مثبت‌اندیشی در معارف مهدویت: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۶ سپتامبر ۲۰۲۴، ساعت ۰۹:۴۶

معناشناسی

مثبت‌اندیشی‌، شکلی از فکر کردن است که در آن شخص از تمامی ظرفیت‌های ذهنی مثبت، نشاط‌انگیز و امیدوارکننده در زندگی برای تسلیم نشدن در برابر عوامل منفی ساختۀ ذهن و احساس‌های یأس‌آور ناشی از دشواری ارتباط با انسان‌ها و رویارویی با طبیعت استفاده می‌‌کند^[۱].

مثبت‌اندیشی در اسلام

مقولۀ مهدویت، آینده‌نگری مثبت اسلام را نشان می‌دهد. دین اسلام، علاوه بر معرفی کلی مهدویت برای نماد آیندۀ مثبت به بیان جزئیات آن نیز پرداخته، با ارائۀ آموزه‌های روشن و معقول و نیز با تعریف صحیح و روشن از آینده‌نگری و از همه مهم‌تر با مشخص کردن مصداق منجی و زنده و حاضر بودن او در این دنیا و نیز نظارت ایشان بر اعمال و گفتار انسان‌ها، روش آینده‌نگری را از مقام عقل نظری به جایگاه عقلی عملی سوق داده و آن را برای بشر و جوامع بشری عملی و کاربردی کرده است^[۲].

از دیدگاه اسلام بنیاد هستی و اساس آفرینش بر عدل و میزان استوار است^[۳] و تنها در این بستر هدف آفرینش، رسیدن به نهایت رشد و تکامل (قرب الی الله) تحقق می‌یابد و پیامبران برای تحقق چنین هدف والا برانگیخته شده‌اند^[۴]؛ اما تا امروز این آرمان مقدس محقق نشده است. بنابراین روزی فرا خواهد رسید که نیاز فطری انسان‌ها به فراگیر شدن و تحقق کامل توحید و عدالت بر آورده شود^[۵].

رابطه انتظار و مثبت‌اندیشی

مکتب انتظار، مجموعۀ معارف و محتوای اصیل توحیدی را در متن خود دارد و انسان و جامعۀ منتظِر با فهم آن، فلسفۀ خلقت انسان و فلسفۀ تاریخ را به درستی درک می‌کند و به آیندۀ جهان و انسان، بینش مثبت پیدا می‌کند^[۶]، بینشی که منتظر را با همۀ شداید و مصایب، امیدوار نگه می‌دارد و مجموعۀ تفکرات، انگیزه‌ها، عادات، رفتار و روابط شخص به نحو مثبت و فعال سامان می‌‌یابد^[۷]. این بینش در میان کسانی که معتقد به موعود نیستند و امیدشان را از بشریت قطع کرده است وجود ندارد^[۸].

شناخت فرهنگ و درک فلسفۀ انتظار، از یک طرف با یکی از ژرف‌ترین گرایش‌های‌ فطری انسان (عدالت خواهی) در پیوند است و از طرف دیگر با فهم فلسفۀ تاریخ و شناخت فرجام زندگی انسان ربط و نسبت دارد. بشر از ابتدای آفرینش همواره به امید برپایی جامعه‌ای سرشار از قسط و عدل روزگار سپری کرده است و برای تحقق این آرمان عظیم تلاش نموده، اگر چه روز به روز بر ابعاد ظلم در زندگی او افزوده شده است و این هدف، به آرمان دست نیافتنی برای او در آمده است^[۹].

باور به مهدویت یعنی ایمان به تحقق آینده‌ای روشن همراه با آگاهی از حوادث عصر ظهور و ویژگی‌های دوران پس از ظهور. شیعیان براساس این باور دوران ظلم و ستم طاغوت را ناپایدار و زودگذر می‌پندارند. داشتن چنین تصویری نور امید را در دل انسان‌ها زنده نگاه می‌دارد؛ زیرا ناآگاهی از سرانجام انسان و جامعۀ انسانی ناامیدی و سرگردانی را به ارمغان می‌آورد. یأس و ناامیدی سبب از هم گسیختگی اجتماعی است. از ویژگی‌های جامعۀ منتظر، مثبت‌اندیشی نسبت به آینده است. انتظار موعود مصلح می‌‌تواند مثبت‌اندیشی را در فرد منتظر ایجاد نموده و به مرور زمان تقویت کند^[۱۰].

ثمرات مثبت‌اندیشی در پرتو انتظار

مثبت‌اندیشی و خوش‌بینی به خود و آینده ثمراتی به دنبال خواهد داشت از جمله: استفاده از تمامی ظرفیت‌های ذهنی مثبت، نشاط‌انگیز و امیدوارکننده در زندگی^[۱۱]؛ به رسمیت‌ نشناختن مسائل منفی؛ انتخاب بهترین تفسیر‌ برای مسائل مختلف زندگی^[۱۲]؛ برانگیختن رفتارهای مثبت؛ امید به آینده ای روشن^[۱۳]؛ موفقیت و کامیابی و داشتن روان سالم^[۱۴] و سلامت روابط فردی و اجتماعی^[۱۵].

ادله دال بر رابطه انتظار با مثبت‌اندیشی

برخی از آیات و روایات دلالت می‌‌کنند انقلاب حضرت مهدی (ع) باعث تثبیت مثبت‌اندیشی می‌شود:

آیات فراوانی در قرآن مجید بر آیندۀ روشن تاریخ بشر دلالت دارد. در برخی کتاب‌ها، تعداد آیاتی که به این امر اختصاص دارد و آینده را برای بشر مثبت و روشن ارزیابی می‌‌کند، بیش از یکصد آیه شمرده شده است. از جمله می‌‌فرماید: ﴿وَلَقَدْ كَتَبْنَا فِي الزَّبُورِ مِنْ بَعْدِ الذِّكْرِ أَنَّ الْأَرْضَ يَرِثُهَا عِبَادِيَ الصَّالِحُونَ﴾^[۱۶]؛ ﴿وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَيَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِي الْأَرْضِ كَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَلَيُمَكِّنَنَّ لَهُمْ دِينَهُمُ الَّذِي ارْتَضَى لَهُمْ وَلَيُبَدِّلَنَّهُمْ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْنًا يَعْبُدُونَنِي لَا يُشْرِكُونَ بِي شَيْئًا وَمَنْ كَفَرَ بَعْدَ ذَلِكَ فَأُولَئِكَ هُمُ الْفَاسِقُونَ﴾^[۱۷]؛ از کلمۀ ﴿وَعَدَ اللَّهُ﴾ حتمیت به دست می‌‌آید؛ زیرا آینده و فرجام نیکو در پرتو حاکمیت مستضعفان و صالحان از وعده‌های الهی است و از آنجا که ﴿إِنَّ اللَّهَ لَا يُخْلِفُ الْمِيعَادَ﴾^[۱۸] این حاکمیت محقق خواهد شد^[۱۹]. ﴿وَنُرِيدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَى الَّذِينَ اسْتُضْعِفُوا فِي الْأَرْضِ وَنَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَنَجْعَلَهُمُ الْوَارِثِينَ﴾^[۲۰].^[۲۱]
آیات و روایاتی که پیرامون عاقبت ننگین ظلم و ظالم و از بین رفتن جهل و بی‌دینی و پیروزی حق بر باطل و رسیدن به فلاح و صلاح وارد شده است^[۲۲].^[۲۳]
حضرت علی (ع) فرمودند: «دنیا پس از سرکشی به ما روی می‌کند چونان شتر مادۀ بدخو که به بچۀ خود مهربان می‌گردد (پس حضرت این آیه را خواند) «اراده کردیم که بر مستضعفین زمین منت گذارده آنان را وارث حکومت‌ می‌گردانیم»^[۲۴].^[۲۵]
روایاتی که ببان می‌کنند در زمان آن حضرت احکام الهی بدون هیچ کم و کاست اجرا می‌شوند و نعمت‌های الهی به وفور یافت می‌شوند^[۲۶].^[۲۷] مانند: «آنگاه که قائم قیام کند همه را بر یک‌ فکر‌ و مرام‌ واحد گرد می‌آورد. او کسی است که‌ وحدت‌ کلمه‌ ایجاد‌ می‌کند‌ و نعمت‌ را کامل می‌سازد. کینه‌ها و دشمنی‌ها از قلوب مسلمانان می‌رود و بین قلب‌های گوناگون، الفت ایجاد می‌شود»^[۲۸].^[۲۹]
روایاتی پیرامون نزول رحمت‌های الهی: روایاتی که بیان می‌کنند رحمت‌های الهی بر مردم نازل می‌شود و نشاط و شادابی واقعی و نور علم و کمال همه جا را فرا می‌گیرد^[۳۰].^[۳۱]

نتیجه

در نتیجه مثبت‌اندیشی را می‌‌توان "داشتن امید همیشگی به یافتن راه حل" و به تعبیر شایع، "خوش‌بینی" به جهان، انسان و خود برشمرد. در صورت حاکمیت مثبت‌اندیشی و خوش‌بینی به خود و آینده، ثمرات گوناگونی مانند تلاش فراگیر و همیشگی و سلامت روابط فردی و اجتماعی به دنبال خواهد داشت؛ بر همین اساس، باید دنبال راه‌حل‌هایی بود که ضمن پرهیز از سراب‌اندیشی، آرزوگرایی و تخیل‌گرایی به یک خوش‌بینی واقع معقول دست پیدا کرد و این، جز با اندیشه و اعتقاد به منجی، مهدویت و تقویت فرهنگ انتظار حاصل نمی‌شود^[۳۲].

پرسش مستقیم

مثبت‌اندیشی به عنوان یکی از آثار روان‌شناختی انتظار در بعد ارتقای بهداشت روانی به چه معناست؟ (پرسش)

پرسش‌های وابسته

جستارهای وابسته

پیشگیری از بیماری روانی (سلامت روانی)

رشد شخصیت

منابع

پانویس

↑ ر.ک: سبحانی‌نیا، محمد، مهدویت و آرامش روان، ص۱۳۱ـ۱۳۲.
↑ ر.ک: سبحانی‌نیا، محمد، مهدویت و آرامش روان، ص۱۳۱ـ۱۳۲.
↑ ﴿وَالسَّمَاءَ رَفَعَهَا وَوَضَعَ الْمِيزَانَ﴾«و آسمان را برافراشت و ترازو را بگذاشت» سوره الرحمن، آیه ۷.
↑ ﴿لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا بِالْبَيِّنَاتِ وَأَنْزَلْنَا مَعَهُمُ الْكِتَابَ وَالْمِيزَانَ لِيَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ﴾«ما پیامبرانمان را با برهان‌ها (ی روشن) فرستادیم و با آنان کتاب و ترازو فرو فرستادیم تا مردم به دادگری برخیزند» سوره حدید، آیه ۲۵.
↑ ر.ک: نظری شاری، عبدالله، مکاتبۀ اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت.
↑ ر.ک: نظری شاری، عبدالله، مکاتبه اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت.
↑ ر.ک: پوررستمی، حامد، بایسته‌های علمی در آینده‌پژوهی مهدوی، انتظار موعود، ص۳۵.
↑ ر.ک: انصاری، رضا، مکاتبۀ اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت.
↑ ر.ک: رضوانی، علی اصغر، موعود‌شناسی و پاسخ به شبهات، ص۲۵.
↑ ر.ک. موحدی، محسن، مکاتبۀ اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت.
↑ ر.ک: سبحانی‌نیا، محمد، مهدویت و آرامش روان، ص۱۳۱ـ۱۳۲.
↑ ر.ک: باقی‌زاده، رضا، بررسی دستاوردهای روان‌شناختی سبک زندگی انتظار، ص ۵۸.
↑ ر.ک: نظری شاری، عبدالله، مکاتبۀ اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت.
↑ ر.ک: انصاری، رضا، مکاتبۀ اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت.
↑ ر.ک: سبحانی‌نیا، محمد، مهدویت و آرامش روان، ص۱۳۱ـ۱۳۲.
↑ «و در زبور پس از تورات نگاشته‌ایم که بی‌گمان زمین را بندگان شایسته من به ارث خواهند برد» سوره انبیاء، آیه ۱۰۵.
↑ «خدا به كسانى از شما كه ايمان آورده‏اند و كارهاى شايسته كرده‏اند وعده داد كه در روى زمين جانشين ديگرانشان كند، هم چنان كه مردمى را كه پيش از آنها بودند جانشين ديگران كرد. و دينشان را- كه خود برايشان پسنديده است استوار سازد. و وحشتشان را به ايمنى بدل كند. مرا مى‏پرستند و هيچ چيزى را با من شريك نمى‏كنند. و آنها كه از اين پس ناسپاسى كنند، نافرمانن» سوره نور، آیه ۵۵.
↑ «به راستی خداوند در وعده (خود) خلاف نمی‌ورزد» سوره آل عمران، آیه ۹.
↑ ر.ک: سبحانی‌نیا، محمد، مهدویت و آرامش روان، ص۱۳۱ـ۱۳۲؛ نظری شاری، عبدالله، مکاتبۀ اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت.
↑ «و برآنیم که بر آنان که در زمین ناتوان شمرده شده‌اند منّت گذاریم و آنان را پیشوا گردانیم و آنان را وارثان (روی زمین) کنیم» سوره قصص، آیه ۵.
↑ ر.ک: انصاری، رضا، مکاتبۀ اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت.
↑ سورۀ اسراء، آیۀ۸۱.
↑ ر.ک: انصاری، رضا، مکاتبۀ اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت.
↑ «لَتَعْطِفَنَ‏ الدُّنْیَا عَلَیْنَا بَعْدَ شِمَاسِهَا عَطْفَ الضَّرُوسِ‏عَلَی وَلَدِهَا وَ تَلَا عَقِیبَ ذَلِکَ وَ نُرِیدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَی الَّذِینَ اسْتُضْعِفُوا فِی الْأَرْضِ وَ نَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَ نَجْعَلَهُمُ الْوارِثِینَ»؛ نهج البلاغه، ص۵۰۶.
↑ ر.ک: انصاری، رضا، مکاتبۀ اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت.
↑ منتخب الاثر، ص ۴۸۲.
↑ ر.ک: نظری شاری، عبدالله، مکاتبۀ اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت.
↑ نعمانی، محمد بن ابراهیم‌، الغیبة‌، ص۲۰۶.
↑ ر.ک: باقی‌زاده، رضا، بررسی دستاوردهای روان‌شناختی سبک زندگی انتظار، ص ۵۸.
↑ غیبت طوسی، ص، ۱۸۸.
↑ ر.ک: انصاری، رضا، مکاتبۀ اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت.
↑ ر.ک: سبحانی‌نیا، محمد، مهدویت و آرامش روان، ص۱۳۱ـ۱۳۲.

[1] ر.ک: سبحانی‌نیا، محمد، مهدویت و آرامش روان، ص۱۳۱ـ۱۳۲.

[2] ر.ک: سبحانی‌نیا، محمد، مهدویت و آرامش روان، ص۱۳۱ـ۱۳۲.

[3] ﴿وَالسَّمَاءَ رَفَعَهَا وَوَضَعَ الْمِيزَانَ﴾«و آسمان را برافراشت و ترازو را بگذاشت» سوره الرحمن، آیه ۷.

[4] ﴿لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا بِالْبَيِّنَاتِ وَأَنْزَلْنَا مَعَهُمُ الْكِتَابَ وَالْمِيزَانَ لِيَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ﴾«ما پیامبرانمان را با برهان‌ها (ی روشن) فرستادیم و با آنان کتاب و ترازو فرو فرستادیم تا مردم به دادگری برخیزند» سوره حدید، آیه ۲۵.

[5] ر.ک: نظری شاری، عبدالله، مکاتبۀ اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت.

[6] ر.ک: نظری شاری، عبدالله، مکاتبه اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت.

[7] ر.ک: پوررستمی، حامد، بایسته‌های علمی در آینده‌پژوهی مهدوی، انتظار موعود، ص۳۵.

[8] ر.ک: انصاری، رضا، مکاتبۀ اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت.

[9] ر.ک: رضوانی، علی اصغر، موعود‌شناسی و پاسخ به شبهات، ص۲۵.

[10] ر.ک. موحدی، محسن، مکاتبۀ اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت.

[11] ر.ک: سبحانی‌نیا، محمد، مهدویت و آرامش روان، ص۱۳۱ـ۱۳۲.

[12] ر.ک: باقی‌زاده، رضا، بررسی دستاوردهای روان‌شناختی سبک زندگی انتظار، ص ۵۸.

[13] ر.ک: نظری شاری، عبدالله، مکاتبۀ اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت.

[14] ر.ک: انصاری، رضا، مکاتبۀ اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت.

[15] ر.ک: سبحانی‌نیا، محمد، مهدویت و آرامش روان، ص۱۳۱ـ۱۳۲.

[16] «و در زبور پس از تورات نگاشته‌ایم که بی‌گمان زمین را بندگان شایسته من به ارث خواهند برد» سوره انبیاء، آیه ۱۰۵.

[17] «خدا به كسانى از شما كه ايمان آورده‏اند و كارهاى شايسته كرده‏اند وعده داد كه در روى زمين جانشين ديگرانشان كند، هم چنان كه مردمى را كه پيش از آنها بودند جانشين ديگران كرد. و دينشان را- كه خود برايشان پسنديده است استوار سازد. و وحشتشان را به ايمنى بدل كند. مرا مى‏پرستند و هيچ چيزى را با من شريك نمى‏كنند. و آنها كه از اين پس ناسپاسى كنند، نافرمانن» سوره نور، آیه ۵۵.

[18] «به راستی خداوند در وعده (خود) خلاف نمی‌ورزد» سوره آل عمران، آیه ۹.

[19] ر.ک: سبحانی‌نیا، محمد، مهدویت و آرامش روان، ص۱۳۱ـ۱۳۲؛ نظری شاری، عبدالله، مکاتبۀ اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت.

[20] «و برآنیم که بر آنان که در زمین ناتوان شمرده شده‌اند منّت گذاریم و آنان را پیشوا گردانیم و آنان را وارثان (روی زمین) کنیم» سوره قصص، آیه ۵.

[21] ر.ک: انصاری، رضا، مکاتبۀ اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت.

[22] سورۀ اسراء، آیۀ۸۱.

[23] ر.ک: انصاری، رضا، مکاتبۀ اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت.

[24] «لَتَعْطِفَنَ‏ الدُّنْیَا عَلَیْنَا بَعْدَ شِمَاسِهَا عَطْفَ الضَّرُوسِ‏عَلَی وَلَدِهَا وَ تَلَا عَقِیبَ ذَلِکَ وَ نُرِیدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَی الَّذِینَ اسْتُضْعِفُوا فِی الْأَرْضِ وَ نَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَ نَجْعَلَهُمُ الْوارِثِینَ»؛ نهج البلاغه، ص۵۰۶.

[25] ر.ک: انصاری، رضا، مکاتبۀ اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت.

[26] منتخب الاثر، ص ۴۸۲.

[27] ر.ک: نظری شاری، عبدالله، مکاتبۀ اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت.

[28] نعمانی، محمد بن ابراهیم‌، الغیبة‌، ص۲۰۶.

[29] ر.ک: باقی‌زاده، رضا، بررسی دستاوردهای روان‌شناختی سبک زندگی انتظار، ص ۵۸.

[30] غیبت طوسی، ص، ۱۸۸.

[31] ر.ک: انصاری، رضا، مکاتبۀ اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت.

[32] ر.ک: سبحانی‌نیا، محمد، مهدویت و آرامش روان، ص۱۳۱ـ۱۳۲.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

[۲۰]

[۲۱]

[۲۲]

[۲۳]

[۲۴]

[۲۵]

[۲۶]

[۲۷]

[۲۸]

[۲۹]

[۳۰]

[۳۱]

[۳۲]

@@ خط ۳۲: / خط ۳۲: @@
 == نتیجه ==
-در نتیجه مثبت‌اندیشی را می‌‌توان "داشتن [[امید]] همیشگی به یافتن راه حل" و به تعبیر شایع، "[[خوش‌بینی]]" به [[جهان]]، [[انسان]] و خود برشمرد. در صورت [[حاکمیت]] مثبت‌اندیشی و [[خوش‌بینی]] به خود و [[آینده]]، ثمرات گوناگونی مانند تلاش فراگیر و همیشگی و [[سلامت]] روابط فردی و [[اجتماعی]] به دنبال خواهد داشت؛ بر همین اساس، باید دنبال راه‌حل‌هایی بود که ضمن پرهیز از سراب‌اندیشی، [[آرزوگرایی]] و تخیل‌گرایی به یک [[خوش‌بینی]] واقع معقول دست پیدا کرد و این، جز با [[اندیشه]] و [[اعتقاد به منجی]]، [[مهدویت]] و تقویت [[فرهنگ انتظار]] حاصل نمی‌شود<ref>ر.ک: [[محمد سبحانی‌نیا|سبحانی‌نیا، محمد]]، [[مهدویت و آرامش روان (کتاب)|مهدویت و آرامش روان]]، ص۱۳۱ـ۱۳۲.</ref>.
+در نتیجه مثبت‌اندیشی را می‌‌توان "داشتن [[امید]] همیشگی به یافتن راه حل" و به تعبیر شایع، "[[خوش‌بینی]]" به [[جهان]]، [[انسان]] و خود برشمرد. در صورت [[حاکمیت]] مثبت‌اندیشی و [[خوش‌بینی]] به خود و [[آینده]]، ثمرات گوناگونی مانند تلاش فراگیر و همیشگی و [[سلامت]] روابط فردی و [[اجتماعی]] به دنبال خواهد داشت؛ بر همین اساس، باید دنبال راه‌حل‌هایی بود که ضمن پرهیز از سراب‌اندیشی، آرزوگرایی و تخیل‌گرایی به یک [[خوش‌بینی]] واقع معقول دست پیدا کرد و این، جز با [[اندیشه]] و [[اعتقاد به منجی]]، [[مهدویت]] و تقویت فرهنگ انتظار حاصل نمی‌شود<ref>ر.ک: [[محمد سبحانی‌نیا|سبحانی‌نیا، محمد]]، [[مهدویت و آرامش روان (کتاب)|مهدویت و آرامش روان]]، ص۱۳۱ـ۱۳۲.</ref>.
 == پرسش مستقیم ==