فرهنگ عاشورا
این مدخل زیرشاخهٔ بحث نهضت عاشورا است. فرهنگ عاشورا از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: فرهنگ عاشورا در معارف و سیره حسینی - پرسش مرتبط نداردمقدمه
مقصود، مجموعۀ مفاهیم، سخنان، اهداف و انگیزه‌ها، شیوه‌های عمل، روحیات و اخلاقیّات والایی است که در نهضت کربلا گفته شده یا به آنها عمل شده یا در حوادث آن نهضت، تجسّم یافته است. این ارزش‌ها و باور‌ها هم در کلمات سید الشهدا(ع) و اصحاب و فرزند متجلّی است، هم در رفتارشان در جریان آن قیام. فرهنگ عاشورا را باید از کسانی آموخت که دست و دلشان و فکر و عملشان در کار عاشورا بوده است. پیش از آنکه دیگران و نسل‌های بعدی و تحلیل‌گران پس از واقعه بخواهند فرهنگ عاشورا را معرفی کنند، در حرف‌ها و هدف‌های خود نقش آفرینان حماسۀ کربلا، این فرهنگ، بوضوح مطرح شده است و بی واسطه آن را نشان می‌دهد. این فرهنگ را از خلال زیارتنامه‌ها، مقتلها، رجزها، خطبه‌ها و نیز بررسی حوادث و رخداد‌های عاشورا میتوان استخراج کرد و همین فرهنگ است که در هر جا و در میان هر قومی باشد، کربلا آفرین می‌گردد و انسان‌ها را مبارزانی با ستم و مدافعانی نسبت به حق تربیت می‌کند.
فرهنگ عاشورا همان زیر بنای عقیدتی و فکری است که در امام حسین(ع) و شهدای کربلا و اسرای اهل بیت(ع) بود و سبب پیدایش آن حماسه و ماندگاری آن قیام شد. مجموعۀ آن باور‌ها و ارزش‌ها و مفاهیم را میتوان در عنوان‌های زیر خلاصه کرد: مقابله با تحریف دین، مبارزه با ستم طاغوت‌ها و جور حکومت‌ها، عزّت و شرافت انسان، ترجیح مرگ سرخ بر زندگی ذلّت بار، پیروزی خون بر شمشیر و شهادت بر فاجعه، شهادت‌طلبی و آمادگی برای مرگ، احیاء فریضۀ امر به معروف و نهی از منکر و سنّت‌های اسلامی، فتوّت و جوانمردی حتّی در برخورد با دشمن، نفی سازش با جور یا رضایت به ستم، اصلاح‌طلبی در جامعه، عمل به تکلیف به خاطر رضای خدا، تکلیف‌گرایی چه به صورت فتح یا کشته شدن، جهاد و فداکاری همه جانبه، قربانی کردن خود در راه احیاء دین، آمیختن عرفان با حماسه و جهاد با گریه، قیام خالصانه برای خدا، نماز اوّل وقت، شجاعت و شهامت در برابر دشمن، صبر و مقاومت در راه هدف تا مرز جان، ایثار، وفا، پیروزی گروه اندک ولی حق بر انبوه گروه باطل، هواداری از امام حق و برائت و بیزاری از حکام جور، حفظ کرامت امّت اسلامی، لبّیک گویی به فریاد استغاثۀ مظلومان، فدا شدن انسان‌ها در راه ارزش‌ها و....
برای تک تک محور‌های یاد شده، میتوان از سخنان امام حسین(ع) و اصحابش، یا نحوۀ عمل و موضع‌گیری و جهاد و شهادتشان سند آورد و این فرهنگ‌نامه را مستندتر ساخت. این فرهنگ غنی و متعالی هم در حماسه سازان عاشورا بود، هم باید در پیروان امام حسین(ع) و مدّعیان هم‌خطّی با جریان عاشورا و تداوم آن راه باشد و عاشورائیان، هم هوادار حرکت‌های در راستای قیام کربلا باشند و هم بیزاری از ادامه دهندگان راه دشمنان سید الشهدا(ع) را نشان دهند، چرا که راضیان به آن جنایت‌ها نیز ملعونند. در زیارت عاشوراست: «لَعَنَ اللَّهُ أُمَّةً سَمِعَتْ بِذَلِكَ فَرَضِيَتْ بِهِ»ز فرهنگ عاشورا، خطّ "ولایت و برائت" است[۱].
درس‌های عاشورا
منابع
پانویس
- ↑ محدثی، جواد، فرهنگ عاشورا، ص ۳۷۲.