اسامة بن زید بن حارثه کلبی: تفاوت میان نسخه‌ها
(←مقدمه) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۳۹ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۸ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات | {{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = صحابه | عنوان مدخل = اسامة بن زید بن حارثه کلبی | مداخل مرتبط = [[اسامة بن زید بن حارثه کلبی در قرآن]] - [[اسامة بن زید بن حارثه کلبی در حدیث]] - [[اسامة بن زید بن حارثه کلبی در تاریخ اسلامی]] - [[اسامة بن زید بن حارثه کلبی در تراجم و رجال]] - [[اسامة بن زید بن حارثه کلبی در معارف و سیره نبوی]]| پرسش مرتبط = }} | ||
| | {{جعبه اطلاعات اصحاب | ||
| | | نام = اسامة بن زید بن حارثه کلبی | ||
| تصویر = | | مشهور به = | ||
| | | نام تصویر = قبرستان بقیع.jpg | ||
| نام = | | عرض تصویر = | ||
| | | توضیح تصویر = قبرستان بقیع مشهور به بقیع غَرقَد | ||
| | | نام کامل = اسامة بن زید بن حارثة بن شراحیل | ||
| نامهای دیگر = | |||
| جنسیت = مرد | |||
| کنیه = {{فهرست جعبه افقی| ابومحمد | ابوزید | ابویزید | ابوخارجه }} | |||
| لقب = [[محبّ الرسول]] | |||
| اهل = | |||
| از قبیله = [[بنی‌کلب]] | |||
| از تیره = | |||
| پدر = [[زید بن حارثه کلبی]] | |||
| مادر = [[ام ایمن]] | |||
| همسر = | |||
| پسر = | |||
| دختر = | |||
| خواهر = | |||
| برادر = | |||
| خویشاوندان = | |||
| وابستگان = | |||
| تاریخ تولد = | |||
| محل تولد = | |||
| محل زندگی = {{فهرست جعبه افقی| [[دمشق]] | [[مدینه]] }} | |||
| تاریخ درگذشت = | | تاریخ درگذشت = | ||
| | | محل درگذشت = | ||
| | | تاریخ شهادت = [[۵۸ هجری]] | ||
| | | محل شهادت = | ||
| | | طول عمر = | ||
| | | محل دفن = | ||
| دین = | |||
| دین = | |||
| مذهب = | | مذهب = | ||
| | | از اصحاب = {{فهرست جعبه افقی| [[پیامبر خاتم]] | [[امام علی]] }} | ||
| | | از طبقه = | ||
| در جنگ = [[جنگ بنی قریظه]] | |||
| | | نقش‌ها = | ||
| | | فعالیت‌ها = | ||
| علت شهرت = | |||
| علت درگذشت = | |||
| علت شهادت = | |||
| راوی از = | |||
| روایات مشهور = | |||
| مشایخ او = | |||
| راویان از او = | |||
| آخرین راوی از او = | |||
}} | }} | ||
'''اسامة بن زید'''، [[آزاد]] کرده [[رسول خدا]] {{صل}} است و چون [[پیامبر اکرم]] {{صل}} به وی بسیار علاقه‌مند بودند، او را «محبّ الرسول» می‌نامیدند. وی به همراه پدر و مادرش به [[مدینه]] [[هجرت]] کرد. مهمترین داستان مربوط به [[زندگی]] او بحث [[جیش اسامه]] است که در اواخر عمر بابرکت پیامبر اکرم {{صل}} به وقوع پیوست. [[اسامه]] در [[زمان]] [[خلافت امیرالمؤمنین]] {{ع}} بعد از کش و قوس‌هایی با آن حضرت [[بیعت]] نمود و سرانجام در سال ۵۸ یا ۵۹ و به [[نقلی]] در سال ۵۴ هجری از [[دنیا]] رفت و پیکر [[پاک]] او در [[قبرستان بقیع]] به خاک سپرده شد. | |||
== | == مقدمه == | ||
[[زید]]، [[ | [[اسامة بن زید بن حارثة بن شراحیل]]<ref>الاستیعاب، ابن عبدالبر، ج۱، ص۷۵؛ اسدالغابه، ابن اثیر، ج۱، ص۷۹.</ref>، [[آزاد]] کرده [[رسول خدا]] {{صل}}<ref>رجال الطوسی، شیخ طوسی، ج۱، ص۲۱.</ref> و [[کنیه]] او «ابومحمد»، «ابوزید»، «ابویزید» و «ابوخارجه» است<ref>الاستیعاب، ابن عبدالبر، ج۱، ص۷۵.</ref> و از [[قبیله]] [[بنی کلب بن وبره]] بود<ref>اسدالغابه، ابن اثیر، ج۱، ص۷۹.</ref>. چون [[پیامبر اکرم]] {{صل}} به وی بسیار علاقه‌مند بودند، او را «محبّ الرسول» می‌نامیدند<ref>اسدالغابه، ابن اثیر، ج۱، ص۷۹.</ref><ref>[[عبدالرضا عسکری|عسکری، عبدالرضا]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۳ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم]]، ص ۲۷۲؛ [[سید اصغر ناظم‌زاده|ناظم‌زاده، سید اصغر]]، [[اصحاب امام علی ج۱ (کتاب)|اصحاب امام علی]]، ج۱، ص۱۶۲-۱۶۳.</ref> وی به همراه [[پدر]] و مادرش به [[مدینه]] [[هجرت]] کرد<ref>الطبقات، ج۱، ص۱۸۳.</ref>. روایاتی درباره [[محبّت]] [[پیامبر]] {{صل}} به [[اسامه]] در منابع ذکر شده<ref>الطبقات، ج۴، ص۴۵ـ ۴۹؛ سیراعلام‌النبلاء، ج۲، ص۴۹۷ـ۵۰۴.</ref><ref>[[محمد باغستانی کوزه‌گر|باغستانی کوزه‌گر، محمد]]، [[اسامة بن زید (مقاله)|اسامة بن زید]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱.</ref> | ||
== پدر و مادر [[اسامه]] == | |||
[[زید]]، [[پدر]] [[اسامه]] و [[کنیه]] او ابو [[اسامه]] بود<ref>اسد الغابه، ابن اثیر، ج۲، ص۱۲۹.</ref>. او در [[دوران کودکی]] هنگامی که همراه [[مادر]] برای [[دیدار]] بستگانش به [[قبیله]] [[بنی‌معن]] رفته بود، با [[شبیخون]] [[طایفه]] قین مواجه شد و آنها [[زید]] را [[اسیر]] کرده و برای فروش به بازار عُکاظ آوردند. [[حکیم بن حزام]] [[برادر]]زاده [[حضرت خدیجه]] او را برای [[خدیجه]] خریداری کرد و [[خدیجه]] هم [[زید]] را به [[پیامبر]] {{صل}} بخشید لذا زید به مولى [[رسول الله]] معروف گردید. [[زید]] از همان اوایل [[بعثت]]، به [[اسلام]] روی آورد و جزو [[سابقین در اسلام]] قرار گرفت و سرانجام در [[جنگ موته]] [[سال هشتم هجری]]<ref>به نقل از تاریخ طبری، ج۳ و کامل ابن اثیر، ج۲، جنگ موته قبل از فتح مکه و به نقل تاریخ یعقوبی، ج۲ بعد از فتح مکه ذکر شده است. ولی قول اصة همان قول اول است که قبل از فتح مکه بوده است.</ref>، قبل از [[فتح مکه]] به [[شهادت]] رسید. | |||
نام [[مادر]] [[اسامه]] ([[ام ایمن]]) برکه بود و او [[کنیز]] [[عبدالله بن عبدالمطلب]]، [[پدر]] [[پیامبر]] {{صل}} بود که از او و یا از [[آمنه]] به [[پیامبر]] {{صل}} به [[ارث]] رسید<ref>الاستیعاب، ابن عبدالبر، ج۴، ص۱۷۹۳؛ اسدالغابه، ابن اثیر، ج۶، ص۳۰۳.</ref>. [[ام‌ایمن]]، پرستار [[پیامبر]] {{صل}} بود. [[پیامبر]] {{صل}} در این باره می‌فرمود: «بعد از [[آمنه]] [[ام‌ایمن]] [[مادر]] من است». زمانی که [[پیامبر]] {{صل}} به [[دنیا]] آمد [[ام‌ایمن]] از آن [[حضرت]] [[پرستاری]] کرد تا [[پیامبر]] بزرگ شد و او را [[آزاد]] کرد. [[پیامبر اکرم]] {{صل}} او را به همسری [[زید]] (پسر خوانده خود) درآورد و [[اسامه]] از این [[ازدواج]] متولد شد<ref>اسد الغابة، ابن اثیر، ج۶، ص۳۰۳-۳۰۴.</ref><ref>[[عبدالرضا عسکری|عسکری، عبدالرضا]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۳ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم]]، ص ۲۷۲؛ [[سید اصغر ناظم‌زاده|ناظم‌زاده، سید اصغر]]، [[اصحاب امام علی ج۱ (کتاب)|اصحاب امام علی]]، ج۱، ص۱۶۳-۱۶۵.</ref> | |||
== [[اسامه]] و شرکت در [[جنگ‌ها]] == | |||
[[پیامبر]]{{صل}} روز | === [[جنگ بدر]] === | ||
در اینکه [[اسامه]] در [[جنگ بدر]] شرکت نکرده شکی نیست. واقدی می‌نویسد: [[پیامبر]] {{صل}} روز یکشنبه دوازدهم [[رمضان]] با همراهان خود از [[مدینه]] بیرون آمد و چون به ناحیۀ [[نقب بنی دینار]] رسید، در بقع<ref>همان خانه‌های سقیا و در واقع متصل به مدینه است.</ref> مستقر شد و [[لشکر]] را آماده کرد و از [[سپاه]] سان دید. از میان ایشان [[عبدالله بن عمر]]، [[اسامة بن زید]]، [[رافع بن خدیج]]، [[براءة بن عازب]]، [[اسید بن ظهیر]]، [[زید بن ارقم]]، و [[زید بن ثابت]] را به [[مدینه]] باز گرداند و اجازه شرکت در [[سپاه]] نداد<ref>المغازی، واقدی، ج۱، ص۲۱. اما در جلد ۳ صفحه ۱۱۲۵ روایت کرده که او در ایام رحلت رسول خدا نوزده ساله و بنابراین در وقت جنگ بدر حدود ده ساله بوده است، با این وصف آیا جای این بوده که در جنگ شرکت کند و رد شود. (یوسفی غروی).</ref><ref>[[عبدالرضا عسکری|عسکری، عبدالرضا]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۳ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم]]، ص ۲۷۵.</ref> | |||
===[[اسامه]] و [[ | === [[اسامه]] و [[جنگ]] [[بنی قریظه]] === | ||
[[پیامبر]] {{صل}} روز چهارشنبه [[سال پنجم هجرت]] هفت روز از ماه [[ذی قعده]] باقی مانده بود که به سوی [[بنی قریظه]] حرکت و پانزده روز ایشان را محاصره کرد و روز [[پنج شنبه]] هفتم [[ذی حجه]] بازگشت و [[ابن ام مکتوم]] را در [[مدینه]] [[جانشین]] فرمود. [[پیامبر]] {{صل}} [[فرمان]] دادند مردان [[اسیر]] را به [[خانه]] [[اسامة بن زید]] منتقل کنند و [[زنان]] و [[کودکان]] را به [[خانه]] دختر [[حارث]] بردند. همچنین [[دستور]] فرمود تا چندین بار خرما میان آنها توزیع شود. گروهی از ایشان آن [[شب]] را به خواندن [[تورات]] مشغول بودند و برخی از ایشان برخی دیگر را به [[استقامت]] و [[پایداری]] در [[دین]] و [[تمسک]] به [[تورات]] توصیه می‌کردند<ref>المغازی، واقدی، ج۲، ص۵۱۲-۵۱۳.</ref><ref>[[عبدالرضا عسکری|عسکری، عبدالرضا]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۳ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم]]، ص ۲۷۷.</ref> | |||
==[[اسامه]] | === [[اسامه]] و [[فتح مکه]] === | ||
روز [[فتح مکه]] [[پیامبر]] {{صل}} در حالی که سوار بر شتر [[اسامة بن زید]] بود و [[اسامه]] هم عقب سر آن [[حضرت]] بر شتر سوار بود، وارد [[مکه]] شد، و [[بلال]] و [[عثمان بن طلحه]] هم همراه آن [[حضرت]] بودند. چون کنار دروازه رسیدند، [[عثمان بن طلحه]] کسی را فرستاد تا کلید را بیاورد و آن را به [[رسول خدا]] [[تسلیم]] کرد<ref>المغازی، واقدی، ج۲، ص۸۳۴.</ref>. از [[اسامة بن زید]] [[نقل]] شده: من همراه [[رسول خدا]] {{صل}} وارد [[کعبه]] شدم. [[پیامبر]] {{صل}} تصاویری دیدند و به من [[دستور]] دادند تا سطل آبی بیاورم، سپس پارچه‌ای را در آن خیس فرمود و با آن به چهره‌ها مالید و فرمود: [[خداوند]] بکشد مردمی را که تصویر چیزهایی را که نیافریده‌اند، می‌کشند<ref>المغازی، واقدی، ج۲، ص۸۳۴.</ref><ref>[[عبدالرضا عسکری|عسکری، عبدالرضا]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۳ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم]]، ص ۲۷۸.</ref> | |||
==[[ | == [[اسامه]] در [[شأن نزول]] == | ||
# در بازگشت از [[سریّه]] [[غالب بن عبدالله لیثی]]، یکی از [[مسلمانان]]، که بر اساس [[نقلی]] [[اسامة بن زید]] بوده است؛ شخصی را که کلمه [[توحید]] بر زبان جاری ساخته بود، به [[قتل]] رساند؛ و به اظهار [[اسلام]] او توجهی نکرد سپس آیه {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا ضَرَبْتُمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ فَتَبَيَّنُوا وَلَا تَقُولُوا لِمَنْ أَلْقَى إِلَيْكُمُ السَّلَامَ لَسْتَ مُؤْمِنًا تَبْتَغُونَ عَرَضَ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا فَعِنْدَ اللَّهِ مَغَانِمُ كَثِيرَةٌ كَذَلِكَ كُنْتُمْ مِنْ قَبْلُ فَمَنَّ اللَّهُ عَلَيْكُمْ فَتَبَيَّنُوا إِنَّ اللَّهَ كَانَ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرًا}}<ref>«ای مؤمنان، چون (برای جهاد) در راه خداوند به سفر می‌روید خوب بررسی کنید و به کسی که به شما ابراز اسلام می‌کند نگویید: تو مؤمن نیستی، که بخواهید کالای ناپایدار این جهان را بجویید زیرا غنیمت‌های بسیار نزد خداوند است؛ خود نیز در گذشته چنین بودید و خداوند» سوره نساء، آیه۹۴.</ref> نازل شد و [[اسامه]] مورد [[سرزنش]] [[پیامبر]] {{صل}} واقع شد<ref>جامع‌البیان، مج۴، ج۵، ص۳۰۴؛ مجمع البیان، ج۳، ص۱۴۵؛ الطبقات، ج۲، ص۹۱.</ref><ref>[[عبدالرضا عسکری|عسکری، عبدالرضا]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۳ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم]]، ص ۲۸۲؛ [[محمد باغستانی کوزه‌گر|باغستانی کوزه‌گر، محمد]]، [[اسامة بن زید (مقاله)|اسامة بن زید]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱.</ref> | |||
# بنا به گزارش برخی [[مفسران]] آیه {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا كَثِيرًا مِنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ وَلَا تَجَسَّسُوا وَلَا يَغْتَبْ بَعْضُكُمْ بَعْضًا أَيُحِبُّ أَحَدُكُمْ أَنْ يَأْكُلَ لَحْمَ أَخِيهِ مَيْتًا فَكَرِهْتُمُوهُ وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ تَوَّابٌ رَحِيمٌ}}<ref>«ای مؤمنان! از بسیاری از گمان‌ها دوری کنید که برخی از گمان‌ها گناه است و (در کار مردم) کاوش نکنید و از یکدیگر غیبت نکنید؛ آیا هیچ یک از شما دوست می‌دارد که گوشت برادر مرده خود را بخورد؟ پس آن را ناپسند می‌دارید و از خداوند پروا کنید که خداوند توبه‌پذیری» سوره حجرات، آیه۱۲.</ref> در پی آن نازل شد که دو تن از [[صحابه]] [[اسامه]] را به بخل‌ورزی متهم و از [[سلمان]] نیز [[بدگویی]] کردند که با [[نزول]] [[آیه]] از این کار نهی شدند<ref>کشف الاسرار، ج۹، ص۲۶۰؛ تفسیرقرطبی، ج۱۶، ص۲۱۷؛ مجمع البیان، ج۵، ص۲۰۳.</ref><ref>[[محمد باغستانی کوزه‌گر|باغستانی کوزه‌گر، محمد]]، [[اسامة بن زید (مقاله)|اسامة بن زید]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱؛ [[عبدالرضا عسکری|عسکری، عبدالرضا]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۳ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم]]، ص ۲۸۶.</ref> | |||
== لشکر اسامه == | |||
{{اصلی| لشکر اسامه}} | {{اصلی| لشکر اسامه}} | ||
گرچه [[سپاه]] اُسامه پیش از [[رحلت رسول خدا]]{{صل}} به علت کوتاهی و عدم حرکت [[اصحاب]] از هم گسیخت اما اُسامه پس از مدتی که از [[رحلت رسول خدا]]{{صل}} [[گذشت]] در زمان [[خلافت ابوبکر]] با همان [[لشکر]] روانه [[موته]] شد و عده زیادی از [[قاتلان]] پدرش را کشت و نیز جمعیتی را [[اسیر]] کرد و پس از | [[پیامبر اکرم]] {{صل}} در [[محرم]] [[سال یازدهم هجری]]<ref>محمد بن جریر طبری، تاریخ الأمم و الملوک، ج۳، ص۱۸۴؛ عزالدین ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۲، ص۳۱۷.</ref>، [[فرمان]] آماده شدن سریع [[مردم]] برای [[جنگ]] با [[روم]] را صادر فرمود. آن [[حضرت]]، [[اسامه]] پسر [[زید]] را به [[فرماندهی]] این [[لشکر]] برگزید و [[دستور]] داد [[لشکر]] را تا مرز بلقاء<ref>بلقاء، جایی بود که جعفر بن ابی‌طالب و پدرش در آن به شهادت رسیدند. ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۲، ص۱۴۵.</ref> و ارزوم در [[فلسطین]] ببرد و با [[دشمنان خدا]] بجنگد. [[حضرت]] به [[اسامه]] فرمود با [[لشکر]] خود از [[مدینه]] بیرون رفته، در «[[جرف]]» (در یک فرسخی [[مدینه]]) اردو بزند و به [[مردم]] نیز [[دستور]] فرمود همراه [[اسامه]] بروند و از ماندن در [[مدینه]] خودداری کنند<ref>محمد بن عمر واقدی، المغازی، ج۳، ۱۱۱۸؛ شیخ مفید، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، ج۱، ص۱۸۱.</ref>. [[حضرت]] قصد داشت سران [[مهاجر]] و [[انصار]] به غیر از [[بنی هاشم]] را همراه او بفرستد تا هنگام وفاتش در [[زمامداری]] و [[پیشوایی]] [[مسلمانان]] [[طمع]] نکنند<ref>شیخ مفید، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، ج۱، ص۱۸۰-۱۸۱؛ شیخ طبرسی، اعلام الوری بأعلام الهدی، ج۱، ص۲۶۳؛ قطب الدین راوندی، قصص الانبیاء، ص۳۵۷.</ref>. اما [[مخالفان]] به بهانه‌های مختلف مانند [[بیماری]] [[حضرت]] و کم سن و سالی [[اسامه]] (که هفده یا هیجده سال داشته است) از انجام این [[مأموریت]] شانه خالی می‌کردند. [[لشکریان]] آن‌قدر در این امر [[سستی]] کردند و از [[دستور]] [[حضرت]] سرباز زدند تا اینکه [[پیامبر]] {{صل}} [[رحلت]] کرد و [[لشکریان]] نیز به [[مدینه]] برگشتند<ref>محمد بن عمر واقدی، المغازی، ج۳، ص۱۱۲۰-۱۱۲۱.</ref><ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[حوادث آخرین روزهای عمر پیامبر (مقاله)|حوادث آخرین روزهای عمر پیامبر]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم]]، ج۱، ص:۳۴۰-۳۴۲.</ref> | ||
گرچه [[سپاه]] اُسامه پیش از [[رحلت رسول خدا]] {{صل}} به علت کوتاهی و عدم حرکت [[اصحاب]] از هم گسیخت اما اُسامه پس از مدتی که از [[رحلت رسول خدا]] {{صل}} [[گذشت]] در زمان [[خلافت ابوبکر]] با همان [[لشکر]] روانه [[موته]] شد و عده زیادی از [[قاتلان]] پدرش را کشت و نیز جمعیتی را [[اسیر]] کرد و پس از چهل روز با [[پیروزی]] به [[مدینه]] مراجعت کرد و مورد استقبال [[ابوبکر]] و اهالی [[مدینه]] قرار گرفت<ref>. اعیان الشیعه، ج۳، ص۲۵۰.</ref><ref>[[سید اصغر ناظم‌زاده|ناظم‌زاده، سید اصغر]]، [[اصحاب امام علی ج۱ (کتاب)|اصحاب امام علی]]، ج۱، ص۱۶۶-۱۶۸.</ref> | |||
موضوع | موضوع «تخلّف از جیش اسامه» مورد بحث فراوان میان مورخین و متکلّمین است. [[سرپیچی]] از [[دستور]] [[پیامبر]]، پس از آن همه [[اصرار]] برای پیوستن افراد به [[سپاه اسامه]]، خطایی نابخشودنی است و نشان [[برنامه‌ریزی]] قدرت‌طلبان برای به دست گرفتن [[حکومت]] و کنار زدن [[امام علی|علی]] {{ع}} به شمار می‌رود<ref>[[عبدالرضا عسکری|عسکری، عبدالرضا]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۳ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم]]، ص ۲۸۷؛ [[سید اصغر ناظم‌زاده|ناظم‌زاده، سید اصغر]]، [[اصحاب امام علی ج۱ (کتاب)|اصحاب امام علی]]، ج۱، ص۱۶۶-۱۶۸؛ [[محمد باغستانی کوزه‌گر|باغستانی کوزه‌گر، محمد]]، [[اسامة بن زید (مقاله)|اسامة بن زید]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱؛ [[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[حوادث آخرین روزهای عمر پیامبر (مقاله)|حوادث آخرین روزهای عمر پیامبر]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم]]، ج۱، ص:۳۴۰-۳۴۲؛ [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۱۹۳.</ref>. | ||
==[[اسامه]] و [[بیعت با ابوبکر]]== | == [[اسامه]] و [[بیعت]] با [[ابوبکر]] == | ||
از [[امام باقر]]{{ع}} [[نقل]] شده [[عمر بن خطاب]] به [[ابوبکر]] گفت: نامهای به [[اسامة بن زید]] بفرست تا نزد تو بیاید، زیرا حضور او نزد تو موجب قطع [[منازعه]] [[قوم]] خواهد بود. [[ابوبکر]] نیز نامهای بدین مضمون به او نوشت: از [[ابوبکر]] [[خلیفه رسول خدا]] به [[اسامة بن زید]]، امّا بعد؛ چون [[نامه]] من به دستت رسید با همه اطرافیانت به سوی من حرکت کن، زیرا همه [[مسلمانان]] اطراف من [[اجتماع]] نموده و مرا [[امیر]] و پیشوای خود قرار داده‌اند، پس شما نیز [[مخالفت]] نکنید که کارتان به [[سرکشی]] و [[عصیان]] کشد در این صورت از من به تو آن رسد که انتظارش را نداری، والسّلام. [[اسامه]] نیز در جواب؛ این [[نامه]] را نوشت: از [[اسامة بن زید]] [[کارگزار]] و عامل [[رسول خدا]] در [[غزوه]] [[شام]]، نامه‌ات به من رسید ولی اول آن با آخرش متناقض است؛ در آغاز [[نامه]] نوشته‌ای من [[خلیفه رسول خدا]]{{صل}} هستم و سپس ادعای تو چنین است که [[مسلمین]] اطراف تو [[اجتماع]] کرده و تو را [[امیر]] نموده‌اند، ولی از این نکته [[غفلت]] ورزیدی من و کسانی که همراه من هستند از [[مسلمین]] هستیم و به [[خدا]] قسم، هرگز به [[ولایت]] تو [[رضایت]] ندهیم؛ پس متوجه باش و [[حق]] را به صاحب [[حق]] واگذار و آنان را از [[حق]] خودشان [[محروم]] مکن. آیا [[عهد]] و [[پیمان]] [[رسول خدا]]{{صل}} را در [[روز غدیر]] فراموش کرده‌ای؟ مگر [[رسول اکرم]]{{صل}} [[اطاعت]] مرا بر تو و دوستانت [[واجب]] نکرد، پس چگونه [[مخالفت]] [[امر]] نمودید و از حوزه [[فرماندهی]] من خارج شده و به [[شهر مدینه]] مراجعت کردید؟ مگر نه آنکه [[پیامبر]]{{صل}} تا آخرین [[ساعت]] مرا بر کنار نکرد، پس چرا بدون اجازه من در [[مدینه]] اقامت نموده‌اید؟ | از [[امام باقر]] {{ع}} [[نقل]] شده [[عمر بن خطاب]] به [[ابوبکر]] گفت: نامهای به [[اسامة بن زید]] بفرست تا نزد تو بیاید، زیرا حضور او نزد تو موجب قطع [[منازعه]] [[قوم]] خواهد بود. [[ابوبکر]] نیز نامهای بدین مضمون به او نوشت: از [[ابوبکر]] [[خلیفه رسول خدا]] به [[اسامة بن زید]]، امّا بعد؛ چون [[نامه]] من به دستت رسید با همه اطرافیانت به سوی من حرکت کن، زیرا همه [[مسلمانان]] اطراف من [[اجتماع]] نموده و مرا [[امیر]] و پیشوای خود قرار داده‌اند، پس شما نیز [[مخالفت]] نکنید که کارتان به [[سرکشی]] و [[عصیان]] کشد در این صورت از من به تو آن رسد که انتظارش را نداری، والسّلام. [[اسامه]] نیز در جواب؛ این [[نامه]] را نوشت: از [[اسامة بن زید]] [[کارگزار]] و عامل [[رسول خدا]] در [[غزوه]] [[شام]]، نامه‌ات به من رسید ولی اول آن با آخرش متناقض است؛ در آغاز [[نامه]] نوشته‌ای من [[خلیفه رسول خدا]] {{صل}} هستم و سپس ادعای تو چنین است که [[مسلمین]] اطراف تو [[اجتماع]] کرده و تو را [[امیر]] نموده‌اند، ولی از این نکته [[غفلت]] ورزیدی من و کسانی که همراه من هستند از [[مسلمین]] هستیم و به [[خدا]] قسم، هرگز به [[ولایت]] تو [[رضایت]] ندهیم؛ پس متوجه باش و [[حق]] را به صاحب [[حق]] واگذار و آنان را از [[حق]] خودشان [[محروم]] مکن. آیا [[عهد]] و [[پیمان]] [[رسول خدا]] {{صل}} را در [[روز غدیر]] فراموش کرده‌ای؟ مگر [[رسول اکرم]] {{صل}} [[اطاعت]] مرا بر تو و دوستانت [[واجب]] نکرد، پس چگونه [[مخالفت]] [[امر]] نمودید و از حوزه [[فرماندهی]] من خارج شده و به [[شهر مدینه]] مراجعت کردید؟ مگر نه آنکه [[پیامبر]] {{صل}} تا آخرین [[ساعت]] مرا بر کنار نکرد، پس چرا بدون اجازه من در [[مدینه]] اقامت نموده‌اید؟ | ||
وقتی [[ابوبکر]] [[نامه]] [[اسامه]] را خواند، سخت تکان خورد و خواست کنار برود اما [[عمر بن خطاب]] به او گفت: | وقتی [[ابوبکر]] [[نامه]] [[اسامه]] را خواند، سخت تکان خورد و خواست کنار برود اما [[عمر بن خطاب]] به او گفت: «پیراهنی را که [[خدا]] بر قامت تو آراسته از تن بیرون مکن وگرنه پشیمان خواهی شد و نمی‌توانی چاره‌ای برای آن داشته باشی لازم است به وسیله نامه‌های متعدد و پیام‌های پی در پی در این باره [[اصرار]] کنی و بلکه دیگران را وادار کن که به وی [[نامه]] بنویسند تا [[اختلاف]] به وجود نیاید». [[ابوبکر]] و جمعی دیگر نامه‌هایی به همین مضمون به [[اسامه]] نوشته و یادآور شدند که از [[برانگیختن]] [[فتنه]] و [[اختلاف]] دوری کند و حال افرادی را که تازه [[مسلمان]] هستند رعایت کرده و با نظر سران [[قوم]] [[مخالفت]] نکند. | ||
زمانی که این [[نامه‌ها]] به [[اسامه]] رسید با همراهان خود به [[شهر مدینه]] بازگشت و به سوی [[خانه]] [[علی بن ابی طالب]]{{ع}} رفت و به ایشان گفت: | زمانی که این [[نامه‌ها]] به [[اسامه]] رسید با همراهان خود به [[شهر مدینه]] بازگشت و به سوی [[خانه]] [[علی بن ابی طالب]] {{ع}} رفت و به ایشان گفت: «جریان چیست؟ » [[علی بن ابی طالب]] {{ع}} فرمود: «چنان است که می‌بینی». | ||
[[اسامه]] پرسید: آیا شما هم [[بیعت]] کرده‌اید؟ [[امام]]{{ع}} فرمود: | [[اسامه]] پرسید: آیا شما هم [[بیعت]] کرده‌اید؟ [[امام]] {{ع}} فرمود: «آری، من [[بیعت]] کرده‌ام». [[اسامه]] گفت: «آیا [[بیعت]] شما از روی [[اختیار]] بود یا [[اجبار]] و [[کراهت]]؟ » [[امام]] {{ع}} فرمود: «مجبور شدم». سپس [[اسامه]] به [[خانه]] [[ابوبکر]] آمد و به او به عنوان [[خلیفه مسلمین]] [[سلام]] گفت. [[ابوبکر]] در جواب گفت: «سلام بر تو ای امیر»<ref>الاحتجاج علی اهل اللجاج، طبرسی، ج۱، ص۸۷-۸۸.</ref><ref>[[عبدالرضا عسکری|عسکری، عبدالرضا]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۳ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم]]، ص ۲۹۵؛ [[سید اصغر ناظم‌زاده|ناظم‌زاده، سید اصغر]]، [[اصحاب امام علی ج۱ (کتاب)|اصحاب امام علی]]، ج۱، ص۱۶۸-۱۷۰.</ref> | ||
==[[اسامه]] و [[بیعت با امام علی]]{{ع}}== | == [[اسامه]] و [[بیعت با امام علی]] {{ع}} == | ||
پس از آنکه [[مردم]] با [[ | پس از آنکه [[مردم]] با [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} برای [[خلافت]] [[بیعت]] کردند، عده‌ای از جمله [[سعد بن ابی وقاص]]، [[عبدالله بن عمر]]، [[صهیب]]، [[زید بن ثابت]]، [[محمد بن مسلمة]]، [[سلمة بن وقش]] و [[اسامة بن زید]] از [[بیعت]] سرباز زدند<ref>تاریخ الطبری، طبری (ترجمه: پاینده)، ج۶، ص۲۳۳۲؛ مروج الذهب، مسعودی، ج۳، ص۱۵ (البته ایشان نامی از زید و سلمه نبرده است).</ref>. [[سلیم بن قیس]] می‌نویسد: سه نفر با [[علی]] {{ع}} [[بیعت]] کردند ولی در [[جنگ]] به همراه ایشان [[شک]] کردند و [[خانه‌نشینی]] [[اختیار]] کردند که عبارت بودند از: [[محمد بن مسلمه]]، [[سعد بن ابی وقاص]] و پسر [[عمر]]. اما [[اسامة بن زید]] بعد از آن [[تسلیم]] شد و [[رضایت]] خود را اعلام کرد و برای [[علی]] {{ع}} [[دعا]] و [[استغفار]] کرد و از [[دشمن]] آن حضرت [[بیزاری]] جست و [[شهادت]] داد آن حضرت بر [[حق]] است و هر کس با او [[مخالفت]] کند [[ملعون]] و خونش [[حلال]] است<ref>کتاب سلیم بن قیس، سلیم بن قیس هلالی، ص۷۹۷.</ref><ref>[[عبدالرضا عسکری|عسکری، عبدالرضا]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۳ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم]]، ص ۲۹۶؛ [[سید اصغر ناظم‌زاده|ناظم‌زاده، سید اصغر]]، [[اصحاب امام علی ج۱ (کتاب)|اصحاب امام علی]]، ج۱، ص۱۷۰-۱۷۳.</ref> | ||
==سرانجام [[اسامه]]== | == سرانجام [[اسامه]] == | ||
[[اسامه]] در زمان [[خلافت]] [[معاویه]] در سال ۵۸ یا ۵۹ و به [[نقلی]] در سال ۵۴ [[هجری]] از [[دنیا]] رفت<ref>الاستیعاب، ابن عبدالبر، ج۱، ص۷۷.</ref>. به [[نقل]] دیگری بعد از [[مرگ]] [[عثمان]] در | [[اسامه]] در زمان [[خلافت]] [[معاویه]] در سال ۵۸ یا ۵۹ و به [[نقلی]] در سال ۵۴ [[هجری]] از [[دنیا]] رفت<ref>الاستیعاب، ابن عبدالبر، ج۱، ص۷۷.</ref>. به [[نقل]] دیگری بعد از [[مرگ]] [[عثمان]] در «جرف» درگذشت و پیکر [[پاک]] او در [[قبرستان بقیع]] به [[خاک]] سپرده شد<ref>اسدالغابه، ابن اثیر، ج۱، ص۸۱.</ref>. از [[امام محمد باقر]] {{ع}} [[روایت]] شده [[اسامه]] را [[امام حسن]] {{ع}} [[کفن]] کردند<ref>اختیار معرفة الرجال، شیخ طوسی، ج۱، ص۱۹۲؛ رجال ابن داوود، ابن داوود، ص۴۷؛ منتقی الجمان، شیخ حسن صاحب معالم، ج۱، ص۲۵۹.</ref> و سه [[فرزند]] به نامهای [[محمد]]، [[حسن]] و [[زید]] از او به یادگار ماند<ref>[[عبدالرضا عسکری|عسکری، عبدالرضا]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۳ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم]]، ص ۳۰۰؛ [[سید اصغر ناظم‌زاده|ناظم‌زاده، سید اصغر]]، [[اصحاب امام علی ج۱ (کتاب)|اصحاب امام علی]]، ج۱، ص۱۶۲-۱۶۳؛ [[محمد باغستانی کوزه‌گر|باغستانی کوزه‌گر، محمد]]، [[اسامة بن زید (مقاله)|اسامة بن زید]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱.</ref>. | ||
==استادان== | == استادان == | ||
{{فهرست اثر}} | {{فهرست اثر}} | ||
# [[أسلم]] | # [[أسلم]] مشهور به [[أبو رافع القبطی]] | ||
# [[بلال بن رباح]] | # [[بلال بن رباح]] مشهور به [[بلال بن رباح الحبشی]] | ||
# [[خولة بنت قیس بن قهد بن قیس بن ثعلبة ]] | # [[خولة بنت قیس بن قهد بن قیس بن ثعلبة]] مشهور به [[خولة بنت قیس الأنصاریة]] | ||
# [[دحیة بن خلیفة بن فروة بن فضالة بن زید ]] | # [[دحیة بن خلیفة بن فروة بن فضالة بن زید]] مشهور به [[دحیة الکلبی]] | ||
# [[زید بن حارثة بن شراحیل بن کعب ]] | # [[زید بن حارثة بن شراحیل بن کعب]] مشهور به [[زید بن حارثة الکلبی]] | ||
# [[سعد بن مالک بن وهیب بن عبد مناف]] | # [[سعد بن مالک بن وهیب بن عبد مناف]] مشهور به [[سعد بن أبی وقاص الزهری]] | ||
# [[عبد الله بن رواحة بن ثعلبة بن امرئ القیس]] | # [[عبد الله بن رواحة بن ثعلبة بن امرئ القیس]] مشهور به [[عبد الله بن رواحة الأنصاری]] | ||
# [[هند بنت حذیفة بن المغیرة بن عبد الله ]] | # [[هند بنت حذیفة بن المغیرة بن عبد الله]] مشهور به [[أم سلمة زوج النبی]] | ||
{{پایان}} | {{پایان فهرست اثر}} | ||
==شاگردان== | == شاگردان == | ||
{{فهرست اثر}} | {{فهرست اثر}} | ||
# [[أبان بن عثمان بن عفان]] مشهور به [[أبان بن عثمان الأموی]] | |||
# [[أبان بن عثمان بن عفان]] | # [[أفلح]] مشهور به [[أفلح مولی أبی أیوب الأنصاری]] | ||
# [[أفلح]] | # [[إبراهیم بن سعد بن مالک بن وهیب]] مشهور به [[إبراهیم بن سعد الزهری]] | ||
# [[إبراهیم بن سعد بن مالک بن وهیب]] | # [[حسن بن یسار]] مشهور به [[الحسن البصری]] | ||
# [[حسن بن یسار]] | # [[حسن بن أسامة بن زید بن حارثة بن شراحیل]] مشهور به [[الحسن بن أسامة الکلبی]] | ||
# [[حسن بن أسامة بن زید بن حارثة بن شراحیل]] | # [[زبرقان بن عبد الله بن عمرو بن أمیة]] مشهور به [[الزبرقان بن عمرو الضمری]] | ||
# [[زبرقان بن عبد الله بن عمرو بن أمیة]] | # [[مسور بن مخرمة بن نوفل بن أهیب]] مشهور به [[المسور بن مخرمة القرشی]] | ||
# [[مسور بن مخرمة بن نوفل بن أهیب]] | # [[جابر بن زید]] مشهور به [[جابر بن زید الأزدی]] | ||
# [[جابر بن زید]] | # [[جابر بن عبد الله بن عمرو بن حرام بن ثعلب]] مشهور به [[جابر بن عبد الله الأنصاری]] | ||
# [[جابر بن عبد الله بن عمرو بن حرام بن ثعلب]] | # [[حبیب بن قیس بن دینار]] مشهور به [[حبیب بن أبی ثابت الأسدی]] | ||
# [[حبیب بن قیس بن دینار]] | # [[حرملة]] مشهور به [[حرملة الکلبی]] | ||
# [[حرملة]] | # [[حصین بن جندب بن عمرو بن الحارث بن وحشی]] مشهور به [[الحصین بن جندب المذحجی]] | ||
# [[حصین بن جندب بن عمرو بن الحارث بن وحشی]] | # [[خارجة بن زید بن ثابت]] مشهور به [[خارجة بن زید الأنصاری]] | ||
# [[خارجة بن زید بن ثابت]] | # [[خلاد بن السائب بن خلاد بن سوید بن ثعلبة]] مشهور به [[خلاد بن السائب الأنصاری]] | ||
# [[خلاد بن السائب بن خلاد بن سوید بن ثعلبة]] | # [[زهرة بن معبد بن عبد الله بن هشام بن زهرة]] مشهور به [[زهرة بن معبد القرشی]] | ||
# [[زهرة بن معبد بن عبد الله بن هشام بن زهرة]] | # [[زیاد بن علاقة بن مالک]] مشهور به [[زیاد بن علاقة الثعلبی]] | ||
# [[زیاد بن علاقة بن مالک]] | # [[زید بن ثابت بن الضحاک بن زید بن لوذان]] مشهور به [[زید بن ثابت الأنصاری]] | ||
# [[زید بن ثابت بن الضحاک بن زید بن لوذان]] | # [[سعد بن مالک بن وهیب بن عبد مناف بن زهرة]] مشهور به [[سعد بن أبی وقاص الزهری]] | ||
# [[سعد بن مالک بن وهیب بن عبد مناف بن زهرة]] | # [[سعد بن مالک بن سنان بن عبید بن ثعلبة]] مشهور به [[أبو سعید الخدری]] | ||
# [[سعد بن مالک بن سنان بن عبید بن ثعلبة]] | # [[سعید بن کیسان]] مشهور به [[سعید بن أبی سعید المقبری]] | ||
# [[سعید بن کیسان]] | # [[سعید بن المسیب بن حزن بن أبی وهب بن عمرو]] مشهور به [[سعید بن المسیب القرشی]] | ||
# [[سعید بن المسیب بن حزن بن أبی وهب بن عمرو]] | # [[سلمة بن وردان]] مشهور به [[سلمة بن وردان اللیثی]] | ||
# [[سلمة بن وردان]] | # [[سلیم بن أسود بن حنظلة]] مشهور به [[سلیم بن أسود المحاربی]] | ||
# [[سلیم بن أسود بن حنظلة]] | # [[سلیم]] مشهور به [[سلیم اللیثی]] | ||
# [[سلیم]] | # [[سلیمان بن حبیب]] مشهور به [[سلیمان بن حبیب المحاربی]] | ||
# [[سلیمان بن حبیب]] | # [[سلیمان بن طرخان]] مشهور به [[سلیمان بن طرخان التیمی]] | ||
# [[سلیمان بن طرخان]] | # [[سلیمان بن موسی]] مشهور به [[سلیمان بن موسی القرشی]] | ||
# [[سلیمان بن موسی]] | # [[شرحبیل بن سعد]] مشهور به [[شرحبیل بن سعد الخطمی]] | ||
# [[شرحبیل بن سعد]] | # [[شقیق بن سلمة]] مشهور به [[شقیق بن سلمة الأسدی]] | ||
# [[شقیق بن سلمة]] | # [[شمر بن عطیة بن عبد الرحمن]] مشهور به [[شمر بن عطیة الأسدی]] | ||
# [[شمر بن عطیة بن عبد الرحمن]] | # [[عامر بن أسامة بن عمیر بن عامر بن الأقیشر]] مشهور به [[أبو الملیح بن أسامة الهذلی]] | ||
# [[عامر بن أسامة بن عمیر بن عامر بن الأقیشر]] | # [[عامر بن سعد بن مالک بن وهیب بن عبد مناف]] مشهور به [[عامر بن سعد القرشی]] | ||
# [[عامر بن سعد بن مالک بن وهیب بن عبد مناف]] | # [[عامر بن شراحیل]] مشهور به [[عامر الشعبی]] | ||
# [[عامر بن شراحیل]] | # [[عباد بن عبد الله بن الزبیر بن العوام]] مشهور به [[عباد بن عبد الله القرشی]] | ||
# [[عباد بن عبد الله بن الزبیر بن العوام]] | # [[عبد الرحمن بن یسار]] مشهور به [[عبد الرحمن بن أبی لیلی الأنصاری]] | ||
# [[عبد الرحمن بن یسار]] | # [[عبد الرحمن بن جابر بن عبد الله]] مشهور به [[عبد الرحمن بن جابر الأنصاری]] | ||
# [[عبد الرحمن بن جابر بن عبد الله]] | # [[عبد الرحمن بن صخر]] مشهور به [[أبو هریرة الدوسی]] | ||
# [[عبد الرحمن بن صخر]] | # [[عبد الرحمن بن مل بن عمرو بن عدی بن وهب]] مشهور به [[أبو عثمان النهدی]] | ||
# [[عبد الرحمن بن مل بن عمرو بن عدی بن وهب]] | # [[عبد الرحمن بن هرمز]] مشهور به [[عبد الرحمن بن هرمز الأعرج]] | ||
# [[عبد الرحمن بن هرمز]] | # [[عبد الله بن حبیب بن ربیعة]] مشهور به [[عبد الله بن حبیب السلمی]] | ||
# [[عبد الله بن حبیب بن ربیعة]] | # [[عبد الله بن عباس بن عبد المطلب بن هاشم]] مشهور به [[عبد الله بن العباس القرشی]] | ||
# [[عبد الله بن عباس بن عبد المطلب بن هاشم]] | # [[عبد الله بن عبد الرحمن بن عوف بن عبد عوف]] مشهور به [[أبو سلمة بن عبد الرحمن الزهری]] | ||
# [[عبد الله بن عبد الرحمن بن عوف بن عبد عوف]] | # [[عبد الله بن عمر بن الخطاب بن نفیل]] مشهور به [[عبد الله بن عمر العدوی]] | ||
# [[عبد الله بن عمر بن الخطاب بن نفیل]] | # [[عبد الله بن عمرو بن العاص بن وائل]] مشهور به [[عبد الله بن عمرو السهمی]] | ||
# [[عبد الله بن عمرو بن العاص بن وائل]] | # [[عبد الله بن معقل بن مقرن]] مشهور به [[عبد الله بن المغفل المزنی]] | ||
# [[عبد الله بن معقل بن مقرن]] | # [[عبد الملک بن عمیر بن سوید بن حارثة]] مشهور به [[عبد الملک بن عمیر اللخمی]] | ||
# [[عبد الملک بن عمیر بن سوید بن حارثة]] | # [[عبید الله بن عبد الله بن عتبة بن مسعود]] مشهور به [[عبید الله بن عبد الله الهذلی]] | ||
# [[عبید الله بن عبد الله بن عتبة بن مسعود]] | # [[عبیدة بن خلف]] مشهور به [[عبیدة بن خلف المحاربی]] | ||
# [[عبیدة بن خلف]] | # [[عروة بن الزبیر بن العوام بن خویلد بن أسد]] مشهور به [[عروة بن الزبیر الأسدی]] | ||
# [[عروة بن الزبیر بن العوام بن خویلد بن أسد]] | # [[عطاء بن أسلم]] مشهور به [[عطاء بن أبی رباح القرشی]] | ||
# [[عطاء بن أسلم]] | # [[عطاء بن یسار]] مشهور به [[عطاء بن یسار الهلالی]] | ||
# [[عطاء بن یسار]] | # [[عطاء بن یعقوب]] مشهور به [[عطاء بن یعقوب المدنی]] | ||
# [[عطاء بن یعقوب]] | # [[عکرمة]] مشهور به [[عکرمة مولی ابن عباس]] | ||
# [[عکرمة]] | # [[علی بن حسین بن علی بن أبی طالب]] مشهور به [[علی زین العابدین]] | ||
# [[علی بن حسین بن علی بن أبی طالب]] | # [[عمر بن أبی سلمة بن عبد الرحمن بن عوف]] مشهور به [[عمر بن أبی سلمة القرشی]] | ||
# [[عمر بن أبی سلمة بن عبد الرحمن بن عوف]] | # [[عمر بن الحکم بن ثوبان بن فطیون]] مشهور به [[عمر بن الحکم الحجازی]] | ||
# [[عمر بن الحکم بن ثوبان بن فطیون]] | # [[عمرو بن عثمان بن عفان بن أبی العاص]] مشهور به [[عمرو بن عثمان الأموی]] | ||
# [[عمرو بن عثمان بن عفان بن أبی العاص]] | # [[عمیر بن عبد الله]] مشهور به [[عمیر بن عبد الله الهلالی]] | ||
# [[عمیر بن عبد الله]] | # [[عیاض بن الضبری]] مشهور به [[عیاض بن ضبری الکلبی]] | ||
# [[عیاض بن الضبری]] | # [[عیسی بن عبد الرحمن بن أبی لیلی]] مشهور به [[عیسی بن عبد الرحمن الأنصاری]] | ||
# [[عیسی بن عبد الرحمن بن أبی لیلی]] | # [[کریب بن أبی مسلم]] مشهور به [[کریب بن أبی مسلم القرشی]] | ||
# [[کریب بن أبی مسلم]] | # [[کلثوم بن علقمة بن ناجیة بن المصطلق]] مشهور به [[کلثوم بن المصطلق الخزاعی]] | ||
# [[کلثوم بن علقمة بن ناجیة بن المصطلق]] | # [[کیسان بن سعید]] مشهور به [[کیسان المقبری]] | ||
# [[کیسان بن سعید]] | # [[مجاهد بن جبر]] مشهور به [[مجاهد بن جبر القرشی]] | ||
# [[مجاهد بن جبر]] | # [[محمد بن أسامة بن زید بن حارثة بن شراحیل]] مشهور به [[محمد بن أسامة الکلبی]] | ||
# [[محمد بن أسامة بن زید بن حارثة بن شراحیل]] | # [[محمد بن إبراهیم بن الحارث بن خالد بن صخر]] مشهور به [[محمد بن إبراهیم القرشی]] | ||
# [[محمد بن إبراهیم بن الحارث بن خالد بن صخر]] | # [[محمد بن علی بن الحسین بن علی بن أبی طالب]] مشهور به [[محمد الباقر]] | ||
# [[محمد بن علی بن الحسین بن علی بن أبی طالب]] | # [[محمد بن مسلم بن عبید الله بن عبد الله]] مشهور به [[محمد بن شهاب الزهری]] | ||
# [[محمد بن مسلم بن عبید الله بن عبد الله]] | # [[مولی قدامة بن مظعون]] مشهور به [[مولی قدامة بن مظعون]] | ||
# [[مولی قدامة بن مظعون]] | # [[مولی أسامة بن زید]] مشهور به [[مولی لأسامة بن زید]] | ||
# [[مولی أسامة بن زید]] | # [[نافع]] مشهور به [[نافع مولی ابن عمر]] | ||
# [[نافع]] | # [[یحیی بن عبد الرحمن بن حاطب بن أبی بلتعة]] مشهور به [[یحیی بن عبد الرحمن اللخمی]] | ||
# [[یحیی بن عبد الرحمن بن حاطب بن أبی بلتعة]] | # [[أحمد بن جعفر بن حمدان بن مالک بن]] مشهور به [[أحمد بن جعفر القطیعی]] | ||
# [[أحمد بن جعفر بن حمدان بن مالک بن]] | # [[أسامة بن محمد بن أسامة بن زید بن حارثة]] مشهور به [[أسامة بن محمد الکلبی]] | ||
# [[أسامة بن محمد بن أسامة بن زید بن حارثة]] | # [[زهرة]] مشهور به [[زهرة]] | ||
# [[زهرة]] | # [[سلمة بن السائب]] مشهور به [[سلمة بن السائب الکلبی]] | ||
# [[سلمة بن السائب]] | # [[عمرو بن الزبیر]] مشهور به [[عمرو بن الزبیر الصراف]] | ||
# [[عمرو بن الزبیر]] | # [[عیاض بن صبری]] مشهور به [[عیاض بن صبری الکلبی]] | ||
# [[عیاض بن صبری]] | # [[عیسی بن موسی بن محمد بن إیاس بن بکیر]] مشهور به [[موسی بن عیسی اللیثی]] | ||
# [[عیسی بن موسی بن محمد بن إیاس بن بکیر]] | # [[محمد بن أفلح]] مشهور به [[محمد بن أفلح الأنصاری]] | ||
# [[محمد بن أفلح]] | # [[محمد بن أفلح]] مشهور به [[محمد بن أفلح]] | ||
# [[محمد بن أفلح]] | # [[محمد بن بسطام]] مشهور به [[محمد بن بسطام الحنظلی]] | ||
# [[محمد بن بسطام]] | # [[ریطة]] مشهور به [[ریطة مولاة أسامة بن زید]] | ||
# [[ریطة]] | {{پایان فهرست اثر}} | ||
{{پایان}} | |||
== جستارهای وابسته == | == جستارهای وابسته == | ||
{{مدخل وابسته}} | |||
* [[لشکر اسامه]] | * [[لشکر اسامه]] | ||
* [[بنی کلب بن وبره]] (قبیله) | |||
* [[قضاعه]] (قبیله) | |||
* [[زید بن حارثه کلبی]] (پدر) | |||
* [[حارثة بن شراحیل کلبی]] (جد) | |||
{{پایان مدخل وابسته}} | |||
==منابع== | == منابع == | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
# [[پرونده:1379452.jpg|22px]] [[سید اصغر ناظم‌زاده|ناظم‌زاده، سید اصغر]]، [[اصحاب امام علی ج۱ (کتاب)|'''اصحاب امام علی''']] | # [[پرونده:1379452.jpg|22px]] [[سید اصغر ناظم‌زاده|ناظم‌زاده، سید اصغر]]، [[اصحاب امام علی ج۱ (کتاب)|'''اصحاب امام علی''']] | ||
# [[پرونده:1100352.jpg|22px]] [[عبدالرضا عسکری|عسکری، عبدالرضا]]، [[اسامة بن زید - عسکری (مقاله)|مقاله «اسامة بن زید»]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۳ (کتاب)|'''دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۳''']] | # [[پرونده:1100352.jpg|22px]] [[عبدالرضا عسکری|عسکری، عبدالرضا]]، [[اسامة بن زید - عسکری (مقاله)|مقاله «اسامة بن زید»]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۳ (کتاب)|'''دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۳''']] | ||
# [[پرونده:000056.jpg|22px]] [[محمد باغستانی کوزه‌گر|باغستانی کوزه‌گر، محمد]]، [[ اسامة بن زید (مقاله)|اسامة بن زید]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|'''دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱''']] | # [[پرونده:000056.jpg|22px]] [[محمد باغستانی کوزه‌گر|باغستانی کوزه‌گر، محمد]]، [[اسامة بن زید (مقاله)|اسامة بن زید]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|'''دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱''']] | ||
# [[پرونده:42439.jpg|22px]] [[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[حوادث آخرین روزهای عمر پیامبر (مقاله)|حوادث آخرین روزهای عمر پیامبر]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱''']] | # [[پرونده:42439.jpg|22px]] [[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[حوادث آخرین روزهای عمر پیامبر (مقاله)|حوادث آخرین روزهای عمر پیامبر]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱''']] | ||
# [[پرونده:1368987.jpg|22px]] [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|'''فرهنگ غدیر''']] | # [[پرونده:1368987.jpg|22px]] [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|'''فرهنگ غدیر''']] | ||
{{پایان منابع}} | {{پایان منابع}} | ||
==پانویس== | == پانویس == | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
{{صحابه مهاجر به مدینه}} | |||
[[رده:اعلام]] | [[رده:اعلام]] | ||
[[رده: | [[رده:اصحاب پیامبر]] | ||
[[رده: | [[رده:اصحاب امام علی]] | ||
[[رده: | [[رده:بنی‌کلب]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۱ مارس ۲۰۲۳، ساعت ۰۸:۲۵
این مدخل زیرشاخهٔ بحث صحابه است. اسامة بن زید بن حارثه کلبی از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: اسامة بن زید بن حارثه کلبی در قرآن - اسامة بن زید بن حارثه کلبی در حدیث - اسامة بن زید بن حارثه کلبی در تاریخ اسلامی - اسامة بن زید بن حارثه کلبی در تراجم و رجال - اسامة بن زید بن حارثه کلبی در معارف و سیره نبوی - پرسش مرتبط ندارد| اسامة بن زید بن حارثه کلبی | |
|---|---|
 قبرستان بقیع مشهور به بقیع غَرقَد | |
| نام کامل | اسامة بن زید بن حارثة بن شراحیل |
| جنسیت | مرد |
| کنیه |
|
| لقب | محبّ الرسول |
| از قبیله | بنی‌کلب |
| پدر | زید بن حارثه کلبی |
| مادر | ام ایمن |
| محل زندگی | |
| تاریخ شهادت | ۵۸ هجری |
| از اصحاب | |
| حضور در جنگ | جنگ بنی قریظه |
اسامة بن زید، آزاد کرده رسول خدا (ص) است و چون پیامبر اکرم (ص) به وی بسیار علاقه‌مند بودند، او را «محبّ الرسول» می‌نامیدند. وی به همراه پدر و مادرش به مدینه هجرت کرد. مهمترین داستان مربوط به زندگی او بحث جیش اسامه است که در اواخر عمر بابرکت پیامبر اکرم (ص) به وقوع پیوست. اسامه در زمان خلافت امیرالمؤمنین (ع) بعد از کش و قوس‌هایی با آن حضرت بیعت نمود و سرانجام در سال ۵۸ یا ۵۹ و به نقلی در سال ۵۴ هجری از دنیا رفت و پیکر پاک او در قبرستان بقیع به خاک سپرده شد.
مقدمه
اسامة بن زید بن حارثة بن شراحیل[۱]، آزاد کرده رسول خدا (ص)[۲] و کنیه او «ابومحمد»، «ابوزید»، «ابویزید» و «ابوخارجه» است[۳] و از قبیله بنی کلب بن وبره بود[۴]. چون پیامبر اکرم (ص) به وی بسیار علاقه‌مند بودند، او را «محبّ الرسول» می‌نامیدند[۵][۶] وی به همراه پدر و مادرش به مدینه هجرت کرد[۷]. روایاتی درباره محبّت پیامبر (ص) به اسامه در منابع ذکر شده[۸][۹]
پدر و مادر اسامه
زید، پدر اسامه و کنیه او ابو اسامه بود[۱۰]. او در دوران کودکی هنگامی که همراه مادر برای دیدار بستگانش به قبیله بنی‌معن رفته بود، با شبیخون طایفه قین مواجه شد و آنها زید را اسیر کرده و برای فروش به بازار عُکاظ آوردند. حکیم بن حزام برادرزاده حضرت خدیجه او را برای خدیجه خریداری کرد و خدیجه هم زید را به پیامبر (ص) بخشید لذا زید به مولى رسول الله معروف گردید. زید از همان اوایل بعثت، به اسلام روی آورد و جزو سابقین در اسلام قرار گرفت و سرانجام در جنگ موته سال هشتم هجری[۱۱]، قبل از فتح مکه به شهادت رسید.
نام مادر اسامه (ام ایمن) برکه بود و او کنیز عبدالله بن عبدالمطلب، پدر پیامبر (ص) بود که از او و یا از آمنه به پیامبر (ص) به ارث رسید[۱۲]. ام‌ایمن، پرستار پیامبر (ص) بود. پیامبر (ص) در این باره می‌فرمود: «بعد از آمنه ام‌ایمن مادر من است». زمانی که پیامبر (ص) به دنیا آمد ام‌ایمن از آن حضرت پرستاری کرد تا پیامبر بزرگ شد و او را آزاد کرد. پیامبر اکرم (ص) او را به همسری زید (پسر خوانده خود) درآورد و اسامه از این ازدواج متولد شد[۱۳][۱۴]
اسامه و شرکت در جنگ‌ها
جنگ بدر
در اینکه اسامه در جنگ بدر شرکت نکرده شکی نیست. واقدی می‌نویسد: پیامبر (ص) روز یکشنبه دوازدهم رمضان با همراهان خود از مدینه بیرون آمد و چون به ناحیۀ نقب بنی دینار رسید، در بقع[۱۵] مستقر شد و لشکر را آماده کرد و از سپاه سان دید. از میان ایشان عبدالله بن عمر، اسامة بن زید، رافع بن خدیج، براءة بن عازب، اسید بن ظهیر، زید بن ارقم، و زید بن ثابت را به مدینه باز گرداند و اجازه شرکت در سپاه نداد[۱۶][۱۷]
اسامه و جنگ بنی قریظه
پیامبر (ص) روز چهارشنبه سال پنجم هجرت هفت روز از ماه ذی قعده باقی مانده بود که به سوی بنی قریظه حرکت و پانزده روز ایشان را محاصره کرد و روز پنج شنبه هفتم ذی حجه بازگشت و ابن ام مکتوم را در مدینه جانشین فرمود. پیامبر (ص) فرمان دادند مردان اسیر را به خانه اسامة بن زید منتقل کنند و زنان و کودکان را به خانه دختر حارث بردند. همچنین دستور فرمود تا چندین بار خرما میان آنها توزیع شود. گروهی از ایشان آن شب را به خواندن تورات مشغول بودند و برخی از ایشان برخی دیگر را به استقامت و پایداری در دین و تمسک به تورات توصیه می‌کردند[۱۸][۱۹]
اسامه و فتح مکه
روز فتح مکه پیامبر (ص) در حالی که سوار بر شتر اسامة بن زید بود و اسامه هم عقب سر آن حضرت بر شتر سوار بود، وارد مکه شد، و بلال و عثمان بن طلحه هم همراه آن حضرت بودند. چون کنار دروازه رسیدند، عثمان بن طلحه کسی را فرستاد تا کلید را بیاورد و آن را به رسول خدا تسلیم کرد[۲۰]. از اسامة بن زید نقل شده: من همراه رسول خدا (ص) وارد کعبه شدم. پیامبر (ص) تصاویری دیدند و به من دستور دادند تا سطل آبی بیاورم، سپس پارچه‌ای را در آن خیس فرمود و با آن به چهره‌ها مالید و فرمود: خداوند بکشد مردمی را که تصویر چیزهایی را که نیافریده‌اند، می‌کشند[۲۱][۲۲]
اسامه در شأن نزول
- در بازگشت از سریّه غالب بن عبدالله لیثی، یکی از مسلمانان، که بر اساس نقلی اسامة بن زید بوده است؛ شخصی را که کلمه توحید بر زبان جاری ساخته بود، به قتل رساند؛ و به اظهار اسلام او توجهی نکرد سپس آیه
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا ضَرَبْتُمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ فَتَبَيَّنُوا وَلَا تَقُولُوا لِمَنْ أَلْقَى إِلَيْكُمُ السَّلَامَ لَسْتَ مُؤْمِنًا تَبْتَغُونَ عَرَضَ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا فَعِنْدَ اللَّهِ مَغَانِمُ كَثِيرَةٌ كَذَلِكَ كُنْتُمْ مِنْ قَبْلُ فَمَنَّ اللَّهُ عَلَيْكُمْ فَتَبَيَّنُوا إِنَّ اللَّهَ كَانَ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرًا
[۲۳] نازل شد و اسامه مورد سرزنش پیامبر (ص) واقع شد[۲۴][۲۵] - بنا به گزارش برخی مفسران آیه يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا كَثِيرًا مِنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ وَلَا تَجَسَّسُوا وَلَا يَغْتَبْ بَعْضُكُمْ بَعْضًا أَيُحِبُّ أَحَدُكُمْ أَنْ يَأْكُلَ لَحْمَ أَخِيهِ مَيْتًا فَكَرِهْتُمُوهُ وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ تَوَّابٌ رَحِيمٌ[۲۶] در پی آن نازل شد که دو تن از صحابه اسامه را به بخل‌ورزی متهم و از سلمان نیز بدگویی کردند که با نزول آیه از این کار نهی شدند[۲۷][۲۸]
لشکر اسامه
پیامبر اکرم (ص) در محرم سال یازدهم هجری[۲۹]، فرمان آماده شدن سریع مردم برای جنگ با روم را صادر فرمود. آن حضرت، اسامه پسر زید را به فرماندهی این لشکر برگزید و دستور داد لشکر را تا مرز بلقاء[۳۰] و ارزوم در فلسطین ببرد و با دشمنان خدا بجنگد. حضرت به اسامه فرمود با لشکر خود از مدینه بیرون رفته، در «جرف» (در یک فرسخی مدینه) اردو بزند و به مردم نیز دستور فرمود همراه اسامه بروند و از ماندن در مدینه خودداری کنند[۳۱]. حضرت قصد داشت سران مهاجر و انصار به غیر از بنی هاشم را همراه او بفرستد تا هنگام وفاتش در زمامداری و پیشوایی مسلمانان طمع نکنند[۳۲]. اما مخالفان به بهانه‌های مختلف مانند بیماری حضرت و کم سن و سالی اسامه (که هفده یا هیجده سال داشته است) از انجام این مأموریت شانه خالی می‌کردند. لشکریان آن‌قدر در این امر سستی کردند و از دستور حضرت سرباز زدند تا اینکه پیامبر (ص) رحلت کرد و لشکریان نیز به مدینه برگشتند[۳۳][۳۴]
گرچه سپاه اُسامه پیش از رحلت رسول خدا (ص) به علت کوتاهی و عدم حرکت اصحاب از هم گسیخت اما اُسامه پس از مدتی که از رحلت رسول خدا (ص) گذشت در زمان خلافت ابوبکر با همان لشکر روانه موته شد و عده زیادی از قاتلان پدرش را کشت و نیز جمعیتی را اسیر کرد و پس از چهل روز با پیروزی به مدینه مراجعت کرد و مورد استقبال ابوبکر و اهالی مدینه قرار گرفت[۳۵][۳۶]
موضوع «تخلّف از جیش اسامه» مورد بحث فراوان میان مورخین و متکلّمین است. سرپیچی از دستور پیامبر، پس از آن همه اصرار برای پیوستن افراد به سپاه اسامه، خطایی نابخشودنی است و نشان برنامه‌ریزی قدرت‌طلبان برای به دست گرفتن حکومت و کنار زدن علی (ع) به شمار می‌رود[۳۷].
اسامه و بیعت با ابوبکر
از امام باقر (ع) نقل شده عمر بن خطاب به ابوبکر گفت: نامهای به اسامة بن زید بفرست تا نزد تو بیاید، زیرا حضور او نزد تو موجب قطع منازعه قوم خواهد بود. ابوبکر نیز نامهای بدین مضمون به او نوشت: از ابوبکر خلیفه رسول خدا به اسامة بن زید، امّا بعد؛ چون نامه من به دستت رسید با همه اطرافیانت به سوی من حرکت کن، زیرا همه مسلمانان اطراف من اجتماع نموده و مرا امیر و پیشوای خود قرار داده‌اند، پس شما نیز مخالفت نکنید که کارتان به سرکشی و عصیان کشد در این صورت از من به تو آن رسد که انتظارش را نداری، والسّلام. اسامه نیز در جواب؛ این نامه را نوشت: از اسامة بن زید کارگزار و عامل رسول خدا در غزوه شام، نامه‌ات به من رسید ولی اول آن با آخرش متناقض است؛ در آغاز نامه نوشته‌ای من خلیفه رسول خدا (ص) هستم و سپس ادعای تو چنین است که مسلمین اطراف تو اجتماع کرده و تو را امیر نموده‌اند، ولی از این نکته غفلت ورزیدی من و کسانی که همراه من هستند از مسلمین هستیم و به خدا قسم، هرگز به ولایت تو رضایت ندهیم؛ پس متوجه باش و حق را به صاحب حق واگذار و آنان را از حق خودشان محروم مکن. آیا عهد و پیمان رسول خدا (ص) را در روز غدیر فراموش کرده‌ای؟ مگر رسول اکرم (ص) اطاعت مرا بر تو و دوستانت واجب نکرد، پس چگونه مخالفت امر نمودید و از حوزه فرماندهی من خارج شده و به شهر مدینه مراجعت کردید؟ مگر نه آنکه پیامبر (ص) تا آخرین ساعت مرا بر کنار نکرد، پس چرا بدون اجازه من در مدینه اقامت نموده‌اید؟
وقتی ابوبکر نامه اسامه را خواند، سخت تکان خورد و خواست کنار برود اما عمر بن خطاب به او گفت: «پیراهنی را که خدا بر قامت تو آراسته از تن بیرون مکن وگرنه پشیمان خواهی شد و نمی‌توانی چاره‌ای برای آن داشته باشی لازم است به وسیله نامه‌های متعدد و پیام‌های پی در پی در این باره اصرار کنی و بلکه دیگران را وادار کن که به وی نامه بنویسند تا اختلاف به وجود نیاید». ابوبکر و جمعی دیگر نامه‌هایی به همین مضمون به اسامه نوشته و یادآور شدند که از برانگیختن فتنه و اختلاف دوری کند و حال افرادی را که تازه مسلمان هستند رعایت کرده و با نظر سران قوم مخالفت نکند.
زمانی که این نامه‌ها به اسامه رسید با همراهان خود به شهر مدینه بازگشت و به سوی خانه علی بن ابی طالب (ع) رفت و به ایشان گفت: «جریان چیست؟ » علی بن ابی طالب (ع) فرمود: «چنان است که می‌بینی». اسامه پرسید: آیا شما هم بیعت کرده‌اید؟ امام (ع) فرمود: «آری، من بیعت کرده‌ام». اسامه گفت: «آیا بیعت شما از روی اختیار بود یا اجبار و کراهت؟ » امام (ع) فرمود: «مجبور شدم». سپس اسامه به خانه ابوبکر آمد و به او به عنوان خلیفه مسلمین سلام گفت. ابوبکر در جواب گفت: «سلام بر تو ای امیر»[۳۸][۳۹]
اسامه و بیعت با امام علی (ع)
پس از آنکه مردم با امیرالمؤمنین (ع) برای خلافت بیعت کردند، عده‌ای از جمله سعد بن ابی وقاص، عبدالله بن عمر، صهیب، زید بن ثابت، محمد بن مسلمة، سلمة بن وقش و اسامة بن زید از بیعت سرباز زدند[۴۰]. سلیم بن قیس می‌نویسد: سه نفر با علی (ع) بیعت کردند ولی در جنگ به همراه ایشان شک کردند و خانه‌نشینی اختیار کردند که عبارت بودند از: محمد بن مسلمه، سعد بن ابی وقاص و پسر عمر. اما اسامة بن زید بعد از آن تسلیم شد و رضایت خود را اعلام کرد و برای علی (ع) دعا و استغفار کرد و از دشمن آن حضرت بیزاری جست و شهادت داد آن حضرت بر حق است و هر کس با او مخالفت کند ملعون و خونش حلال است[۴۱][۴۲]
سرانجام اسامه
اسامه در زمان خلافت معاویه در سال ۵۸ یا ۵۹ و به نقلی در سال ۵۴ هجری از دنیا رفت[۴۳]. به نقل دیگری بعد از مرگ عثمان در «جرف» درگذشت و پیکر پاک او در قبرستان بقیع به خاک سپرده شد[۴۴]. از امام محمد باقر (ع) روایت شده اسامه را امام حسن (ع) کفن کردند[۴۵] و سه فرزند به نامهای محمد، حسن و زید از او به یادگار ماند[۴۶].
استادان
- أسلم مشهور به أبو رافع القبطی
- بلال بن رباح مشهور به بلال بن رباح الحبشی
- خولة بنت قیس بن قهد بن قیس بن ثعلبة مشهور به خولة بنت قیس الأنصاریة
- دحیة بن خلیفة بن فروة بن فضالة بن زید مشهور به دحیة الکلبی
- زید بن حارثة بن شراحیل بن کعب مشهور به زید بن حارثة الکلبی
- سعد بن مالک بن وهیب بن عبد مناف مشهور به سعد بن أبی وقاص الزهری
- عبد الله بن رواحة بن ثعلبة بن امرئ القیس مشهور به عبد الله بن رواحة الأنصاری
- هند بنت حذیفة بن المغیرة بن عبد الله مشهور به أم سلمة زوج النبی
شاگردان
- أبان بن عثمان بن عفان مشهور به أبان بن عثمان الأموی
- أفلح مشهور به أفلح مولی أبی أیوب الأنصاری
- إبراهیم بن سعد بن مالک بن وهیب مشهور به إبراهیم بن سعد الزهری
- حسن بن یسار مشهور به الحسن البصری
- حسن بن أسامة بن زید بن حارثة بن شراحیل مشهور به الحسن بن أسامة الکلبی
- زبرقان بن عبد الله بن عمرو بن أمیة مشهور به الزبرقان بن عمرو الضمری
- مسور بن مخرمة بن نوفل بن أهیب مشهور به المسور بن مخرمة القرشی
- جابر بن زید مشهور به جابر بن زید الأزدی
- جابر بن عبد الله بن عمرو بن حرام بن ثعلب مشهور به جابر بن عبد الله الأنصاری
- حبیب بن قیس بن دینار مشهور به حبیب بن أبی ثابت الأسدی
- حرملة مشهور به حرملة الکلبی
- حصین بن جندب بن عمرو بن الحارث بن وحشی مشهور به الحصین بن جندب المذحجی
- خارجة بن زید بن ثابت مشهور به خارجة بن زید الأنصاری
- خلاد بن السائب بن خلاد بن سوید بن ثعلبة مشهور به خلاد بن السائب الأنصاری
- زهرة بن معبد بن عبد الله بن هشام بن زهرة مشهور به زهرة بن معبد القرشی
- زیاد بن علاقة بن مالک مشهور به زیاد بن علاقة الثعلبی
- زید بن ثابت بن الضحاک بن زید بن لوذان مشهور به زید بن ثابت الأنصاری
- سعد بن مالک بن وهیب بن عبد مناف بن زهرة مشهور به سعد بن أبی وقاص الزهری
- سعد بن مالک بن سنان بن عبید بن ثعلبة مشهور به أبو سعید الخدری
- سعید بن کیسان مشهور به سعید بن أبی سعید المقبری
- سعید بن المسیب بن حزن بن أبی وهب بن عمرو مشهور به سعید بن المسیب القرشی
- سلمة بن وردان مشهور به سلمة بن وردان اللیثی
- سلیم بن أسود بن حنظلة مشهور به سلیم بن أسود المحاربی
- سلیم مشهور به سلیم اللیثی
- سلیمان بن حبیب مشهور به سلیمان بن حبیب المحاربی
- سلیمان بن طرخان مشهور به سلیمان بن طرخان التیمی
- سلیمان بن موسی مشهور به سلیمان بن موسی القرشی
- شرحبیل بن سعد مشهور به شرحبیل بن سعد الخطمی
- شقیق بن سلمة مشهور به شقیق بن سلمة الأسدی
- شمر بن عطیة بن عبد الرحمن مشهور به شمر بن عطیة الأسدی
- عامر بن أسامة بن عمیر بن عامر بن الأقیشر مشهور به أبو الملیح بن أسامة الهذلی
- عامر بن سعد بن مالک بن وهیب بن عبد مناف مشهور به عامر بن سعد القرشی
- عامر بن شراحیل مشهور به عامر الشعبی
- عباد بن عبد الله بن الزبیر بن العوام مشهور به عباد بن عبد الله القرشی
- عبد الرحمن بن یسار مشهور به عبد الرحمن بن أبی لیلی الأنصاری
- عبد الرحمن بن جابر بن عبد الله مشهور به عبد الرحمن بن جابر الأنصاری
- عبد الرحمن بن صخر مشهور به أبو هریرة الدوسی
- عبد الرحمن بن مل بن عمرو بن عدی بن وهب مشهور به أبو عثمان النهدی
- عبد الرحمن بن هرمز مشهور به عبد الرحمن بن هرمز الأعرج
- عبد الله بن حبیب بن ربیعة مشهور به عبد الله بن حبیب السلمی
- عبد الله بن عباس بن عبد المطلب بن هاشم مشهور به عبد الله بن العباس القرشی
- عبد الله بن عبد الرحمن بن عوف بن عبد عوف مشهور به أبو سلمة بن عبد الرحمن الزهری
- عبد الله بن عمر بن الخطاب بن نفیل مشهور به عبد الله بن عمر العدوی
- عبد الله بن عمرو بن العاص بن وائل مشهور به عبد الله بن عمرو السهمی
- عبد الله بن معقل بن مقرن مشهور به عبد الله بن المغفل المزنی
- عبد الملک بن عمیر بن سوید بن حارثة مشهور به عبد الملک بن عمیر اللخمی
- عبید الله بن عبد الله بن عتبة بن مسعود مشهور به عبید الله بن عبد الله الهذلی
- عبیدة بن خلف مشهور به عبیدة بن خلف المحاربی
- عروة بن الزبیر بن العوام بن خویلد بن أسد مشهور به عروة بن الزبیر الأسدی
- عطاء بن أسلم مشهور به عطاء بن أبی رباح القرشی
- عطاء بن یسار مشهور به عطاء بن یسار الهلالی
- عطاء بن یعقوب مشهور به عطاء بن یعقوب المدنی
- عکرمة مشهور به عکرمة مولی ابن عباس
- علی بن حسین بن علی بن أبی طالب مشهور به علی زین العابدین
- عمر بن أبی سلمة بن عبد الرحمن بن عوف مشهور به عمر بن أبی سلمة القرشی
- عمر بن الحکم بن ثوبان بن فطیون مشهور به عمر بن الحکم الحجازی
- عمرو بن عثمان بن عفان بن أبی العاص مشهور به عمرو بن عثمان الأموی
- عمیر بن عبد الله مشهور به عمیر بن عبد الله الهلالی
- عیاض بن الضبری مشهور به عیاض بن ضبری الکلبی
- عیسی بن عبد الرحمن بن أبی لیلی مشهور به عیسی بن عبد الرحمن الأنصاری
- کریب بن أبی مسلم مشهور به کریب بن أبی مسلم القرشی
- کلثوم بن علقمة بن ناجیة بن المصطلق مشهور به کلثوم بن المصطلق الخزاعی
- کیسان بن سعید مشهور به کیسان المقبری
- مجاهد بن جبر مشهور به مجاهد بن جبر القرشی
- محمد بن أسامة بن زید بن حارثة بن شراحیل مشهور به محمد بن أسامة الکلبی
- محمد بن إبراهیم بن الحارث بن خالد بن صخر مشهور به محمد بن إبراهیم القرشی
- محمد بن علی بن الحسین بن علی بن أبی طالب مشهور به محمد الباقر
- محمد بن مسلم بن عبید الله بن عبد الله مشهور به محمد بن شهاب الزهری
- مولی قدامة بن مظعون مشهور به مولی قدامة بن مظعون
- مولی أسامة بن زید مشهور به مولی لأسامة بن زید
- نافع مشهور به نافع مولی ابن عمر
- یحیی بن عبد الرحمن بن حاطب بن أبی بلتعة مشهور به یحیی بن عبد الرحمن اللخمی
- أحمد بن جعفر بن حمدان بن مالک بن مشهور به أحمد بن جعفر القطیعی
- أسامة بن محمد بن أسامة بن زید بن حارثة مشهور به أسامة بن محمد الکلبی
- زهرة مشهور به زهرة
- سلمة بن السائب مشهور به سلمة بن السائب الکلبی
- عمرو بن الزبیر مشهور به عمرو بن الزبیر الصراف
- عیاض بن صبری مشهور به عیاض بن صبری الکلبی
- عیسی بن موسی بن محمد بن إیاس بن بکیر مشهور به موسی بن عیسی اللیثی
- محمد بن أفلح مشهور به محمد بن أفلح الأنصاری
- محمد بن أفلح مشهور به محمد بن أفلح
- محمد بن بسطام مشهور به محمد بن بسطام الحنظلی
- ریطة مشهور به ریطة مولاة أسامة بن زید
جستارهای وابسته
- لشکر اسامه
- بنی کلب بن وبره (قبیله)
- قضاعه (قبیله)
- زید بن حارثه کلبی (پدر)
- حارثة بن شراحیل کلبی (جد)
منابع
پانویس
- ↑ الاستیعاب، ابن عبدالبر، ج۱، ص۷۵؛ اسدالغابه، ابن اثیر، ج۱، ص۷۹.
- ↑ رجال الطوسی، شیخ طوسی، ج۱، ص۲۱.
- ↑ الاستیعاب، ابن عبدالبر، ج۱، ص۷۵.
- ↑ اسدالغابه، ابن اثیر، ج۱، ص۷۹.
- ↑ اسدالغابه، ابن اثیر، ج۱، ص۷۹.
- ↑ عسکری، عبدالرضا، دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم، ص ۲۷۲؛ ناظم‌زاده، سید اصغر، اصحاب امام علی، ج۱، ص۱۶۲-۱۶۳.
- ↑ الطبقات، ج۱، ص۱۸۳.
- ↑ الطبقات، ج۴، ص۴۵ـ ۴۹؛ سیراعلام‌النبلاء، ج۲، ص۴۹۷ـ۵۰۴.
- ↑ باغستانی کوزه‌گر، محمد، اسامة بن زید، دائرةالمعارف قرآن کریم، ج۱.
- ↑ اسد الغابه، ابن اثیر، ج۲، ص۱۲۹.
- ↑ به نقل از تاریخ طبری، ج۳ و کامل ابن اثیر، ج۲، جنگ موته قبل از فتح مکه و به نقل تاریخ یعقوبی، ج۲ بعد از فتح مکه ذکر شده است. ولی قول اصة همان قول اول است که قبل از فتح مکه بوده است.
- ↑ الاستیعاب، ابن عبدالبر، ج۴، ص۱۷۹۳؛ اسدالغابه، ابن اثیر، ج۶، ص۳۰۳.
- ↑ اسد الغابة، ابن اثیر، ج۶، ص۳۰۳-۳۰۴.
- ↑ عسکری، عبدالرضا، دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم، ص ۲۷۲؛ ناظم‌زاده، سید اصغر، اصحاب امام علی، ج۱، ص۱۶۳-۱۶۵.
- ↑ همان خانه‌های سقیا و در واقع متصل به مدینه است.
- ↑ المغازی، واقدی، ج۱، ص۲۱. اما در جلد ۳ صفحه ۱۱۲۵ روایت کرده که او در ایام رحلت رسول خدا نوزده ساله و بنابراین در وقت جنگ بدر حدود ده ساله بوده است، با این وصف آیا جای این بوده که در جنگ شرکت کند و رد شود. (یوسفی غروی).
- ↑ عسکری، عبدالرضا، دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم، ص ۲۷۵.
- ↑ المغازی، واقدی، ج۲، ص۵۱۲-۵۱۳.
- ↑ عسکری، عبدالرضا، دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم، ص ۲۷۷.
- ↑ المغازی، واقدی، ج۲، ص۸۳۴.
- ↑ المغازی، واقدی، ج۲، ص۸۳۴.
- ↑ عسکری، عبدالرضا، دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم، ص ۲۷۸.
- ↑ «ای مؤمنان، چون (برای جهاد) در راه خداوند به سفر می‌روید خوب بررسی کنید و به کسی که به شما ابراز اسلام می‌کند نگویید: تو مؤمن نیستی، که بخواهید کالای ناپایدار این جهان را بجویید زیرا غنیمت‌های بسیار نزد خداوند است؛ خود نیز در گذشته چنین بودید و خداوند» سوره نساء، آیه۹۴.
- ↑ جامع‌البیان، مج۴، ج۵، ص۳۰۴؛ مجمع البیان، ج۳، ص۱۴۵؛ الطبقات، ج۲، ص۹۱.
- ↑ عسکری، عبدالرضا، دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم، ص ۲۸۲؛ باغستانی کوزه‌گر، محمد، اسامة بن زید، دائرةالمعارف قرآن کریم، ج۱.
- ↑ «ای مؤمنان! از بسیاری از گمان‌ها دوری کنید که برخی از گمان‌ها گناه است و (در کار مردم) کاوش نکنید و از یکدیگر غیبت نکنید؛ آیا هیچ یک از شما دوست می‌دارد که گوشت برادر مرده خود را بخورد؟ پس آن را ناپسند می‌دارید و از خداوند پروا کنید که خداوند توبه‌پذیری» سوره حجرات، آیه۱۲.
- ↑ کشف الاسرار، ج۹، ص۲۶۰؛ تفسیرقرطبی، ج۱۶، ص۲۱۷؛ مجمع البیان، ج۵، ص۲۰۳.
- ↑ باغستانی کوزه‌گر، محمد، اسامة بن زید، دائرةالمعارف قرآن کریم، ج۱؛ عسکری، عبدالرضا، دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم، ص ۲۸۶.
- ↑ محمد بن جریر طبری، تاریخ الأمم و الملوک، ج۳، ص۱۸۴؛ عزالدین ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۲، ص۳۱۷.
- ↑ بلقاء، جایی بود که جعفر بن ابی‌طالب و پدرش در آن به شهادت رسیدند. ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۲، ص۱۴۵.
- ↑ محمد بن عمر واقدی، المغازی، ج۳، ۱۱۱۸؛ شیخ مفید، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، ج۱، ص۱۸۱.
- ↑ شیخ مفید، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، ج۱، ص۱۸۰-۱۸۱؛ شیخ طبرسی، اعلام الوری بأعلام الهدی، ج۱، ص۲۶۳؛ قطب الدین راوندی، قصص الانبیاء، ص۳۵۷.
- ↑ محمد بن عمر واقدی، المغازی، ج۳، ص۱۱۲۰-۱۱۲۱.
- ↑ حسینی ایمنی، سید علی اکبر، حوادث آخرین روزهای عمر پیامبر، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم، ج۱، ص:۳۴۰-۳۴۲.
- ↑ . اعیان الشیعه، ج۳، ص۲۵۰.
- ↑ ناظم‌زاده، سید اصغر، اصحاب امام علی، ج۱، ص۱۶۶-۱۶۸.
- ↑ عسکری، عبدالرضا، دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم، ص ۲۸۷؛ ناظم‌زاده، سید اصغر، اصحاب امام علی، ج۱، ص۱۶۶-۱۶۸؛ باغستانی کوزه‌گر، محمد، اسامة بن زید، دائرةالمعارف قرآن کریم، ج۱؛ حسینی ایمنی، سید علی اکبر، حوادث آخرین روزهای عمر پیامبر، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم، ج۱، ص:۳۴۰-۳۴۲؛ محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۱۹۳.
- ↑ الاحتجاج علی اهل اللجاج، طبرسی، ج۱، ص۸۷-۸۸.
- ↑ عسکری، عبدالرضا، دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم، ص ۲۹۵؛ ناظم‌زاده، سید اصغر، اصحاب امام علی، ج۱، ص۱۶۸-۱۷۰.
- ↑ تاریخ الطبری، طبری (ترجمه: پاینده)، ج۶، ص۲۳۳۲؛ مروج الذهب، مسعودی، ج۳، ص۱۵ (البته ایشان نامی از زید و سلمه نبرده است).
- ↑ کتاب سلیم بن قیس، سلیم بن قیس هلالی، ص۷۹۷.
- ↑ عسکری، عبدالرضا، دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم، ص ۲۹۶؛ ناظم‌زاده، سید اصغر، اصحاب امام علی، ج۱، ص۱۷۰-۱۷۳.
- ↑ الاستیعاب، ابن عبدالبر، ج۱، ص۷۷.
- ↑ اسدالغابه، ابن اثیر، ج۱، ص۸۱.
- ↑ اختیار معرفة الرجال، شیخ طوسی، ج۱، ص۱۹۲؛ رجال ابن داوود، ابن داوود، ص۴۷؛ منتقی الجمان، شیخ حسن صاحب معالم، ج۱، ص۲۵۹.
- ↑ عسکری، عبدالرضا، دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم، ص ۳۰۰؛ ناظم‌زاده، سید اصغر، اصحاب امام علی، ج۱، ص۱۶۲-۱۶۳؛ باغستانی کوزه‌گر، محمد، اسامة بن زید، دائرةالمعارف قرآن کریم، ج۱.