اضطرار در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

برخی آیات نیز بر [[استجابت]] دعای [[مضطر]] دلالت دارد؛ مانند آیات {{متن قرآن|وَأَيُّوبَ إِذْ نَادَى رَبَّهُ أَنِّي مَسَّنِيَ الضُّرُّ وَأَنْتَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِينَ}}<ref>«و ایّوب را (یاد کن) آنگاه که پروردگارش را خواند  که به من گزند رسیده است و تو بخشاینده‌ترین بخشایندگانی» سوره انبیاء، آیه ۸۳.</ref>، {{متن قرآن|فَاسْتَجَبْنَا لَهُ فَكَشَفْنَا مَا بِهِ مِنْ ضُرٍّ وَآتَيْنَاهُ أَهْلَهُ وَمِثْلَهُمْ مَعَهُمْ رَحْمَةً مِنْ عِنْدِنَا وَذِكْرَى لِلْعَابِدِينَ}}<ref>«پس، او را پاسخ گفتیم و گزندی که با وی بود از او زدودیم و خانواده‌اش را و با آنها همگون آنان را بدو باز بخشیدیم که بخشایشی از نزد ما و یادکردی برای پرستندگان بود» سوره انبیاء، آیه ۸۴.</ref> که از [[نیایش]] خاضعانه [[ایّوب]] و [[مستجاب]] شدن دعایش و باز گرداندن خاندانش یاد کرده است. آیه {{متن قرآن|أَمَّنْ يُجِيبُ الْمُضْطَرَّ إِذَا دَعَاهُ وَيَكْشِفُ السُّوءَ وَيَجْعَلُكُمْ خُلَفَاءَ الْأَرْضِ أَإِلَهٌ مَعَ اللَّهِ قَلِيلًا مَا تَذَكَّرُونَ}}<ref>«یا آن کسی که به درمانده، چون وی را بخواند، پاسخ می‌دهد و بلا را (از او) می‌گرداند؟ و شما را جانشینان زمین می‌گرداند؛ آیا با خداوند، خدایی (دیگر) هست؟ اندک پند می‌پذیرید» سوره نمل، آیه ۶۲.</ref> در مقایسه [[پروردگار]] با [[خدایان دروغین]]، از [[خداوند]] به "[[اجابت]] کننده دعای مضطر" یاد کرده است. در [[تفسیر]] مضطر در این آیه آرای گوناگونی نقل شده؛ لکن بیشتر آنها ناظر به این است که منظور کسی است که در [[ناملایمات]] [[زندگی]] از غیر [[خدا]] [[ناامید]] شده و به درگاه خدا روی آورده است. بعضی [[روایات]]، [[شأن نزول]] این آیه را [[قائم]] آل‌محمّد{{ع}} دانسته که در "[[مقام]]" دو رکعت نمازگزارده، خدا را می‌خواند و خداوند گرفتاریش را برطرف ساخته، او را در [[زمین]] [[خلیفه]] قرار می‌دهد.<ref> البرهان، ج ۴، ص ۳۲، ح ۹.</ref> از اشکال بر آورده نشدن دعای برخی مضطرها چنین پاسخ داده شده که اولاً برآورده شدن دعای مضطر به [[مصلحت]] وابسته است، ازاین‌رو [[شایسته]] است [[انسان]] خواسته خود را از خداوند، مشروط به مصلحت بخواهد، بنابراین گرچه عنوان، صلاحیت شمول همه [[درماندگان]] را دارد؛ ولی شرط وجود مصلحت در استجابت دلیل بر عدم عموم است.<ref>الکشاف، ج ۳، ص ۳۷۷.</ref> ثانیاً مفرد معرفه (المضطرّ) مفید عموم نیست و تنها بر اصل ماهیّت دلالت می‌کند. قهراً برای ثبوت [[حکم]]، یک فرد از ماهیت کافی است و نیازی نیست که حکم برای همه افراد [[ثابت]] شود.<ref>الکشاف، ج ۳، ص ۳۷۷؛ التفسیرالکبیر، ج ۲۴، ص ۲۰۸ ـ ۲۰۹.</ref> ثالثاً آوردن وصفِ [[اضطرار]] در [[آیه]]، خود [[گواه]] بر درخواست [[حقیقی]] [[داعی]] است، زیرا تا [[انسان]] در تنگنای اضطرار واقع نشود خواسته‌اش [[خالص]] نمی‌شود. از قید {{متن قرآن|إِذَا دَعَاهُ}} استفاده می‌شود که باید درخواست فقط از [[خدا]] باشد و این معنا در صورتی محقق می‌شود که درخواست کننده از همه اسباب ظاهری [[ناامید]] شود و فقط [[دل]] به خدا ببندد، زیرا اگر توجه او به اسباب ظاهری باشد، در [[مقام]] [[دعا]] صادق نبوده و حقیقتا خدا را نخوانده است، پس آنگاه که انسان در دعایش صادق باشد و فقط خدا را بخواند، دعای او [[مستجاب]] و [[گرفتاری]] اوبرطرف می‌شود، پس اساسا اشکال وارد نیست، چون دعای هیچ مضطری بی‌پاسخ نمی‌ماند<ref>المیزان، ج ۱۵، ص ۳۸۱.</ref>.<ref>[[غلام رضا مغیثی|مغیثی، غلام رضا]]، [[ اضطرار - مغیثی (مقاله)|مقاله «اضطرار»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۳ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۳.</ref>

==منابع==

{{منابع}}

#[[پرونده:000054.jpg|22px]] [[غلام رضا مغیثی|مغیثی، غلام رضا]]، [[ اضطرار - مغیثی (مقاله)|مقاله «اضطرار»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۳ (کتاب)|'''دائرة المعارف قرآن کریم ج۳''']]

{{پایان منابع}}