بحث:مشترکات اهل سنت و شیعه در مهدویت

Page contents not supported in other languages.
از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت

در این قسمت مهم‌ترین عنوان‌های مشترکی که درباره امام مهدی(ع) میان این دو فرقه وجود دارد، مورد دقت نظر قرار می‌گیرد و هر آن‌چه مدلول مشترک اخبار و احادیث آنها باشد آورده می‌شود. با وجود اینکه دو فرقه شیعه و سنی درباره امام مهدی(ع) و ویژگی‌های او اختلاف دیدگاه دارند، در عین حال، اتفاق آنان در این‌باره نیز فراوان است.

موضوع اول: وجوب اعتقاد به امر مهدی(ع)

قضیه امام مهدی(ع) از امور غیبی است که از طریق وحی به آن خبر داده شده است. به همین سبب ایمان به آن لازم و منکر خروج مهدی(ع)، کافر شمرده شده است. جابر بن عبدالله از پیامبر(ص) نقل می‌کند: «و مَنْ کَذَّبَ بِالْمَهْدِیِّ فَقَدْ کَفَرَ»؛[۱] از امام صادق(ع) نقل شده است: «مَنْ أَقَرَّ بِالْأَئِمَّهِ مِنْ آبَائِی وَ وُلْدِی وَ جَحَدَ الْمَهْدِی مِنْ وُلْدِی کَانَ کَمَنْ أَقَرَّ بِجَمِیعِ الْأَنْبِیاءِ وَ جَحَدَ مُحَمَّداً(صلی‌الله علیه و آله) نُبُوَّتَهُ».[۲] احمد بن محمد بن صدیق می‌گوید: الایمان بخروجه واجب و اعتقاد ظهوره تصدیقاً لخبر الرسول محتمّ[۳] سفارینی حنبلی می‌گوید: الایمان بخروج المهدی واجب کما مقرر عند اهل العلم و مدون فی عقاید اهل السنة و الجماعة[۴]

ناصر الدین البانی وهابی می‌گوید: ان عقیدة خروج المهدی عقیدة ثابته متواترة عنه یجب الایمان به لانها من امور الغیب و الایمان بها من صفات المتقین.[۵]

موضوع دوم: نسب و شمایل امام مهدی(ع)

ابن ماجه و ترمذی نیز به نقل از رسول خدا(ص) چنین آورده‌اند: «المهدیّ منّا أهل البیت».[۷] شیخ طوسی هم از رسول خدا(ص) چنین نقل کرده است: «الْمَهْدِي مِنْ عِتْرَتِي».[۸] از اهل بیت بودن امام مهدی(ع) به شکل‌های دیگری نیز در روایات انعکاس یافته است. امام مهدی(ع) از نسل علی(ع) و از فرزندان آن حضرت: سیوطی از طبرانی نقل کرده که وی با اسنادش از عبدالله بن عمر و او از نسل رسول خدا(ص) نقل کرده، که آن حضرت دست علی(ع) را گرفته، فرمود: «سَيَخْرُجُ مِنْ صُلْبِ هَذَا فَتًى يَمْلَأُ اَلْأَرْضَ قِسْطاً وَ عَدْلاً»؛[۹]. شیخ طوسی از رسول خدا(ص) چنین روایت کرده است: «... فَعِنْدَ ذَلِكَ خُرُوجُ اَلْمَهْدِيِّ وَ هُوَ رَجُلٌ مِنْ وُلْدِ هَذَا وَ أَشَارَ بِيَدِهِ إِلَى عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ».[۱۰]. امام مهدی(ع) از نسل حضرت فاطمه(س): ابن ماجه از امّ سلمه نقل کرده که وی از رسول خدا(ص) چنین شنیده است: «اَلْمَهْدِيُّ مِنْ عِتْرَتِي مِنْ وُلْدِ فَاطِمَةَ»[۱۱]. ابی داوود به نقل از امّ سلمه[۱۲] نعیم بن حماد،[۱۳] حاکم[۱۴] و متقی هندی[۱۵] همگی همین حدیث را آورده‌اند. در منابع حدیثی شیعه هم، این مضمون زیاد به چشم می‌خورد. شیخ طوسی از امام باقر(ع) این چنین آورده است؛ المهدی رجل من ولد فاطمه؛[۱۶] مهدی، مردی از فرزندان فاطمه(س) است.

عبدالله بن عمر از پیامبر اسلام (ص) نقل می‌کند: «يَخْرُجُ فِي آخِرِ اَلزَّمَانِ رَجُلٌ مِنْ وُلْدِي اِسْمُهُ كَاسْمِي وَ كُنْيَتُهُ كَكُنْيَتِي، يَمْلَأُ اَلْأَرْضَ عَدْلاً كَمَا مُلِئَتْ جَوْراً فَذَلِكَ هُوَ اَلْمَهْدِيُّ».[۱۸] هشام بن سالم از امام صادق(ع) از پدرانش از رسول خدا(ص) نقل می‌کند: «اَلْقَائِمُ مِنْ وُلْدِي اِسْمُهُ اِسْمِي وَ كُنْيَتُهُ كُنْيَتِي، وَ شَمَائِلُهُ شَمَائِلِي وَ سُنَّتُهُ سُنَّتِي...»[۱۹].

از ابوسعید خراسانی نقل شده است: قلت لأبی عبدالله: المهدی و القائم واحد؟ فقال: نعم. فقلت: لأی شئ سمی المهدی؟ قال: لانه یهدی الی کل امر خفی[۲۲].

پیامبر اکرم(ص) می‌فرماید: « اَلْقَائِمُ مِنْ وُلْدِي اِسْمُهُ اِسْمِي وَ كُنْيَتُهُ كُنْيَتِي وَ شَمَائِلُهُ شَمَائِلِي»[۲۳] نیز از رسول خدا(ص) نقل شده است: «اَلْمَهْدِيُّ مِنْ وُلْدِي اِسْمُهُ اِسْمِي وَ كُنْيَتُهُ كُنْيَتِي أَشْبَهُ اَلنَّاسِ بِي خَلْقاً وَ خُلْقاً»[۲۴] ابن حبان از رسول خدا(ص) نقل می‌کند: «يَخْرُجُ رَجُلٌ مِنْ أَهْلِ بَيْتِي يُوَاطِئُ اِسْمُهُ اِسْمِي وَ خُلُقُهُ خُلُقِي يَمْلَؤُهَا قِسْطاً وَ عَدْلاً»[۲۵] ابو نعیم از پیامبر اکرم(ص) نقل می‌کند که فرمود: «لو يبق من الدنيا إلا يوم واحد لبعث فيه رجلا اسمه اسمي، و خلقه خلقيلإ يملأها قسطا و عدلا».[۲۶]

خطیب بغدادی از پیامبر اکرم(ص) نقل می‌کند که فرمود: «لا تذهب الأيام و الليالي حتي يكسنها رجل من عترتي، يشبه خلقه خلقي، و خلقه خلقي، يملأ الدنيا قسطا و عدلا»[۲۷]

ابی وائل می‌گوید: امام علی(ع) به امام حسین(ع) نظری کرد و فرمود: «وَ سَيُخْرِجُ اَللَّهُ مِنْ صُلْبِهِ رَجُلاً بِاسْمِ نَبِيِّكُمْ... وَ هُوَ رَجُلٌ أَجْلَى اَلْجَبِينِ أَقْنَى اَلْأَنْفِ... يَمْلَأُ اَلْأَرْضَ عَدْلاً كَمَا مُلِئَتْ ظُلْماً وَ جَوْراً»[۳۲]

موضوع سوم: ویژگی‌های ظهور

ترمذی از رسول خدا(ص) چنین نقل می‌کند: «لَا تَذْهَبُ اَلدُّنْيَا حَتَّى يَمْلِكَ اَلْعَرَبَ رَجُلٌ مِنْ أَهْلِ بَيْتِي يُوَاطِئُ اِسْمُهُ اِسْمِي»[۳۵] ابن ابی شیبه[۳۶] ابی داوود،[۳۷] احمد حنبل،[۳۸] ابن ماجه[۳۹] و طبرانی[۴۰] همین مضمون را در کتاب‌های حدیثی‌شان با عبارات گوناگون منعکس کرده‌اند. این مطلب در منابع گوناگون شیعه مانند اصول کافی کلینی،[۴۱] غیبت طوسی[۴۲] و دلائل الإمامه طبری[۴۳] مطرح شده است. آن‌چه از مجموع این حدیث‌ها برمی‌آید آن است که امید داشتن به آینده روشن، که با ظهور یکی از فرزندان رسول خدا(ص) تحقق خواهد یافت، از ضرورت‌های اسلامی است.

از رسول گرامی اسلام(ص) روایت شده که فرمود: «فيأتيه عصائب العراق، و أبدال الشام فيبايعونه بين الركن و المقام»[۴۵]. احمد حنبل در روایتی از وجود مقدس پیامبر(ص) نقل می‌کند: «يبايع لرجل ما بين الركن و المقام».[۴۶] مقدّسی شافعی از رسول خدا(ص) روایت کرده است: «بَيْنَ اَلرُّكْنِ وَ اَلْمَقَامِ يُبَايِعُ اَلنَّاسَ»[۴۷] جابر جعفی از امام باقر(ع) نقل می‌کند: «يُبَايِعُ اَلْقَائِمَ بَيْنَ اَلرُّكْنِ وَ اَلْمَقَامِ ثَلاَثُمِائَةٍ وَ نَيِّفٌ عِدَّةُ أَهْلِ بَدْرٍ»[۴۸] علی بن ابراهیم قمی از امام باقر(ع) چنین روایت کرده است: گویا من به قائم می‌نگرم که تکیه به ججر الاسود زده و حق را بیان می‌دارد...[۴۹]

در روایات متعددی از پیشوایان دین به همراهی ملائکه با امام زمان(ع) در فرایند ظهور تصریح شده است. از پیامبر گرامی اسلام(ص) نقل شده است؛ "او پس از غیبتی طولانی و حیرتی گمراه‌کننده ظهور کند و دین خدای تعالی را چیره گرداند و به یاری خدا و نصرت ملائکه خدا مؤیّد باشد (يُنْصَرُ بِمَلَائِكَةِ اللهزمین را از عدل و داد آکنده سازد همان گونه که پر از ظلم و جور شده باشد.".[۵۰] همچنین عبدالرّحمن بن کثیر از امام صادق(ع) روایت کرده است که درباره آیه ﴿أَتَى أَمْرُ اللَّهِ فَلَا تَسْتَعْجِلُوهُ[۵۱] آن حضرت فرمود: "آن امر ما است، خدای عزّوجلّ امر فرموده که در مورد آن شتاب نشود تا آنکه خداوند او را با سه لشکر یاری فرماید که عبارتند از: فرشتگان، مؤمنان و هراس".[۵۲]

حضور ملائکه برای همراهی با امام مهدی(ع) هنگام ظهور، در برخی متون اهل سنت نیز انعکاسی یافته است. قرطبی در مباحث مربوط به ظهور حدیثی نقل کرده است «فَلَوْ لَمْ يَبْقَ مِنَ الدُّنْيَا إلاّ يُوْمٌ واحِدٌ لَطَوَّلَ اللهُ ذلكَ اليَوْمَ حَتّى يَأتِيَهُمْ رَجُلٌ مِنْ أَهلِ بَيتِي، تَكُونُ الْمَلائِكَةُ بَيْنَ يَدَيهِ، وَيُظْهِرُ الإِسْلامَ»[۵۳] در کتاب "الفتن" به تعداد این ملائکه اشاره شده است. در روایتی از امام علی(ع) نقل شده است «يُمِدُّهُ اَللَّهُ بِثَلاَثَةِ آلاَفٍ مِنَ اَلْمَلاَئِكَةِ»[۵۴]

موضوع چهارم: نشانه‌های ظهور

نعیم بن حماد از رسول خدا(ص) چنین نقل کرده است: «فِي اَلْمُحَرَّمِ يُنَادِي مُنَادٍ مِنَ اَلسَّمَاءِ: أَلاَ إِنَّ صَفْوَةَ اَللَّهِ مِنْ خَلْقِهِ فُلاَنٌ، فَاسْمَعُوا لَهُ وَ أَطِيعُوا».[۵۶]

هر چند این‌گونه احادیث درپاره‌ای از موارد اختلاف‌هایی دارند، از مجموع آنها به نکته‌های زیر می‌توان دست یافت:

  1. محتوای این پیام آسمانی، دعوت به حق و حمایت و بیعت با امام مهدی(ع) است و این معنا با تعبیرهای گوناگونی بیان شده است.
  2. این صدا، از آسمان است؛ به‌گونه‌ای که همه مردم شرق و غرب، آن را می‌شنوند و به خود می‌آیند.

در شماری از احادیث اهل سنت، به سرنوشتی که برای سفیانی وجود دارد، اشاره شده است: فيبعث إليه بعث فإذا كانوا ببيداء من الأرض، خسف بهم[۵۸] گروهی را به سوی او (مهدی(ع)) حرکت می‌دهد، پس وقتی در "بیداء"[۵۹] باشند در زمین فرو می‌روند. عایشه از پیامبر(ص) نقل کرده است: «يغزو جيش الكعبة فاذا كانوا ببيداء من الارض يخسف بأولهم و آخرهم»[۶۰]

جابر گوید: امام باقر(ع) فرمود: «فَينـزلُ أمير جَيش السِّفياني البيداء فينادي مناد مِن السّماء يا بيداء أبيدي القوم فيسخف بهم»[۶۱]

وقتی سفیانی، با ۳۶۰ سواره به کوفه بیاید و دست به غارت اموال بزند، در این هنگام پرجمی از مشرق ظاهر می‌شود و طلایه‌دار آن شخصی است از بنی تمیم که به وی شعیب بن صالح گویند... نعیم بن حماد از عمار بن یاسر نقل می‌کند: المهدي علي لوائه شعيب بن صالح.[۶۳] از امام رضا(ع) نقل شده که فرمود: «قَبْلَ هَذَا اَلْأَمْرِ اَلسُّفْيَانِيُّ وَ اَلْيَمَانِيُّ وَ اَلْمَرْوَانِيُّ وَ شُعَيْبُ بْنُ صَالِحٍ».[۶۴] شیخ طوسی از امام سجاد(ع) نقل می‌کند: «يكون قبل خروجه (المهدي)... خروج شعيب بن صالح».[۶۵]

احمد بن حنبل از رسول خدا(ص) نقل می‌کند: «إذا رأيتُم الرَّاياتِ السُّودَ قد جاءت من خراسانَ فائتوها فإنَّ فيها خليفةَ اللَّهِ المَهديَّ».[۶۶] ابن ماجه از رسول خدا(ص) چنین نقل می‌کند: ما اهل بیتی هستیم که خداوند آخرت را برای ما بر دنیا برگزیده است و اهل بیت من بعد از من با بلاها... روبه‌رو می‌شوند تا آن زمان که گروهی از طرف مشرق می‌آیند، همراه آنان پرچم‌های سیاهی وجود دارد... و آن پرچم را به دست یکی از اهل بیت من می‌سپارند و وی زمین را پر از عدل‌وداد می‌کند...[۶۷] ترمذی نیز مشابه همین روایت را ذکر کرده، ولی در آن نامی از امام مهدی(ع) به میان نیامده است.[۶۸] نعمانی از حضرت امر مؤمنان علی(ع) روایتی نقل کرده که حضرت درباره نشانه‌های ظهور فرمود: «اِنْتَظِرُوا اَلْفَرَجَ مِنْ ثَلاَثٍ... وَ اَلرَّايَاتُ اَلسُّودُ مِنْ خُرَاسَانَ»[۶۹]

کشته شدن نفس زکیه، در روایات شیعه از نشانه‌های حتمی برشمرده شده است. از امام صادق(ع) نقل شده که فرمود: «من المحتوم الذي لابد أن يكون قبل قيام القائم... قتل النفس الزكية».[۷۰] از امور حتمی که پیش از قیام قائم به وقوع می‌پیوندد... کشته شدن نفس زکیه است....

در برخی کتاب‌های حدیثی اهل سنت نیز، از این نشانه یاد شده است. ابن ابی شیبه از پیامبر(ص) نقل می‌کند: «إن الْمَهْدِيَّ لَا يَخْرُجُ حَتَّى تُقْتَلَ النَّفْسُ الزَّكِيَّةُ، فَإِذَا قُتِلَتِ النَّفْسُ الزَّكِيَّةُ غَضِبَ عَلَيْهِمْ مَنْ فِي السَّمَاءِ وَمَنْ فِي الْأَرْضِ، فَأَتَى النَّاسَ الْمَهْدِيُّ... وَهُوَ يَمْلَأُ الْأَرْضَ قِسْطًا وَعَدْلًا»[۷۱] نعیم بن حماد نقل می‌کند: إذا قتلت النفس الزكية... نادي مناد من السماء: إن أميركم فلان، و ذلك المهدي، الذي يملأ الأرض حقا و عدلا[۷۲]

موضوع پنجم: ویژگی‌های حکومت امام مهدی(ع)

انتظاری که از حکومت امام مهدی(ع) می‌رود در هیچ حاکمیت و دوره‌ای وجود نداشته است. در اینجا به بعضی از ویژگی‌های حکومت آن حضرت اشاره می‌شود:

ابی سعید خدری از پیامبر(ص) نقل می‌کند: «يَخْرُجُ رَجُلٌ مِنْ أَهْلِ بَيْتِي وَ يَعْمَلُ بِسُنَّتِي وَ يُنْزِلُ اَللَّهُ لَهُ اَلْبَرَكَةَ مِنَ اَلسَّمَاءِ».[۷۴] مردی از خاندان من ظهور می‌کند که بر سنت من رفتار خواهد کرد و خداوند، برکت را از آسمان بر وی فرود خواهد آورد.

مرحوم محمد تقی موسوی اصفهانی در این‌باره می‌نویسد: بارزترین صفات نیکویش "عدالت" است، لذا به "عدل" ملقب گردیده چنان‌که در دعایی که برای شب‌های ماه رمضان روایت شده (معروف به دعای افتتاح) آمده است: «اَللَّهُمَّ وَ صَلِّ عَلَى وَلِيِّ أَمْرِكَ اَلْقَائِمِ اَلْمُؤَمَّلِ وَ اَلْعَدْلِ اَلْمُنْتَظَرِ»[۷۵] ابوسعید خدری در ضمن روایتی از پیامبر اسلام نقل می‌کند: «المهدي مني... یمْلَأُ الْأَرْضَ عَدْلًا وَ قِسْطاً کَمَا مُلِئَتْ جَوْراً وَ ظُلْماً».[۷۶] فراوانی این حدیث‌ها به اندازه‌ای است که حتی مجال یادکرد از آدرس آنها نیز امکان‌پذیر نیست، از این‌رو، به ذکر نمونه بسنده می‌کنیم. صنعانی،[۷۷] نعیم بن حماد،[۷۸] ابن ابی شیبه،[۷۹] احمد،[۸۰] ابن ماجه،[۸۱] ابی داوود،[۸۲] و طبرانی[۸۳] این‌گونه حدیث‌ها را ذکر کرده‌اند که در تمام این موارد، بر مفهوم واحدی تأکید شده است و آن اینکه عدالت‌گستری آن حضرت حتمی و قطعی خواهد بود.

در کتاب‌های حدیثی شیعه نیز بر این اصل تأکید فراوان شده و این مفهوم با عبارت‌های گوناگونی منعکس گردیده که روایات فراوانی دربردارنده این محتوا می‌باشند. امیر المؤمنین(ع) خطاب به امام حسین(ع) فرمود: «التّاسِعُ مِنْ وُلْدِكَ یا حُسَیْنُ هُوَ القائِمُ بِالْحَقَّ،... اَلْباسِطُ بِالْعَدلِ».[۸۴] کلینی،[۸۵] نعمانی،[۸۶] صدوق،[۸۷] شیخ طوسی،[۸۸] طبری[۸۹] و بسیاری دیگر از مؤلفان شیعه این موضوع را در آثارشان آورده‌اند.

از دیگر سو، شماری دیگر از احادیث، گویای این هستند که امام مهدی(ع) تقاضای مالی افراد را با بخششی نامحدود پاسخ می‌دهد و هرکس، به هر اندازه‌ای توان دریافت داشته باشد به وی عطا خواهد کرد؛ ترمذی از رسول خدا(ص) چنین نقل کرده است: «فَيَجِيءُ إِلَيْهِ اَلرَّجُلُ فَيَقُولُ يَا مَهْدِيُّ أَعْطِنِي قَالَ فَيَحْثِي لَهُ فِي ثَوْبِهِ مَا اِسْتَطَاعَ أَنْ يَحْمِلَهُ»[۹۱]

احمد بن حنبل از رسول خدا(ص) چنین روایت می‌کند: «اُبَشِّرُکُم بالمَهدیِ... وَ یَملاُ اللهُ قُلوبَ اُمَّةِ مُحمدٍ ((ص) و سلم) غِنیً...»[۹۲] صدوق از امام علی(ع) چنین روایت کرده است: «لو قد قام قائمنا... لذهبت الشّحناء من قلوب العباد».[۹۳] نعیم بن حماد از رسول خدا(ص) در این‌باره چنین نقل کرده است: در آن روزگار کنیه‌ها و دشمنی‌ها از دل‌ها زدوده خواهد شد.[۹۴]

ابوبصیر گوید: از امام صادق(ع) شنیدم که فرمود: «وَ يَنْزِلُ رُوحُ اَللَّهِ عِيسَى اِبْنُ مَرْيَمَ فَيُصَلِّي خَلْفَهُ».[۹۶]

حاکم نیشابوری از ابوسعید خدری نقل می‌کند که پیامبر اکرم(ص) فرمود: «تُمْلَأُ اَلْأَرْضُ جَوْراً وَ ظُلْماً فَيَخْرُجُ رَجُلٌ مِنْ عِتْرَتِي يَمْلِكُ اَلْأَرْضَ سَبْعاً أَوْ تِسْعاً فَيَمْلَأُ اَلْأَرْضَ قِسْطاً وَ عَدْلاً»[۹۷] از پیامبر اسلام(ص) نقل شده است: «وَ اَلَّذِي بَعَثَنِي بِالْحَقِّ نَبِيّاً لَوْ لَمْ يَبْقَ مِنَ اَلدُّنْيَا إِلاَّ يَوْمٌ وَاحِدٌ لَطَوَّلَ اَللَّهُ ذَلِكَ اَلْيَوْمَ حَتَّى يَخْرُجَ فِيهِ وَلَدِيَ اَلْمَهْدِيُّ فَيَنْزِلَ رُوحُ اَللَّهِ عِيسَى اِبْنُ مَرْيَمَ فَيُصَلِّيَ خَلْفَهُ وَ تُشْرِقَ اَلْأَرْضُ بِنُورِهِ وَ يَبْلُغَ سُلْطَانُهُ اَلْمَشْرِقَ وَ اَلْمَغْرِبَ»[۹۸]

  • امداد الهی: از جمله اموری که نزد فریقین درباره وجود مقدس امام مهدی(ع) مشترک است، مسأله امدادهای خاص الهی است. این امدادها به صورت‌های گوناگون در احادیث به تصویر کشیده شده که به بعضی از آنها اشاره می‌شود. ابوهریره از وجود مقدس پیامبر اکرم(ص) نقل می‌کند: «لا تَقُومُ السَّاعَةُ حتَّى تُقاتِلُوا اليَهُودَ، حتَّى يَقُولَ الحَجَرُ وراءَهُ اليَهُودِيُّ: يا مُسْلِمُ، هذا يَهُودِيٌّ ورائِي فاقْتُلْهُ»[۹۹]

ابوبصیر از امام صادق(ع) نقل می‌کند: «فَإِذَا خَرَجَ الْقَائِمُ لَمْ یَبْقَ کَافِرٌ بِاللَّهِ الْعَظِیمِ وَ لَا مُشْرِکٌ بِالْإِمَامِ إِلَّا کَرِهَ خُرُوجَهُ حَتَّی لَوْ کَانَ کَافِرٌ أَوْ مُشْرِکٌ فِی بَطْنِ صَخْرَهٍ لَقَالَتْ یَا مُؤْمِنُ فِی بَطْنِی کَافِرٌ فَاکْسِرْنِی وَ اقْتُلْه»[۱۰۰]

ابوسعید خدری از پیامبر نقل می‌کند: «يكون في امتي المهدي ان قصر فسبع و الا فتسع فتنعم فيه امتي نعمة لم ينعموا مثلها قط... و المال يومئذكدوس فيقوم الرجال فيقول يا مهدي أعءني فيقول خذ»[۱۰۱] از امیرمؤمنان امام علی(ع) نقل شده است: «قَالَ لِي رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ يَا عَلِيُّ - اَلْأَئِمَّةُ اَلرَّاشِدُونَ اَلْمُهْتَدُونَ اَلْمَعْصُومُونَ مِنْ وُلْدِكَ أَحَدَ عَشَرَ إِمَاماً وَ أَنْتَ أَوَّلُهُمْ وَ آخِرُهُمْ اِسْمُهُ عَلَى اِسْمِي يَخْرُجُ فَيَمْلَأُ اَلْأَرْضَ عَدْلاً كَمَا مُلِئَتْ جَوْراً وَ ظُلْماً يَأْتِيهِ اَلرَّجُلُ وَ اَلْمَالُ كُدْسٌ فَيَقُولُ يَا مَهْدِيُّ أَعْطِنِي فَيَقُولُ خُذْ».[۱۰۲][۱۰۳].

پانویس

  1. «کسی که منکر خروج مهدی(ع) است پس کافر گردیده است». الحاوی للفتاوی، ج ۲، ص ۹۹.
  2. کمال الدین و تمام النعمه، ج ۲، ص ۳۳۸، ح ۱۲.
  3. «ایمان به خروج مهدی(ع) واجب و اعتقاد به ظهور او به جهت تصدیق خبر پیامبر حتمی و ثابت است». ابزار الوهم المکنون، ص ۴۳۳.
  4. «ایمان به خروج مهدی(ع) واجب ااست، همان‌گونه که نزد اهل علم ثابت و در عقاید اهل سنت و جماعت مدون است». الاذاعه، ص ۱۴۶.
  5. «همانا عقیده به خروج مهدی(ع) عقیده‌ای ثابت و متواتر از پیامبر اکرم(ص) است که ایمان به آن واجب است؛ زیرا این عقیده از اموری است که ایمان به آن در قرآن، از صفات پرهیزکاران شمرده شده است» مجله التمدن الاسلامی، ش ۲۲، ص ۶۴۳.
  6. ابن ابی شیبه، الکتاب المصنّف، ج ۷، ص ۵۱۳، ج ۳۷۶۴۸؛ اگر از دنیا جز یک روز باقی نماند، خداوند متعال یکی از اهل بیت مرا خواهد فرستاد که زمین را پر از عدل کند همان‌گونه که از ستم پر شده است.
  7. ابن ماجه، سنن، ح ۴۰۸۵ و ترمذی، سنن، ح ۲۲۳۰؛ مهدی از ما اهل بیت است.
  8. طوسی، غیبت، ص ۱۸۶، ص ۱۴۵؛ مهدی از اهل بیت من است.
  9. «از نسل این، جوانی ظهور خواهد کرد که زمین را پر از عدل و داد می‌کند» سیوطی، العرف الوردی فی أخبار المهدی، (چاپ شده الرسائل العشر)، ص ۱۰۰.
  10. «در این هنگام، خروج مهدی(ع) صورت می‌گیرد او مردی است از فرزندان این و با دستش اشاره کرد به علی بن ابی طالب(ع)» طوسی، کتاب الغیبه، ص ۱۸۵، ح ۱۴۴.
  11. «مهدی(ع) از خاندان من و از فرزندان فاطمه(س) است» ابن ماجه، سنن، ح ۴۲۷۸.
  12. سنن، ح ۴۰۸۶.
  13. الفتن، ص۳۷۵
  14. المستدرک علی الصحیحین، ج ۴، ص ۵۵۷.
  15. کنزالعمّال، ج ۱۴، ص ۲۶۴، ح ۳۸۶۶۲. –نکته قابل توجه اینکه نویسنده، این حدیث ار به نقل از: صحیح مسلم ذکر کرده در حالی‌که اکنون در خود صحیح مسلم این حدیث وجود ندارد.
  16. غیبت، ص ۱۸۷ و همین مضمون، در کشف الغمّه، ج ۳، ص ۲۲۸ و ۲۵۸، من لایضحره الفقیه، ج ۴، ص ۸۰ و اثبات الوصیّه، ص ۲۸۲ آمده است.
  17. «دنیا به پایان نمی‌رسد یا دنیا تمام نمی‌شود تا اینکه مردی از اهل بیتم –که هم نام من است- بر عرب حاکم می‌شود» سنن ابی داود، ج ۴، ص ۱۰۶، ح ۴۲۸۲.
  18. عقد الدرر، ص ۵۱، ب ۲؛ تذکرة الخواص، ص ۳۷۷، و زاد فی آخره: "فذلک هو المهدی".
  19. «قائم از فرزندان من است، اسم او اسم من و کنیه او کنیه من است، و شمایل و خصوصیات او شمایل من و سنت و روش او، سنت من است» کمال الدین و تمام النعمه، ج ۲، ص ۴۱۱، ح ۶.
  20. الجامع معمر بن راشد، ج ۱۱؛ مصنف صنعانی، ص ۳۲۷، ح ۲۰۷۷۲.
  21. فتن، ج ۱، ص ۳۷۵.
  22. «به امام صادق(ع) گفتم: مهدی و قائم یک نفر است؟ فرمود: آری. پس پرسیدم: چرا او را مهدی نامیدند؟ فرمود: چون هدایت می‌شود به هر امر مخفی» غیبت طوسی، ص ۴۷۱.
  23. کمال الدین، ج ۲، ص ۴۱۵، ح ۶ و ص ۲۵۷، ح ۲. قائم از فرزندان من است نام او مانند نام من... و شمایل او همانند شمایل من است.
  24. همان، ج ۱، ص ۲۸۶، ح ۱ و شبیه این حدیث، طوسی، کتاب الغیبه، ص ۱۸۹، ح ۵۲ و نعمانی، الغیبه، ص ۲۱۴، ح ۲؛ مهدی از فرزندان من... و شبیه‌ترین افراد به من است چه از نظر شکل ظاهری و چه رفتاری.
  25. ابن حبان، صحیح، ج ۱۵، ص ۲۳۷، ح ۶۸۲۵؛ یکی از اهل بیت من ظهور خواهد کرد که هم‌نام من و رفتارش همانند رفتار من است.
  26. به نقل از: کنجی، شافعی، البیان فی أخبار صاحب الزمان، ص ۷۱، باب ۳۱، ح ۴۴؛ اگر از عمر دنیا جز یک روز باقی نمانده باشد، در آن یک روز خداوند متعال مردی را می‌فرستد که هم‌نام و هم‌خلق من خواهد بود که جهان را پر از عدل و داد می‌کند.
  27. تاریخ بغداد، ج ۹، ص ۴۷۱، ش ۱۵۰۱؛ روزگار به پایان نخواهد رسید مگر اینکه یکی از خاندان من که شمایل و رفتار او مانند من است در زمین مستقر خواهد شد و جهان را پر از عدل‌وداد می‌کند.
  28. فرائد السمطین، ج ۲، ص ۵۶۵؛ مهدی از فرزندان من است در سن چهل سالگی.
  29. البیان فی أخبار صاحب الزمان، باب ۸، ح ۵۱.
  30. الخرائج و الجرائح، ج ۳، ص ۱۱۷۰، بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۲۸۵، ح ۱۶ و همین مضمون، صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، ج ۱، ص ۳۱۵، ح ۲؛ نشانه قائم ما هنگام خروج این است که از لحاظ سن، کهن‌سال، ولی از نظر چهره، جوان می‌باشد که تماشاگروی گمان می‌برد که او چهل ساله یا نزدیک به آن است.
  31. سنن ابی داوود، ج ۴، ص ۱۰۷، ح ۴۲۸۵؛ مهدی از من است، پیشانی او آشکار و هویداست، بینی بلند و کشیده دارد. زمین را پر از عدل و داد می‌کند، همان‌گونه که پر از ظلم و جور شده است.
  32. غیبت نعمانی، ص ۲۱۴، ح ۲، به زودی خداوند خارج می‌کند از صلب او حسین(ع)] مردی را که هم نام پیامبرتان است... و او مردی بلند پیشانی و کشیده بینی است... او پر می‌کند زمین را از عدل، همان‌گونه که از ظلم و ستم پر شده است.
  33. صحیح ترمذی، ج ۲۲۳۱ و سنن ابی داوود، ح ۴۲۷۶.
  34. الکتاب المصنّف، ح ۱۹۴۸۷.
  35. «دنیا به پایان نخواهد آمد تا آن‌که مردی از اهل بیت من که هم‌نام من نیز هست، بر عرب حکم شود». الجامع الصحیح، ح ۲۲۳۰.
  36. الکتاب المصنّف، ح ۱۹۴۸۷.
  37. سنن ابی داوود، ج ۴۲۸۲ – ۴۲۸۳.
  38. مسند احمد حنبل، ج ۱، ص ۳۷۶ – ۳۷۷.
  39. سنن ابن ماجه، ج ۲۷۷۹.
  40. المعجم الکبیر، ح ۲۱۳ و ۱۰۲۲۶ – ۱۰۲۲۷.
  41. اصول کافی، ج ۱، ص ۳۹۸، ح ۲.
  42. کتاب الغیبه، ص ۱۸۵.
  43. دلائل الامامه، ص ۲۵۵، ص ۵۴.
  44. همان، ص ۲۴۰ و نعمانی، غیبت، ص ۳۱۳، ح ۴ و ۳۱۵، ح ۹، علی بن ابراهیم قمی، تفسیر القمی، ج ۲، ص ۱۲۹، تفسیر عیاشی، ج ۱، ص ۶۷، ح ۱۱۷ و عقد الدرر، باب ۲، ص ۵۶.
  45. «دسته‌هایی از عراق و بزرگانی از شام به سوی مهدی می‌آیند و با او میان رکن و مقام بیعت می‌کنند». الفتن، بخش چهارم، ص ۲۴۲، ح ۹۵۰.
  46. مسند احمد، ج ۲، ص ۲۹۱، ح ۷۸۹۷؛ با مردی بین رکن و مقام بیعت می‌شود.
  47. عقدر الدرر، باب ۲، ص ۵۶؛ با مهدی بین رکن و مقام بیعت می‌شود.
  48. غیبت طوسی، ص ۴۷۶؛ بیعت می‌کنند با قائم بین رکن و مقام سیصد و چند نفر به تعداد اهل بدر.
  49. تفسیر القمی، ج ۲، ص ۲۰۴.
  50. کفایة الأثر فی النصّ علی الأئمة الإثنی عشر، ص ۱۱.
  51. «فرمان (عذاب) خداوند در رسید، به شتاب آن را مخواهید، پاکا و فرا برترا که اوست از آنچه (با وی) شریک می‌دارند» سوره نحل، آیه ۱.
  52. الغیبة نعمانی، ص ۱۹۸.
  53. «پس اگر از دنیا باقی نمانده باشد مگر یک روز، هر آینه خداوند آن روز را طولانی کند تا اینکه مردی از اهل بیتم می‌آید، ملائکه در نزد او هستند، و اسلام را آشکار می‌کند» التذکرة بأحوال الموتی و أمور الآخرة، ص ۱۲۰۳.
  54. «خدا او را با سه هزار ملک مدد می‌رساند» الفتن، ج ۱، ص ۳۶۶.
  55. نعمانی، غیبت، ص ۲۵۲، ح ۱۱؛ ندا (آسمانی) از نشانه‌های حتمی است.
  56. نعیم بن حماد، الفتن، ص ۲۳۶، ح ۹۳۱؛ مقدسی شافعی، عقد الدرر، باب ۴، فصل ۳، ص ۱۴۱؛ در ماه محرم بانگی از آسمان برآید بدین مضمون که برگزیده خداوند فلان است، پس سخنش را بشنوید و از وی پیروی کنید.
  57. کنزالعمّال، ج ۱۴، ح ۳۸۶۹۷ – ۳۸۶۹۸ و نیز مقدسی شافعی، عقد الدرر، باب ۴، فصل دوم:
  58. صحیح مسلم نیشابوری، ج ۴، ح ۲۸۸۲ و ۲۸۸۴ و احمد بن حنبل، مسند، ج ۶، ص ۲۹۰، ۳۲۶ و ۳۳۶.
  59. نام سرزمینی بین مدینه و مکه (نزدیک مدینه).
  60. صحیح بخاری، ج ۲، ص ۷۴۶، ح ۲۰۱۲؛ لشکری آهنگ کعبه می‌کنند، پس هنگامی به زمین بیداء در آمدند، زمین همه آنها را فرو می‌برد.
  61. غیبت نعمانی، ص ۲۷۹، ح ۶۷: پس فرود می‌آید امیر لشکر سفیانی [همراه با لشکرش] به زمین بیداء، پس منادی از آسمان ندا می‌دهد: ای زمین بیداء نابود کن قوم (لشکر) را. پس آنها را در خود فرو می‌برد.
  62. الحاوی للفتاوی، ج ۲، ص ۹۸. وقتی سفیانی، با ۳۶۰ سواره به کوفه بیاید و دست به غارت اموال بزند، در این هنگام پرجمی از مشرق ظاهر می‌شود و طلایه‌دار آن شخصی است از بنی تمیم که به وی شعیب بن صالح گویند.
  63. الفتن، ص ۲۱۶، ح ۲۱۶، ح ۸۶۳ – ۸۶۴ و سیوطی، الحاوی للفتاوی، ج، ص ۸۳ و به همین مضمون، طوسی، کتاب الغبیه، ص ۴۶۲. شعیب بن صالح طلایه‌دار مهدی است.
  64. الغیبه نعمانی، ص ۲۵۳، ح ۱۲. پیش از ظهور امام مهدی، سفیانی، یمانی، مروانی و شعیب بن صالح خواهند آمد.
  65. کتاب الغیبة، ص ۴۴۳، ح ۴۳۷. پیش از خروج مهدی، خروج شعیب بن صالح است.
  66. مسند احمد بن حنبل، ج ۵، ص ۲۷۷. «هنگامی که پرچم‌های سیاه را دیدند، که از جانب خراسان می‌آیند، به آنان ملحق شوید؛ چون خلیفه خداوند (مهدی) در میان آنان می‌باشد».
  67. سنن ابن ماجه، ص ۶۹۸، ح ۴۰۸۲.
  68. سنن ترمذی، ص ۶۲۱، ح ۲۲۶۹.
  69. الغیبه نعمانی. ص ۲۵۱، ح ۸. در پی سه چیز انتظار فرج را توقع داشته باشید... پرچم‌های سیاه از خراسان.
  70. همان، ص ۲۶۴، ح ۲۶، ص ۲۵۲، ح ۱۱و ص ۲۵۷، ح ۱۵، الخرائج و الجرائح، ج ۳، ص ۱۱۶۱، کتاب الغیبه طوسی، ص ۴۳۵، ح ۴۲۵ و صدوق، کمال الدین، ج ۲، ص ۶۵۲، ح ۱۴ و ص ۶۶۵، ح ۱۷. از امور حتمی که پیش از قیام قائم به وقوع می‌پیوندد... کشته شدن نفس زکیه است...
  71. المصنّف، ج ۸، "کتاب الفتن"، ص ۶۷۹، ح ۱۹۹. مهدی ظهور نخواهد کرد مگر آن‌که نفس زکیه کشته شود، پس آن هنگام آسمانیان و اهل زمین بر آنان (قاتل‌ها) غضب می‌کنند و به دنبال ان، مردم به حضور مهدی(ع) آیند... و او زمین را پر از عدل‌وداد می‌کند.
  72. همان، ح ۹۳۲، هم‌چنین مشابه این حدیث در دیگر احادیث "الفتن" آمده است؛ از جمله ح ۸۷۹ و ۸۹۴ و مقدسی شافعی، عقد الدرر، باب ۴، از ابن حماد. هنگامی که نفس زکیه کشته شود... منادی از آسمان بانگ برآورد که امیر شما فلان است و او همان مهدی می‌باشد که زمین را پر از عدل می‌کند.
  73. کمال الدین و تمام النعمه، ج ۲، ص ۴۱۱، ح ۶. سیرت و سنت او سیرت و سنت من است، مردم را بر دین و آئین من به پا خواهد داشت و آنان را به کتاب پروردگارم دعوت می‌کند.".
  74. عقد الدرر، باب ۱، ص ۴۱، نور الدین هیثمی، مجمع الزوائد، ج ۷، ص ۳۱۷ و ابن قیّم جوزیه، المنار المنار المنیف، ص ۱۵۱، ش ۳۴۳. مردی از خاندان من ظهور می‌کند که بر سنت من رفتار خواهد کرد و خداوند، برکت را از آسمان بر وی فرود خواهد آورد.
  75. «خداوندا درود بفرست بر ولی امرت که امید مردم و عدل منتظر است» مکیال المکارم، ج ۱، ص ۱۴۸.
  76. سنن ابی داود، ج ۴، ص ۱۰۷، ح ۴۲۸۵. مهدی از من است... زمین را از عدل و داد پر می‌کند همان‌گونه که از ظلم و جور پر شده است.
  77. المصنّف، ج ۱۱، ح ۲۰۷۷۰ و ۲۰۷۷۶.
  78. الفتن، ح ۹۸۵ – ۹۸۶.
  79. الکتاب المصنّف، ح ۱۹۴۸۴.
  80. مسند احمد بن حنبل، ج ۳، ص ۱۷، ۲۷ – ۲۸ و ۷۰.
  81. سنن ابن ماجه، ح ۴۰۸۲.
  82. سنن ابی داوود، ح ۴۲۸۲.
  83. المعجم الکبیر، ج ۱۰، ح ۱۰۲۱۹ – ۱۰۲۲۰، ۱۰۲۲۷ و ۱۰۲۲۹.
  84. کمال الدین، ج ۱، ص ۳۰۴، ح ۱۶. «ای حسین! نهمین فرزند تو قیام کننده به حق... و گستراننده عدالت است».
  85. اصول کافی، ص ۵۳۴، ح ۱۸.
  86. غیبت نعمانی، ص ۱۸۹، ح ۴۴.
  87. کمال الدین، ص ۲۸۷، ح ۴ – ۵.
  88. غیبت طوسی، ص ۴۲، ح ۱۰۲.
  89. دلائل الامامه، ص ۲۳۵.
  90. الصواعق المحرقه، ح ۲، ص ۴۷۹، متقی هندی، کنز العمّال، ج ۳۸۶۵۳، مقدّسی شافعی، عقد الدرر، باب ۳، ص ۶۶ – ۶۷ و صدوق، کمال الدین، ج ۲، ح ۵۷۸. بشارت باد بر شما مهدی... که مال‌ها را (میان مردم) به‌طور مساوی تقسیم می‌کند.
  91. الجامع الکبیر ترمذی، ح ۲۲۳۲ و متقی هندی، کنزالعمال، ح ۳۸۵۶۵۴، افرادی به نزد مهدی می‌آیند و از وی درخواست کمک می‌کنند که وی تا آنجا که آنان بتوانند حمل کنند، به آنها می‌بخشد.
  92. مسند احمد بن حنبل، ج ۳، ص ۳۷، مقدسی شافعی، عقد الدرر، باب ۸، ص ۲۱۹ و متقی هندی، کنزالعمّال، ج ۱۴، ح ۳۸۶۵۳. شما را به مهدی بشارت می‌دهم:.. (به هنگام ظهور او) خداوند دل‌های امت محمد(ص) را سرشار از بی‌نیازی می‌کندک
  93. خصال، ج ۲، ص ۶۲. هنگامی که قائم ما قیام کند... کینه‌ها بندگان (از یک‌دیگر)، زدوده خواهد شد.
  94. الفتن، ص ۲۶۲.
  95. صحیح بخاری، ج ۳، ص ۱۲۷۲، ح ۳۲۶۵. چگونه آید زمانی که فرزند مریم فرود می‌آید، در حالی که امام شما فردی از خودتان است؟
  96. کمال الدین و تمام النعمه، ج ۲، ص ۳۴۵، ح ۳۱. نازل می‌شود روح الله عیسی بن مریم، پس نماز می‌خواند پشت سر او (امام مهدی).
  97. المسند، ج ۳، ص ۳۲۸، المستدرک، ج ۴، ص ۵۵۸. زمین از ستم و ظلم پر می‌شود. در این هنگام شخصی از عترتم خروج کرده، مدت هفت یا نه [سال] مالک کل زمین خواهد شد و در این هنگام زمین را پر از عدل و داد می‌کند.
  98. کمال الدین و تمام النعمه، ج ۱، ص ۲۸۰. و سوگند به خدایی که مرا به حقّ به پیامبری برانگیخت اگر از عمر دنیا جز یک روز باقی نمانده باشد خداوند آن روز را طولانی کند تا به غایتی که فرزندم مهدی در آن روز ظهور کند و روح الله عیسی بن مریم فرود آید و پشت سر او نماز خواند و زمین به نورش روشن گردد و حکومتش به شرق و غرب عالم خواهد رسید.
  99. صحیح بخاری، ج ۳، ص ۱۰۷۰، ح ۲۷۶۸. ساعت برپا نمی‌شود تا اینکه با یهود جنگ و مقابله خواهد شد. حتی سنگی که در پشت او یهودی مخفی شده، می‌گوید: ای مسلمان! پشت من یک یهودی است او را بکش".
  100. کمال الدین و تمام النعمه، ج ۲، ص ۶۷۰، ح ۱۶. هنگامی که قائم خروج کند باقی نمی‌ماند کافری به خدای بزرگ و نه مشترکی به امام؛ مگر اینکه دوست ندارد خروج او را، [چرا که در زمان خروج او] حتی اگر کافر یا مشرکی خود را در داخل سنگی قرار دهد، هر آینه آن صخره می‌گوید: ای مؤمن! در داخل من کافری است مرا بشکن و و را بکش.
  101. سنن ابن ماجه، ج ۲، ص ۱۳۶۶، ح ۴۰۸۳. در امت من مهدی، اگر [مدت او] کوتاه باشد هفت سال و گرنه نه سال حکومت می‌کند] پس متنعّم می‌شوند در [زمان] او امت من به نعماتی که هرگز مثل آن متنعّم نشده بودند... و مال در این هنگام (نزد او) متراکم و جمع است. پس مردی برمی‌خیزد و می‌گوید: ای مهدی! عطا کن. پس می‌گوید: بگیر".
  102. الغبیة نعمانی، ص ۹۲، ح ۲۳. پیامبر به من فرمود: ای علی! امامان هدایت شده معصوم از فرزندان تو یازده نفرند و تو نخستین آنان هستی و آخرین آنان هم اسم من است. خارج می‌شود و زمین را از عدل پر می‌کند؛ همان‌گونه که از ظلم و ستم پر شده بود، فردی نزدش آمد. اموال (نزد امام) متراکم است. می‌گوید: ای مهدی، عطا کن. پس امام می‌گوید: بگیر.
  103. زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید ۵، جلد ۲ ص ۱۶۱-۱۷۷.