آیا عدم اعتقاد به علم غیب امام آسیبی به ایمان وارد می‌کند؟ (پرسش)

آیا عدم اعتقاد به علم غیب امام آسیبی به ایمان وارد می‌کند؟
موضوع اصلی	بانک جامع پرسش و پاسخ علم غیب
مدخل اصلی	علم غیب

آیا عدم اعتقاد به علم غیب امام (ع) آسیبی به ایمان وارد می‌کند؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث علم غیب معصوم است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی علم غیب مراجعه شود.

عبارت‌های دیگری از این پرسش

• اگر کسی اعتقادش این باشد که امام (ع) به آنچه در آینده در رابطه با خود یا دیگران اتفاق می‌افتد آگاهی ندارد، آیا ضرری به اعتقادش دارد؟

پاسخ جامع اجمالی

معناشناسی

غیب و علم غیب

معنای لغوی

«غیب» در لغت به امری که از حس (باطنی و ظاهری) پوشیده باشد، اطلاق شده است، خواه آن چیز هم اکنون تحقق یافته باشد یا بعد از این تحقق پیدا کند؛ ‌این واژه در مقابلِ شهود (شهادت) است به‌ معنای چیزی که با حواس قابل درک باشد. بنابراین معنای لغوی، اگر در کاربری عرفی عام - و نه اصطلاحی - «علم غیب» گفته شود، یعنی: «علم به هر چیزی که غایب از حواس بشری باشد»؛ چه علومی که قرآن و حدیث و کتب مفسران و متکلمان آن را «علم غیب» نامیده است و چه علومی که قرآن و حدیث و این کتب آن را «علم به غیب» نمی نامند.

معنای اصطلاحی

غیب در دایره‌ای خارج از عرف عام اهل لغت، اصطلاحی است که هم در قرآن کریم و حدیث معصومان از آن یاد شده و هم در آثار تفسیری و اعتقادی:

1. اصطلاح قرآن و حدیث: واژه «غیب» در کاربری‌های آیات قرآن کریم و روایات، دو استعمال دارد؛ یکی: همان استعمال لغوی (امور پنهان از حواس) و دیگری: معنایی خاص‌تر از معنای لغوی است که تنها شامل اموری می‌‌شود که خدای متعال آگاهی از آنها را تنها به خود اختصاص داده و احدی از مخلوقاتش اعم از انبیاء، ملائکه و غیر ایشان را نیز از آن مطلع نکرده است که اصطلاحاً به آنها، «امور مستأثر» می‌‌گویند. اما واژه «علم غیب» در استعمالات قرآنی برای علم به هر غیبی اطلاق نشده است؛ بلکه به یکی از دو معنای ذیل آمده؛ کاربری اول: به علم ذاتی و استقلالی به امور غیبی؛ یعنی: علمی که از کسی گرفته نشده (علم غیر مستفاد)، و کاربری دوم: به خصوص علوم مختص به خدای تبارک و تعالی که در تعبیر روایات، علم مستأثر نامیده شدند. در این اصطلاح، علم به غیب فقط به علوم اختصاصی خداوند متعال (علم مکنون و مستأثر) که ذاتی بوده و اکتسابی نیستند اطلاق می‌شود و به علم دیگران اگرچه به تعلیم الهی یا اعطای او باشد غیب گفته نمی‌شود.
2. اصطلاح مفسران و متکلمان: واژه «غیب» در آثار تفسیری و اعتقادی نیز به دو گونه استعمال شده است؛ یکی: همان استعمال لغوی (امور پنهان از حواس). این معنا هم شامل غیب مطلق و غیب نسبی می‌‌شود و هم شامل غیب به معنای «امور مستأثر» و امور غیر آن. و دیگری: معنای خاص که تنها به اموری اشاره دارد که دانستن آنها فقط در اختیار خدای تبارک و تعالی است (امور مستأثر). اما واژه «علم غیب» در استعمالات مفسران و متکلمان به همان دو معنایی که در اصطلاح قرآنی گذشت استفاده شده است. بنابر این، علم غیب در کاربری اول خود گاهی به کیفیت خاصی از دانش اطلاق می‌شود که ذاتی و غیرتبعی بوده و از دیگران فراگیری نشده باشد (یعنی مستفاد نباشد) و در کاربری دوم خود گاهی به خصوص علوم خاص الهی اطلاق شده است. لذا در این اصطلاح (چه در کاربری اول و چه در کاربری دوم) نیز، علم به غیب، مختص ذات خداوند است و به علم غیر خدا - هرچند ویژه باشد - به صورت مطلق «علم غیب» گفته نمی‌شود؛ بلکه به طور شایع، از لفظ «اطلاع بر مغیبات» یا «اِخبار از غیب» استفاده کرده‌اند. البته این بدان معنا نیست که مفسران یا متکلمان علم غیب را در معنای لغوی استفاده نکرده‌اند و بی‌شک، در این کاربری لغوی، دقت علمی رعایت نشده و باعث ایجاد شبهه نیز گشته است.

ایمان

«ایمان» در لغت به معنای آرامش و اطمینان قلب و نبود ترس است، همچنین به معنای تصدیق کردن هم آمده است و در اصطلاح عام به معنای آن است که اعتقاد آدمی در قلب او جای گیرد و در آن شک و تردید وجود نداشته باشد و از گذر آن به نوعی امنیت و آرامش درونی برسد. به عبارت دیگر ایمان به معنای ایجاد اطمینان و آرامش در قلب خویش یا دیگری است. ایمان نیز در اصطلاح علوم اسلامی، به معنای باور و اعتقاد به تمام آنچه که پیامبر خاتم (ص) از طرف خدا برای مردم آورده است. در آموزه‌های امامان از اهل بیت (ع) «ایمان»، معرفت به قلب، اقرار به زبان و عمل به ارکان است. مطابق با این تعریف، ایمان افزون بر معرفت قلبی و اقرار زبانی، بعد عملی انسان را هم در برمی‌گیرد. بنابراین ایمان و تصدیق سه مرتبه دارد: قلبی، زبانی، عملی و در اصطلاحی رایج در روایات اهل بیت، ایمان به معنای عقیده به امامت و ولایت امیر المؤمنین (ع) و ائمه (ع) است و «مؤمن» به معنای «شیعه» به کار می‌رود و در روایات بسیاری، آیاتی از قرآن که به ایمان اشاره دارد، به ایمان به امامت اهل بیت (ع) تفسیر و تأویل شده و ایمان واقعی مرادف با ولایت عترت به شمار رفته است. به همین دلیل، در کلام و فقه شیعه، اعتقاد به امامت امامان معصوم (ع) از لوازم ایمان است و بدون آن، ایمان مصداق نمی‌یابد هر چند اسلام تحقق می‌یابد. در اصطلاح فقهی اشتراط ایمان در برخی موارد (مثل نماز، حج، زکات، خمس، روزه، امام جماعت، قاضی، مجتهد، ذابح در قربانی و...) به معنای شرط شیعه بودن است. با این تحلیل، همۀ آنان که مؤمن هستند، مسلمانند، امّا هرکس مسلمان باشد، لزوما مؤمن نیست. از آنجا که مودّت اهل بیت و اطاعت از آنان فرمان الهی است و امامت ائمه (ع)، براساس نصب و وصیّت و امر رسول خدا (ص) است؛ لذا مؤمن واقعی کسی است که مطیع امر خدا و رسول و پیرو امامان معصوم باشد.

متعلقات ایمان

در قرآن کریم و روایات معصومین (ع) برای ایمان متعلقاتی همچون ایمان به خدای یکتا: ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا آمِنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ﴾، ایمان به انبیای الهی و کتب آسمانی: ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا آمِنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ وَالْكِتَابِ الَّذِي نَزَّلَ عَلَى رَسُولِهِ﴾، ایمان به معاد و زندگی اخروی: ﴿مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ وَعَمِلَ صَالِحًا﴾، ایمان به فرشتگان: ﴿وَالْمُؤْمِنُونَ كُلٌّ آمَنَ بِاللَّهِ وَمَلَائِكَتِهِ﴾ و ایمان به غیب: ﴿الَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِالْغَيْبِ وَيُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَمِمَّا رَزَقْنَاهُمْ يُنْفِقُونَ﴾ بیان شده است. بی‌شک، ایمان به امامت که قرآن کریم آن را کمال دین می‌‌نامد و مردن بدون شناختن امام - طبق روایات پیامبر خاتم و اهل بیت او - معادل با مردن در جاهلیت است، جزو متعلقات ایمان است و از فروع لا ینفک ایمان به خدا و ایمان به رسول است؛ زیرا ایمان به امام و پذیرش ولایت او تحقق‌بخش ایمان به خدا و ایمان به پیامبر و پذیرش ولایت خدا و ولایت پیامبر الهی. اگر امام به معنای خلیفه الهی و جانشین خلیفه اعظم الهی باشد، پس ایمان به خدا و رسولش بدون ایمان به جانشین آنان قابل تحقق نیست. خدای متعال در قرآن کریم فرمود: ﴿فَلَا وَرَبِّكَ لَا يُؤْمِنُونَ حَتَّى يُحَكِّمُوكَ فِيمَا شَجَرَ بَيْنَهُمْ ثُمَّ لَا يَجِدُوا فِي أَنْفُسِهِمْ حَرَجًا مِمَّا قَضَيْتَ وَيُسَلِّمُوا تَسْلِيمًا﴾ و ادله نصب الهی امام توسط پیامبر کافی هستند در اینکه عدم ایمان به این نصب و اعراض از ایمان به امام، انسان را - طبق این آیه - از جرگه ایمان خارج می‌‌کند.

به همین دلیل، امامت - از نگاه پیروان اهل بیت (ع) - از اصول دین به شمار می‌آید. این باور به معنای پذیرش مسألۀ نصب و نص از سوی خداوند متعال برای جانشینان پیامبر خاتم (ص) است؛ یعنی اعتقاد قلبی به امامت امام علی (ع) به عنوان نخستین جانشین انتخاب شدۀ الهی و حضرت مهدی (ع) به عنوان آخرین امام از دوازده امام منصوب و منصوص از سوی خداوند متعال برای دوره پس از ختم نبوت.

لکن پرسش درباره ایمان به برخوردای امامان اهل بیت از علم غیب است، به این معنا که آیا داشتن یا نداشتن این باور به ایمان مسلمان آسیبی وارد می‌کند یا خیر؟

اعتقاد به آگاهی امام از امور غیبی ضروری دین یا مذهب؟

هر چند امامت - بنابر نظر اکثر امامیه - از اصول دین و باور به آن از لوازم ایمان است، اما در باور به ویژگی‌های امام مانند: «آگاهی او از امور غیبی»، «قلمرو و گستره آن»، میان متکلمان شیعه اختلاف نظر وجود دارد.

به نظر می‌رسد، میان علمای اسلامی کسی قائل به ضروری دین بودن اعتقاد به آگاهی امام از امور غیبی (ع) نیست، اما در اینکه این مسأله از ضروریات مذهب امامیه است یا خیر؟ برخی سکوت و احتیاط کرده‌اند، برخی آن را از ضروریات مذهب دانسته‌اند و برخی هم بالعکس. کسانی که به ضروری بودن این اعتقاد باور دارند معتقدند از روایات مستفیض چنین استفاده می‌شود که آگاهی امام از حوادث گذشته، حال و آینده از نشانه‌های امامت است. در مقابل برخی - همچون: سید مرتضی و شیخ طوسی - این اعتقاد را از ضروریات مذهب ندانسته‌اند، به این جهت که آنچه به دلیل عقلی ثابت شده این است که امام باید به مایحتاج مردم در امور دینی و دنیوی آگاه باشد نه بیش از آن.

ایمان یا کفر منکران باور به آگاهی امام از امور غیبی

چنانچه اعتقاد به آگاهی امام از امور غیبی را در شمار ضروریات دین ندانیم، منکر آن کافر محسوب نمی‌شود، اما در اینکه با این انکار آسیبی به ایمان او وارد می‌شود یا خیر، اختلاف است (و این مسأله وابسته به این است که اعتقاد به علم غیب را از ضروریات مذهب بدانیم یا خیر). براساس دیدگاه برخی که این اعتقاد را از ضروریات مذهب نیز نمی‌دانند (مانند: سید مرتضی شیخ طوسی)، این انکار آسیبی به ایمان هم وارد نمی‌کند، اما از منظر آنها که این اعتقاد را از ضروریات مذهب می‌دانند، انکار آن در صورتی که توسط فردی غیرشیعه رخ دهد، در اینکه «این انکار موجب کفر او می‌شود» در میان مشهور قدما اختلاف شده است، برخی آن را موجب کفر او می‌دانند و برخی این انکار را موجب کفر وی نمی‌دانند. اما در صورتی که منکِر، شیعه دوازده امامی باشد، طبق قول برخی که تصریح به کفر منکر ضروری مذهب دارند، انکار آگاهی امام از امور غیبی موجب کفر صاحب آن می‌شود؛ البته کفر در اینجا در مقابل ایمان است و نه در مقابل اسلام.

پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه

۱. علامه طباطبایی؛
علامه طباطبایی علامه طباطبایی در کتاب «در محضر علامه طباطبایی» در این باره گفته است: «اعتقاد به علم غیب داشتن امام (ع) از ضروریات امامیه نیست که منکر آن کافر شود. آنچه به دلیل عقلی ثابت است تنها این است که امام (ع) و پیشوا باید به ما یحتاج مردم در امور دینی و دنیایی، آگاه باشد، ولی از روایات متعدد استفاده می‌شود. که ائمه (ع) به آنچه برده و خواهد بود و می‌باشد، آگاه هستند».

۲. آیت‌الله نجفی لاری؛
سید عبدالحسین نجفی لاری آیت‌الله سید عبدالحسین نجفی لاری در کتاب «المعارف السلمانیة فی کیفیة علم الإمام و کمیته» در این‌باره گفته‌است: «اعتقاد به علم امام (ع) هرچند از ضروریات دینی نیست، اما تحصیل و معرفت تفصیلی آن برای خواصِ از اهل علم واجب است تا بدان باور قلبی داشته باشند. اما برای عوام، اعتقاد قلبی و زبانی کفایت می‌کند».

۳. آیت‌الله سبحانی؛
جعفر سبحانی آیت الله سبحانی در کتاب «آگاهی سوم یا علم غیب» در این باره گفته است: «از روایات مستفیض استفاده می‌شود که آگاهی امام (ع) از گذشته و حال و آینده از نشانه‌های امامت او است و می‌توان گفت این مطلب از اعتقادات و ضروریات مذهب شیعه است».

۴. حجت الاسلام و المسلمین شاکر؛

محمد تقی شاکر حجت الاسلام و المسلمین دکتر محمد تقی شاکر نويسنده مقاله «مسئله آگاهی از غیب و امکان آن از نگاه مفسران» در پاسخ به این پرسش گفته‌ است: «باور به امامت از نگاه امامیه یکی از اصول اعتقادی به شمار می‌آید. این باور به معنای پذیرش مسئله نصب و نص از سوی خداوند متعال برای جانشینان پیامبر خاتم (ص) است. امام علی (ع) نخستین جانشین انتخاب شده الهی و حضرت مهدی (ع) آخرین امام از دوازده امام منصوب و منصوص از سوی خداوند متعال برای دوره پس از ختم نبوتند. بر این اساس باور به ویژگی‌های امام (ع) در این اعتقاد دخالت مستقیمی‌ و ضرورتی در پذیرش یا تحصیل مقدمات آن ندارد. بله می‌توان در یک صورت به مسئله عدم اعتقاد به علم غیب اشکال گرفت و آن اینکه فردی با انکار علم غیب در مقام تساوی میان امام (ص) با سایر مردم باشد و از این نگاه میان دستورات امام (ع) و دیگران در امکان خطا و یا جهل تساوی لحاظ کند و بر این دیدگاه عدم لزوم پیروی و اطاعت از دستورات امام (ع) و پیوند نداشتن دستورات امام با خواست الهی نتیجه بگیرد. هر چند این مسئله نیز با وجود باور به نص و نصب در امامت ظاهرا نمی‌تواند خدشه‌ای در مجموعه اعتقادات و باورهای لازم برای قرار گرفتن در ذیل عنوان مؤمنان وارد سازد».

۵. آقای رهبری (پژوهشگر دانشگاه علمی کاربردی تبریز)؛

حسن رهبری آقای حسن رهبری در مقاله «علم پیامبر و امام در تفسیر "من وحی القرآن"» در این‌باره گفته‌ است: «علم پیامبر (ص) و امام (ع) که در علم کلام اسلامی اصطلاحاً علم امام (ع) گفته می‌شود، هرچند از مقولاتی است که بیشتر دانشمندان و متکلمان اسلامی، اعتقاد بدان را از ضروریات دینی به شمار نمی‌آورند، ولی در مجامع علمی و محافل مذهبی شیعه، گاه همچون ضروریات دینی، مورد بحث و گفتگو بوده و چه بسا که در قرون اخیر، حوزه‌های علمیه را با چالش مواجه نموده و گرایش‌های فکری ناهمسانی را به وجود آورده است؛ چنانچه گاه برخی را چاره‌ای جز سکوت یا احتیاط و همگرایی نبوده است».

۶. آقای مهندس حسینی؛

سید مجتبی حسینی آقای مهندس سید مجتبی حسینی، در کتاب «مقامات اولیاء» در این‌باره گفته‌ است: «ایمان به غیب به قدری مهم است که به صراحت می‌توان گفت اگر کسی مؤمن به غیب نباشد، بهره هدایت‌مندانه‌ای از قرآن نخواهد داشت. در سوره یس می‌فرماید: ﴿إِنَّمَا تُنذِرُ مَنِ اتَّبَعَ الذِّكْرَ وَخَشِيَ الرَّحْمَن بِالْغَيْبِ فَبَشِّرْهُ بِمَغْفِرَةٍ وَأَجْرٍ كَرِيمٍ ﴾. باور داشتن به عالم غیب یک نکته محوری است. باور به این موضوع که عالم با همه عظمتش در همین جا خلاصه نمی‌شود، در اعتقادات، اعمال و اخلاق تفاوت ایجاد می‌کند. در این باور، کره زمین با تمام اهمیتش، در کنار بقیه کرات مثل یک دانه شن کنار دریاست. اگر کسی این باور را داشته باشد، برایش فرق نمی‌کند که خانه‌اش ده متر کوچک‌تر یا صد متر بزرگتر باشد، چرا که می‌داند همه دارایی‌اش در برابر کره زمین بسیار کم و اندک است. خود این زمین هم در کنار کهکشان‌ها از آن دانه شن هم کمتر است و تمام این کهکشان‌ها در کنار عالم غیب، باز از دانه شن هم کمتر است. با این باور، کسی حاضر نیست سر پنج متر مربع از کره زمین، با دیگران دعوا کند یا سر کسی کلاه بگذارد و دروغ بگوید. و روح دین، اعتقاد و باور به غیب است؛ البته غیب نسبی است. یک سری مسائل برای عده‌ای غیب و برای عده دیگری غیب نیست. مسائل دیگری هم غیب مطلق و از آن خود خداست و برای احدی، از غیب بودن خارج نمی‌شود. بعضی مسائل هم مثل غیبت امام زمان (ع) برای ما، در زمانهایی غیب است. یکی از آسیب‌هایی که در مورد مسائل دینی وجود دارد، همین عدم باور به غیب است. کسانی که به غیب باور نداشته‌اند، نوعا از راه دین به خطا، انحراف، التقاط و مشکلات دیگر کشیده شده‌اند. در طی تاریخ، عده‌ای احکام را قبول دارند و حتی از احکام اسلام دفاع می‌کنند؛ اما قرآن را بدون پس زمینه باور به غیب می‌خوانند. اگر از آنها دلیل تحریم گوشت خوک را بپرسند، بلافاصله به چند آزمایش متوسل می‌شوند و می‌گویند که آزمایش‌های مختلف نشان داده‌اند که در گوشت خوک مثلا چنین ماده‌ای است که اگر کسی بخورد، دچار مشکلات و بیماری‌هایی می‌شود. نمی‌خواهم بگویم چنین هست یا نیست. منظورم این است که همه چیز را در این عالم شهود یک وجبی نمی‌توان نگاه کرد. باید توجه داشت حج، نماز، روزه، حجاب، احکام، واجبات و محرمات در ارتباط با عالم بزرگ‌تری تعریف شده‌اند. ایمان به غیب، شرط اصلی بهره‌مندی انسان از هدایت دین است؛ البته پذیرش غیب آسیب هم دارد و آن این است که هر سخن بی‌ربطی را به غیب نسبت می‌دهند. این هم کج فهمی‌و کم فهمی‌ است. بین عالم غیب و عالم شهود، رابطه معنی داری وجود دارد و اتفاقا اتکای بزرگان به عالم غیب است. در عالم غیب خدا بسیار مهم است. اما در عالم شهود، به طور مثال درمان فلان بیماری، رابطه و فرمولی دارد و معادلات همه چیز روشن است. در این عالم، کم کم خدا بازنشسته می‌شود. خداوند در عالم شهودی که پس زمینه عالم غیب وجود نداشته باشد، کاره‌ای نخواهد بود. ﴿وَقَالَتِ الْيَهُودُ يَدُ اللَّهِ مَغْلُولَةٌ غُلَّتْ أَيْدِيهِمْ وَلُعِنُواْ بِمَا قَالُواْ ﴾. چون عالم غیب را قبول ندارند. دست خودشان بسته است و خدایشان خدای بسیار کوچک، محدود و دست بسته‌ای است؛ به همین دلیل، خودشان هم دست بسته و محروم از رحمت خدا هستند﴿غُلَّتْ أَيْدِيهِمْ وَلُعِنُواْ بِمَا قَالُواْ ﴾. معصومین (ع) هم بیش از آنکه در عالم شهود دست داشته باشند، در عالم غیب دست دارند. به طور مثال، عده‌ای از نقش امام جواد (ع) در مدت محدود امامتشان می‌پرسند. اشکال این است که سؤال کنندگان عالم غیب را نفهمیده‌اند و نشناخته‌اند. این عالم، انعکاسی بسیار کوچک و لحظه‌ای از آن عالم غیب است(...). دنیای شهود در برابر دنیای غیب، مثل یک کاسه آب در برابر دریاست که با کمی‌ خاک، تیره و مکدر می‌شود و با تلنگری موج برمی‌دارد، اما کسی که عالم غیب را شناخته و به دریای غیب وصل شده، دیگر یک کاسه آب نیست و با این تلنگرها موج برنمی‌دارد. اگر جماعتی هم کنار دریا باشند، در دریا التهابی ایجاد نمی‌شود. با هیچ حادثه‌ای در دریا التهاب و موج ایجاد نمی‌شود. موج دریا از این التهاب‌ها و حوادث نیست. موجش از جای دیگر است. فرمودند: "وَ اعْلَمْ‏ بِأَنَّكَ‏ لَا تَكُونُ‏ لَنَا وَلِيّاً حَتَّى لَوِ اجْتَمَعَ عَلَيْكَ أَهْلُ مِصْرِكَ وَ قَالُوا إِنَّكَ رَجُلُ سَوْءٍ لَمْ يَحْزُنْكَ ذَلِكَ وَ لَوْ قَالُوا إِنَّكَ رَجُلٌ صَالِحٌ لَمْ يَسُرَّكَ ذَلِك‏"».

۷. پژوهشگران مؤسسه فرهنگی تحقیقاتی للهیان؛

مؤسسه فرهنگی تحقیقاتی للهیان پژوهشگران «مؤسسه فرهنگی تحقیقاتی للهیان» در پاسخ به این پرسش آورده‌اند: «مرحوم‌ شیخ‌ طوسی‌، می‌فرماید: اگر کسی اعتقادش‌ این‌ باشد که‌ امام (ع) به‌ آن‌چه‌ در آینده‌ در رابطه‌ با خود یا دیگران‌ اتّفاق‌ می‌افتد آگاهی ندارد، این‌ ضرری به‌ اعتقادش‌ ندارد چون‌ اعتقاد به‌ علم‌ غیب‌ داشتن‌ امام (ع) از ضروریّات‌ امامیه نیست‌ که‌ مُنْکِر آن‌ کافر شود. آنچه‌ به‌دلیل‌ عقلی ثابت‌ است‌، تنها این‌ است‌ که‌ امام (ع) و پیشوا باید به‌ مایَحتاج‌ مردم‌ در امور دینی‌، آگاه‌ باشد. اگر امام (ع) عدد برگهای درختان‌ و قطرات‌ باران‌ را نداند، به‌امامت او لطمه‌ نمی‌خورد. «و لم‌ نوجب‌ ان‌ یکون‌ عالما بما لا تعلق‌ له‌ بالاحکام‌ الشرعیه‌».

۸. پژوهشگران پایگاه جامع ادیان و مذاهب؛

پایگاه جامع ادیان و مذاهب پژوهشگران «پایگاه جامع ادیان و مذاهب» در پاسخ به این پرسش آورده‌اند: «علم غیب از ضروریات مذهب شیعه است که برگرفته از دلایل قطعی قرآن، سنت و عقل می‌باشد؛ چرا که آنان در راستای اهداف رسالت و بر اساس نصب الهی، مسئولیت تبیین و تشریح آموزه‌های وحی، حفظ و نگهداری آنها را برعهده دارند و به همین‌رو باید از چنین موهبتی برخوردار باشند تا بتوانند حقایق وحی را به درستی تبیین کرده و اهداف رسالت انبیای الهی را جامه عمل پوشند».

۹. پژوهشگران مؤسسه تحقیقاتی حضرت ولی عصر (ع).
مؤسسه تحقیقاتی حضرت ولی‌عصر پژوهشگران «مؤسسه تحقیقاتی حضرت ولی‌عصر» در این‌باره گفته‌‌اند: «این که پیامبران و ائمه (ع) علم غیب داشتند، از ضروریات مذهب حق است و با دلایل قطعی از کتاب و سنت و عقل قابل اثبات است؛ از جمله می‌دانستند که کی شهید می‌شوند، چه کسی آنها را به شهادت می‌رساند».

۱۰. پژوهشگران پایگاه جامع فرق و ادیان و مذاهب

پژوهشگران پایگاه جامع فرق و ادیان و مذاهب پژوهشگران پایگاه جامع فرق و ادیان و مذاهب در این‌باره گفته‌‌اند: «علم غیب از ضروریات مذهب شیعه است که برگرفته از دلایل قطعی قرآن، سنّت و عقل می‌باشد؛ چرا که آنان در راستای اهداف رسالت و بر اساس نصب الهی، مسئولیت تبیین و تشریح آموزه‌های وحی، حفظ و نگهداری آنها را برعهده دارند و به همین‌رو باید از چنین موهبتی برخوردار باشند تا بتوانند حقایق وحی را به درستی تبیین کرده و اهداف رسالت انبیای الهی را جامه عمل پوشند».

پرسش‌های وابسته

1. اگر علم غیب منحصر به خداست پس آیا پیامبران یا امامان علم غیب نداشته‌اند؟ (پرسش)
2. چگونه انسان محدود می‌تواند دارای علم غیب نامحدود شود؟ (پرسش)
3. آیا علم غیب معصوم با اختیار وی منافات ندارد؟ (پرسش)
4. آیا اعتقاد به علم غیب معصوم شرک نیست؟ (پرسش)
5. رابطه علم غیب معصوم با علم مستأثر چیست؟ (پرسش)
6. آیا مقام علم غیب به غیر معصوم داده می‌شود؟ (پرسش)
7. شرایط دستیابی غیر معصوم به علم غیب چیست؟ (پرسش)
8. آگاهی انسان غیر معصوم از آینده یا امور غیبی چه توجیهی دارد؟ (پرسش)