منتقم: تفاوت میان نسخه‌ها

افزودن پیوند
از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
دیداریویکی‌متن
 
(۴ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{مهدویت}}
{{مدخل مرتبط
| موضوع مرتبط = القاب امام مهدی
| عنوان مدخل  =
| مداخل مرتبط =
| پرسش مرتبط  = امام مهدی (پرسش)
}}


== مقدمه ==
== مقدمه ==
* منتقم، به معنای [[انتقام]] گیرنده و یکی از [[القاب]] [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}}‏ است. آن حضرت می‌‏فرماید: " من باقی‏مانده [[خدا]] در روی [[زمین]] و [[انتقام]] گیرنده از [[دشمنان]] او هستم"<ref>{{عربی|" أَنَا بَقِيَّةُ اللَّهِ‏ فِي‏ أَرْضِهِ‏ وَ الْمُنْتَقِمُ‏ مِنْ‏ أَعْدَائِهِ‏ ‏ "}}، [[شیخ صدوق]]، [[کمال الدین و تمام النعمة (کتاب)|کمال الدین و تمام النعمة]]، ج۲، ص ۳۸۴، ح ۱</ref>.
در بعضی از [[روایات]] و [[دعاها]] از [[حضرت بقیة الله]] {{ع}} با [[لقب]] "منتقم" یاد شده است. منتقم به معنای حق‌ستان و انتقام‌گیرنده است. در [[قرآن کریم]] در مواردی این صفت به [[خدا]] هم نسبت داده شده است. به‌عنوان مثال در [[آیه]] ۳۷ سوره زمر می‌خوانیم: {{متن قرآن|أَلَيْسَ اللَّهُ بِعَزِيزٍ ذِي انتِقَامٍ}}.
* [[امام صادق]] {{ع}} نیز فرمود: "چون [[حسین بن علی]] {{ع}} به [[شهادت]] رسید، [[فرشتگان الهی]] ضجه سردادند و گفتند: پروردگارا! با [[حسین]] چنین شد؛ در حالی که او صفی تو و [[فرزند]] [[پیامبر]] تو است!؟ پس [[خداوند]] سبحانه و تعالی [[نور]] [[قائم]] {{ع}} را به آنان نشان داد و فرمود: به وسیله این شخص [[انتقام]] او را خواهم گرفت"<ref> {{عربی|" لَمَّا كَانَ‏ مِنْ‏ أَمْرِ الْحُسَيْنِ‏ عَلَيْهِ‏ السَّلَامُ‏ مَا كَانَ‏، ضَجَّتِ‏ الْمَلَائِكَةُ إِلَى‏ اللَّهِ‏ بِالْبُكَاءِ، و قَالَتْ‏: يُفْعَلُ‏ هذَا بِالْحُسَيْنِ‏ صَفِيِّكَ‏ و ابْنِ‏ نَبِيِّكَ‏؟ قَالَ‏: فَأَقَامَ‏ اللَّهُ‏ لَهُمْ‏ ظِلَّ الْقَائِمِ عَلَيْهِ السَّلَام‏‏ ‏ "}}، محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج ۱، ص ۴۶۵، ح ۶؛ شیخ طوسی، الامالی، ج ۲، ص ۳۳</ref>.
 
* البته در پاره‏‌ای از [[روایات]] نیز گفته شده است: آن حضرت [[انتقام]] گیرنده [[خون]] تمامی [[امامان]] {{عم}} و [[مظلومان]] است<ref>[[امام علی]] {{ع}} فرمود:{{عربی|" وَ لَيَبْعَثَنَ‏ اللَّهُ‏ رَجُلًا مِنْ‏ وُلْدِي‏ فِي‏ آخِرِ الزَّمَانِ‏ يُطَالِبُ‏ بِدِمَائِنَا‏‏ ‏ "}}، نعمانی، الغیبة، ص ۱۴۰، ح ۱؛ ر. ک: محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج ۲، ص ۸، ح ۱</ref><ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص ۴۲۴.</ref>.
در [[حدیث معراج]] [[رسول خدا]] {{صل}} فرمود: [[آگاه]] باشید که [[مهدی]] {{ع}} همان انتقام‌گیرنده از ستم‌کاران است. [[حضرت مهدی]] {{ع}} پس از تمام شدن [[حجت]] بر [[مردم]] و از بین رفتن بهانه‌ها و عذرها مجبور به استفاده از [[قدرت]] و [[شمشیر]] خواهد شد. به عبارت دیگر در شرایطی که هیچ‌چیز به جز [[قدرت]] نظامی کارایی ندارد، [[امام]] {{ع}} به آن متوسل خواهد شد وگرنه در آغاز [[قیام]] همانند [[انبیا]] و اوصیای الهی توده‌های [[مردم]] را [[موعظه]] می‌کنند و در حد لازم به روشنگری و از بین بردن [[شبهات]] آن‌ها می‌پردازند. منتهی چون بسیاری از افراد [[پیروی]] از [[اوامر]] و رهنمودهای آن حضرت را به زیان [[حکومت]] و موقعیت ظالمانه خود خواهند دید، در نتیجه علی‌رغم [[درک]] حقانیت آن حضرت به خاطر زرق و برق و مطامع دنیوی به روی [[امام]] {{ع}} [[شمشیر]] خواهند کشید. در این شرایط‍‌ است که آن حضرت هم مجبور به استفاده از قوای نظامی و [[قدرت]] [[شمشیر]] خواهند شد.
* در بعضی از [[روایات]] و [[دعاها]] از [[حضرت بقیة الله]] {{ع}} با [[لقب]] "منتقم" یاد شده است. [[انتقام]] در لغت به معنی مجازات کردن به کار می‌رود. در [[قرآن کریم]] در مواردی این صفت به [[خدا]] هم نسبت داده شده است. به‌عنوان مثال در [[آیه]] ۳۷ سوره زمر می‌خوانیم: {{متن قرآن|أَلَيْسَ اللَّهُ بِعَزِيزٍ ذِي انتِقَامٍ}}.
 
* و اما [[حضرت مهدی]] {{ع}} پس از تمام شدن [[حجت]] بر [[مردم]] و از بین رفتن بهانه‌ها و عذرهاست که مجبور به استفاده از [[قدرت]] و [[شمشیر]] خواهد شد. به عبارت دیگر در شرایطی که هیچ‌چیز به جز [[قدرت]] نظامی کارایی ندارد، [[امام]] {{ع}} به آن متوسل خواهد شد وگرنه در آغاز [[قیام]] باز همانند [[انبیا]] و اوصیای الهی توده‌های [[مردم]] را [[موعظه]] می‌کنند و در حد لازم به روشنگری و از بین بردن [[شبهات]] آن‌ها می‌پردازند. منتهی چون بسیاری از افراد [[پیروی]] از [[اوامر]] و رهنمودهای آن حضرت را به زیان [[حکومت]] و موقعیت ظالمانه خود خواهند دید، در نتیجه علی‌رغم [[درک]] [[حقانیت]] آن حضرت به خاطر زرق‌وبرق و مطامع دنیوی به روی [[امام]] {{ع}} [[شمشیر]] خواهند کشید. در این شرایط‍‌ است که آن حضرت هم مجبور به استفاده از قوای نظامی و [[قدرت]] [[شمشیر]] خواهند شد.
به علاوه از توجه به مضمون و مفاد [[روایات]] و ادعیه‌ای که [[امام عصر]] {{ع}} را با [[لقب]] منتقم یاد کرده‌اند، به خوبی این [[حقیقت]] روشن می‌شود که انتقام‌گیری آن حضرت از [[ستمگران]] و متعدیان به [[حقوق]] [[انسان‌ها]] و مستکبران خواهد بود؛ یعنی آن‌هایی که [[بندگان خدا]] را به [[بردگی]] برای خود وامی‌دارند و حاضر نیستند که بگذارند آن‌ها آزادانه برای خود یک زندگی و خط مشی مستقلی [[انتخاب]] کنند و به خاطر منافع خود، همه هستی و سرمایه‌های مادی و معنوی آنان را نابود می‌کنند. وقتی [[امام مهدی]] {{ع}} [[ظهور]] کنند از قدرت‌های استکباری، [[انتقام]] توده‌های مستضعفی را که سال‌ها تحت سیطره آن‌ها واقع شده‌اند خواهد گرفت. در مقابل، آن حضرت با توده‌های [[مردم]] جز به شیوه عفو و [[رحمت]] و [[بخشندگی]] [[رفتار]] نخواهند کرد. همان‌گونه که مفاد [[روایات]] و [[دعاها]] بر این موضوع دلالت دارند؛ به عنوان مثال:
* به علاوه از توجه به مضمون و مفاد [[روایات]] و ادعیه‌ای که [[امام عصر]] {{ع}} را با [[لقب]] منتقم یاد کرده‌اند، به خوبی این [[حقیقت]] روشن می‌شود که انتقام‌گیری آن حضرت از [[ستمگران]] و متعدیان به [[حقوق]] [[انسان‌ها]] و مستکبران خواهد بود؛ یعنی آن‌هایی که [[بندگان خدا]] را به [[بردگی]] برای خود وامی‌دارند و حاضر نیستند که بگذارند آن‌ها آزادانه برای خود یک زندگی و خطمشی مستقلی [[انتخاب]] کنند و به خاطر [[منافع]] خود، همه هستی و سرمایه‌های مادی و معنوی آنان را نابود می‌کنند. وقتی [[امام مهدی]] {{ع}} [[ظهور]] کنند از قدرت‌های استکباری، [[انتقام]] توده‌های مستضعفی را که سال‌ها تحت سیطره آن‌ها واقع شده‌اند خواهد گرفت. در مقابل، آن حضرت با توده‌های [[مردم]] جز به شیوه عفو و [[رحمت]] و [[بخشندگی]] [[رفتار]] نخواهند کرد. همان‌گونه که مفاد [[روایات]] و [[دعاها]] بر این موضوع دلالت دارند؛ به عنوان مثال:
# [[پیامبر اکرم]] {{صل}} در [[خطبه]] معروف خود در روز [[عید غدیر]] وقتی به توصیف [[امام مهدی]] {{ع}} می‌پردازند می‌فرمایند: "[[آگاه]] باشید که او [[خاتم الاوصیاء]] [[مهدی موعود]] {{ع}}] انتقام‌گیرنده از [[ستمگران]] است... او خونخواه [[خون]] به ناحق ریخته همه [[بندگان]] [[صالح]] خداست..."<ref>{{متن حدیث|أَلَا إِنَّهُ الْمُنْتَقِمُ مِنَ الظَّالِمِينَ... أَلَا إِنَّهُ مُدْرِكٌ بِكُلِّ ثَارٍ لِأَوْلِيَاءِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ}}، بحار الانوار، ج ۳۷، صص ۲۱۱ و ۲۱۳.</ref>.
# [[پیامبر اکرم]] {{صل}} در [[خطبه]] معروف خود در روز [[عید غدیر]] وقتی به توصیف [[امام مهدی]] {{ع}} می‌پردازند می‌فرمایند: {{عربی|"أَلَا إِنَّهُ الْمُنْتَقِمُ مِنَ الظَّالِمِينَ... أَلَا إِنَّهُ مُدْرِكٌ بِكُلِّ ثَارٍ لِأَوْلِيَاءِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ"}} [[آگاه]] باشید که او [[خاتم الاوصیاء]] [[مهدی موعود]] {{ع}}] انتقام‌گیرنده از [[ستمگران]] است... او [[خونخواه]] [[خون]] به ناحق ریخته همه [[بندگان]] [[صالح]] خداست...<ref>بحار الانوار، ج ۳۷، صص ۲۱۱ و ۲۱۳.</ref>.
# [[احمد بن اسحاق]] می‌گوید: روزی در حضور [[امام عسکری]] {{ع}} بودم که [[توفیق]] [[زیارت]] [[فرزند]] بزرگوارشان [[امام مهدی]] {{ع}} نصیب من شد. شنیدم که آن [[جانشین]] بر حق‌ [[حضرت عسکری]] {{ع}} فرمودند: "من [[بقیة الله]] در روی [[زمین]] [[خدا]] هستم که از [[دشمنان]] [[خدا]] [[انتقام]] خواهم گرفت..."<ref>{{متن حدیث|أَنَا بَقِيَّةُ اللَّهِ فِي أَرْضِهِ وَ الْمُنْتَقِمُ مِنْ أَعْدَائِهِ}}، الزام الناصب، ج ۱، ص ۲۵۳؛ [[شیخ صدوق]]، [[کمال الدین و تمام النعمة (کتاب)|کمال الدین و تمام النعمة]]، ج۲، ص ۳۸۴، ح ۱.</ref>.
# [[احمد بن اسحاق]] می‌گوید: روزی در حضور [[امام عسکری]] {{ع}} بودم که [[توفیق]] [[زیارت]] [[فرزند]] بزرگوارشان [[امام مهدی]] {{ع}} نصیب من شد. شنیدم که آن [[جانشین]] بر حق‌ [[حضرت عسکری]] {{ع}} فرمودند: {{عربی|"أَنَا بَقِيَّةُ اللَّهِ فِي أَرْضِهِ وَ الْمُنْتَقِمُ مِنْ أَعْدَائِهِ"}}، من [[بقیة الله]] در روی [[زمین]] [[خدا]] هستم که از [[دشمنان]] [[خدا]] [[انتقام]] خواهم گرفت...<ref>الزام الناصب، ج ۱، ص ۲۵۳.</ref>.
# در قسمتی از [[دعای ندبه]] در اشاره به این [[مسئولیت]] [[امام زمان]] {{ع}} می‌خوانیم: کجاست آن منتقمی که [[خون]] به ناحق ریخته و پایمال شده [[پیامبران]] و [[فرزندان]] آن‌ها را طلب خواهد کرد؛ کجاست آن‌که از [[خون]] [[شهید]] [[کربلا]] [[انتقام]] خواهد کشید؟...<ref>{{متن حدیث|أَيْنَ الطَّالِبُ بِذُحُولِ الْأَنْبِيَاءِ وَ أَبْنَاءِ الْأَنْبِيَاءِ، أَيْنَ الطَّالِبُ بِدَمِ الْمَقْتُولِ بِكَرْبَلَاءَ}}، مفاتیح الجنان، دعای ندبه.</ref>.
# در قسمتی از [[دعای ندبه]] در اشاره به این [[مسئولیت]] [[امام زمان]] {{ع}} می‌خوانیم: {{عربی|"أَيْنَ الطَّالِبُ بِذُحُولِ الْأَنْبِيَاءِ وَ أَبْنَاءِ الْأَنْبِيَاءِ، أَيْنَ الطَّالِبُ بِدَمِ الْمَقْتُولِ بِكَرْبَلَاءَ"}} کجاست آن منتقمی که [[خون]] به ناحق ریخته و پایمال شده [[پیامبران]] و [[فرزندان]] آن‌ها را طلب خواهد کرد؛ کجاست آن‌که از [[خون]] [[شهید]] [[کربلا]] [[انتقام]] خواهد کشید؟...<ref>مفاتیح الجنان، دعای ندبه.</ref>.
# [[امام صادق]] {{ع}} نیز فرمود: "چون [[حسین بن علی]] {{ع}} به [[شهادت]] رسید، [[فرشتگان الهی]] ضجه سردادند و گفتند: پروردگارا! با [[حسین]] چنین شد؛ در حالی که او صفی تو و [[فرزند]] [[پیامبر]] تو است!؟ پس [[خداوند]] سبحانه و تعالی [[نور]] [[قائم]] {{ع}} را به آنان نشان داد و فرمود: به وسیله این شخص [[انتقام]] او را خواهم گرفت"<ref> {{متن حدیث|لَمَّا كَانَ‏ مِنْ‏ أَمْرِ الْحُسَيْنِ‏ عَلَيْهِ‏ السَّلَامُ‏ مَا كَانَ‏، ضَجَّتِ‏ الْمَلَائِكَةُ إِلَى‏ اللَّهِ‏ بِالْبُكَاءِ، و قَالَتْ‏: يُفْعَلُ‏ هذَا بِالْحُسَيْنِ‏ صَفِيِّكَ‏ و ابْنِ‏ نَبِيِّكَ‏؟ قَالَ‏: فَأَقَامَ‏ اللَّهُ‏ لَهُمْ‏ ظِلَّ الْقَائِمِ عَلَيْهِ السَّلَام‏‏}}، محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج ۱، ص ۴۶۵، ح ۶؛ شیخ طوسی، الامالی، ج ۲، ص ۳۳</ref>. البته در پاره‏‌ای از [[روایات]] نیز گفته شده است: آن حضرت [[انتقام]] گیرنده [[خون]] تمامی [[امامان]] {{عم}} و [[مظلومان]] است<ref>[[امام علی]] {{ع}} فرمود:{{متن حدیث|وَ لَيَبْعَثَنَ‏ اللَّهُ‏ رَجُلًا مِنْ‏ وُلْدِي‏ فِي‏ آخِرِ الزَّمَانِ‏ يُطَالِبُ‏ بِدِمَائِنَا‏‏}}، نعمانی، الغیبة، ص ۱۴۰، ح ۱؛ ر.ک: محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج ۲، ص ۸، ح ۱.</ref>.
# [[نقل]] شده است که وقتی در [[روز عاشورا]] [[امام حسین]] {{ع}} و اصحابش به دست شقی‌ترین [[انسان‌ها]] به ناجوانمردانه‌ترین صورت به [[شهادت]] رسیدند، [[ملائکه]] الهی از این پیشامد بسیار ناراحت شدند و شکایت به درگاه الهی بردند. [[خداوند متعال]] در پاسخ به آن‌ها ضمن نشان دادن [[نور]] وجود [[حضرت مهدی]] [[قائم]] [[آل محمد]] {{صل}} فرمودند: {{عربی|"بِذَلِكَ الْقَائِمُ أَنْتَقِمُ مِنْهُمْ"}} به توسط‍‌ این [[قائم]] از [قاتلان [[امام حسین]] و یارانش] [[انتقام]] خواهم گرفت<ref>بحار الانوار، ج ۳۷، ص ۲۹۴.</ref>.
# در [[حدیث معراج]] [[پیامبر اکرم]] {{صل}} باز در این‌باره می‌خوانیم؛ وقتی در [[عرش الهی]] چشم [[رسول گرامی اسلام]] به نورهای [[ائمه]] اطهار {{عم}} افتاد و دید یکی از آن‌ها با سایر نورها فرق می‌کند، از جانب [[خداوند متعال]] ندا رسید که: او همان [[قائم]] ماست. او همان کسی است که [[حلال]] ما را [[حلال]] و [[حرام]] ما را [[حرام]] خواهد کرد... من به توسط‍‌ او از [[دشمنان]] [[انتقام]] خواهم گرفت...<ref>کمال الدین، ج ۲، ص ۲۵۲.</ref>.
# در [[حدیث معراج]] [[پیامبر اکرم]] {{صل}} باز در این‌باره می‌خوانیم؛ وقتی در [[عرش الهی]] چشم [[رسول گرامی اسلام]] به نورهای [[ائمه]] اطهار {{عم}} افتاد و دید یکی از آن‌ها با سایر نورها فرق می‌کند، از جانب [[خداوند متعال]] ندا رسید که: او همان [[قائم]] ماست. او همان کسی است که [[حلال]] ما را [[حلال]] و [[حرام]] ما را [[حرام]] خواهد کرد... من به توسط‍‌ او از [[دشمنان]] [[انتقام]] خواهم گرفت...<ref>کمال الدین، ج ۲، ص ۲۵۲.</ref>.
* همان‌گونه که از تک‌تک این [[روایت‌ها]] و نظایر آن‌ها برمی‌آید، [[مهدی موعود]] {{ع}} آن دست [[انتقام]] خداوندی است که همه [[حقوق]] پایمال‌شده [[انسان‌های صالح]] و [[مظلوم]] در طول [[تاریخ]] را از [[دشمنان]] باز خواهد ستاند. و هرکجا خونی به ناحق ریخته شده است [[انتقام]] آن را از عاملان آن خواهد گرفت و این کار نه تنها موجب نگرانی و [[دلهره]] [[مردم]] نمی‌شود، بلکه دل‌های توده [[مردم]] را در طول [[تاریخ]] [[شادابی]] می‌بخشد و به آن‌ها نشان می‌دهد که اگر در نتیجه طغیان و [[تعدی]] عده‌ای [[ستمگر]] برخی از [[حقوق]] آن‌ها پایمال شد، بالاخره روزی [[ستمگران]] به سزای اعمال خود رسیدند<ref>نشریه موعود، ش ۳۴، ص ۳۴.</ref><ref>[[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۷۰۰.</ref>.


== منتقم در درسنامه ==
همان‌گونه که از تک‌تک این [[روایت‌ها]] و نظایر آن‌ها برمی‌آید، [[مهدی موعود]] {{ع}} آن دست [[انتقام]] خداوندی است که همه [[حقوق]] پایمال‌شده [[انسان‌های صالح]] و [[مظلوم]] در طول [[تاریخ]] را از [[دشمنان]] باز خواهد ستاند. و هرکجا خونی به ناحق ریخته شده است [[انتقام]] آن را از عاملان آن خواهد گرفت و این کار نه تنها موجب نگرانی و دلهره [[مردم]] نمی‌شود، بلکه دل‌های توده [[مردم]] را در طول [[تاریخ]] [[شادابی]] می‌بخشد و به آن‌ها نشان می‌دهد که اگر در نتیجه طغیان و [[تعدی]] عده‌ای [[ستمگر]] برخی از [[حقوق]] آن‌ها پایمال شد، بالاخره روزی [[ستمگران]] به سزای اعمال خود رسیدند<ref>نشریه موعود، ش ۳۴، ص ۳۴.</ref>.<ref>[[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۷۰۰؛ [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص ۴۲۴؛ [[درسنامه مهدویت (کتاب)|درسنامه مهدویت]]، ص۲۳۴؛ [[عباس حیدرزاده|حیدرزاده، عباس]]، [[فرهنگنامه آخرالزمان (کتاب)|فرهنگنامه آخرالزمان]]، ص ۹۷.</ref>
*"منتقم"، به معنای [[انتقام]] گیرنده و یکی از [[القاب حضرت مهدی]] {{ع}} است. آن [[حضرت]] می‌فرماید: {{متن حدیث|"أَنَا بَقِيَّةُ اَللَّهِ فِي أَرْضِهِ وَ اَلْمُنْتَقِمُ مِنْ أَعْدَائِهِ"}}<ref>کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، ص ۳۸۴، ح ۱.</ref>؛ "من باقی‌مانده [[خدا]] در روی [[زمین]] و [[انتقام]] گیرنده از [[دشمنان]] او هستم". [[امام صادق]] {{ع}} نیز فرمود: "چون [[حسین بن علی]] {{عم}} به [[شهادت]] رسید، [[فرشتگان الهی]] [[ضجه]] سر دادند و گفتند: پروردگارا! با [[حسین]] چنین شد؛ در حالی‌که او صفی تو و [[فرزند]] پیامبرت است!؟ پس [[خداوند]] [[نور]] [[قائم]] {{ع}} را به آنان نشان داد و فرمود: به وسیله این [شخص‌] [[انتقام]] او را خواهم گرفت"<ref>کافی، ج ۱، ص ۴۶۵، ح ۶؛ شیخ طوسی، امالی، ج ۲، ص ۳۳.</ref>. البته در پاره‌ای از [[روایات]] نیز گفته شده است: "آن [[حضرت]] [[انتقام]] گیرنده [[خون]] تمامی [[امامان]] {{عم}} و [[مظلومان]] است"<ref>ر. ک: الغیبة، ص ۱۴۰، ح ۱؛ کافی، ج ۲، ص ۸، ح ۱.</ref><ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت (کتاب)|درسنامه مهدویت]]، ص۲۳۴.</ref>.
 
== منتقم در فرهنگنامه آخرالزمان ==
== پرسش‌های وابسته ==
* منتقم به معنای حق‌ستان و انتقام‌گیرنده است. در [[حدیث معراج]] [[رسول خدا]] {{صل}} فرمود: [[آگاه]] باشید که [[مهدی]] {{ع}} همان انتقام‌گیرنده از ستم‌کاران است. در روایتی [[حضرت قائم]] {{ع}} که در سن سه سالگی بودند به [[احمد بن اسحاق قمی]] فرمودند: «من بقیت [[الله]] در روی [[زمین]] هستم و من انتقام‌گیرنده از [[دشمنان]] [[الهی]] هستم». در [[دعای ندبه]] نیز می‌خوانیم: «کجاست آن کسی که به [[خونخواهی]] [[پیامبران]] و [[فرزندان]] آنها برمی‌خیزد و [[قاتلین]] [[سیدالشهدا]] [[حسین بن علی]] {{ع}} را قصاص می‌کند». [[رسول خدا]] {{صل}} در روز [[غدیر]] فرمود: [[آگاه]] باشید که [[مهدی]] {{ع}} انتقام‌گیرنده از [[ظالمان]] است! [[آگاه]] باشید که او برای هر [[خون]] به ناحق ریخته‌ای از [[اولیای خدا]]، به [[خونخواهی]] برمی‌خیزد<ref>بحار الانوار: ج ۳۷، ص ۲۱۱.</ref><ref>[[عباس حیدرزاده|حیدرزاده، عباس]]، [[فرهنگنامه آخرالزمان (کتاب)|فرهنگنامه آخرالزمان]]، ص ۹۷.</ref>.
{{پرسمان القاب امام مهدی}}
 
== جستارهای وابسته ==
== جستارهای وابسته ==
{{مدخل وابسته}}
{{مدخل وابسته}}
* [[ثائر]]
* [[ثائر]]
* [[انتقام]]
* [[انتقام]]
{{پرسمان القاب امام مهدی}}
{{پایان مدخل وابسته}}


== منابع ==
== منابع ==
{{منابع}}
{{منابع}}
* [[پرونده:134491.jpg|22px]] [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه مهدویت''']].
# [[پرونده:134491.jpg|22px]] [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه مهدویت''']]
* [[پرونده:29873800.jpg|22px]] [[مجتبی تونه‌ای|مجتبی تونه‌ای]]، [[موعودنامه (کتاب)|'''موعودنامه''']].
# [[پرونده:29873800.jpg|22px]] [[مجتبی تونه‌ای|مجتبی تونه‌ای]]، [[موعودنامه (کتاب)|'''موعودنامه''']]
* [[پرونده:136861.jpg|22px]] [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت ج۱ (کتاب)|'''درسنامه مهدویت ج۱''']].
# [[پرونده:136861.jpg|22px]] [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت ج۱ (کتاب)|'''درسنامه مهدویت ج۱''']]
* [[پرونده:13681151.jpg|22px]] [[عباس حیدرزاده|حیدرزاده، عباس]]، [[فرهنگنامه آخرالزمان (کتاب)|'''فرهنگنامه آخرالزمان''']].
# [[پرونده:13681151.jpg|22px]] [[عباس حیدرزاده|حیدرزاده، عباس]]، [[فرهنگنامه آخرالزمان (کتاب)|'''فرهنگنامه آخرالزمان''']]
{{پایان منابع}}
{{پایان منابع}}


نسخهٔ کنونی تا ‏۱۵ سپتامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۳:۵۱

این مدخل زیرشاخهٔ بحث القاب امام مهدی است. مدخل مرتبط ندارد پرسش‌های مرتبط با این مدخل را ببینید

مقدمه

در بعضی از روایات و دعاها از حضرت بقیة الله (ع) با لقب "منتقم" یاد شده است. منتقم به معنای حق‌ستان و انتقام‌گیرنده است. در قرآن کریم در مواردی این صفت به خدا هم نسبت داده شده است. به‌عنوان مثال در آیه ۳۷ سوره زمر می‌خوانیم: أَلَيْسَ اللَّهُ بِعَزِيزٍ ذِي انتِقَامٍ.

در حدیث معراج رسول خدا (ص) فرمود: آگاه باشید که مهدی (ع) همان انتقام‌گیرنده از ستم‌کاران است. حضرت مهدی (ع) پس از تمام شدن حجت بر مردم و از بین رفتن بهانه‌ها و عذرها مجبور به استفاده از قدرت و شمشیر خواهد شد. به عبارت دیگر در شرایطی که هیچ‌چیز به جز قدرت نظامی کارایی ندارد، امام (ع) به آن متوسل خواهد شد وگرنه در آغاز قیام همانند انبیا و اوصیای الهی توده‌های مردم را موعظه می‌کنند و در حد لازم به روشنگری و از بین بردن شبهات آن‌ها می‌پردازند. منتهی چون بسیاری از افراد پیروی از اوامر و رهنمودهای آن حضرت را به زیان حکومت و موقعیت ظالمانه خود خواهند دید، در نتیجه علی‌رغم درک حقانیت آن حضرت به خاطر زرق و برق و مطامع دنیوی به روی امام (ع) شمشیر خواهند کشید. در این شرایط‍‌ است که آن حضرت هم مجبور به استفاده از قوای نظامی و قدرت شمشیر خواهند شد.

به علاوه از توجه به مضمون و مفاد روایات و ادعیه‌ای که امام عصر (ع) را با لقب منتقم یاد کرده‌اند، به خوبی این حقیقت روشن می‌شود که انتقام‌گیری آن حضرت از ستمگران و متعدیان به حقوق انسان‌ها و مستکبران خواهد بود؛ یعنی آن‌هایی که بندگان خدا را به بردگی برای خود وامی‌دارند و حاضر نیستند که بگذارند آن‌ها آزادانه برای خود یک زندگی و خط مشی مستقلی انتخاب کنند و به خاطر منافع خود، همه هستی و سرمایه‌های مادی و معنوی آنان را نابود می‌کنند. وقتی امام مهدی (ع) ظهور کنند از قدرت‌های استکباری، انتقام توده‌های مستضعفی را که سال‌ها تحت سیطره آن‌ها واقع شده‌اند خواهد گرفت. در مقابل، آن حضرت با توده‌های مردم جز به شیوه عفو و رحمت و بخشندگی رفتار نخواهند کرد. همان‌گونه که مفاد روایات و دعاها بر این موضوع دلالت دارند؛ به عنوان مثال:

  1. پیامبر اکرم (ص) در خطبه معروف خود در روز عید غدیر وقتی به توصیف امام مهدی (ع) می‌پردازند می‌فرمایند: "آگاه باشید که او خاتم الاوصیاء مهدی موعود (ع)] انتقام‌گیرنده از ستمگران است... او خونخواه خون به ناحق ریخته همه بندگان صالح خداست..."[۱].
  2. احمد بن اسحاق می‌گوید: روزی در حضور امام عسکری (ع) بودم که توفیق زیارت فرزند بزرگوارشان امام مهدی (ع) نصیب من شد. شنیدم که آن جانشین بر حق‌ حضرت عسکری (ع) فرمودند: "من بقیة الله در روی زمین خدا هستم که از دشمنان خدا انتقام خواهم گرفت..."[۲].
  3. در قسمتی از دعای ندبه در اشاره به این مسئولیت امام زمان (ع) می‌خوانیم: کجاست آن منتقمی که خون به ناحق ریخته و پایمال شده پیامبران و فرزندان آن‌ها را طلب خواهد کرد؛ کجاست آن‌که از خون شهید کربلا انتقام خواهد کشید؟...[۳].
  4. امام صادق (ع) نیز فرمود: "چون حسین بن علی (ع) به شهادت رسید، فرشتگان الهی ضجه سردادند و گفتند: پروردگارا! با حسین چنین شد؛ در حالی که او صفی تو و فرزند پیامبر تو است!؟ پس خداوند سبحانه و تعالی نور قائم (ع) را به آنان نشان داد و فرمود: به وسیله این شخص انتقام او را خواهم گرفت"[۴]. البته در پاره‏‌ای از روایات نیز گفته شده است: آن حضرت انتقام گیرنده خون تمامی امامان (ع) و مظلومان است[۵].
  5. در حدیث معراج پیامبر اکرم (ص) باز در این‌باره می‌خوانیم؛ وقتی در عرش الهی چشم رسول گرامی اسلام به نورهای ائمه اطهار (ع) افتاد و دید یکی از آن‌ها با سایر نورها فرق می‌کند، از جانب خداوند متعال ندا رسید که: او همان قائم ماست. او همان کسی است که حلال ما را حلال و حرام ما را حرام خواهد کرد... من به توسط‍‌ او از دشمنان انتقام خواهم گرفت...[۶].

همان‌گونه که از تک‌تک این روایت‌ها و نظایر آن‌ها برمی‌آید، مهدی موعود (ع) آن دست انتقام خداوندی است که همه حقوق پایمال‌شده انسان‌های صالح و مظلوم در طول تاریخ را از دشمنان باز خواهد ستاند. و هرکجا خونی به ناحق ریخته شده است انتقام آن را از عاملان آن خواهد گرفت و این کار نه تنها موجب نگرانی و دلهره مردم نمی‌شود، بلکه دل‌های توده مردم را در طول تاریخ شادابی می‌بخشد و به آن‌ها نشان می‌دهد که اگر در نتیجه طغیان و تعدی عده‌ای ستمگر برخی از حقوق آن‌ها پایمال شد، بالاخره روزی ستمگران به سزای اعمال خود رسیدند[۷].[۸]

پرسش‌های وابسته

  1. القاب امام مهدی چیستند؟ (پرسش)
  2. آیا اباصالح از القاب امام مهدی است؟ این لقب به چه معناست؟ (پرسش)
  3. آیا بقیة الله از القاب امام مهدی است؟ این لقب به چه معناست؟ (پرسش)
  4. آیا منتقم از القاب امام مهدی است؟ این لقب به چه معناست؟ (پرسش)
  5. آیا حجة الله از القاب امام مهدی است؟ این لقب به چه معناست؟ (پرسش)
  6. آیا خاتم الاوصیاء از القاب امام مهدی است؟ این لقب به چه معناست؟ (پرسش)
  7. آیا منصور از القاب امام مهدی است؟ این لقب به چه معناست؟ (پرسش)
  8. آیا منتظر از القاب امام مهدی است؟ این لقب به چه معناست؟ (پرسش)
  9. آیا مهدی از القاب امام مهدی است؟ این لقب به چه معناست؟ (پرسش)
  10. آیا صاحب الزمان از القاب امام مهدی است؟ این لقب به چه معناست؟ (پرسش)
  11. آیا صاحب الأمر از القاب امام مهدی است؟ این لقب به چه معناست؟ (پرسش)
  12. امام مهدی چند لقب دارند؟ (پرسش)
  13. چرا به امام مهدی، قائم، اباصالح، بقیة الله، صاحب الزمان، حجة الله، مهدی و ... گفته می‌شود؟ (پرسش)
  14. آیا امیر الامره از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  15. آیا احسان از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  16. آیا اذن سامعه از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  17. آیا ایدی از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  18. آیا بئر معطله از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  19. آیا بلد الامین از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  20. آیا باسط‍‌ از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  21. آیا بقیة الأنبیاء از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  22. آیا تالی از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  23. آیا تأیید از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  24. آیا تمام از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  25. آیا ثائر از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  26. آیا جابر از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  27. آیا جنب از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  28. آیا جوار الکنس از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  29. آیا حجت از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  30. آیا حجة الله از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  31. آیا حق از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  32. آیا حجاب الله از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  33. آیا حمد از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  34. آیا حامد از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  35. آیا خاتم الاوصیاء از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  36. آیا خاتم الائمه از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  37. آیا خازن از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  38. آیا خلف از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  39. آیا خلف صالح از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  40. آیا خنس از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  41. آیا خلیفة الله از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  42. آیا خلیفة الاتقیاء از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  43. آیا دابة الأرض از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  44. آیا داعی از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  45. آیا رجل از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  46. آیا رب الأرض از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  47. آیا سلطان المأمول از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  48. آیا سدرة المنتهی از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  49. آیا سناء از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  50. آیا سبیل از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  51. آیا ساعة از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  52. آیا سید از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  53. آیا شرید از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  54. آیا صاحب از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  55. آیا صاحب الغیبة از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  56. آیا صاحب الزمان از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  57. آیا صاحب الرجعة از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  58. آیا صاحب الدار از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  59. آیا صاحب الناحیة از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  60. آیا صاحب العصر از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  61. آیا صاحب الکرة البیضاء از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  62. آیا صاحب الدولة الزهراء از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  63. آیا صالح از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  64. آیا صاحب الامر از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  65. آیا صبح مسفر از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  66. آیا صدق از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  67. آیا صراط‍‌ از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  68. آیا ضیاء از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  69. آیا ضحی از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  70. آیا طالب التراث از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  71. آیا عالم از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  72. آیا عدل از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  73. آیا عاقبة الدار از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  74. آیا عزه از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  75. آیا عین از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  76. آیا غایب از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  77. آیا غلام از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  78. آیا غریم از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  79. آیا غوث از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  80. آیا غایة الطّالبین از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  81. آیا غایة القصوی از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  82. آیا غوث الفقراء از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  83. آیا خلیل از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  84. آیا فجر از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  85. آیا فرج المؤمنین از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  86. آیا فرج الاعظم از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  87. آیا فتح از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  88. آیا فقیه از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  89. آیا قائم از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  90. آیا قابض از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  91. آیا قیامت از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  92. آیا قسط‍‌ از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  93. آیا قوة از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  94. آیا قاتل الکفرة از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  95. آیا قطب از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  96. آیا قائم الزمان از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  97. آیا قیم الزمان از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  98. آیا کاشف الغطاء از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  99. آیا کمال از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  100. آیا کار از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  101. آیا لواء اعظم از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  102. آیا نیة الصابرین از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  103. آیا منتقم از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  104. آیا مهدی از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  105. آیا منتظَر از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  106. آیا ماء معین از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  107. آیا مخبر بما یعلن از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  108. آیا مجازی بالاعمال از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  109. آیا موعود از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  110. آیا مظهر الفضایح از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  111. آیا مبلی السرائر از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  112. آیا مبدأ الآیات از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  113. آیا محسن از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  114. آیا منعم از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  115. آیا مفضل از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  116. آیا موتور از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  117. آیا مدبر از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  118. آیا مأمور از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  119. آیا مقدرة از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  120. آیا مأمول از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  121. آیا مفرج اعظم از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  122. آیا مضطر از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  123. آیا من لم یجعل الله له شبیها از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  124. آیا مقتصر از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  125. آیا المصباح الشدید الضیاء از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  126. آیا ناقور از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  127. آیا ناطق از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  128. آیا نهار از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  129. آیا نفس از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  130. آیا نور الاصفیاء از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  131. آیا نور الاتقیاء از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  132. آیا ناحیه مقدسه از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  133. آیا واقیذ از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  134. آیا وتر از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  135. آیا وجه از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  136. آیا ولی الله از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  137. آیا وارث از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  138. آیا هادی از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  139. آیا ید الباسطه از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  140. آیا یمین از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  141. آیا یعسوب الدین از القاب امام مهدی است؟ (پرسش)
  142. آیا مؤمل از القاب امام مهدی است؟ (پرسش) (پرسش)
  143. آیا نجم از القاب امام مهدی است؟ (پرسش) (پرسش)
  144. آیا نور آل محمد از القاب امام مهدی است؟ (پرسش) (پرسش)
  145. آیا ولی عصر از القاب امام مهدی است؟ (پرسش) (پرسش)
  146. آیا قائم از القاب امام مهدی است؟ این لقب به چه معناست؟ (پرسش)
    1. آیا لفظ قائم همیشه به معنای قیام امام مهدی است؟ (پرسش)
    2. چرا هنگامی که نام امام مهدی یا لفظ قائم گفته می‌شود قیام می‌کنیم؟‌ (پرسش)
    3. چرا هنگام شنیدن نام قائم آل محمد از جا برمی‌‏خیزیم؟ (پرسش)
    4. دیدگاه فرقه عزاقریه درباره قائم چیست؟ (پرسش)

جستارهای وابسته

منابع

  1. سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت
  2. مجتبی تونه‌ای، موعودنامه
  3. سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت ج۱
  4. حیدرزاده، عباس، فرهنگنامه آخرالزمان

پانویس

  1. ↑ «أَلَا إِنَّهُ الْمُنْتَقِمُ مِنَ الظَّالِمِينَ... أَلَا إِنَّهُ مُدْرِكٌ بِكُلِّ ثَارٍ لِأَوْلِيَاءِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ»، بحار الانوار، ج ۳۷، صص ۲۱۱ و ۲۱۳.
  2. ↑ «أَنَا بَقِيَّةُ اللَّهِ فِي أَرْضِهِ وَ الْمُنْتَقِمُ مِنْ أَعْدَائِهِ»، الزام الناصب، ج ۱، ص ۲۵۳؛ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج۲، ص ۳۸۴، ح ۱.
  3. ↑ «أَيْنَ الطَّالِبُ بِذُحُولِ الْأَنْبِيَاءِ وَ أَبْنَاءِ الْأَنْبِيَاءِ، أَيْنَ الطَّالِبُ بِدَمِ الْمَقْتُولِ بِكَرْبَلَاءَ»، مفاتیح الجنان، دعای ندبه.
  4. ↑ «لَمَّا كَانَ‏ مِنْ‏ أَمْرِ الْحُسَيْنِ‏ عَلَيْهِ‏ السَّلَامُ‏ مَا كَانَ‏، ضَجَّتِ‏ الْمَلَائِكَةُ إِلَى‏ اللَّهِ‏ بِالْبُكَاءِ، و قَالَتْ‏: يُفْعَلُ‏ هذَا بِالْحُسَيْنِ‏ صَفِيِّكَ‏ و ابْنِ‏ نَبِيِّكَ‏؟ قَالَ‏: فَأَقَامَ‏ اللَّهُ‏ لَهُمْ‏ ظِلَّ الْقَائِمِ عَلَيْهِ السَّلَام‏‏»، محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج ۱، ص ۴۶۵، ح ۶؛ شیخ طوسی، الامالی، ج ۲، ص ۳۳
  5. ↑ امام علی (ع) فرمود:«وَ لَيَبْعَثَنَ‏ اللَّهُ‏ رَجُلًا مِنْ‏ وُلْدِي‏ فِي‏ آخِرِ الزَّمَانِ‏ يُطَالِبُ‏ بِدِمَائِنَا‏‏»، نعمانی، الغیبة، ص ۱۴۰، ح ۱؛ ر.ک: محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج ۲، ص ۸، ح ۱.
  6. ↑ کمال الدین، ج ۲، ص ۲۵۲.
  7. ↑ نشریه موعود، ش ۳۴، ص ۳۴.
  8. ↑ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۷۰۰؛ سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص ۴۲۴؛ درسنامه مهدویت، ص۲۳۴؛ حیدرزاده، عباس، فرهنگنامه آخرالزمان، ص ۹۷.
برگرفته از «https://fa.imamatpedia.com/w/index.php?title=منتقم&oldid=1315402»