مرجعیت علمی اهل بیت از منظر قرآن و اهل سنت (کتاب)

مرجعیت علمی اهل بیت(ع) از منظر قرآن و اهل سنت (بررسی دیدگاه شیعه و اهل سنت)، کتابی است که با زبان فارسی به بررسی اثبات مرجعیت علمی اهل‌بیت (ع) می‌پردازد. این کتاب اثر فداحسین عابدی است و انتشارات مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی نشر آن را به عهده داشته‌ است.

مرجعیت علمی اهل بیت(ع) از منظر قرآن و اهل سنت بررسی دیدگاه شیعه و اهل سنت
زبان	فارسی
نویسنده	فداحسین عابدی
موضوع	امامت
مذهب	شیعه
ناشر	انتشارات مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی
محل نشر	قم
سال نشر	۱۳۹۶ ش
تعداد صفحه	۶۷۲
شابک	۹۷۸-۶۰۰-۴۲۹-۲۸۰-۱‬‬
شماره ملی	‬‬۴۹۳۳۸۴۰

دربارهٔ کتاب

در معرفی این کتاب آمده است: «این اثر به اثبات مرجعیت علمی اهل‌بیت(ع) از نظر قرآن و سنت می‌پردازد و این نکته را که بعضی‌ها امامت را که همان خلافت و حکومت می‌دانند به مرجعیت دینی و علمی تغییر داده تا موجب وحدت و انسجام ملت شود. این اثر به نگاه مکاتب مختلف اسلامی در مورد مرجعیت دینی و علمی اهل‌بیت(ع) می‌پردازد و در پنج بخش و با پرداختن به کلیات و مفاهیم واژه‌هایی همچون اهل‌بیت(ع)، امامت ولایت و خلافت، انواع مرجعیت را برای آشنایی خواننده به بحث می‌گذارد. مؤلف با بررسی مرجعیت سیاسی و علمی و دینی دیدگاه‌های اهل سنت و اهل شیعه از مناظر مختلف بررسی می‌نماید و با ارائه ادله‌ مختلف در مورد شئون و مقامات الهی پیامبر اکرم(ص) این مورد را کاملاً به اثبات می‌رساند. فصل سوم این اثر به جایگاه اهل‌بیت در قرآن کریم و مصادیق استفاده شده در قرآن و این جایگاه در بین اهل سنت و صحابه پیامبر(ص) و سایر اصحاب نیز موردبررسی قرار می‌گیرد. مبحث اصلی این اثر یعنی اثبات مرجعیت علمی و دینی اهل‌بیت با ارائه ادله عقلی و نقلی و آیاتی که در این مورد نازل شده و بررسی احادیث و روایات مختص اهل‌بیت(ع) و اشاره به منابع و آثار اهل‌بیت(ع) در جوامع حدیثی شیعه و سنت می‌پردازد».

فهرست کتاب

• مقدمه
• ادبیات پژوهش
• پرسش‌های پژوهش
• اهداف پژوهش

1. اهداف اصلی
2. اهداف فرعی

بخش اول: کلیات

مفهوم‌شناسی

• واژه «آل» و «اهل بیت» و مترادف أن

1. آل و اهل بیت(ع) از دیدگاه ارباب لغت
2. فرق بین اهل و آل
3. آل و اهل البیت در اصطلاح
4. مصداق آل واهل البیت در قرآن و سنت
5. اهل البیت در قرآن
6. اهل البیت در روایات

• جمع‌بندی مفهوم‌شناسی اهل البیت
• مرادف‌های اهل بیت

1. عترت در لغت
2. قربی
3. ذوی القربی

• نتیجه مفهوم‌شناسی اهل بیت(ع) و مرادفهای آن
• سنت
• امامت

1. مفهوم امام و امامت در لغت
2. مفهوم امام و امامت در اصطلاح
3. تعریف امامت از دیدگاه متکلمان
   1. تعریف عام امامت
   2. تعریف خاص امامت
   3. جمع‌بندی تعریف متکلمان
4. امام در قرآن

• ولایت

1. واژه ولی در قرآن
2. تعریف ولایت
3. ولایت از دیدگاه علم کلام

• خلافت
• مرجعیت
• نتیجه‌گیری مفهوم‌شناسی

بخش دوم: انواع مرجعیت اهل بیت(ع)

شئون و مقامات الهی پیامبر اسلام(ص)

• منصب دریافت و ابلاغ وحی
• منصب تبیین وحی
• منصب قضاوت
• منصب ریاست عامه
• منصب ولایت معنوی و باطنی

دیدگاه‌ها در مورد انواع مرجعیت اهل بیت(ع)

• دیدگاه اهل سنت
• دیدگاه شیعه
• اقسام ولایت و مرجعیت از دیدگاه دانشمندان شیعه

1. ولایت محبت یا ولاء قرابت
2. مرجعیت سیاسی (ولایت زعامت)
3. مرجعیت علمی و دینی (ولایت امامت)
   1. مقصود از مرجعیت علمی اهل بیت(ع)
   2. محدوده مرجعیت علمی اهل بیت(ع)
4. مرجعیت معنوی و باطنی (ولایت تصرف یا ولایت تکوینی)
   1. یکم: اهمیت مرجعیت معنوی و باطنی
   2. دوم: مرجعیت معنوی (ولایت معنوی) و باطنی در قرآن و احادیث
      1. هدایت باطنی
      2. پیشوایی در جهان آخرت
      3. عرضه اعمال و شهادت بر اعمال
      4. محل نزول تقدیرات الهی
      5. تصرفات تکوینی در مخلوقات
      6. علم غیب
   3. سوم: مرجعیت معنوی اهل بیت(ع) در حوزه اخلاق
   4. چهارم: مرجعیت معنوی اهل بیت(ع) در حوزه ولایت باطنی
      1. اهل بیت(ع) ریسمان الهی

• اهل بیت(ع) وسیله بین خدا و مخلوق
• شفیع امت اهل بیت(ع)

بخش سوم: جایگاه اهل بیت(ع)

جایگاه اهل بیت(ع) در قرآن

• اهل بیت(ع) مدار هدایت
• مصداق «حبل الله»

1. مصداق حبل الله از دیدگاه اهل سنت
2. مصداق «حبل الله» از دیدگاه شیعه

• ادله دیدگاه شیعه
• اهل بیت(ع) خانواده طهارت و عصمت
• اهل بیت(ع) شاهدان رسالت
  • مهم‌ترین نکات آیه مباهله
• اهل بیت(ع) و وجوب مودت
  • نکات مهم آیه مودت

جایگاه اهل بیت(ع) در سنت

• حدیث ثقلین
• حدیث سفینه
• حدیث باب حطه
• حدیث نجوم

جایگاه اهل بیت(ع) از دیدگاه اصحاب

• جایگاه اهل بیت(ع) نزد خلفا

1. ابوبکر
2. عمر
3. عثمان

• جایگاه اهل بیت(ع) نزد سایر اصحاب

1. عایشه
2. ام سلمه
3. سلمان فارسی
4. جابر بن عبدالله انصاری
5. سعد بن ابی وقاص
6. ابوسعید خدری
7. انس بن مالک
8. بریده
9. معاذ بن جبل
10. عبد الله بن مسعود
11. ابن عباس

• اهل بیت(ع) نزد امامان چهارگانه اهل سنت

1. امام ابو حنیفه
2. امام مالک بن انس
3. امام محمد بن ادریس شافعی
4. امام احمد بن حنبل

• تعداد ائمه اهل بیت(ع) از دیدگاه دانشمندان اهل سنت
• اقتدا به مذهب اهل بیت از دیدگاه دانشمندان اهل سنت

بخش چهارم: ادله مرجعیت علمی اهل بیت(ع)

• مقدمه

ادله عقلی

• لزوم متابعت جاهل از عالم
• رابطه خاتمیت با مرجعیت اهل بیت(ع)
• رابطه جامعیت دین با مرجعیت علمی اهل بیت(ع)

ادله نقلی مرجعیت اهل بیت(ع)

• مرجعیت علمی اهل بیت(ع) در قرآن

1. آیه وارثان کتاب
   1. آیه وارثان کتاب از دیدگاه دانشمندان
      1. یکم: دانشمندان مکتب اهل بیت(ع)
      2. دوم: دانشمندان اهل سنت
   2. آیه وارثان کتاب در روایات
      1. یکم: آیه وارثان روایات | اهل سنت
      2. دوم: آیه وارثان کتاب در روایات اهل بیت(ع)
      3. سوم: نکات اشتراک و افتراق دانشمندان شیعه و اهل بیت(ع)
2. آیه صادقین
   1. آیه صادقین از دیدگاه دانشمندان
   2. آیه صادقین از دیدگاه دانشمندان مکتب اهل بیت(ع)
      1. یکم: مقصود از همراهی با صادقین
      2. دوم: ادله مقصود صادقین یعنی اهل بیت
   3. آیه صادقین از دیدگاه از دیدگاه اهل سنت
      1. یکم: نقد و بررسی دیدگاه فخررازی
      2. دوم: آیه صادقان در روایات
      3. سوم: روایات مکتب اهل بیت(ع)
      4. چهارم: احتجاج امیر المؤمنین(ع)
      5. پنجم: تعیین مصادیق آیه صادقین
      6. ششم: آیه صادقین در روایات
   4. نقاط اشتراک و افتراق دیدگاه‌های فریقین
   5. نقاط اشتراک در آیه صادقین
   6. نقاط افتراق در آیه صادقین
3. آیه اهل ذکر
   1. سبب نزول
   2. آیه اهل ذکر در دیدگاه دانشمندان اسلامی
   3. دیدگاه دانشمندان مکتب اهل بیت(ع)
   4. مقصود از «اهل ذکر»
   5. دیدگاه دانشمندان اهل سنت
   6. اهل کتاب (اعم از یهود و نصاری)
   7. اهل قرآن
   8. دانشمندانتاریخ گذشته
   9. نقد و بررسی اقوال در مورد اهل ذکر
   10. اهل بیت(ع) مصداق اهل ذکر
   11. آیه اهل ذکر در روایات
   12. روایات مکتب اهل بیت(ع)
   13. مقصود از ذکر و اهل ذکر
   14. رد اهل ذکر بودن یهود و نصاری
   15. آیه اهل ذکر در روایات اهل سنت
   16. نقاط اشتراک فریقین در آیه «اهل ذکر»
   17. نقاط افتراق فریقین در آیه «اهل ذکر»
4. آیه راسخان در علم
   1. آیه «راسخان در علم» از دیدگاه دانشمندان
   2. دیدگاه مکتب اهل بیت(ع)
   3. عاطفه یا مستأنفه بودن واو» دره والراسخون فی العلم
   4. آیه الراسخون از دیدگاه اهل سنت
   5. آیه الراسخون از دیدگاه روایات
   6. آیه الراسخون از دیدگاه روایات اهل بیت
   7. آیه الراسخون از دیدگاه روایات اهل سنت
   8. نقاط اشتراک و افتراق دیدگاه‌های فریقین
   9. نقاط اشتراک در آیه الراسخون
   10. نقاط افتراق در آیه الراسخون
5. آیه «من عنده علم الکتاب»
   1. آیه «من عنده علم الکتاب» از دیدگاه دانشمندان
   2. دیدگاه مکتب اهل بیت(ع)
   3. مراد از آیه «من عنده علم الکتاب»
   4. ویژگی‌های «من عنده علم الکتاب»
   5. نقاط مهم آیه «من عنده علم الکتاب»
   6. دیدگاه اهل سنت
   7. نقد سخن ابن عربی
   8. أیه «من عنده علم الکتاب» از دیدگاه روایات
   9. روایات مکتب اهل بیت
   10. روایات اهل سنت
   11. دیدگاه اشتراک و افتراق فریقین
   12. دیدگاه اشتراک
   13. دیدگاه افتراق
6. آیه «اذن واعیه»
   1. سبب نزول آیه
   2. آیه «اذن واعیه» از دیدگاه دانشمندان فریقین
   3. دیدگاه مکتب اهل بیت(ع)
   4. دیدگاه اهل سنت
   5. آیه اذن و واعیه در روایات
   6. روایات مکتب اهل بیت(ع)
   7. روایات اهل سنت
   8. نقاط مشترک و متفرق دیدگاه فریقین
   9. نقاط اشتراکات
   10. نقاط افتراق
7. آیه «اندار»
   1. فرق بین منذر و هادی
   2. آیه و انذاره از دیدگاه دانشمندان
   3. دیدگاه مکتب اهل بیت(ع)
   4. دیدگاه دانشمندان اهل سنت
   5. آیه «اندار» از دیدگاه روایات
   6. روایات مکتب اهل بیت(ع)
   7. روایات اهل سنت
   8. دیدگاه مشترک ط دیدگاه افتراق
8. آیه «هدایت»
   1. شأن نزول «هدایت»
   2. آیه «هدایت» از دیدگاه دانشمندان
   3. دیدگاه مکتب اهل بیت(ع)
   4. بیان قاعده عقلی
   5. دلالت آیه بر اعلمیت
   6. معیار هدایت واهتدا
   7. مقصود از هدایت
   8. دلالت آیه بر عصمت اهل بیت(ع)
   9. دلالت آیه بر افضلیت امام
   10. آیه «هدایت» از دیدگاه اهل سنت
   11. آیه «هدایت» در روایات
   12. روایات اهل سنت
   13. روایات اهل بیت(ع)
   14. نقاط اشتراک و افتراق فریقین
   15. نقاط مشترک
   16. نقاط افتراق

• جمع‌بندی آیات دال بر مرجعیت علمی اهل بیت
• مرجعیت علمی اهل بیت(ع) در سنت

1. حدیث ثقلین
   1. معنا و اهمیت «ثقلین»
   2. دلالت حدیث ثقلین از دیدگاه شیعه
   3. تعیین مصداق اهل بیت(ع)
   4. اهل بیت هم‌تر از قرآن
   5. وجوب اتباع از اهل بیت(ع)
   6. اعلمیت اهل بیت(ع)
   7. ترغیب و تشویق بر پیروری از اهل بیت(ع)
   8. استمرار مرجعیت اهل بیت(ع) تا قیامت
   9. عصمت اهل بیت(ع)
   10. افضلیت اهل بیت(ع)
   11. مرجعیت علمی اهل بیت(ع)
   12. تمسک به ثقلین تنهار ا راهکار برای وحدت اسلامی
   13. بررسی متن حدیث ثقلین در منابع اهل سنت
   14. نمونه‌های متن حدیث از منابع اهل سنت
   15. مکان‌ها و زمان‌های صدور حدیث ثقلین
   16. تعبیرهای مختلفی از حدیث ثقلین
   17. تأملی در روایت زید بن ارقم
   18. اذعان دانشمندان اهل سنت بر صحت حدیث ثقلین
   19. دلالت حدیث ثقلین از دیدگاه اهل سنت
   20. امراخذ قرآن و اهل بیت(ع)
   21. حکم تمسک قرآن و عترت
   22. امر به اعتصام
2. حدیث «باب مدینة العلم والحکمه»
   1. بررسی متن روایت «مدینة العلم» در منابع اهل سنت.
   2. بررسی سند حدیث «باب العلم»
3. حدیث دار الحکمه
   1. بررسی سند
   2. اذعان دانشمندان اهل سنت به صحت حدیث «باب العلم»
   3. اطلاق لقب «باب مدینة العلم» برای امیر المؤمنین(ع)
   4. تلاش بی‌جا
   5. حذف حدیث «أنا مدینة العلم» از صحیح ترمذی
   6. تحریف نظر ترمذی درباره حدیث «أنا دار الحکمة»
   7. مفاد و دلالت حدیث «باب العلم والحکمه»
   8. برتری و افضلیت علی(ع)
   9. عصمت علی(ع)
   10. اعلمیت علی(ع)
   11. مرجعیت علمی حضرت علی(ع)
4. دلالت حدیث غدیر
5. حدیث اقتدا به اهل بیت(ع)
6. شواهد دیگری بر اعلمیت علی(ع)

• اذعان دانشمندان اهل سنت از جایگاه علمی اهل بیت(ع)
• دلایل مکتب اهل بیت بر لزوم پذیرش مرجعیت ائمه اهل بیت(ع)

بررسی تفکیک مرجعیت اهل بیت(ع)

• امامت ادامه فیض نبوت
• ضرورت و اهمیت امامت
• نقاط مثبت و مشترک این دیدگاه با مکتب اهل بیت
• نقاط و دیدگاه متفاوت این دیدگاه با مکتب اهل بیت
• نقد و بررسی تفکیک مناصب

1. انتخابی دانستن خلافت
2. ادله تنصیص امامت و خلافت
   1. تنصیص امامت و و خلافت از منظر قرآن
   2. تنصیص امامت و خلافت از منظر سنت
   3. حدیث خلافت
   4. حدیث امامت
   5. حدیث ولایت (غدیر)

• اصل تقسیم وراثت پیامبر اسلام(ص)

1. تفکیک مناصب پیامبر اسلام(ص)
2. عدم ارائه دلیل برای تفکیک وراثت پیامبر اسلام(ص)
3. تعدد مرجعیت
4. اختصاص نمودن صرف ولایت باطنی به اهل بیت(ع)

بررسی مرجعیت دینی و علمی صحابه و تابعین

• بررسی ادله مرجعیت و عدالت صحابه
• بررسی ادله قرآنی مرجعیت علمی صحابه
• آیه رضوان
• آیه اشداء ورحماء
• آیه السابقون الاولون
• المهاجرون الصادقون
• آیه مؤمنان قبل از فتح
• آبه قبول توبه اصحاب
• بررسی ادله روایی در مورد اصحاب
• تعارض بین گفتار و رفتار اصحاب
• مخالفت و دشمنی با یکدیگر
• عدم ادعای مرجعیت علمی
• اعتراف به جهل و نادانی
• رجوع به اهل بیت(ع) در مسائل گوناگون
• دیدگاه مختار در عدالت صحابه
• اعترافات اصحاب و دانشمندان اهل سنت به مرجعیت علمی اهل بیت(ع)

بخش پنجم: منابع و آثار علمی اهل بیت(ع)

• مقدمه

سرچشمه (منابع) علوم اهل بیت(ع)

• از طریق عقل کامل
• قرآن
• سنت پیامبر(ص)

1. منزلت ویژه و قرابت بی‌مانند علی به پیامبر(ص)
2. کنجکاوی و پرسشگری علی(ع) برای یادگیری
3. هوشمندی و فراست شگفت‌آور علی(ع)

• انتقال الهی از قلب به قلب
• اهل بیت(ع) باب علم النبی(ص)
• امام پیشین
• علم غیب والهام و تحدیث
• منابع دانش‌های غیر حسی و غیر عادی

1. وحی
2. الهام
   1. فرق بین وحی الهام، علم غیب و تحدیث
3. علم لدنی
4. تحدیث (محدث)
   1. تحدیث از نظر فریقین
5. علم غیب
   1. امکان علم غیب از دیدگاه عقل
   2. امکان علم غیب از دیدگاه قرآن
   3. علم غیب از دیدگاه قرآن
   4. علم غیب از دیدگاه روایات
   5. علم غیب انحصاری خدا
   6. روایات اثبات کننده علم غیب
   7. روایات بیانگر مصادیق علم غیب پیامبر اکرم(ص)و معصومان(ع)
   8. علم غیب ویژگی خاص اهل بیت(ع)
   9. دیدگاه اهل سنت درباره علم غیب
   10. راه حل‌های جمع آیات و روایات علم غیب
   11. ادله اثبات علم غیب برای اهل بیت(ع)
   12. علم اهل بیت(ع)به قرآن
   13. اهل بیت(ع) وارثان علم پیامبر(ع)
   14. نصوص بر علوم غیب اهل بیت(ع)

آثار نوشتاری منسوب به اهل بیت(ع)

• کتاب علی(ع)

1. ویژگی‌های کتاب علی(ع) در روایات اهل بیت(ع)
2. نمونه روایات کتاب علی(ع)
3. نام‌ها دیگر کتاب علی(ع)
4. کتاب علی(ع) در منابع اهل سنت

• مصحف علی(ع)

1. مصحف علی(ع) ازدیدگاه فریقین
2. مصحف علی(ع) در دیدگاه شیعه
3. مصحف علی(ع)در دیدگاه اهل سنت
4. ویژگی‌های مصحف علی(ع)
5. سرنوشت مصحف علی(ع)

• مصحف فاطمه(ع)

1. محدثه بودن فاطمه(ع)
2. مراحل تدوین مصحف فاطمه
3. محتوای مصحف
4. سرنوشت مصحف فاطمه

• نهج البلاغه

1. سید رضی مؤلف نهج البلاغه
2. چگونگی تدوین و گردآوری نهج البلاغة

• صحیفه سجادیه

1. صحیفه سجادیه کامله
2. نگارش، جمع‌آوری و نسخه‌های صحیفه سجادیه
3. اسناد صحیفه سجادیه
4. ویژگی‌های صحیفه سجادیه

نگاهی به آثار علمی اهل بیت(ع) در جوامع حدیثی شیعه و اهل سنت

• مراحل تدوین احادیث در شیعه و اهل سنت
• تاریخچه تدوین حدیث

1. سیر ویننگارشحدیث در اهل سنت
2. معرفی اجمالی صحاح سته اهل سنت
   1. صحیح بخاری
   2. صحیح مسلم
   3. سنن ابوداوود
   4. سنن الترمذی
   5. سنن ابن ماجه
   6. سنن نسائی
3. سیر تدوین نگارش حدیث در شیعه
4. معرفی اجمالی کتب اربعه شیعه
   1. الکافی
   2. کتاب من لا یحضره الفقیه
   3. کتاب تهذیب الاحکام
   4. کتاب الاستبصار فیما اختلف من الاخبار
   5. بحار الأنوار الجامعة لدرر اخبار الائمه الاطهار
   6. وسائل الشیعه (تفصیل وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعة)
   7. مستدرک الوسائل

• مقایسه بین جوامع حدیثی شیعه و اهل سنت
• تعامل اهل سنت با روایات اهل بیت(ع)

خاتمه و نتیجه بحث رساله

کتابنامه

دربارهٔ پدیدآورنده

فداحسین عابدی

حجت الاسلام و المسلمین فداحسین عابدی (متولد ۱۳۹۰ ش، پاکستان)، تحصیلات حوزوی خود را در مقطع دکتری تفسیر تطبیقی در موسسه امام خمینی پیگیری کرد. رئیس سازمان نصرت اسلامی لاهور ازجمله فعالیت‌های وی است. او علاوه بر تدریس، تاکنون چندین جلد کتاب و مقاله به رشتهٔ تحریر درآورده است. «سیمای اهل بیت در آیه مودت از دیدگاه شیعه و اهل سنت»، «مرجعیت علمی اهل بیت از منظر قرآن و اهل سنت»، «بررسی خمس از دیدگاه شیعه و اهل سنت»، «انسجام اسلامی در روایات از دیدگاه شیعه و اهل سنت»، «تمسک به قرآن و عترت تنها راه وحدت در نگرش فریقین» و «توسل از نگاه فریقین» برخی از این آثار است.