شاخص‌های هویت اسلامی در جامعه نبوی

از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت

نسخه‌ای که می‌بینید نسخه‌ای قدیمی از صفحه‌است که توسط Wasity (بحث | مشارکت‌ها) در تاریخ ‏۱۷ آوریل ۲۰۲۱، ساعت ۱۷:۳۶ ویرایش شده است. این نسخه ممکن است تفاوت‌های عمده‌ای با نسخهٔ فعلی بدارد.

متن این جستار آزمایشی و غیرنهایی است. برای اطلاع از اهداف و چشم انداز این دانشنامه به صفحه آشنایی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت مراجعه کنید.


مقدمه

  • جامعه‌ای که رسول خدا(ص) در آن برانگیخته شد، جامعه‌ای یکپارچه نبود، بلکه از قبایل، گروه‌های پراکنده‌ای شکل گرفته بود. نبود دولت مرکزی و نبود دین واحد سبب شده بود که آنها هیچ گونه وجه هویتی[۱] مشترکی نداشته باشند و ‌به این دلیل، بخش مهمی از حیات سیاسیاجتماعی آنها در جنگ با یکدیگر سپری می‌شد؛ اما با تلاش رسول خدا(ص) این جامعه پراکنده به جامعه‌ای یکدست با هویت اسلامی تبدیل شد که در ادامه به شاخصه‌های آن اشاره می‌شود:

نفی نژادپرستی و قومیت‌گرایی‌

پرهیز از منکرات

تحریم شراب و قمار

حفظ عفت عمومی

دانش‌آموزی

ایمان داشتن به خدا (توحید) و رسولش

نماز

اذان‌

قبله‌

مسجد

نخستین مسجدی که در اسلام بر پایه تقوا ساخته شد، مسجد قبا بود[۶۰]. پس از آن، مسجد النبی(ص) در یثرب یا مدینة النبی ساخته شد[۶۱]. به دنبال آن، طوایف عرب هر کدام در ناحیه خود مسجدی بنا کردند. آنان از رسول خدا(ص) می‌خواستند تا در مکان زندگی آنها نماز بگزارد و برای تبرک، محل نماز آن حضرت را برای ساخت مسجد خود انتخاب می‌کردند. ابن شبه، از مساجدی نام برده است که پیامبر خدا(ص) در آنها نماز خوانده بود[۶۲][۶۳].

فرهنگ برادری و همدلی‌

هویت‌سازی بر پایه امّت اسلامی‌

منابع

پانویس

 با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:  

  1. هویت، یعنی آن‌چه باعث شناسایی شخص باشد. (محمد معین، فرهنگ فارسی، ج ۴، ص ۵۱۰۷) هویت در معنای اجتماعی، آن ساختار و یا قالبی است که باعث شناسایی جامعه می‌شود.
  2. «ای مردم! ما شما را از مردی و زنی آفریدیم و شما را گروه‌ها و قبیله‌ها کردیم تا یکدیگر را باز‌شناسید، بی‌گمان گرامی‌ترین شما نزد خداوند پرهیزگارترین شماست، به راستی خداوند دانایی آگاه است» سوره حجرات، آیه ۱۳.
  3. فرخی، محمد رضا، فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم، ص ۴۳۹.
  4. احمد بن ابی یعقوب یعقوبی،تاریخ الیعقوبی، ج ۲، ص ۱۱۰؛ حسن بن شعبه حرانی، تحف العقول، ص ۳۴ و تقی الدین مقریزی، امتاع الاسماع، ج۱، ص۳۹۳.
  5. شیخ مفید، الإختصاص، ص ۳۴۱.
  6. کلینی، الکافی، ج ۲، ص ۳۰۸ و شیخ حر عاملی، وسائل الشیعه، ج ۱۵، ص ۳۷۱.
  7. ابن الأشعث السجستانی، سنن ابی داوود، ج ۲، ص ۵۰۳؛ المتقی الهندی، کنزالعمال، ج ۳، ص ۵۱۰؛ عبدالله بن عدی، الکامل، ج ۳، ص ۱۴۶ و جلال الدین سیوطی، الجامع الصغیر، ج ۲، ص ۴۶۶.
  8. فرخی، محمد رضا، فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم، ص ۴۳۹-۴۴۰.
  9. طبرسی، اعلام الوری، ج ۱، ص ۲۰۱؛ احمد بن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، ج ۱، ص ۳۷۷؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۲، ص۶۶-۶۷ و محمد بن عمر واقدی، المغازی،‌ ج۲، ص۵۵۳.
  10. اعلام الوری، ج ۱، ص ۲۰۱؛ انساب الاشراف، ج ۱، ص ۳۷۷؛ الطبقات الکبری، ص ۶۷ و المغازی، ج ۲، ص ۵۵۵.
  11. اعلام الوری، ج ۱، ص ۲۰۱؛ انساب الاشراف، ج ۱، ص ۳۷۷ و الطبقات الکبری، ج ۲، ص ۶۶.
  12. انساب الاشراف، ج ۱، ص ۳۷۷؛ الطبقات الکبری، ص ۶۷ و المغازی، ج ۲، ص ۵۵۵.
  13. ابن هشام، السیرة النبویه، ج ۲، ص ۵۰.
  14. انساب الاشراف، ج ۱، ص ۳۷۷ و الطبقات الکبری، ص ۶۷.
  15. السیرة النبویه، ج ۲، ص ۶۳۵.
  16. الطبقات الکبری، ج۳، ص۱۷۶؛ انساب الاشراف، ص ۲۷۳؛ ابن سید الناس، عیون الاثر، ج۱، ص۲۳۵ و ابن هشام، السیرة النبویة، ج ۱، ص ۷۰.
  17. الطبقات الکبری، ج ۷، ص ۲۳۱؛ ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج ۴، ص ۲۷۰؛ ابوبکر بیهقی، دلائل النبوه، ج ۳، ص ۴۰۰ و السیرة النبویه، ج ۱، ص ۷۰.
  18. فرخی، محمد رضا، فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم، ص ۴۴۰-۴۴۱.
  19. السیرة النبویة، ج ۱، ص ۷۰؛ حمیری کلاعی، الإکتفاء، ج ۱، ص ۲۲۷ و عیون الاثر، ج ۱، ص ۱۶۰.
  20. يَسْأَلُونَكَ عَنِ الْخَمْرِ وَالْمَيْسِرِ قُلْ فِيهِمَا إِثْمٌ كَبِيرٌ وَمَنَافِعُ لِلنَّاسِ وَإِثْمُهُمَا أَكْبَرُ مِنْ نَفْعِهِمَا «از تو درباره شراب و قمار می‌پرسند، بگو در این دو، گناهی بزرگ و سودهایی برای مردم (نهفته) است. امّا گناه آنها از سود آنها بزرگ‌تر است» سوره بقره، آیه ۲۱۹.
  21. يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّمَا الْخَمْرُ وَالْمَيْسِرُ وَالْأَنْصَابُ وَالْأَزْلَامُ رِجْسٌ مِنْ عَمَلِ الشَّيْطَانِ فَاجْتَنِبُوهُ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ «ای مؤمنان! جز این نیست که شراب و قمار و انصاب و ازلام، پلیدی (و) کار شیطان است پس، از آنها دوری گزینید باشد که رستگار گردید» سوره مائده، آیه ۹۰.
  22. إِنَّمَا يُرِيدُ الشَّيْطَانُ أَنْ يُوقِعَ بَيْنَكُمُ الْعَدَاوَةَ وَالْبَغْضَاءَ فِي الْخَمْرِ وَالْمَيْسِرِ... «شیطان، تنها بر آن است تا با شراب و قمار میان شما دشمنی و کینه افکند» سوره مائده، آیه ۹۱.
  23. شیخ طوسی، الرسائل العشر (رسائل الشیخ الطوسی)، ص ۲۵۸؛ احمد بن حنبل، مسند احمد، ج ۱، ص ۲۷۴ و نعمان بن محمد مغربی، دعائم الاسلام، ج ۲، ص ۱۹.
  24. فرخی، محمد رضا، فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم، ص ۴۴۱-۴۴۲.
  25. سوره نساء، آیات ۴، ۷، ۲۲ و ۳۲.
  26. البخاری، صحیح، ج ۶، ص ۱۳۲ - ۱۳۳.
  27. فرخی، محمد رضا، فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم، ص ۴۴۲.
  28. فَلَا تَخْضَعْنَ بِالْقَوْلِ فَيَطْمَعَ الَّذِي فِي قَلْبِهِ مَرَضٌ... «پس نرم سخن مگویید مبادا آنکه بیماردل است به طمع افتد..». سوره احزاب، آیه ۳۲.
  29. وَقَرْنَ فِي بُيُوتِكُنَّ وَلَا تَبَرَّجْنَ تَبَرُّجَ الْجَاهِلِيَّةِ الْأُولَى «و در خانه‌هایتان آرام گیرید و چون خویش‌آرایی دوره جاهلیت نخستین خویش‌آرایی مکنید» سوره احزاب، آیه ۳۳.
  30. قُلْ لِلْمُؤْمِنِينَ يَغُضُّوا مِنْ أَبْصَارِهِمْ... وَقُلْ لِلْمُؤْمِنَاتِ يَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ «به مردان مؤمن بگو دیدگان (از نگاه حرام) فرو دارند... و به زنان مؤمن بگو دیدگان (از نگاه حرام) فرو دارند» سوره نور، آیه ۳۰-۳۱.
  31. فرخی، محمد رضا، فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم، ص ۴۴۲.
  32. محمدباقر مجلسی، ج۱۰۱، ص۳۰۸: « النَّظَرُ سَهْمٌ مَسْمُومٌ مِنْ سِهَامِ إِبْلِيسَ فَمَنْ تَرَكَهَا خَوْفاً مِنَ اللَّهِ أَعْطَاهُ اللَّهُ إِيمَاناً يَجِدُ حَلَاوَتَهُ‌ فِي‌ قَلْبِه‌»؛ و تاج الدین شعیری، جامع الاخبار، ص۹۳ و کنز العمال، ج۵، ص۳۲۹.
  33. الکافی، ج ۵، ص ۵۵: «عِفُّوا عَنْ نِسَاءِ النَّاسِ‌ تَعِفَ‌ نِسَاؤُكُم» و حسن بن فضل طبرسی، مکارم الاخلاق، ص ۲۳۸.
  34. الخطاب الرعینی، مواهب الجلیل، ج ۲، ص ۵۷۸ - ۵۷۹؛ و العجلونی، کشف الخفاء، ج ۱، ص ۲۷۹.
  35. الکافی، ج ۵، ص ۵۱۸ ۱؛ ابن ابی جمهور، عوالی اللآلی، ج ۳، ص ۳۰۹ و مکارم الاخلاق، ص ۲۵۹.
  36. فرخی، محمد رضا، فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم، ص ۴۴۳.
  37. تاریخ الیعقوبی، ج۱،‌ ص۲۶۲.
  38. محمدهادی یوسفی غروی، موسوعة التاریخ الإسلامی، ج ۱، ص ۱۳۶ - ۱۳۹
  39. سوره علق، آیه ۱ - ۴ و سوره قلم، آیه۱.
  40. سوره مجادله، آیه ۱۱؛ سوره زمر، آیه ۹ و سوره فاطر، آیه ۲۸.
  41. الکافی، ج۱، ص۳۰؛ حسن بن ابی الحسن دیلمی، اعلام الدین،‌ ص۸۱ و همو، ارشادالقلوب، ج۱، ص۱۶۵.
  42. بحارالانوار، ج ۱، ص ۱۷۸ و جامع الاخبار، ص۳۸.
  43. بحارالانوار، ج ۱، ص ۱۹۵؛ عوالی اللآلی.، ج ۴، ص ۷۳؛ ابن فهد حلی، عدة الداعی، ص ۷۵، الجامع الصغیر، ج ۱، ص ۵۶ و کنزالعمال، ج ۱۵، ص۸۸۰.
  44. فرخی، محمد رضا، فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم، ص ۴۴۳.
  45. الطبقات الکبری، ج ۲، ص ۱۶ و امتاع الأسماع، ج ۱، ص ۱۱۹.
  46. ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج ۳، ص ۹۲۰ و ابن اثیر، اسد الغابه، ج ۲، ص ۱۵۸.
  47. فرخی، محمد رضا، فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم، ص ۴۴۴.
  48. فرخی، محمد رضا، فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم، ص ۴۴۴.
  49. إعلام الوری بأعلام الهدی، ج ۱، ص ۱۰۶ و قطب الدین راوندی، قصص الانبیاء، ص ۳۱۸.
  50. شیخ طوسی، الامالی، ص ۵۲۹؛ عوالی اللآلی، ج ۱، ص ۳۲۲؛ احمد بن محمد بن خالد برقی، المحاسن، ج ۱، ص ۲۸۶ و الجامع الصغیر، ج ۲، ص ۱۲۱.
  51. الاستیعاب، ج ۳، ص ۱۲۴۲؛ ابن جوزی، المنتظم، ج ۲، ص ۳۵۹ و صالحی دمشقی، سبل الهدی و الرشاد، ج ۲، ص ۲۹۷.
  52. سفارش‌های رسول خدا(ص) درباره حضور در نماز جماعت و اظهار نارضایتی از کسانی که در نماز جمعه و جماعت شرکت نمی‌کردند، در منابع آمده است؛ ر. ک: وسائل‌الشیعة، ج ۸، ص ۲۹.
  53. فرخی، محمد رضا، فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم، ص ۴۴۴-۴۴۵.
  54. انساب الاشراف، ج ۱، ص ۲۷۳؛ السیرة النبویه، ج ۱، ص ۵۰۸ و الطبقات الکبری، ج ۱، ص ۱۸۹ - ۱۹۰.
  55. الکافی، ج ۳، ص ۳۰۲؛ السیرة النبویه، ج ۱، ص ۵۰۸ - ۵۰۹ و الطبقات الکبری، ج ۱، ص ۱۹۰.
  56. فرخی، محمد رضا، فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم، ص ۴۴۵.
  57. السیرة النبویه، ج ۱، ص ۵۵۰ - ۵۵۱؛ خلیفة بن خیاط، تاریخ خلیفه، ص ۲۴ - ۲۶ و دلائل النبوه، ج ۲، ص ۵۷۱ ۵۷۵.
  58. سوره بقره، آیه ۱۴۴.
  59. فرخی، محمد رضا، فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم، ص ۴۴۵-۴۴۶.
  60. السیرة النبویه، ج ۱، ص ۴۹۴، الطبقات الکبری، ج ۱، ص ۱۸۸؛ انساب الاشراف، ص ۲۶۳ - ۲۶۴ و ابن کثیر، البدایه و النهایه، ج ۳، ص ۱۹۶.
  61. السیرة النبویه، ج ۱، ص ۴۹۶.
  62. ابن شبه النمیری، تاریخ المدینة، ج ۱، ص ۵۷ - ۷۹.
  63. فرخی، محمد رضا، فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم، ص ۴۴۶.
  64. ابوسعید خرگوشی، شرف المصطفی، ج ۲، ص ۳۹۲؛ شیخ حسین دیاربکری، تاریخ الخمیس، ج ۱، ص ۳۵۳؛ الطبقات الکبری، ج ۱، ص ۱۸۴ و عماد الدین یحیی عامری، بهجة المحافل و بغیة الاماثل، ج ۱، ص ۱۶۸.
  65. الطبقات الکبری، ج ۱، ص ۱۸۴؛ شرف المصطفی، ج ۲، ص ۳۹۲ و المنتظم، ج ۳، ص ۷۱.
  66. الکافی، ج ۱، ص ۵۴۲؛ شیخ طوسی؛ تهذیب الاحکام، ج ۴، ص ۱۳۱ و شیخ مفید، الامالی، ص ۱۸۷.
  67. فرخی، محمد رضا، فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم، ص ۴۴۶-۴۴۷.
  68. «جز این نیست که مؤمنان برادرند» سوره حجرات، آیه ۱۰.
  69. فرخی، محمد رضا، فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم، ص ۴۴۶-۴۴۷.
  70. سوره بقره، آیه ۱۴۳.
  71. سوره بقره، آیه ۱۴۳.
  72. سوره آل عمران، آیه ۱۰۴.
  73. سوره مائده، آیه ۲.
  74. همان.
  75. سوره حشر، آیه ۹.
  76. سوره حجرات، آیه ۱۲.
  77. سوره حجرات، آیه ۱۲.
  78. سوره نور، آیه ۵۱.
  79. سوره بقره، آیه ۱۷۸.
  80. سورت فتح،‌ آیه۲۹.
  81. سوره حجرات، آیه۱۰.
  82. سوره نساء، آیه۲۹.
  83. فرخی، محمد رضا، فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم، ص ۴۴۷-۴۴۸.
  84. الکافی، ج ۱، ص ۴۰۳؛ تهذیب الاحکام، ج ۴، ص ۱۳۱؛ دعائم الاسلام، ج ۱، ص ۳۷۸ و حاکم نیشابوری، المستدرک، ج ۱، ص ۹۳.
  85. مسند احمد، ج۴، ص۲۷۰؛ مسلم نیشابوری، صحیح، ج۸، ص۲۰؛ علی بن الجعد، مسند ابن الجعد، ص۱۰۲ و البیهقی، السنن الکبری، ج۲۳، ص۳۵.
  86. مکارم الاخلاق، ص ۲۶؛ دعائم الاسلام، ج ۱، ص ۳۶۸ و ورام بن ابی فراس، مجموعه ورام، ج ۲، ص ۲۳۹.
  87. ارشاد القلوب، ج ۱، ص ۷۶ - ۷۷؛ جامع الأخبار، ص ۱۴۷؛ محمد بن حسن فتال نیشابوری، روضة الواعظین، ج ۲، ص ۲۹۳ و عوالی اللآلی، ج ۱، ص ۳۶۱.
  88. الکافی، ج ۲، ص ۱۶۳؛ محمد بن محمد کوفی، الجعفریات، ص ۸۸؛ فضل الله راوندی، النوادر، ص ۲۱؛ الجامع الصغیر، ج ۲، ص ۵۷۲ و کنز العمال، ج ۱۶، ص ۱۱.
  89. الکافی، ج ۲، ص ۳۵۵ و ابوالفضل علی بن حسن طبرسی، مشکاة الأنوار، ص ۱۰۷.
  90. الکافی، ج ۲، ص ۳۶۴ و تحف العقول، ج۴، ص۴۵.
  91. شهید ثانی، منیة المرید، ص ۳۲۱ و کشف الخفاء، ج ۲، ص ۲۹۴.
  92. مجموعه ورام، ج ۲، ص ۲۶۶؛ محدث نوری، مستدرک الوسائل، ج ۶، ص ۵۰۷، صحیح البخاری، ج ۳، ص ۸۸ و النسائی، السنن الکبری، ج ۵، ص ۳۳.
  93. نجف، لک زایی، سیره پیامبر اعظم(ص) در گذر از جامعه جاهلی به جامعه اسلامی، ص ۲۱۶.
  94. فرخی، محمد رضا، فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم، ص ۴۴۸-۴۴۹.