مکان ظهور امام مهدی کجاست؟ (پرسش)

مکان ظهور امام مهدی کجاست؟
موضوع اصلی	بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت
مدخل بالاتر	مهدویت / عصر ظهور امام مهدی / کلیات عصر ظهور / مکان ظهور امام مهدی
مدخل اصلی	محل ظهور امام مهدی

مکان ظهور امام مهدی(ع) کجاست؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.

عبارت‌های دیگری از این پرسش

• اولین مکانی که امام مهدی(ع) در آنجا ظهور می‌کند کجاست؟
• امام مهدی(ع) از کجا ظهور می‌کند؟
• امام مهدی در کدام نقطه از جهان ظهور می‌کنند؟

پاسخ نخست

عبدالله جوادی آملی

آیت‌‌الله عبدالله جوادی آملی، در کتاب «امام مهدی موجود موعود» در این‌باره گفته است:

«بر اساس روایات عترت طاهره (ع) شمس جمال مهدوی، از شهر مکه در کنار کعبه، و در حالی طلوع خواهد کرد که میان رکن و مقام ایستاده و جبرئیل مردم را به بیعت با او که همانا بیعت با خداست فرامی‌خواند و وی نیز با فریاد "أنا بقیةالله" صدای مبارکش را به گوش جهانیان می‌رساند: "فَإِذَا خَرَجَ أَسْنَدَ ظَهْرَهُ إِلَى اَلْكَعْبَةِ وَ اِجْتَمَعَ إِلَيْهِ ثَلَثُمِائَةِ وَ ثَلَثَةَ عَشَرَ رَجُلاً فَأَوَّلُ مَا يَنْطِقُ بِهِ هَذِهِ اَلْآيَةُ ﴿بَقِيَّةُ اللَّهِ خَيْرٌ لَّكُمْ إِن كُنتُم مُّؤْمِنِينَ﴾ ثُمَّ يَقُولُ: أَنَا بَقِيَّةُ اَللَّهِ وَ حُجَّتُهُ وَ خَلِيفَتُهُ عَلَيْكُمْ فَلاَ يُسَلِّمُ إِلَيْهِ مُسَلِّمٌ إِلاَّ قَالَ: اَلسَّلاَمُ عَلَيْكَ يَا بَقِيَّةَ اَللَّهِ فِي أَرْضِهِ"؛ « و نیز: "أَبُو جَعْفَرٍ عَلَيْهِ السَّلاَمُ كَأَنِّي بِالْقَائِمِ يَوْمَ عَاشُورَاءَ يَوْمَ اَلسَّبْتِ قَائِماً بَيْنَ اَلرُّكْنِ وَ اَلْمَقَامِ بَيْنَ يَدَيْهِ جَبْرَئِيلُ عَلَيْهِ السَّلاَمُ يُنَادِي اَلْبَيْعَةَ لِلَّهِ"؛ «گويا قائم (ع) را مى‌بينم كه در روز عاشورا كه روز شنبه خواهد بود،بين ركن و مقام ابراهيم ايستاده و جبرئيل در پيشاپيش ايشان ندا مى‌كند كه بيعت براى خداست » برخی روایاتِ معصومان، حجر اسود را تکیه‌گاه آن حضرت در گاه حضور معرفی کرده‌اند که با بیان سابق منافاتی نخواهد داشت: قال الصادق (ع): "...وَ إِلَى ذَلِكَ اَلْمَقَامِ يُسْنِدُ اَلْقَائِمُ ظَهْرَهُ"؛ «و حضرت قائم (ع) همان مكان تكيه مى‌دهد...»

از امام صادق (ع) نقل گردیده است که "حطیم" (فاصله میان حجراسود و درب کعبه) جایگاه نزول جبرئیل در نزد امام عصر (ع) در هنگام ظهور است و می‌افزاید که او اولین بیعت‌کننده با امام عصر (ع) خواهد بود: "إِذَا أَذِنَ اَللَّهُ عَزَّ اِسْمُهُ لِلْقَائِمِ فِي اَلْخُرُوجِ صَعِدَ اَلْمِنْبَرَ فَدَعَا اَلنَّاسَ إِلَى نَفْسِهِ وَ نَاشَدَهُمْ بِاللَّهِ وَ دَعَاهُمْ إِلَى حَقِّهِ وَ أَنْ يَسِيرَ فِيهِمْ بِسِيرَةِ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ يَعْمَلَ فِيهِمْ بِعَمَلِهِ فَيَبْعَثُ اَللَّهُ جَلَّ جَلاَلُهُ جَبْرَئِيلَ عَلَيْهِ السَّلاَمُ حَتَّى يَأْتِيَهُ فَيَنْزِلَ عَلَى اَلْحَطِيمِ يَقُولُ إِلَى أَيِّ شَيْءٍ تَدْعُو فَيُخْبِرُهُ اَلْقَائِمُ عَلَيْهِ السَّلاَمُ فَيَقُولُ جَبْرَئِيلُ أَنَا أَوَّلُ مَنْ يُبَايِعُكَ..."؛ «آنگاه که خداوند بحضرت قائم(ع) اجازۀ خروج دهد،آن جناب به منبر رود و مردم را به‌سوی خویش دعوت کند،و بخدا سوگندشان دهد، و به‌حق خویش آنان را بخواند، و با اینکه در میان آنان بروش رسول خدا رفتار کند،و بکردار آن جناب عمل کند،آنگاه خداوند جبرئیل را می‌فرستد که نزد او بیاید و او در حجر اسماعیل نزد آن حضرت بیاید و بگوید: بچه چیز مردم را می‌خوانی‌؟ حضرت قائم دعوت خود را باو خبر دهد، جبرئیل گوید: من نخستین کس هستم که با تو بیعت نمایم...»

مکه نه تنها محل ظهور بلکه آغازین قیامگاه اوست، زیرا آن حضرت پس از ظهور، حاکمی را بر مکه می‌گمارد و خود به انجام دادن رسالت جهانی‌اش اقدام خواهد کرد: "يُبَايَعُ اَلْقَائِمُ بِمَكَّةَ عَلَى كِتَابِ اَللَّهِ وَ سُنَّةِ رَسُولِهِ وَ يَسْتَعْمِلُ عَلَى مَكَّةَ ثُمَّ يَسِيرُ نَحْوَ اَلْمَدِينَةِ...". شاید سر ظهور آن حضرت از کنار کعبه این باشد که کعبه محور پایداری توده انسان‌ها برای امتثال دستور حق و پرهیز از باطل و ستیز با ظلم و جور است: ﴿جَعَلَ اللَّهُ الْكَعْبَةَ الْبَيْتَ الْحَرَامَ قِيَامًا لِّلنَّاسِ﴾؛ خدا کعبه، بیت الحرام را برای نگهبانی مردم قرار داد. ستون این قیام و مقاومتِ مردمی در برابر ظالمان فرومایه، قوام و حیات کعبه و ادامه امر آن است، چنان‌که امام صادق (ع) فرمود: تا زمانی که کعبه برپاست، دین نیز ماندگار است: "لاَ يَزَالُ اَلدِّينُ قَائِماً مَا قَامَتِ اَلْكَعْبَةُ "؛ تا آن زمان که کعبه قائم باشد دین قائم است.

بر این اساس، حیات کعبه، بقای دین است و مردم با حیات دین به زندگی‌ای عاقلانه زنده‌اند و چون کعبه کنار رود یا خراب شود، دین می‌میرد و مردم نیز با مرگ دین خواهند مرد. مبنای تمام این سخنان آیه شریفه ﴿جَعَلَ اللَّهُ الْكَعْبَةَ الْبَيْتَ الْحَرَامَ قِيَامًا لِّلنَّاسِ﴾ است و چه بسا راز آغاز انقلاب جهانی امام عصر (ع) از کنار کعبه همین معنا باشد، چرا که کعبه یعنی محور قیام و قوام جوامع انسانی و ظهور و انقلاب آن حضرت نیز قیامی الهی به گستردگی تمام جهان بشریت است که قوام انسانیت جوامع انسانی وابسته به اوست.

گفتنی است که آن حضرت از امداد ویژه الهی نیز برخوردار است، به گونه‌ای که خداوند کار او را یک شبه اصلاح می‌کند: " وَ هُوَ قَائِمُنَا يُصْلِحُ اَللَّهُ أَمْرَهُ فِي لَيْلَةٍ وَاحِدَةٍ"؛ «و او قائم ما اهل بيت است و خداوند مقدمات ظهور او را در يك شب فراهم خواهد كرد.» و زمین برای او درنوردیده می‌شود و هر مشکلی برایش آسان می‌گردد و اصحابش که ۳۱۳ نفرند از دورترین نقاط عالم به دور او گرد می‌آیند: "وَ هُوَ اَلَّذِي تُطْوَى لَهُ اَلْأَرْضُ وَ يُذَلُّ لَهُ كُلُّ صَعْبٍ يَجْتَمِعُ إِلَيْهِ مِنْ أَصْحَابِهِ عِدَّةُ أَهْلِ بَدْرٍ ثَلاَثُمِائَةٍ وَ ثَلاَثَةَ عَشَرَ رَجُلاً مِنْ أَقَاصِي اَلْأَرْضِ "؛ «و آن قائم است كه زمين منتظر قدوم مسرّت و ميمنت لزوم اوست و هر صعب جهان بر آن حضرت به‌غايت آسان گردد و هنگام خروج و ظهور آن سرور اصحاب او چون بعدد اهل بدر كه آن سيصد و سيزده نفرند رسد. البتّه آن امام الجنّ‌ و البشر ظاهر گردد و آن جماعت از أقاصى بلاد زمين در مكان كه آن حضرت بود حاضر گردند» و آن‌چنان که حضرت صادق (ع) فرموده‌اند، زمین برای او آنچنان مسطح می‌گردد که گویی تمام عالم در کف دست‌های مبارک اوست و وی از کوچک‌ترین حادثه در آن باخبر خواهد بود: " إِنَّهُ إِذَا تَنَاهَتِ اَلْأُمُورُ إِلَى صَاحِبِ هَذَا اَلْأَمْرِ رَفَعَ اَللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى كُلَّ مُنْخَفِضٍ مِنَ اَلْأَرْضِ وَ خَفَّضَ لَهُ كُلَّ مُرْتَفِعٍ مِنْهَا حَتَّى تَكُونَ اَلدُّنْيَا عِنْدَهُ بِمَنْزِلَةِ رَاحَتِهِ فَأَيُّكُمْ لَوْ كَانَتْ فِي رَاحَتِهِ شَعْرَةٌ لَمْ يُبْصِرْهَا"؛ چون کارها منتهی به صاحب الامر شود خدای تعالی پستی‌ها و بلندی‌های زمین را برابر کند و دنیا نزد او به منزلۀ کف دستش شود،کدام یک از شما اگر در کف دستش مویی باشد آن را نمی‌بیند؟».

پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه

۱. آیت الله حکیم؛

سید منذر حکیم آیت الله سید منذر حکیم در کتاب «پیشوایان هدایت» در این باره گفته است: «دسته‌ای از روایات آورده‌اند که ابتدای ظهور آن حضرت از مدینه منوره بوده و اعلان قیامش در مکه مکرمه و مسجد الحرام خواهد بود؛ آنجا که حرکت خود را آغاز نموده و با ایراد خطبه کوتاهی که دارای مضامین مهمی است مردم را به سوی خود فرامی خواند. متن این خطبه از حضرت امام محمد باقر (ع) در ضمن حدیثی طولانی که در رابطه با ظهور نواده بزرگوارش حضرت مهدی (ع) بیان شده، روایت شده است. ایشان در بخشی از این روایت فرموده‌اند: ... سپس به مقام ابراهیم می‌رسد و در نزد آن دو رکعت نماز می‌خواند، سپس مردم را در باره حق خود به خداوند سوگند داده، می‌گوید: ای مردم ما در برابر کسانی که بر ما ستم روا داشته و حق ما را از ما سلب نمودند از خداوند متعال طلب یاری می‌کنیم. هر کس با خدا درباره ما به محاجه بپردازد من از همه مردم به خداوند سزاوارتر هستم، و هر کس درباره آدم با ما به محاجه بپردازد من از همه مردم به آدم‌ سزاوارتر هستم، و هر کس با نوح درباره ما به محاجه بپردازد من از همه مردم به نوح سزاوارتر هستم، و هر کس با ابراهیم درباره ما به محاجه بپردازد من از همه مردم به ابراهیم سزاوارتر هستم، و هر کس با محمد درباره ما به محاجه بپردازد من از همه مردم به محمد سزاوارتر هستم، و هر کس با پیامبران درباره ما به محاجه بپردازد من از همه مردم به پیامبران سزاوارتر هستم، و هر کس با کتاب خدا با ما به محاجه بپردازد من از همه مردم به کتاب خدا سزاوارتر هستم، من امروز شهادت می‌دهم و همه مسلمانان نیز شهادت می‌دهند که ما مورد ستم واقع شده طرد گشته و بر ما تجاوز نموده از دیار و اموال و خاندان خود به قهر رانده شدیم، و حال، هر مسلمانی را در راه خدا به یاری می‌طلبیم‌. در روایت دیگری که نعیم بن حماد که از مشایخ بخاری است آن را با سلسله سند خود از حضرت امام باقر (ع) نقل کرده است نیز خطبه‌ای از آن حضرت نقل شده است که شاید دومین خطبه‌ای باشد که آن حضرت در همان مکان اما بعد از نماز عشا بیان می‌فرماید. نعیم از امام باقر (ع) نقل می‌کند که فرمود: ... پس چون نماز عشا را به جا می‌آورد با صدای بلند فریاد می‌کند: ای مردم من خدا را و جایگاه شما در نزد او را به یادتان می‌آورم، خداوند متعال بر شما حجتی قرار داده و پیامبران و کتاب‌های آسمانی را بر شما فرو فرستاده و شما را فرمان داده است که برای او شریکی قرار ندهید و همواره از او و پیامبرش پیروی نمایید، فرمان داده که آنچه قرآن زنده‌اش کرده زنده بدارید و آنچه قرآن نابودش ساخته نابود کنید، فرمان داده تا همواره یاری دهنده راه هدایت و حامل بار پرهیزگاری باشید که پایان و نابودی دنیا نزدیک شده و بانگ وداع برآورده است. من شما را به سوی خدا و رسول خدا، عمل به کتاب خدا، میراندن باطل و زنده کردن سنتش فرا می‌خوانم ...».

۲. حجت الاسلام و المسلمین رجالی تهرانی؛

علی رضا رجالی تهرانی حجت الاسلام و المسلمین علی رضا رجالی تهرانی، در کتاب «یکصد پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان» در این‌باره گفته است: «وقتی که اوضاع عمومی جهان مساعد شد و افکار مردم جهان برای پذیرش حکومت حق و عدالت آماده گشت، نوبت انقلاب مهدی موعود فرا می‌‏رسد، و خداوند به آن حضرت اذن و اجازه نهضت می‌‏دهد. در این زمان است که امام مهدی (ع) در مکه ظاهر می‌‏‏شود و انقلابی بزرگ، انقلاب جهانی خود را آغاز می‌‏‏کند. چنانکه مفضّل از حضرت صادق (ع) پرسید: ای آقای من، حضرت مهدی(ع) از کجا و چگونه ظهور می‌‏‏کند؟ حضرت فرمود: ای مفضّل! او به تنهایی ظهور می‌‏کند و به تنهایی کنار خانه کعبه می‌‏‏آید و به تنهایی شب را در آنجا می‌‏‏گذراند و امام باقر (ع) فرموده است: هنگامی که قائم (ع) از مکه خروج کند، منادی او ندا درمی‌‏دهد که: هلا، هیچ‏کس غذا و آشامیدنی برندارد، و او با خود سنگ موسی بن‏ عمران را به همراه می‌‏‏برد، که آن بار شتری است. پس در هیچ منزلی فرود نمی‌‏آید، مگر اینکه چشمه‏‌ها از آن جاری می‌‏گردد لذا از امور قطعی و مسلّم زمان ظهور حضرت مهدی (ع)، این است که آن جناب از مکه خروج می‌‏‏کند».

۳. حجت الاسلام و المسلمین فاضلیان؛

سید محمد جواد فاضلیان حجت الاسلام و المسلمین سید محمد جواد فاضلیان، در مقاله «قیام» در این‌باره گفته است: «درباره مکان ظهور، احادیث بسیاری به دست ما رسیده است. بر اساس این روایات، جایگاه ظهور حضرت، مکه و به طور خاص بین رکن و مقام است. پیامبر اکرم(ص) که فرمود: اگر از دنیا جز یک روز باقی نماند، در آن روز خداوند مردی از فرزندانم را بر می‌انگیزد که از نام و خلق من بهره می‌برد و مردم بین رکن و مقام با او بیعت می‌کنند.. ایشان هم چنین فرمودند: بعد از خروج سفیانی و کردار ناپسندی که مرتکب می‌شود، نداگری از آسمان ندا می‌دهد که: خداوند، زمان جباران و ستم کاران را به سر آورده. در این هنگام بهترین افرد امت محمد(ص) حضرت مهدی(ع) صاحب امر شماست؛ در مکه به وی بپیوندید.. امام باقر(ع) می‌فرماید: گویا قائم(ع) را دوشنبه‌ای که در روز عاشوراست، می‌بینم، در حالی که بین رکن و مقام ایستاده است و جبرئیل کنارش ندا می‌دهد: بیعت از آن خداست. پس زمین را از عدل و داد آکنده می‌سازد.. در حدیثی دیگر از امام صادق(ع) آمده است: " وَ مِنْ ذَلِكَ الْمَكَانِ يَهْبِطُ الطَّيْرُ عَلَى الْقَائِمِ(ع) فَأَوَّلُ مَنْ يُبَايِعُهُ ذَلِكَ الطَّائِرُ وَ هُوَ وَ اللَّهِ جَبْرَئِيلُ(ع) وَ إِلَى ذَلِكَ الْمَقَامِ يُسْنِدُ الْقَائِمُ ظَهْرَهُ وَ هُوَ الْحُجَّةُ وَ الدَّلِيلُ عَلَى الْقَائِمِ وَ هُوَ الشَّاهِدُ لِمَنْ وَافَاهُ فِي ذَلِكَ الْمَكَانِ ". بر اساس آنچه مفضل بنِ عمر از حضرت صادق(ع) روایت کرده، حضرت حجت(ع) پس از ظهور در مکه، مردم را با حکمت و اندرز نیک به راه حق فرا می‌خواند و آنها از وی اطاعت می‌کنند. سپس مردی از خاندانش را جانشین خویش می‌سازد و آن شهر را به قصد مدینه ترک می‌گوید. مفضل از امام پرسید: خانه حضرت مهدی (ع) کجا خواهد بود و مؤمنان در کجا گرد می‌آیند؟ حضرت فرمود: در کوفه استقرار می‌یابد؛ محل حکومتش مسجد جامع کوفه و بیت المال و محل تقسیم غنائمش مسجد سهله است. مفضّل گفت: آقا! حضرت مهدی(ع) پس از آن به کجا می‌رود؟ فرمود: به مدینه جدم رسول خدا؛ در مدینه مقامی بس عجیب خواهد داشت که سبب شادمانی مؤمنان و اندوه و رنج کافران می‌گردد».

۴. حجت الاسلام و المسلمین سلیمیان؛

خدامراد سلیمیان حجت الاسلام و المسلمین خدامراد سلیمیان، در کتاب «درسنامه مهدویت» در این‌باره گفته است: «در باره محل ظهور امام مهدی(ع) و گردآمدن یاران ویژه او و نیز پیمان مردم با وی، در روایات پرشماری بین رکن و مقام در مسجد الحرام دانسته شده است. این روایات در دسته‌های زیر قابل تقسیم است: ظهور از مکه؛ ظهور از مسجد الحرام؛ ظهور از بین رکن و مقام. مسجد الحرام از مهم‌ترین مساجد روی زمین است که محیط بر کعبه و قبله‌گاه مسلمانان است. بین مسلمین از جایگاه ویژه‌ای برخوردار بوده و در قداست و عظمت ویژه‌ای در تاریخ بعثت پیامبران الهی دارد. آغاز رسالت پیامبر اکرم (ص) از آنجا بوده و نیز همه مسلمانان به طرف آن نماز می‌گزارند؛ به همین در نگاه آنان دارای عظمت است؛ به‌ویژه آنکه محل آغاز ظهور حضرت مهدی(ع) است. اگرچه همه مکان‌های این مسجد دارای عظمت و اهمیت است، اما در برخی روایات تأکید شده محل آشکار شدن امام مهدی(ع) بین رکن و مقام است. پیامبر اکرم (ص) فرمود: "مهدی امتم میان ایشان (امامان(ع)) محمدی است که زمین را از عدل و داد آکنده سازد؛ همچنان که از ظلم و جور پر شده باشد. به خدا سوگند! من کسانی را که میان رکن و مقام با او بیعت می‌کنند، می‌شناسم و اسامی پدران و قبایلشان را نیز می‌دانم"؛ در برخی آثار اهل سنت نیز جایگاه بیعت حضرت مهدی (ع) با یارانش، دانسته شده است. در هر حال محل ظهور حضرت، میان رکن و مقام در مسجد الحرام است».

۵. حجت الاسلام و المسلمین صمدی؛

قنبر علی صمدی حجت الاسلام و المسلمین قنبر علی صمدی، در کتاب «آخرین منجی» در این‌باره گفته است: «براساس روایات، ظهور ابتدایی حضرت مهدی (ع) در مدینه منوره است؛ اما محل اعلام رسمی قیام آن حضرت، مکه معظمه خواهد بود. طبق این روایات، زمانی که اوضاع کلی جهان مساعد شود و افکار مردم دنیا برای پذیرش برنامه‌های اصلاحی امام عصر(ع) جهت تشکیل حکومت عدالت جهانی آماده گردد، خداوند متعال به حضرت مهدی (ع) اذن خروج می‌دهد. هم چنین بر اساس روایات، آغاز ظهور علنی امام مهدی (ع) مقارن با یک خروش آسمانی خواهد بود؛ یعنی ابتدا این خبر به وسیله منادی آسمانی اعلام می‌شود و آن گاه حضرت در حالی که پشت به کعبه داده است، با ایراد سخنرانی، رسماً دعوت به حق و ظهور خود را به گوش مردم دنیا می‌رساند. طبق این روایات، حضرت مهدی (ع) ابتدا در مدینه حضور دارد؛ اما پس از انتشار خبر حضور امام در مدینه و تهاجم سپاه سفیانی به آنجا برای دستگیری حضرت، ایشان مدینه را به قصد مکه ترک گفته، شامگاهان به صورت مخفیانه وارد شهر مکه می‌شود و سپس دعوت الهی خویش را از‌ ام القرای اسلام به جهانیان اعلام می‌کند. از این‌رو، می‌توان حضور نیمه علنی حضرت مهدی (ع) در مدینه را مقدمه ظهور و قیام علنی آن حضرت در مکه دانست. یعقوب بن سراج روایت کرده است: از امام صادق(ع) در مورد زمان و مکان قیام حضرت مهدی (ع) سؤال کردم. حضرت در پاسخ، بعد از ذکر چند علامت برای ظهور فرمود: صاحب این امر از مدینه به قصد مکه خارج می‌شود، در حالی که میراث پیامبر با اوست. عرض کردم: میراث پیامبر چیست؟ فرمود:شمشیر و زره، عمامه و برد، پرچم، عصا، اسب، وسائل جنگی و زین آن حضرت؛ در روایات به روشنی بیان نشده است که رژیم حاکم بر مدینه، در هنگام ظهور امام مهدی (ع) چه موضعی خواهد گرفت؛ فقط این مطلب آمده است که خبر ظهور امام مهدی (ع) به سرعت در منطقه پخش می‌شود و به سفیانی که در هنگامه ظهور بر منطقه وسیعی چون سوریه، اردن و فلسطین سلطه دارد می‌رسد و او مطلع می‌شود که حضرت مهدی (ع) در مدینه حضور دارد و آماده قیام است. به دنبال این خبر، سفیانی برای دستیابی به امام مهدی (ع) سپاهی را تجهیز می‌کند و به مدینه گسیل می‌دارد؛ اما آن حضرت، برای پرهیز از قیام زودرس، طبق فرمان خدا به شهر مکه می‌رود تا فرمان الهی فرارسد. سپاه سفیانی برای دستگیری آن حضرت وارد مدینه می‌شوند، اما آن حضرت را نمی‌یابند؛ لذا به دنبال حضرت به مکه روی می‌آورند که در بین راه، زمین آنان را می‌بلعد. از این‌رو، روایاتی که محل ظهور و قیام را بیان کرده‌اند، تعارض و تنافی نخواهند داشت؛ چراکه هرکدام، به مرحله خاصی از جریان ظهور اشاره دارند. برخی ناظر به مرحله آغازین ظهور، یعنی حضور حضرت در مدینه و انتشار اخبار ظهور امام(ع) از مدینه هستند و برخی که تصریح به ظهور حضرت از مکه دارند، بر دعوت و قیام علنی حضرت حجت(ع) از مکه مکرمه و اعلام آن به جهانیان دلالت دارند. بنابراین، مقدمات حرکت حضرت از مدینه آغاز می‌شود، اما دعوت و قیام علنی ایشان در شهر مکه، در کنار کعبه و بعد از پیوستن یاران خواهد بود؛ چنان که در بخش‌های بعدی به این روایات اشاره خواهد شد».

۶.حجت الاسلام و المسلمین کورانی؛

علی کورانی حجت الاسلام و المسلمین علی کورانی، در کتاب «عصر ظهور» در این‌باره گفته است: «از جمله آن روایات، حدیثی است که صراحت دارد، آغاز نهضت حضرت مهدی (ع) از ناحیه مشرق خواهد بود از امیر مؤمنان (ع) نقل شده است که فرمود: "آغاز ظهور او از مشرق است، زمانی‌که این أمر پیش آمد، سفیانی خروج می‌کند" و از طرفی آنچه که علماء بر آن اتفاق دارند و در روایات به نحو تواتر وارد شده این است که ظهور آن حضرت از مکه است، بنابراین باید مراد از گفته امیر مؤمنان (ع) که فرمود: "آغاز نهضت او از ناحیه مشرق است" یعنی آغاز و شروع نهضت وی از مشرق، یعنی ایران است. و همچنین دلالت دارد که آغاز نهضت آن حضرت، قبل از خروج سفیانی بوده و فاصله بین آغاز أمر او و خروج سفیانی، مدتی نه کوتاه و نه طولانی است. زیرا در روایت، نهضت حضرت بر خروج سفیانی، با "واو" عطف شده است نه "فاء" و "ثم" که دلالت بر فاصله داشته باشد، بلکه می‌توان گفت این روایت، اشاره به نوعی ارتباط سببی بین آغاز أمر زمینه‌سازی برای دولت حضرت مهدی (ع) از سرزمین ایران و بین خروج سفیانی دارد، توجه داشتید که جنبش سفیانی صرفا واکنشی است جهت رویاروئی با موج فزاینده نهضت اسلامی که زمینه‌ساز مقدمه قیام آن حضرت می‌باشد».

۷. حجت الاسلام و المسلمین رضوی؛

رسول رضوی حجت الاسلام و المسلمین دکتر رسول رضوی، در کتاب «امام مهدی» در این‌باره گفته است: «طبق روایات متواتر شیعه و سنی، قیام شکوه‌مند آن مصلح جهانی از سرزمین مکه و از مسجد الحرام، کنار کعبه معظمه، آغاز خواهد شد و تعداد سیصد و سیزده تن از اصحاب او که فرماندهان لشکری و کشوری آن حضرت هستند، در میان رکن و مقام، با آن حضرت بیعت می‌کنند. آن‌گاه، تعداد ده هزار نفر تکمیل می‌شود و وجود مقدس حضرت بقیة الله(ع) با سپاه ده هزار نفری، از مکه حرکت می‌کنند و به اصلاح جهان می‌پردازند. مفضل از حضرت صادق(ع) می‌پرسد: "ای آقای من! حضرت مهدی(ع) از کجا و چه‌گونه ظهور می‌کند؟". حضرت فرمودند: ای مفضل! او به تنهایی ظهور می‌کند و به تنهایی کنار کعبه می‌آید و به تنهایی شب را در آن جا می‌گذراند.". در روایت دیگری می‌فرماید: "چون مهدی به درآید، به مسجد الحرام رود. رو به کعبه و پشت به مقام ابراهیم بایستد. دو رکعت نماز گزارد. آن‌گاه فریاد برآورد: ای مردمان! منم یادگار امام و یادگار نوح و یادگار ابراهیم و یادگار اسماعیل. منم یادگار موسی و عیسی و محمد(ص) ... منم صاحب قرآن و زنده‌کننده سنت ...».

۸. آقای رضوانی (پژوهشگر حوزه علمیه قم)؛

علی اصغر رضوانی آقای علی اصغر رضوانی، در کتاب «موعودشناسی و پاسخ به شبهات» در این‌باره گفته است: «مطابق روایات شیعه و اهل سنت اولین مکانی که حضرت در آنجا ظهور می‌کند بین رکن و مقام است. سیوطی به سندش از رسول خدا(ع) نقل کرده که فرمود: مهدی از مدینه به سوی مکه خروج می‌کند، مردم از او می‌خواهند که از میانشان خروج کند آن گاه با او بین رکن و مقام بیعت می‌کنند در حالی که کراهت دارد... شیخ طوسی به سندش از امام باقر (ع) نقل کرده که فرمود: گویا قائم را در روز عاشورا، روز شنبه، ایستاده بین رکن و مقام مشاهده می‌کنم.... این اخبار به جهت کثرت و تظافر آنها قابل اثبات تاریخی است».

۹. آقای باقری‌زاده اشعری؛

محمد باقری‌زاده اشعری آقای محمد باقری‌زاده اشعری، در کتاب «از امام مهدی بیشتر بدانیم» در این‌باره گفته است: «احادیث فراوانی، مکه را جایگاه آغاز قیام مهدوی می‌دانند. بیشتر این احادیث، در کتاب‌های مشهور و معتبری مانند الکافی و الغیبة نعمانی نقل شده و افزون بر این، برخی از آنها دارای اسناد صحیح و معتبرند. این احادیث، مراحل آغازین قیام را به روشنی بر می‌شمرند و بیان می‌دارند که امام مهدی (ع) در حالی که میراثی از پیامبر اکرم (ص) شامل: پرچم، شمشیر، زره، کلاه‌خود، زین، عصا، عمامه، پیراهن و ردای ایشان را به همراه دارد، در کنار پرده کعبه و میان رکن حجر الاسود و مقام ابراهیم –که از شریف‌ترین و مقدس‌ترین مکان‌های روی زمین به شمار می‌آید-، از یاران و پیروان خویش بیعت می‌گیرد. ایشان با حضور در مکه و ایستادن در کنار کعبه و بالا بردن پرچم و شمشیر پیامبر (ص)، نشان می‌دهد که نهضت مهدوی، قیامی توحیدی و دنباله بعثت محمدی و اِحیاگر آن است. گفتنی است که در یک حدیث از پیامبر اکرم (ص)، محل خروج و قیام امام مهدی (ع) "تهامه" نقل شده که مؤید احادیث پیشین است؛ زیرا تهامه همانند حجاز، مشتمل بر مکه است. دو حدیث از پیامبر (ص) نیز به نقل از عبدالله بن عمرو و امام علی (ع)، محل خروج و قیام را جایی در یمن به نام کرعه (اکرعه) دانسته‌اند؛ ولی شاذ و غیر معتبرند. همچنین احادیثی که بر آغاز قیام مهدوی از مغرب و یا مغرب اقصی دلالت دارند، همگی بدون سند و یا مرسل‌اند و به احتمال قوی، جعلی و به انگیزه تأیید حکومت فاطمیان و یا تقویت مهدیان دروغینِ شمال آفریقا و غرب جهان اسلام ساخته شده‌اند».

۱۰. آقای تونه‌ای (پژوهشگر معارف مهدویت)؛
مجتبی تونه‌ای آقای مجتبی تونه‌ای، در کتاب «موعودنامه» در این‌باره گفته است: «در روایات متعددی آمده که مکه، محل ظهور حضرت مهدی (ع) می‌باشد».

۱۱. پژوهشگران مؤسسه آینده روشن؛

پژوهشگران مؤسسه آینده روشن پژوهشگران مؤسسه آینده روشن، در کتاب «مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها» در این‌باره گفته‌اند: «براساس روایات، محل ظهور حضرت و اعلام آن به جهانیان مکه معظمه است. در این خصوص روایات زیادی وارد شده که به یک نمونه اشاره می‌کنیم: امام باقر (ع) در این خصوص فرموده‌اند: چون امام مهدی (ع) قیام کند، به مسجد الحرام می‌رود و پشت به کعبه می‌ایستد و ۳۱۳ مرد نزد او حاضر می‌شوند و نخستین سخنی که به زبان جاری می‌کند این آیه است: بَقِیتُ اللَّهِ خَیرٌ لَکمْ إِنْ کنْتُمْ مُؤْمِنِینَ نیز بر پایه روایات دیگر، حضرت در مسجد الحرام ضمن اعلام ظهور، خود را به جهانیان معرفی و همگان را به پیروی از خود و پذیرش دین الهی دعوت می‌کند».

منبع‌شناسی جامع مهدویت

• کتاب‌شناسی مهدویت؛
• مقاله‌شناسی مهدویت؛
• پایان‌نامه‌شناسی مهدویت.