نیز امام علی(ع) از ۷ نفر به نیکی یاد فرمود که یکی از ایشان حذیفه است و آنان در دفن حضرت فاطمه علیهاالسلام شرکت داشتند؛ نیز به فرموده آن حضرت، رسول خدا(ص) دو برابر دیگر انبیاء یعنی ۱۴ نفر رفیق و نجیب و وزیر دارد که یکی از آنها حذیفه است. به گفته برخی، از علی(ع) درباره حذیفه سؤال شد و آن حضرت فرمود: او منافق شناس است. از قول علی(ع) حذیفه را در زمره ۷ تنی دانسته‌اند که به سبب ایشان، عنایت‌های خدا بر مردم ارزانی می‌شوند و همان‌ها در نمازگزاردن بر پیکر فاطمه(س) و خاکسپاری او حضور داشته‌اند. درباره زهد حذیفه گزارش شده است که هنگام عزیمت به مداین بیش از خوراکش و علف مرکبش از مردم درخواست نکرد؛ ذیل آیه ﴿وَإِذَا قِيلَ لَهُمْ آمِنُوا كَمَا آمَنَ النَّاسُ قَالُوا أَنُؤْمِنُ كَمَا آمَنَ السُّفَهَاءُ أَلَا إِنَّهُمْ هُمُ السُّفَهَاءُ وَلَكِنْ لَا يَعْلَمُونَ﴾ از ابن‌عباس نقل شده است که ایمان آورندگان علی(ع)، حذیفه و تنی چند از صحابه خاص رسول خدا هستند.

نسل حذیفه

برپایه گزارشی، سلیمان بن صرد (رهبر توابین) به سعدفرزند حذیفه نامه نوشت و او را به خونخواهی امام حسین فراخواند و وی پاسخ مثبت داد و با همراهانش حرکت کرد؛ اما موفق به پیوستن نشد و بازگشت. مختار نیز سعد بن حذیفه را به حلوان فرستاد. پسر دیگر حذیفه، عمران را مصعب بن زبیر پس از قتل مختار اعدام کرد. ابوعبیدة بن حذیفه نیز که راوی حدیث بود، در سال ۸۲ درگذشت. ساعده بنت حذیفه و ام‌موسی و ام‌سلمه از دیگر فرزندان حذیفه هستند. نسل حذیفه تا سده سوم در مداین بر جای بودند.

پرسش‌های وابسته

جستارهای وابسته

منابع

• سامانی، سید محمود، مقاله «حذیفة بن یمان»، دائرة المعارف قرآن کریم ج۱۰

پانویس

 با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید: