رشد روحیه محبت و عشق‌ورزی در معارف مهدویت

اصلی ترین مصداق عشق به خداوند

انسان تشنۀ محبت است و محبت حیات بخش دلهاست. هر انسانی خود را دوست دارد و می‌‌خواهد محبوب دیگران نیز باشد. تا فردی کسی را دوست نداشته باشد، چگونه می‌‌تواند او را تربیت کند و تا شخص سیراب از محبت نشود آنگونه که باید تحت تاثیر قرار نخواهد گرفت^[۱]. باید توجه داشت عشق به خداوند ‌به زندگی فرد معنا می‌دهد، معنای که سبب می‌‌شود زندگی انسان وسعت و ارزش پیدا کند و حدود این عشق و ارزش تا جائی پیش می‌‌رود که با‌ هیچ عشق و ارزش مادی و دنیایی‌ قابل معامله نیست^[۲]. از جمله مواردی که عشق به‌ خداوند در وجود انسان‌ها جلوه می‌‌کند طبق روایت پیامبر(ص) زمانی است که فرد محبت و ولایت امام عصر(ع) را بپذیرد^[۳].

اندیشه مهدویت جلوه عشق ورزی در بعد روان

رشد روحیۀ محبت و عشق‌ورزی، به عنوان یکی از آثار روان‌شناختی انتظار، به این معناست که ابعاد عاطفی مکتب انتظار، موجب شکل‌گیری و رشد یک شبکۀ سرشار از محبت و عشق‌ورزی میان ‌امام منتظَر‌ و ‌امت منتظِر‌ و عامل مهمی در رشد روانی و سلامت شخصیت جامعۀ منتظران شده است^[۴]. چنین رشدی را می‌‌توان در اندیشۀ مهدویت و مقولۀ انتظار به وضوح مشاهده کرد، چراکه حضرت مهدی(ع) پیام‌آور مهرورزی و دوستی است^[۵]؛ به طوری که امام رضا(ع) در وصف امام معصوم فرمودند: «امام، همدم است، رفیق است، پدراست، و همچنین بسیار مهربان است»^[۶].^[۷] و درجایی دیگر ایشان در خصوص حضرت مهدی(ع) فرمود: «حضرت مهدی(ع) برای پیروانش از پدران و مادرانشان مهربان‌تر است»^[۸]؛ همچنین امام باقر(ع) در این زمینه فرمودند: «آنگاه که قائم ما قیام کند، خداوند به واسطۀ امام دست لطف و مرحمت خود را بر سر بندگان می‌‌گذارد تا به عقول آنان وحدت بخشد و خردهایشان را کامل کند»^[۹].^[۱۰]

ابعاد عاطفی انتظار

دلیل این محبت بی حد و حصر امام عصر نسبت به منتظران به دلیل ابعاد عاطفی انتظار است، چراکه ابعاد عاطفی انتظار این حقیقت را می‌‌رساند که امام پیوند عمیقی از عطوفت، مؤدت و محبت نسبت به منتظران دارد. دلیل این محبت از آن جهت نیست که حضرت نیازمند به مسلمین است، بلکه چون او انسانی کامل است، باید مهر محبتش هم در غایتِ کمال باشد، به گونه ای که بدون هیچ نیازی، نگران سرنوشت مسلمین است چنان‌که در نقلی فرمودند: «از تردید گروهی از شما در دین‌باوری و شک و سرگردانی در (مسأله) ولایت و امامت آگاه شدم. این موضوع ما را نه به خاطر خودمان، بلکه به خاطر شما، غمگین و متأثّر کرد؛ چون خدا با ماست و ما نیازی به دیگری نداریم»^[۱۱].^[۱۲]
البته محبت و عشق ورزی امام عصر(ع) به پیروانشان، تنها منحصر در ایشان نیست، هرچند محبت و عشق ورزی امام عصر به دلیل مقولۀ عاطفی انتظار، خاص تر از سایر معصومین(ع) است، ولی در ذات تمامی معصومین(ع) محبت کردن و عشق ورزدیدن به پیروانشان نهادینه شده است، چنانکه در روایتی امیرالمؤمنین(ع) از پیامبر(ص) سوال کرد «آیا مهدی از ما اهل بیت است؟ ایشان پاسخ دادند: آری؛ مهدی از ماست. خداوند همان‌گونه که دین را با ما آغاز کرد، با او به پایان می‌‌رساند. مردم به دست ما از شرک رهایی یافتند و پس از پایان‌گرفتن فتنه‌های دشمنان، میان آنان الفت و صمیمیت ایجاد شد. وظیفۀ ما از آغاز برداشتن کینه‌ها و عداوت‌هاست؛ به‌گونه‌ای که همه برادر ایمانی شوند»^[۱۳].

دو طریق عشق ورزی به امام

باید توجه داشت در مسئلۀ انتظار همانطور که رشد روحیۀ محبت و عشق ورزی در زمان غیبت برای امام نسبت به پیروانش یک تکلیف عاطفی محسوب می‌‌شود، به همین نحو این رشد روحی از جانب منتظران نسبت به امامشان هم باید یک تکلیف باشد. بنابراین منتظران هم باید همین عشق ورزی را نسبت به اماماشان داشته باشند^[۱۴].
دو طریق برای اینکه منتظر، روحیۀ عشق ورزی در بعد روح و روان را نسبت به امامش تقویت کند عبارتند از:

از طریق لسان: یعنی منتظر به وسیلۀ الفاظ زبانی این نوع از عشق ورزی و ارادت را به امام نشان می‌‌دهد^[۱۵]. چنانکه دعای ندبه نمونۀ بارز محبت و عشق ورزی به امام عصر(ع) است در فرازی از این دعای مقدس آمده است «جانم فدای تو ای ناپیدایی که از ما بیرون نیست!... چقدر بر من جان کاه است که مردم را ببینم، اما تو دیده نشوی و هیچ‌گونه صدا و سخنی از تو نشنوم... ای کاش می‌‌دانستم در چه جایی منزل گرفته‌ای و چه سرزمین و مکانی تو را در بر گرفته است»^[۱۶].^[۱۷] و این عشق ورزی لسانی به قدری وسیع و اثر گذار است که منتظر عاشق در دعای عهد، اصرار دارد دیگران هم در این عشق ورزی با او شریک باشند؛ چنانکه در این دعا آمده است: «اللّٰهُمَّ بَلِّغْ مَوْلانَا الْإِمامَ الْهادِيَ الْمَهْدِيَّ الْقائِمَ بِأَمْرِكَ صَلَواتُ اللّٰهِ عَلَيْهِ وَعَلَىٰ آبائِهِ الطَّاهِرِينَ عَنْ جَمِيعِ الْمُؤْمِنِينَ وَالْمُؤْمِناتِ»^[۱۸].
عشق ورزی در حیطۀ عمل: رشد این مرحله از عشق ورزی و محبت، تکامل مرحلۀ اول است به طوری که اگر منتظر در مرحلۀ عمل، محبت خود را به امامش نشان ندهد، می‌‌توان مدعی شد در مرحلۀ لسان، صداقت واقعی را نداشته است، چراکه منتظر واقعی کسی است که راه و روش خود را مطابق آئین و روش امامش قرار می‌‌دهد و به دنبال میل و خواست او حرکت می‌‌کند امام علی(ع) در مذمت عده‌ای که خود را لسانی عاشق اهل‌بیت می‌دانند می‌فرماید: «نه قدم بر جای پای پیامبر(ص) می‌‌گذارند و نه از رفتار جانشین او پیروی می‌کنند»^[۱۹].^[۲۰]

آثار محبت و عشق ورزی از بعد روح و روان

آثار محبت و عشق ورزی از بعد روح و روان در مسئلۀ انتظار را می‌‌توان در این ابعاد جستجو کرد:

اشتیاق: اوج محبت و عشق ورزی در بعد روحی روانی که در حقیقت قله و راس انتظار به شمار می‌‌آید، اشتیاق است. منتظر کسی است که چون خاکِ تشنه در تب و تاب و اشتیاق آب حیات بسوزد^[۲۱].
تشدید محبت: دومین اثر محبت و عشق ورزی در بعد روح و روان، ایجاد محبت عمیق بین امام منتظَر‌ و ‌منتظِران است به طوری که هیچ فاصله ای به واسطۀ این محبت در این رابطه ایجاد نمی‌شود؛ امیرالمؤمنین(ع) فرمودند: «همانا، ما در شادمانی شما شاد و در اندوه شما اندوهگین می‌شویم‌»^[۲۲].^[۲۳] محبت و عشق ورزی در انسان منتظر زمانی به اوج خود خواهد رسید که برای تحقق ظهور منجی موعود تلاش می‌‌کند و به زمینه سازی ظهور آن حضرت کمک می‌‌کند^[۲۴].
جستجوی محبوب: اثر دیگر این عشق ورزی، جستجو برای پیدا کردن محبوب است. شخص منتظر همواره به دنبال محبوبش می‌گردد و با شور و شوق همه جا را در پیدا کردنش جست و جو می‌کند: «لَیتَ شِعرِی أَینَ استَقَرَّت بِکَ النَّوی بَل أی أرضٍ تُقِلُّکَ أَو ثَری أَبِرَضوی أَم غَیرِها أَم ذِی طُوی»^[۲۵].^[۲۶]
تشدید چشم انتظاری: محبت و عشق ورزی نسبت به امام باعث تشدید انتظار منتظر می‌‌شود: چنانکه در دعای ندبه آمده است: ‌«أینَ مُعِزُّ الْأوْلِیاءِ وَ مُذِلُّ الأعْداءِ، أینَ جامِعُ الْکَلِمَةِ عَلَی التَّقْوی، أینَ بابُ اللهِ الَّذِی مِنْهُ یؤْتی، أیْنَ وَجهُ اللهِ الَّذِی إِلَیهِ یَتَوَجَّهُ الأَولیاءُ»^[۲۷].^[۲۸]

تمام این آثار در سلامت روان منتظران بسیار تاثیر گذار است، به طوری که موجب پیش گیری اولیه و ممانعت از بیماری‌ها و ارتقای توانمندی‌ها در مقابله با استرس‌ها و اضطراب‌ها و تمامی بیماری‌های روحی و روانی منتظرین می‌‌شود^[۲۹].

نتیجه گیری

بنابراین رشد محبت و عشق ورزی در بعد روحی و روانی زمانی می‌‌تواند تاثیر گذار باشد که منتظر رابطۀ درستی با امام خویش برقرار کند^[۳۰].

پرسش مستقیم

رشد روحیه محبت و عشق‌ورزی به عنوان یکی از آثار روان‌شناختی انتظار در بعد رشد شخصیت روانی به چه معناست؟ (پرسش)

پرسش‌های وابسته

جستارهای وابسته

پیشگیری از بیماری روانی (سلامت روانی)

رشد شخصیت

منابع

پانویس

↑ ر.ک: موحدی، محسن، مکاتبه اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت.
↑ ر.ک: محمدی، ناصر و مفتاح، احمد رضا، نقش باور به مهدویت در معنابخشی زندگی فردی، ص۲۱۷-۲۱۹.
↑ ر.ک: محمدی، ناصر و مفتاح، احمد رضا، نقش باور به مهدویت در معنابخشی زندگی فردی، ص۲۱۷-۲۱۹.
↑ ر.ک: نظری شاری، عبدالله، مکاتبه اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت.
↑ ر.ک: سبحانی‌نیا، محمد، مهدویت و آرامش روان، ص۵۰، ۵۱.
↑ «الْأَنِیسُ الرَّفِیقُ وَ الْوَالِدُ الشَّفِیقُ وَ الْأَخُ الشَّقِیقُ...»؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۱، ص۲۰۰، ح۱.
↑ ر.ک: سادات پورسید آقایی، زهرا، بررسی تطبیقی شخصیت انسان منتظر با شخصیت سالم از دیدگاه روان‌شناسی کمال، ص ۱۲۱؛ نظری شاری، عبدالله، مکاتبه اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت.
↑ "أَشْفَقَ عَلَیْهِمْ مِنْ آبَائِهِمْ وَ أُمَّهَاتِهِمْ؛ بحارالانوار، ج۲۵، ص۱۱۶.
↑ «إِذَا قَامَ قَائِمُنَا وَضَعَ اَللَّهُ یَدَهُ عَلَی رُءُوسِ اَلْعِبَادِ فَجَمَعَ بِهَا عُقُولَهُمْ وَ کَمَلَتْ بِهِ أَحْلاَمُهُمْ»؛ بحارالانوار، ج۵۲، ص۳۲۸.
↑ ر.ک: سبحانی‌نیا، محمد، مهدویت و آرامش روان، ص۵۰، ۵۱.
↑ «إِنَّهُ أٌنهی إِلیَّ ارتِیَابُ جَمَاعَةِ مِنکُم فِی الدَّینِ وَ مَا دَخَلَهُم مِنَ الشَّکِّ وَ الحَیرَة فِی وُلَاةِ أٌمرَهِم فَغَمَّنَا ذَلِکُ لِّا لَنَا وَ سَأونَا فِیکُم لَا فَینَا لِأَنَّ اللَّهَ مَعَنَا فَلَا فَاقَةَ بِنَا إِلَی غَیرِه»؛ محمد باقر مجلسی، بحارالانوار، ج۵۳، ص۱۷۸.
↑ ر.ک: نظری شاری، عبدالله، مکاتبه اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت.
↑ ر.ک: سبحانی‌نیا، محمد، مهدویت و آرامش روان، ص۵۰، ۵۱.
↑ ر.ک: انصاری، رضا، پیش درآمدی بر آثار روان‌شناسی انتظار، ص؟؟
↑ ر.ک: سبحانی‌نیا، محمد، مهدویت و آرامش روان، ص۵۰، ۵۱.
↑ «بِنَفْسِی أَنْتَ مِنْ مُغَیَّبٍ لَمْ یَخْلُ مِنَّا... عَزِیزٌ عَلَیَّ أَنْ أَرَی الْخَلْقَ وَ لَا تُرَی وَ لَا أَسْمَعُ لَکَ حَسِیساً وَ لَا نَجْوَی... لَیْتَ شِعْرِی أَیْنَ اسْتَقَرَّتْ بِکَ النَّوی‏، بَلْ أَیُّ أَرْضٍ تُقِلُّکَ أَوْ ثَری‏، أَ بِرَضْوی‏ أَمْ غَیْرِها أَمْ ذِی طُوی»
↑ ر.ک: سادات پورسید آقایی، زهرا، بررسی تطبیقی شخصیت انسان منتظر با شخصیت سالم از دیدگاه روان‌شناسی کمال، ص ۱۲۱.
↑ ر.ک: سبحانی‌نیا، محمد، مهدویت و آرامش روان، ص۵۰، ۵۱.
↑ «لَا یَقْتَصُّونَ أَثَرَ نَبِیٍّ وَ لَا یَقْتَدُونَ بِعَمَلِ وَصِیٍّ...»؛ نهج‌البلاغه، خطبه ۸۸.
↑ ر.ک: انصاری، رضا، پیش درآمدی بر آثار روان‌شناسی انتظار، ص؟؟
↑ ر.ک: نظری شاری، عبدالله، مکاتبه اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت
↑ «إنّا لَنَفرَحُ لِفَرَحِکُم وَ نَحزُنُ لِحُزنِکُم»؛ بصائرالدرجات، ج ۱، ص ۲۶۰.
↑ ر.ک: نظری شاری، عبدالله، مکاتبه اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت
↑ ر.ک: موحدی، محسن، مکاتبه اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت.
↑ سیدبن طاووس، إقبال الأعمال،ص۲۹۸؛ شیخ عباس قمی، مفاتیح الجنان، دعای ندبه.
↑ ر.ک: نظری شاری، عبدالله، مکاتبه اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت
↑ سیدبن طاووس، إقبال الأعمال،ص۲۹۸؛ شیخ عباس قمی، مفاتیح الجنان، دعای ندبه.
↑ ر.ک: نظری شاری، عبدالله، مکاتبه اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت.
↑ ر.ک: نظری شاری، عبدالله، مکاتبه اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت.
↑ ر.ک: انصاری، رضا، پیش درآمدی بر آثار روان‌شناسی انتظار، ص؟؟

[1] ر.ک: موحدی، محسن، مکاتبه اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت.

[2] ر.ک: محمدی، ناصر و مفتاح، احمد رضا، نقش باور به مهدویت در معنابخشی زندگی فردی، ص۲۱۷-۲۱۹.

[3] ر.ک: محمدی، ناصر و مفتاح، احمد رضا، نقش باور به مهدویت در معنابخشی زندگی فردی، ص۲۱۷-۲۱۹.

[4] ر.ک: نظری شاری، عبدالله، مکاتبه اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت.

[5] ر.ک: سبحانی‌نیا، محمد، مهدویت و آرامش روان، ص۵۰، ۵۱.

[6] «الْأَنِیسُ الرَّفِیقُ وَ الْوَالِدُ الشَّفِیقُ وَ الْأَخُ الشَّقِیقُ...»؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۱، ص۲۰۰، ح۱.

[7] ر.ک: سادات پورسید آقایی، زهرا، بررسی تطبیقی شخصیت انسان منتظر با شخصیت سالم از دیدگاه روان‌شناسی کمال، ص ۱۲۱؛ نظری شاری، عبدالله، مکاتبه اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت.

[8] "أَشْفَقَ عَلَیْهِمْ مِنْ آبَائِهِمْ وَ أُمَّهَاتِهِمْ؛ بحارالانوار، ج۲۵، ص۱۱۶.

[9] «إِذَا قَامَ قَائِمُنَا وَضَعَ اَللَّهُ یَدَهُ عَلَی رُءُوسِ اَلْعِبَادِ فَجَمَعَ بِهَا عُقُولَهُمْ وَ کَمَلَتْ بِهِ أَحْلاَمُهُمْ»؛ بحارالانوار، ج۵۲، ص۳۲۸.

[10] ر.ک: سبحانی‌نیا، محمد، مهدویت و آرامش روان، ص۵۰، ۵۱.

[11] «إِنَّهُ أٌنهی إِلیَّ ارتِیَابُ جَمَاعَةِ مِنکُم فِی الدَّینِ وَ مَا دَخَلَهُم مِنَ الشَّکِّ وَ الحَیرَة فِی وُلَاةِ أٌمرَهِم فَغَمَّنَا ذَلِکُ لِّا لَنَا وَ سَأونَا فِیکُم لَا فَینَا لِأَنَّ اللَّهَ مَعَنَا فَلَا فَاقَةَ بِنَا إِلَی غَیرِه»؛ محمد باقر مجلسی، بحارالانوار، ج۵۳، ص۱۷۸.

[12] ر.ک: نظری شاری، عبدالله، مکاتبه اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت.

[13] ر.ک: سبحانی‌نیا، محمد، مهدویت و آرامش روان، ص۵۰، ۵۱.

[14] ر.ک: انصاری، رضا، پیش درآمدی بر آثار روان‌شناسی انتظار، ص؟؟

[15] ر.ک: سبحانی‌نیا، محمد، مهدویت و آرامش روان، ص۵۰، ۵۱.

[16] «بِنَفْسِی أَنْتَ مِنْ مُغَیَّبٍ لَمْ یَخْلُ مِنَّا... عَزِیزٌ عَلَیَّ أَنْ أَرَی الْخَلْقَ وَ لَا تُرَی وَ لَا أَسْمَعُ لَکَ حَسِیساً وَ لَا نَجْوَی... لَیْتَ شِعْرِی أَیْنَ اسْتَقَرَّتْ بِکَ النَّوی‏، بَلْ أَیُّ أَرْضٍ تُقِلُّکَ أَوْ ثَری‏، أَ بِرَضْوی‏ أَمْ غَیْرِها أَمْ ذِی طُوی»

[17] ر.ک: سادات پورسید آقایی، زهرا، بررسی تطبیقی شخصیت انسان منتظر با شخصیت سالم از دیدگاه روان‌شناسی کمال، ص ۱۲۱.

[18] ر.ک: سبحانی‌نیا، محمد، مهدویت و آرامش روان، ص۵۰، ۵۱.

[19] «لَا یَقْتَصُّونَ أَثَرَ نَبِیٍّ وَ لَا یَقْتَدُونَ بِعَمَلِ وَصِیٍّ...»؛ نهج‌البلاغه، خطبه ۸۸.

[20] ر.ک: انصاری، رضا، پیش درآمدی بر آثار روان‌شناسی انتظار، ص؟؟

[21] ر.ک: نظری شاری، عبدالله، مکاتبه اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت

[22] «إنّا لَنَفرَحُ لِفَرَحِکُم وَ نَحزُنُ لِحُزنِکُم»؛ بصائرالدرجات، ج ۱، ص ۲۶۰.

[23] ر.ک: نظری شاری، عبدالله، مکاتبه اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت

[24] ر.ک: موحدی، محسن، مکاتبه اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت.

[25] سیدبن طاووس، إقبال الأعمال،ص۲۹۸؛ شیخ عباس قمی، مفاتیح الجنان، دعای ندبه.

[26] ر.ک: نظری شاری، عبدالله، مکاتبه اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت

[27] سیدبن طاووس، إقبال الأعمال،ص۲۹۸؛ شیخ عباس قمی، مفاتیح الجنان، دعای ندبه.

[28] ر.ک: نظری شاری، عبدالله، مکاتبه اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت.

[29] ر.ک: نظری شاری، عبدالله، مکاتبه اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت.

[30] ر.ک: انصاری، رضا، پیش درآمدی بر آثار روان‌شناسی انتظار، ص؟؟

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

[۲۰]

[۲۱]

[۲۲]

[۲۳]

[۲۴]

[۲۵]

[۲۶]

[۲۷]

[۲۸]

[۲۹]

[۳۰]