آیا توقیعات به خط خود امام مهدی بوده است؟ (پرسش)
| آیا توقیعات به خط خود امام مهدی بوده است؟ | |
|---|---|
 | |
| موضوع اصلی | بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت |
| مدخل بالاتر | مهدویت / غیبت امام مهدی / عصر غیبت صغری / توقیعات امام مهدی |
| تعداد پاسخ | ۸ پاسخ |
آیا توقیعات به خط خود امام مهدی بوده است؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. در ذیل، پاسخ به این پرسش را بیابید. تلاش بر این است که پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه این پرسش، در یک پاسخ جامع اجمالی تدوین گردد. پرسش‌های وابسته به این سؤال در انتهای صفحه قرار دارند..
عبارت‌های دیگری از این پرسش
پاسخ نخست
آیت الله ابراهیم امینی، در کتاب «دادگستر جهان» در این‌باره گفته است:
«گفته شده که: خود آن حضرت کاتب توقیعات بوده است حتی خط مبارکش بین خواص اصحاب و علمای وقت معروف بوده آن را به خوبی می‌شناختند. این سخن شواهدی هم دارد. محمد بن عثمان عمری می‌گوید: از ناحیه مقدسه توقیعی صادر شد که خطش را خوب می‌شناختم[۱].
اسحاق بن یعقوب می‌گوید: بتوسط محمد بن عثمان مسائل مشکلی را به ناحیه مقدسه فرستادم و جوابش را به دستخط مبارک امام زمان دریافت داشتم[۲].
شیخ ابو عمر عامری می‌گوید: ابن ابی غانم قزوینی با جماعتی از شیعیان در موضوعی اختلاف و مشاجره نمودند و برای رفع نزاع نامهای به ناحیه مقدسه نوشته جریانرا به عرض رسانیدند. پس جواب نامه آنان به خط مبارک امام صادر گشت[۳].
صدوق می‌گفت: توقیعی که به خط امام زمان برای پدرم صادر شده بود، اکنون نزد من موجود است[۴]. افراد مذکور شهادت داده‌اند که نامه‌ها به خط مبارک امام بوده است ولی معلوم نیست از چه راهی خط آن حضرت را تشخیص می‌دادند، زیرا باوجود غیبت مشاهده امکان نداشت. علاوه بر این، اشخاصی هم خلاف این موضوع را اظهار داشته‌اند مثلا ابو نصر هبة الله روایت کرده که توقیعات صاحب الامر، به همان خطی که در زمان امام حسن (ع) صادر می‌شد، به وسیله عثمان بن سعید و محمد بن عثمان، برای شیعیان صادر می‌گشت[۵].
باز همین شخص می‌گوید: ابو جعفر عمری در سنه "۳۰۴" وفات نمود. قریب پنجاه سال وکیل امام زمان بود، مردم اموالشان را به سویش حمل می‌نمودند و توقیعات آن حضرت به همان خطی که در زمان امام حسن صادر می‌شد، به دست او برای شیعیان صادر می‌گشت[۶].
در جای دیگر می‌گوید: توقیعات صاحب الامر به دست محمد بن عثمان صادر می‌شد، به همان خطی که در زمان پدرش عثمان بن سعید صادر می‌گشت[۷].
عبد الله بن جعفر حمیری می‌گوید: وقتی عثمان بن سعید وفات نمود توقیعات صاحب الامر، با همان خطی که قبلا با ما مکاتبه می‌شد صادر می‌گشت[۸].
از این روایات استفاده می‌شود: توقیعاتی که توسط عثمان بن سعید و بعد از آن، توسط محمد بن عثمان به مردم می‌رسیده، از حیث خط عینا مانند توقیعاتی بوده است که در زمان امام حسن عسکری (ع) صادر می‌شده است. از اینجا معلوم می‌شود که توقیعات به خط امام نبوده بلکه می‌شود گفت: امام حسن (ع) نویسنده مخصوصی داشته که تا زمان عثمان بن سعید و محمد بن عثمان زنده و متصدی کتابت توقیعات بوده است و ممکن است گفته شود که: بعض توقیعات را خود امام مرقوم می‌فرموده و بعضی را دیگران. لکن نکته قابل تذکر اینکه: از مطالعه حالات علما و شیعیان زمان غیبت صغری و متن توقیعات استفاده می‌شود که: مندرجات آن نامه‌ها مورد اعتماد و وثوق شیعیان بوده، آنها را از ناحیه مقدسه می‌دانستند و مورد قبولشان واقع می‌شده است.
در مورد اختلافات مکاتبه می‌کردند و پس از صدور جواب تسلیم می‌گشتند. حتی گاهی که در صحت صدور بعض توقیعات شک می‌کردند باز هم حل اختلاف را به عهده مکاتبه می‌گذاشتند[۹].
علی بن حسین بن بابویه با ناحیه مقدسه مکاتبه نمود و تقاضای فرزند کرد و جوابش را دریافت نمود[۱۰]. یکی از علمائی که زمان غیبت صغری و عصر نواب را درک نموده، محمد بن ابراهیم بن جعفر نعمانی است. وی در کتاب "غیبت" خویش، سفارت و نیابت نواب را تأیید نموده بعد از نقل احادیث غیبت، می‌نویسد: در زمان غیبت صغری افراد معین و معروفی بین امام (ع) و بین مردم واسطه بودند، به توسط آنان مریضهایی شفا یافتند، پاسخ مشکلات شیعیان صادر می‌گشت، ولی روزگار غیبت صغری، اکنون پایان یافته و دوران غیبت کبری فرارسیده است[۱۱].
معلوم می‌شود توقیعات، قرائن و شواهد صدقی همراه داشته که مورد قبول شیعیان و علمای وقت واقع می‌شده است.
شیخ حر عاملی می‌نویسد: ابن ابی غانم قزوینی با شیعیان مشاجره می‌کرد و می‌گفت: امام حسن عسکری (ع) فرزندی نداشته است. شیعیان نامهای به ناحیه مقدسه نوشتند و مرسومشان چنین بود که نامه‌ها را با قلم بدون مرکب بر کاغذ سفید می‌نوشتند تا علامت و معجزه‌ای باشد. پس جوابشان از ناحیه مقدسه صادر گشت[۱۲]»[۱۳].
پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه
| ۱. حجت الاسلام و المسلمین موسوی‌نسب؛ |
|---|
| ۲. حجت الاسلام و المسلمین طاهری؛ |
|---|
| ۳. حجت الاسلام و المسلمین لطیفی؛ |
|---|
| ۴. حجت الاسلام و المسلمین سلیمیان؛ |
|---|
| ۵. حجت الاسلام و المسلمین رجالی تهرانی؛ |
|---|
| ۶. آقای رضوانی [پژوهشگر حوزه علمیه قم)؛ |
|---|
| ۷. آقای تونه‌ای (پژوهشگر معارف مهدویت)؛ |
|---|
پرسش‌های وابسته
- توقیع به چه معناست؟ (پرسش)
- توقیع ابتدایی به چه معناست؟ (پرسش)
- نقش سفیر در توقیعات چه بوده است؟ (پرسش)
- در چه مدت زمانی توقیع از طرف امام مهدی صادر می‌شده است؟ (پرسش)
- آیا توقیعات به خط خود امام مهدی بوده است؟ (پرسش)
- چه مقدار توقیع از ناحیه مقدسه صادر شده است؟ (پرسش)
- سند دو توقیع صادر شده از امام مهدی بر شیخ مفید چگونه قابل اثبات است؟ (پرسش)
- آیا زیارتنامههای منسوب به امام مهدی از طریق توقیع به دست ما رسیده است؟ (پرسش)
- در نامه امام مهدی به شیخ مفید به چه مطالبی اشاره شده است؟ (پرسش)
- دو توقیع امام مهدی به شیخ مفید در چه زمانی صادر شد؟ (پرسش)
- متن دو توقیع امام مهدی به شیخ مفید چیست؟ (پرسش)
- توقیع امام مهدی در پاسخ اسحاق بن یعقوب چه بود؟ (پرسش)
- توقیعات امام مهدی چگونه صادر شده است؟ (پرسش)
- معروف‌ترین توقیع امام مهدی کدام است؟ (پرسش)
پانویس
- ↑ بحار الانوار، ج ۵۱، ص ۳۳.
- ↑ بحار الانوار، ج ۵۱، ص ۳۴۹، و اثبات الهداة، ج ۷، ص ۴۶۰.
- ↑ بحار الانوار، ج ۵۳، ص ۱۷۸.
- ↑ انوار نعمانیه چاپ تبریز، ج ۲، ص ۲۴.
- ↑ بحار الانوار، ج ۵۱، ص ۳۴۶.
- ↑ بحار الانوار، ج ۵۱، ص ۳۵۲.
- ↑ بحار الانوار، ج ۵۱، ص ۳۵۰.
- ↑ بحار الانوار، ج ۵۱، ص ۳۴۹.
- ↑ بحار الانوار، ج ۵۳، ص ۱۵۰.
- ↑ بحار الانوار، ج ۵۱، ص ۳۰۶.
- ↑ کتاب غیبت نعمانی، ص ۹۱.
- ↑ اثبات الهداة، ج ۷، ص ۳۶۰.
- ↑ امینی، ابراهیم، دادگستر جهان، ص ۱۳۳.
- ↑ بحار الانوار، ج ۵۱، ص ۳۴۹.
- ↑ همان، ص ۳۳.
- ↑ انوار النعمانیه، ج ۳، ص ۲۴.
- ↑ بحار الانوار، ج ۵۳، ص ۱۷۸.
- ↑ بحار الانوار، ج ۵۳، ص ۱۷۸.
- ↑ دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ص۳۶۶، ۳۶۷.
- ↑ بحارالانوار، ج ۵۱، ص ۳۴۹.
- ↑ بحارالانوار، ج ۵۳، ص ۱۷۸.
- ↑ بحارالانوار، ج ۵۱، ص ۳۳.
- ↑ انوار نعمانیه، ج ۳، ص ۲۴.
- ↑ بحارالانوار، ج ۵۳، ص ۱۵۰.
- ↑ بحارالانوار، ج ۵۱، ص ۳۰۶.
- ↑ غیبت نعمانی، ص ۹۱.
- ↑ بحارالانوار، ج ۵۱، ص ۳۴۶.
- ↑ بحارالانوار، ج ۵۱، ص ۳۵۲.
- ↑ بحارالانوار، ج ۵۱، ص ۳۵۰.
- ↑ بحارالانوار، ج ۵۱، ص ۳۴۹.
- ↑ دادگستر جهان، ص ۱۳۴.
- ↑ طاهری، حبیب‌الله، سیمای آفتاب، ص ۲۴۳-۲۴۵.
- ↑ به‌عنوان نمونه ر.ک: شیخ صدوق، کمال‌الدین، ص ۴۸۲، باب‌الخامس و الاربعون، ذکرالتوقیعات؛ شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۲۸۵.
- ↑ "حَدَّثَنَا أَبُو مُحَمَّدٍ الْحَسَنُ بْنُ أَحْمَدَ الْمُكَتِّبُ قَالَ: كُنْتُ بِمَدِينَةِ السَّلَامِ فِي السَّنَةِ الَّتِي تُوُفِّيَ فِيهَا الشَّيْخُ عَلِيُّ بْنُ مُحَمَّدٍ السَّمُرِيُّ قَدَّسَ اللَّهُ رُوحَهُ فَحَضَرْتُهُ قَبْلَ وَفَاتِهِ بِأَيَّامٍ فَأَخْرَجَ إِلَى النَّاسِ تَوْقِيعاً نُسْخَتُهُ- بسم الله الرحمن الرحيم- يَا عَلِيَّ بْنَ مُحَمَّدٍ السَّمُرِيَّ... قَالَ فَنَسَخْنَا هَذَا التَّوْقِيعَ وَ خَرَجْنَا مِنْ عِنْدِهِ..." (کمال‌الدین، شیخ طوسی، ص ۲۹۴، باب ۴۵، ح۴۵؛ شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۳۹۵، ح۳۶۵).
- ↑ جزایری، الانوار النعمانیه، ۲۴،۲.
- ↑ "حَدَّثَنِي أَبُو عَلِيٍّ الْمَتِّيلِيُّ قَالَ: جَاءَنِي أَبُو جَعْفَرٍ فَمَضَى بِي إِلَى الْعَبَّاسِيَّةِ وَ أَدْخَلَنِي خَرِبَةً وَ أَخْرَجَ كِتَاباً فَقَرَأَهُ عَلَيَّ فَإِذَا فِيهِ شَرْحُ جَمِيعِ مَا حَدَثَ عَلَى الدَّارِ وَ فِيهِ أَنَّ فُلَانَةَ يَعْنِي أُمَّ عَبْدِ اللَّهِ تُؤْخَذُ بِشَعْرِهَا وَ تُخْرَجُ مِنَ الدَّارِ وَ يُحْدَرُ بِهَا إِلَى بَغْدَادَ فَتَقْعُدُ بَيْنَ يَدَيِ السُّلْطَانِ وَ أَشْيَاءَ مِمَّا يَحْدُثُ ثُمَّ قَالَ لِي احْفَظْ ثُمَّ مَزَّقَ الْكِتَابَ وَ ذَلِكَ مِنْ قَبْلِ أَنْ يَحْدُثَ مَا حَدَثَ بِمُدَّةٍ" (شیخ صدوق، کمال‌الدین، ص ۴۹۸، باب ۴۵، ذکر التوقیعات الوارده عن القایم، ح۲۰.
- ↑ طوسی، اختیار معرفة‌الرجال، ص ۸۰۰، ح۹۹۱؛ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۳۵۱، ح۳۰۹.
- ↑ عثمان بن سعید می‌گوید: "فَوَرَدَ التَّوْقِيعُ بِخَطِّ مَوْلَانَا صَاحِبِ الزَّمَانِ"، شیخ صدوق، کمال‌الدین، ص ۴۸۳، باب ۴۵، ح۴.
- ↑ شیخ صدوق، کمال‌الدین، ص ۴۷۵، ح۲۵.
- ↑ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۳۵۶، ح۳۱۸.
- ↑ صدر، تاریخ الغیبة‌الصغری، ص ۳۶۹ و ص ۴۳۰، ۴۳۳.
- ↑ جاسم حسین، تاریخ سیاسی غیبت امام دوازدهم، ص ۲۱۷.
- ↑ امانی، دومین سفیر آفتاب، ص ۷۳.
- ↑ صدر، تاریخ الغیبة‌الصغری، ص ۴۳۱، ۴۳۰.
- ↑ صدر، تاریخ الغیبة‌الصغری، ص ۴۳۲؛ برخی معتقدند تنها و تنها به‌دست حضرت حجت در طول غیبت صادر می‌شده است، مالکی، الغیبة‌الصغری، ص ۳۰.
- ↑ جباری، سازمان وکالت، ص ۳۱۲.
- ↑ طبرسی، الاحتجاج، ۲ ، ص ۶۰۳ رقم ۳۶۰ ذکر توقیع آخر...
- ↑ طبرسی، الاحتجاج، ۵۴۲،۲ رقم ۳۴۴.
- ↑ عثمان‌بن‌سعید، سفیر آفتاب، پورامینی، ص ۶۵؛ موعود شماره ۲۹، ۳۰ اسفند ۱۳۸۰، ص ۷۰، محمدمهدی رکنی.
- ↑ لطیفی ، رحیم، پرسمان نیابت، ص۲۱۰-۲۱۶.
- ↑ ر. ک: ابن منظور، لسان العرب، ج ۸، ص ۴۰۶.
- ↑ فخر الدین طریحی، مجمع البحرین، ج ۴، ص ۴۰۸.
- ↑ شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۳۱۵، ح ۲۶۴.
- ↑ شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۳۱۵، ح ۳۱.
- ↑ " فَوَرَدَ جَوَابُ كِتَابِهِمْ بِخَطِّهِ عَلَيْهِ وَ عَلَى آبَائِهِ السَّلَامُ "؛ شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۲۸۵.
- ↑ "محمد بن عثمان العمري قدس اللَّه روحه يقول خرج توقيع بخطه نعرفه"؛ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج۲، ص ۱۶۰، ح ۳.
- ↑ احمد بن علی طبرسی، احتجاج، ص ۴۹۷.
- ↑ ر. ک: آیت اللّه خویی، معجم رجال الحدیث، ج ۱۸، ص ۲۲۰.
- ↑ ر. ک: سید محمّد صدر، تاریخ الغیبة الکبری، ص ۱۴۷.
- ↑ ر. ک: محمّد خادمی شیرازی، مجموعه فرمایشات حضرت بقیه اللّه (ع)، ص ۱۷۰.
- ↑ ابراهیم امینی، دادگستر جهان، ص ۱۲۳- ۱۲۴.
- ↑ سلیمیان، خدامراد، پرسمان مهدویت، ص ۱۰۹ - ۱۱۳.
- ↑ شیخ کلینی، کافی، ج ۱، ص ۲۸۵.
- ↑ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج۲، ص ۱۶۰، ح ۳.
- ↑ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج۲، ص ۱۶۰، ح ۴.
- ↑ طبرسی، احمد بن علی، الاحتجاج، ص ۴۹۷.
- ↑ ر.ک: گروهی از نویسندگان، چشم به راه مهدی (ع)، ص ۹۸.
- ↑ ر.ک: مقاله: سفارت و نیابت خاصه، نجم الدین طبسی، فصلنامه انتظار، ش ۱۸، ص ۱۵۲.
- ↑ یادآوری این مطلب ضروری است که اثبات نامه حضرت برای شیخ مفید، فضل بزرگی برای شیخ محسوب می‌شود؛ اما نفی آن، هرگز چیزی از مقام رفیع و بلند آن شخصیت بزرگ اسلامی نمی‌کاهد. چه این که دانشمندان بسیار بزرگی از میان علمای شیعه هستند که هرگز رسیدن نامه از سوی حضرت مهدی (ع) برای آنها ادعا نشده است.
- ↑ ر.ک: خادمی شیرازی، محمد، مجموعه فرمایشات حضرت بقیه الله (ع)، ص ۱۷۰.
- ↑ سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، ص ۹۶ - ۱۰۰.
- ↑ توقیع در لغت به معنی امضا کردن و مهر کردن و یا حاشیهنویسی نامه و کتاب است
- ↑ بحار الانوار، علّامه مجلسی، ج ۵۱، ص ۳۳
- ↑ اثبات الهداة، شیخ حرّ عاملی، ج ۷، ص ۴۶۰
- ↑ دادگستر جهان، ابراهیم امینی، ص ۱۳۳
- ↑ بحار الانوار، علّامه مجلسی، ج ۵۱، ص ۳۵۰
- ↑ احتجاج طبرسی، ج ۲، ص ۴۹۷.
- ↑ یکصد پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ص ۱۰۰-۱۰۲.
- ↑ بحارالأنوار، ج ۵۱، ص ۳۴۹
- ↑ انوار النعمانیه، ج ۳، ص ۲۴
- ↑ بحارالأنوار، ج ۵۳، ص ۱۷۸
- ↑ بحارالأنوار، ج ۵۱، ص ۳۴۶
- ↑ رضوانی، علی اصغر، موعودشناسی و پاسخ به شبهات، ص ۳۶۵.
- ↑ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۲۳۳.