جنگ نهروان

این مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

جنگ نهروان در حدیث - جنگ نهروان در نهج البلاغه - جنگ نهروان در تاریخ اسلامی

در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل جنگ نهروان (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

جنگ نهروان به پیدایش خوارج، به جنگ صفین و مسألۀ قرآن بر نیزه‌کردن سپاه معاویه و فریب خوردن برخی از سربازان امام علی(ع) و پیش‌آمدن حکمیّت و فیصله یافتن جنگ برمی‌گردد.

مقدمه

• گروهی که فریب خوردند، تصمیم گرفتند با معاویه نجنگند و با علی(ع) که خواستار ادامۀ نبرد تا شکست جبهۀ دشمن بود مخالفت کنند. علی(ع) زیر فشار آن گروه، تن به حکمیّت داد. ولی داوران حکمیت از سویی ساده‌لوحی و از سویی خیانت کردند و روشن شد که حکمیت به سود حق نبوده است. همان افراد که امام را وادار به پذیرش کرده بودند، علیه حکمیّت شورش کردند و پذیرش آن را کفر دانستند و علی(ع) را تکفیر کردند و خواستند که به کفر خویش اقرار کند و توبه نماید که امام نپذیرفت. پس از بازگشت سپاهیان و امام به کوفه، خوارج که دوازده هزار نفر می‌شدند وارد کوفه نشدند و در "حروراء" ماندند. آنان از امام انتقاد و بدگویی می‌کردند. گفتگوها به جایی نرسید و خوارج دست از حرف‌ها و انتقادها و جوسازی‌های خود برنمی‌داشتند. امام که از اصلاح آنان ناامید شد رهایشان گذاشت. امّا آنان فتنه‌گری را به اوج رساندند، عبدالله بن خبّاب و همسرش و چند زن دیگر را کشتند. حضرت کسی را نزد آنان فرستاد تا تحقیق کند، فرستادۀ امام را هم کشتند. حضرت علی(ع) با یاران خویش نزد آنان رفتند. امام با درایت و متانت و فرستادن پیک و تلاش برای هدایت آنان و پیشگیری از جنگ، همۀ راه‌ها را پیمود و با آنان سخن‌ها گفت، امّا آنان بازهم قتل و شرارت کردند و کسانی را به اسارت گرفتند. پس از همۀ اتمام حجّت‌ها امام تصمیم به جنگیدن با ایشان گرفت. شمار نهروانیان را مختلف نقل کرده‌اند. به نقل "مناقب"، ۱۲ هزار نفر بودند که درپی مواعظ و صحبت‌ها ۸ هزار نفرشان امان خواستند و برگشتند و ۴ هزار نفر باقی ماندند. آغازگر حمله و تیراندازی خوارج بودند. یاران امام بر آنان تاختند و نبردی خونین و سخت درگرفت. امام به یاران خویش فرمود: به خدا سوگند از شما ده نفر کشته نمی‌شوند و از آنان نیز ده نفر زنده نمی‌مانند و چنان نیز شد که امام فرموده بود: "فو اللّه لا یقتل منکم عشرة و لا یسلم منهم عشرة" و پس از جنگ معلوم گشت که از یاران امام نه نفر شهید شدند و از جمع چهارهزار نفری خوارج هشت نفر گریختند. به نقل تواریخ، آن نه‌نفری که جان سالم به در بردند، به شهرهای مختلف گریختند و در یمن و جاهای دیگر اندیشۀ خارجیگری را رواج دادند. عبدالرحمان بن ملجم یکی از همین خوارج فراری بود که سرانجام امیر المؤمنین(ع) را به شهادت رساند.

جنگ نهروان در فرهنگ‌نامه دینی

• نهروان نام محلّی است که میان امیرالمؤمنین(ع) و خوارج درگیری پیش آمد.
• در جنگ صفّین که به نیرنگ معاویه و عمروعاص، قرآن را بر فراز نیزه کردند، عده‌ای از سربازان علی(ع) فریب خوردند و دست از جنگ کشیدند، سپس از سپاه امام جدا شدند و به دشمنی و کارشکنی با آن حضرت پرداختند، به آن گروه یاغی که از اطاعت امام بیرون رفتند، "خوارج" گویند.
• حضرت علی(ع) ابتدا با آنان مدارا می‌کرد، امّا چون فتنه و آشوب آنان زیاد شد و کسانی را هم به ناحق کشتند و دست به شرارت و فتنه‌انگیزی و ایجاد ناامنی زدند، حضرت علی(ع) برای سرکوبی آنان با سپاهی به منطقه "حرورا" رفت. پس از مذاکرات بسیار، سرانجام کار به درگیری کشید و جز ۹ نفر که گریختند همه کشته شدند و آن فتنه ریشه‌کن شد.

جستارهای وابسته

• خوارج نهروان

منابع

• محدثی، جواد، فرهنگ غدیر
• محدثی، جواد، فرهنگ‌نامه دینی

پانویس

 با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید: