مثبت‌اندیشی

مثبت‌اندیشی از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: مثبت‌اندیشی در قرآن - مثبت‌اندیشی در حدیث - مثبت‌اندیشی در اخلاق اسلامی - مثبت‌اندیشی در نهج البلاغه - مثبت‌اندیشی در معارف دعا و زیارات - مثبت‌اندیشی در معارف مهدویت - مثبت‌اندیشی در روان‌شناسی اسلامی - پرسش‌های مرتبط

چیستی مثبت‌اندیشی

خوش‌بینی یا مثبت‌نگری و مثبت‌اندیشی‌، شکلی از فکر کردن است که در آن شخص از تمامی ظرفیت‌های ذهنی مثبت، نشاط‌انگیز و امیدوارکننده در زندگی برای تسلیم نشدن در برابر عوامل منفی ساختۀ ذهن و احساس‌های یأس‌آور ناشی از دشواری ارتباط با انسان‌ها و رویارویی با طبیعت استفاده می‌‌کند.

مثبت‌اندیشی در اسلام

مقولۀ مهدویت، آینده‌نگری مثبت اسلام را نشان می‌دهد. دین اسلام، علاوه بر معرفی کلی مهدویت برای نماد آیندۀ مثبت به بیان جزئیات آن نیز پرداخته، با ارائۀ آموزه‌های روشن و معقول و نیز با تعریف صحیح و روشن از آینده‌نگری و از همه مهم‌تر با مشخص کردن مصداق منجی و زنده و حاضر بودن او در این دنیا و نیز نظارت ایشان بر اعمال و گفتار انسان‌ها، روش آینده‌نگری را از مقام عقل نظری به جایگاه عقلی عملی سوق داده و آن را برای بشر و جوامع بشری عملی و کاربردی کرده است.

از دیدگاه اسلام بنیاد هستی و اساس آفرینش بر عدل و میزان استوار است و تنها در این بستر هدف آفرینش، رسیدن به نهایت رشد و تکامل (قرب الی الله) تحقق می‌یابد و پیامبران برای تحقق چنین هدف والا برانگیخته شده‌اند؛ اما تا امروز این آرمان مقدس محقق نشده است. بنابراین روزی فرا خواهد رسید که نیاز فطری انسان‌ها به فراگیر شدن و تحقق کامل توحید و عدالت بر آورده شود.

رابطه انتظار و مثبت‌اندیشی

مکتب انتظار، مجموعۀ معارف و محتوای اصیل توحیدی را در متن خود دارد و انسان و جامعۀ منتظِر با فهم آن، فلسفۀ خلقت انسان و فلسفۀ تاریخ را به درستی درک می‌کند و به آیندۀ جهان و انسان، بینش مثبت پیدا می‌کند، بینشی که منتظر را با همۀ شداید و مصایب، امیدوار نگه می‌دارد و مجموعۀ تفکرات، انگیزه‌ها، عادات، رفتار و روابط شخص به نحو مثبت و فعال سامان می‌‌یابد. این بینش در میان کسانی که معتقد به موعود نیستند و امیدشان را از بشریت قطع کرده است وجود ندارد.

شناخت فرهنگ و درک فلسفۀ انتظار، از یک طرف با یکی از ژرف‌ترین گرایش‌های‌ فطری انسان (عدالت خواهی) در پیوند است و از طرف دیگر با فهم فلسفۀ تاریخ و شناخت فرجام زندگی انسان ربط و نسبت دارد. بشر از ابتدای آفرینش همواره به امید برپایی جامعه‌ای سرشار از قسط و عدل روزگار سپری کرده است و برای تحقق این آرمان عظیم تلاش نموده، اگر چه روز به روز بر ابعاد ظلم در زندگی او افزوده شده است و این هدف، به آرمان دست نیافتنی برای او در آمده است.

باور به مهدویت یعنی ایمان به تحقق آینده‌ای روشن همراه با آگاهی از حوادث عصر ظهور و ویژگی‌های دوران پس از ظهور. شیعیان براساس این باور دوران ظلم و ستم طاغوت را ناپایدار و زودگذر می‌پندارند. داشتن چنین تصویری نور امید را در دل انسان‌ها زنده نگاه می‌دارد؛ زیرا ناآگاهی از سرانجام انسان و جامعۀ انسانی ناامیدی و سرگردانی را به ارمغان می‌آورد. یأس و ناامیدی سبب از هم گسیختگی اجتماعی است. از ویژگی‌های جامعۀ منتظر، مثبت‌اندیشی نسبت به آینده است. انتظار موعود مصلح می‌‌تواند مثبت‌اندیشی را در فرد منتظر ایجاد نموده و به مرور زمان تقویت کند.

ثمرات مثبت‌اندیشی در پرتو انتظار

مثبت‌اندیشی و خوش‌بینی به خود و آینده ثمراتی به دنبال خواهد داشت از جمله: استفاده از تمامی ظرفیت‌های ذهنی مثبت، نشاط‌انگیز و امیدوارکننده در زندگی؛ به رسمیت‌ نشناختن مسائل منفی؛ انتخاب بهترین تفسیر‌ برای مسائل مختلف زندگی؛ برانگیختن رفتارهای مثبت؛ امید به آینده ای روشن؛ موفقیت و کامیابی و داشتن روان سالم و سلامت روابط فردی و اجتماعی.

ادله دال بر رابطه انتظار با مثبت‌اندیشی

برخی از آیات و روایات دلالت می‌‌کنند انقلاب حضرت مهدی (ع) باعث تثبیت مثبت‌اندیشی می‌شود:

1. آیات فراوانی در قرآن مجید بر آیندۀ روشن تاریخ بشر دلالت دارد. در برخی کتاب‌ها، تعداد آیاتی که به این امر اختصاص دارد و آینده را برای بشر مثبت و روشن ارزیابی می‌‌کند، بیش از یکصد آیه شمرده شده است. از جمله می‌‌فرماید: ﴿وَلَقَدْ كَتَبْنَا فِي الزَّبُورِ مِنْ بَعْدِ الذِّكْرِ أَنَّ الْأَرْضَ يَرِثُهَا عِبَادِيَ الصَّالِحُونَ﴾؛ ﴿وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَيَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِي الْأَرْضِ كَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَلَيُمَكِّنَنَّ لَهُمْ دِينَهُمُ الَّذِي ارْتَضَى لَهُمْ وَلَيُبَدِّلَنَّهُمْ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْنًا يَعْبُدُونَنِي لَا يُشْرِكُونَ بِي شَيْئًا وَمَنْ كَفَرَ بَعْدَ ذَلِكَ فَأُولَئِكَ هُمُ الْفَاسِقُونَ﴾؛ از کلمۀ ﴿وَعَدَ اللَّهُ﴾ حتمیت به دست می‌‌آید؛ زیرا آینده و فرجام نیکو در پرتو حاکمیت مستضعفان و صالحان از وعده‌های الهی است و از آنجا که ﴿إِنَّ اللَّهَ لَا يُخْلِفُ الْمِيعَادَ﴾ این حاکمیت محقق خواهد شد. ﴿وَنُرِيدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَى الَّذِينَ اسْتُضْعِفُوا فِي الْأَرْضِ وَنَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَنَجْعَلَهُمُ الْوَارِثِينَ﴾.
2. آیات و روایاتی که پیرامون عاقبت ننگین ظلم و ظالم و از بین رفتن جهل و بی‌دینی و پیروزی حق بر باطل و رسیدن به فلاح و صلاح وارد شده است.
3. حضرت علی (ع) فرمودند: «دنیا پس از سرکشی به ما روی می‌کند چونان شتر مادۀ بدخو که به بچۀ خود مهربان می‌گردد (پس حضرت این آیه را خواند) «اراده کردیم که بر مستضعفین زمین منت گذارده آنان را وارث حکومت‌ می‌گردانیم».
4. روایاتی که ببان می‌کنند در زمان آن حضرت احکام الهی بدون هیچ کم و کاست اجرا می‌شوند و نعمت‌های الهی به وفور یافت می‌شوند. مانند: «آنگاه که قائم قیام کند همه را بر یک‌ فکر‌ و مرام‌ واحد گرد می‌آورد. او کسی است که‌ وحدت‌ کلمه‌ ایجاد‌ می‌کند‌ و نعمت‌ را کامل می‌سازد. کینه‌ها و دشمنی‌ها از قلوب مسلمانان می‌رود و بین قلب‌های گوناگون، الفت ایجاد می‌شود».
5. روایاتی پیرامون نزول رحمت‌های الهی: روایاتی که بیان می‌کنند رحمت‌های الهی بر مردم نازل می‌شود و نشاط و شادابی واقعی و نور علم و کمال همه جا را فرا می‌گیرد.

نتیجه گیری

در نتیجه مثبت‌اندیشی را می‌‌توان "داشتن امید همیشگی به یافتن راه حل" و به تعبیر شایع، "خوش‌بینی" به جهان، انسان و خود برشمرد. در صورت حاکمیت مثبت‌اندیشی و خوش‌بینی به خود و آینده، ثمرات گوناگونی مانند تلاش فراگیر و همیشگی و سلامت روابط فردی و اجتماعی به دنبال خواهد داشت؛ بر همین اساس، باید دنبال راه‌حل‌هایی بود که ضمن پرهیز از سراب‌اندیشی، آرزوگرایی و تخیل‌گرایی به یک خوش‌بینی واقع معقول دست پیدا کرد و این، جز با اندیشه و اعتقاد به منجی، مهدویت و تقویت فرهنگ انتظار حاصل نمی‌شود.

پرسش مستقیم

• مثبت‌اندیشی به عنوان یکی از آثار روان‌شناختی انتظار در بعد ارتقای بهداشت روانی به چه معناست؟ (پرسش)

پرسش‌های وابسته

1. معنای انتظار چیست؟ (پرسش)
2. منظور از انتظار به معنای عام چیست؟ (پرسش)
3. منظور از انتظار به معنای خاص چیست؟ (پرسش)
4. ارکان انتظار چیست؟ (پرسش)
5. عناصر و اجزاء انتظار چیستند؟ (پرسش)
6. هدف از انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
7. انتظار فرج چه ضرورتی دارد؟ (پرسش)
   1. ضرورت عقلی انتظار چیست؟ (پرسش)
   2. ضرورت نقلی انتظار چیست؟ (پرسش)
8. آیا مسئله انتظار قابل تحقق است؟ (پرسش)
9. جایگاه انتظار در مکاتب فکری غیر دینی چیست؟ (پرسش)
10. نقش انتظار در حرکت توحیدی چیست؟ (پرسش)
11. انواع انتظار چیست؟ (پرسش)
12. شدت انتظار شخص منتظر چگونه در آرزوها و دعاهای او تجلی پیدا می‌کند؟ (پرسش)
13. لوازم انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
    1. آیا زندگی با یاد امام مهدی از لوازم انتظار فرج است؟ (پرسش)
    2. آیا آرزوی یاری کردن امام مهدی از لوازم انتظار فرج است؟ (پرسش)
    3. آیا ایجاد آمادگی برا پیوستن به امام مهدی از لوازم انتظار فرج است؟ (پرسش)
    4. آیا تربیت منتظران راستین از لوازم انتظار فرج است؟ (پرسش)
14. دیدگاه اهل سنت درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
15. دیدگاه آیین بودا درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
16. آیا جنیان در انتظار منجی موعود هستند؟ (پرسش)
17. آیا فرشتگان در انتظار منجی موعود هستند؟ (پرسش)
18. چرا گفته می‌شود امام مهدی منتظر ظهور است؟ (پرسش)
19. دلایل انتظار فرج و امید به آینده چیست؟ (پرسش)
20. آیا شیعیان در امر انتظار عجول و شتاب‌زده هستند؟ (پرسش)
21. آیا مسئله انتظار سبب فراگیری ظلم و ستم می‌شود؟ (پرسش)
22. آیا مسئله انتظار سبب تعطیلی احکام اسلامی می‌شود؟ (پرسش)
23. آیا اندیشه انتظار موعود در امت‌های پیشین بوده است؟ (پرسش)
24. آیا انتظار در میان ادیان و ملل گوناگون سابقه‌ای دارد؟ (پرسش)
25. منشأ نگاه عامیانه به ظهور منجی چیست؟ (پرسش)
26. آفات نگاه عامیانه به ظهور منجی چیست؟ (پرسش) ‏
27. گونه‌های احادیث درباره انتظار چیستند؟ (پرسش)
28. نمادهای انتظار چیستند؟ (پرسش)
    1. آیا دعای ندبه از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
    2. آیا دعای عهد از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
    3. آیا زیارت آل یاسین از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
    4. آیا مسجد جمکران از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
    5. آیا مسجد کوفه از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
    6. آیا مسجد صعصعه از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
    7. آیا مسجد سهله از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
    8. آیا عید نیمه شعبان از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
    9. آیا روز جمعه از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
29. چرا کسانی که انتظار امام مهدی را می‌کشیده‌اند بعد از ظهور به مخالفت با ایشان برمی‌خیزند؟ (پرسش)
30. ویژگی‌های اعتراض به وضع موجود در راستای انتظار امام مهدی چیست؟ (پرسش)
31. شیوه ابراز اعتراض به وضع موجود در راستای انتظار امام مهدی چگونه است؟ (پرسش)
32. منظور از عمومیت انتظار چیست؟ (پرسش)
33. مبانی اشتیاق به فرج چیست؟ (پرسش)
34. چگونه می‌توان انتظار را در جامعه ترویج داد؟ (پرسش)
35. آیا مراد از انتظار تنها انتظار قلبی است؟ (پرسش)
36. منظور از انتظار، انتظار فردی است یا انتظار امت؟ (پرسش)
37. منظور از انتظار امام و امت چیست؟ (پرسش)
38. شرایط انتظار واقعی چیست؟ (پرسش)
39. انتظار عملی به چه معناست؟ (پرسش)
40. آیا انتظار مذهب اعتراض است؟ (پرسش)
41. آیا انتظار به معنای گوشه‌گیری و احتراز است؟ (پرسش)
42. آیا انتظار فرج مورد اتفاق همه مسلمین است؟ (پرسش)
43. مسئولیت اجتماعی مسلمین درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
44. کامل‌ترین شکل انتظار عملی برای مقدمه ظهور امام مهدی چیست؟ (پرسش)
45. انتظار فرج با سرنوشت بشریت چه پیوندی دارد؟ (پرسش)
46. مقصود از انتظار مسیحا چیست؟ (پرسش)
47. منظور از انتظار ویرانگر چیست؟ (پرسش)
48. منظور از انتظار سازنده چیست؟ (پرسش)
49. منظور از انتظار مسئولانه چیست؟ (پرسش)
50. منظور از انتظار غیر مسئولانه چیست؟ (پرسش)
51. انواع برداشت از انتظار چیست؟ (پرسش)
52. دیدگاه شیعه درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
53. دیدگاه آیین زرتشت درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
54. دیدگاه آیین هندو درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
55. دیدگاه یهود درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
56. دیدگاه مسیحیت درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
57. برداشت‌های نادرست از انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
58. علت برداشت‌های انحرافی از انتظار چیست؟ (پرسش) ‏
59. آیا انتظار امام مهدی واجب است؟ (پرسش)
60. عوامل ایجاد کننده انتظار چیستند؟ (پرسش)
61. لوازم تعریف انتظار چیست؟ (پرسش)
62. نقطه مقابل انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
63. رابطه انتظار با شدت گرفتاری‌ها چیست؟ (پرسش)
64. امام مهدی منتظر چه چیزی است؟ (پرسش)
65. آیا انتظار فرج باید با قصد قربت باشد؟ (پرسش)
66. مراتب انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
67. رابطه محبت با انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
68. بالاترین درجه انتظار فرج امام مهدی چیست؟ (پرسش)
69. مشاهده وقوع ظلم در زمین چگونه انتظار فرج را در مؤمن تشدید می‌کند؟ (پرسش)
70. چه رابطه‌ای میان انتظار فرج و ایمان وجود دارد؟ (پرسش)
71. انتظار منجی در ادوار مختلف دعوت‌های الهی چه معنایی داشته است؟ (پرسش)
72. اندیشه انتظار موعود در اسلام چگونه است؟ (پرسش)
73. آیا انتظار فرج افضل الاعمال است؟ (پرسش)
74. انتظار فرج چیست و چرا بهترین عمل خوانده شده است؟ (پرسش)
75. برداشت‌های نادرست از انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
76. آیا مکاتب فلسفی نیز انتظار فرج را امری ارزشی می‌‏دانند؟ (پرسش)
77. آیا در کتاب مقدس یهود سخن از انتظار فرج به میان آمده است؟ (پرسش)
78. مقصود از روایات مطلق در باب انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
79. چه امتیازی در انتظار منجی موجود است؟ (پرسش)
80. آیا تأخیر در فرج موجب قساوت قلب می‌‏شود؟ (پرسش)
81. آیا انتظار طولانی فرج خسته کننده و ملالت‌‏آور است؟ (پرسش)
82. علت سختی انتظار چیست و چرا می‏‌گویند انتظار زیباست؟ زیبایی انتظار در چیست؟ (پرسش)
83. امام مهدی در قبال منتظران و شیعیان چه عنایاتی دارند؟ (پرسش)
84. منتظران امام مهدی که در قرن‏های گذشته بدون پاین انتظارشان فوت کرده‌اند؛ چه تضمینی وجود دارد که انتظار ما به ثمر برسد؟ (پرسش)
85. آیا انتظار موجب انفعال جامعه نمی‌شود؟ (پرسش)
86. فرج مردم جهان در چیست و چرا انتظار فرج فضیلت و ارزش بیشتری دارد؟ (پرسش)
87. خاستگاه و منشأ اصلی انتظار ظهور «مصلح و نجات‏‌دهنده بزرگ» چیست؟ (پرسش)
88. دعا برای تعجیل فرج چه تأثیری در فرج شیعیان دارد؟ (پرسش)
89. دعای اللهم کن لولیک الحجه بن الحسن به چه منظوری خوانده می‌شود؟ (پرسش)
90. آیات مربوط به ظهور و انتظار کدامند؟ (پرسش)
91. انتظار در دیگر روزهای سال چگونه معنا پیدا می‏‌کند؟ (پرسش)
92. رابطه انتظار با بهداشت روان چیست؟ (پرسش)
93. رابطه انتظار با آینده جهان چیست؟ (پرسش)
94. فلسفه انتظار چیست؟ (پرسش)
95. باور به ظهور امام مهدی چگونه عامل پایداری و استقامت شیعه می‌شود؟ (پرسش)
96. انتظار فرج چه فضیلتی دارد؟ (پرسش)
97. جایگاه انتظار در فرهنگ شیعه چیست؟ (پرسش)
98. چرا انتظار اهمیت و جایگاه ویژه و برجسته‌ای دارد؟ (پرسش)
99. چرا انتظار فرج افضل اعمال است؟ (پرسش)
100. ویژگی‌‏های منتظران واقعی در دوران غیبت چیست؟ (پرسش)
101. انتظارات امام مهدی از منتظران چیست؟ (پرسش)
102. چه نوع انتظاری راجح است؟ (پرسش)
103. دانش ‏آموزان چگونه باید منتظر امام مهدی باشند؟ (پرسش)
104. رضایت امام مهدی از چه راهی به دست می‌آید؟ (پرسش)
105. آیا شیعیان و منتظران ظهور افزون‌بر وظایف فردی و دینی تکالیف سیاسی و اجتماعی نیز دارند؟ (پرسش)
106. آیا برای منتظر واقعی بودن اقدام‌های سیاسی و اجتماعی خاصی باید انجام داد؟ (پرسش)
107. وظایف ما در دوران غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
108. چه تناسبی میان انتظار موعود و مبارزه با فساد وجود دارد؟ آیا انتظار به معنای ساکت ماندن نیست؟ (پرسش)
109. چه مقام و منزلتی در روایات برای منتظران بیان شده است؟ (پرسش)
110. جامعه منتظر دارای چه ویژگی‌هایی است؟ (پرسش)
111. انتظارات امام مهدی از منتظران چیست؟ (پرسش)
112. صرف‏‌نظر از وظایف شخصی در قبال امام مهدی وظایف خود انسان منتظر به‌طور کلی چیست؟ (پرسش)
113. منتظران برجسته همچون علما باید چه عملکردی داشته باشند؟ (پرسش)
114. منتظران راستین امام مهدی دارای چه فضیلت و منزلتی هستند؟
115. منتظران برجسته همچون علما باید چه عملکردی داشته باشند؟ (پرسش)
116. در روایات چه پاداشی برای منتظران امام مهدی بیان شده است؟ (پرسش)
117. ویژگی‏های منتظران واقعی در این دوران چیست؟ (پرسش)
118. آیا تنها انتظار فرج برای ظهور امام مهدی کافی است؟ (پرسش)
119. ویژگی‌های انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
120. ویژگی‌های فرهنگ انتظار در ابعاد اعتقادی چیست؟ (پرسش)
121. ویژگی‌های فرهنگ انتظار در ابعاد علمی و اخلاقی چیست؟ (پرسش)
122. فواید و آثار انتظار چیست؟ (پرسش)
123. آثار فردی انتظار امام مهدی چیست؟ (پرسش)
124. آثار اجتماعی انتظار امام مهدی چیست؟ (پرسش)
125. آثار تربیتی انتظار چیست؟ (پرسش)
126. چرا انتظار فرج امام مهدی موجب گشایش می‌شود؟ (پرسش)
127. عنصر انتظار چگونه در آمادگی نظامی منتظران تأثیر دارد؟ (پرسش)
128. چگونه روحیه انتظار را در خود تقویت کنیم؟ (پرسش)
129. آیا انتظار فرج منشأ فرج‌های مادی برای منتظر خواهد بود؟ (پرسش)
130. انتظار چه ابعادی دارد؟ (پرسش)
131. ابعاد اعتقادی انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
132. ابعاد عملی انتظار فرج چیست؟ (پرسش)

جستارهای وابسته

• خوش‌گمانی (حسن ظن)

منابع

1. سبحانی‌نیا، محمد، مهدویت و آرامش روان
2. باقی‌زاده، رضا، بررسی دستاوردهای روان‌شناختی سبک زندگی انتظار
3. رضوانی، علی اصغر، موعودشناسی و پاسخ به شبهات
4. پوررستمی، حامد، بایسته‌های علمی در آینده‌پژوهی مهدوی
5. انصاری، رضا، مکاتبۀ اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت
6. موحدی، محسن، مکاتبۀ اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت
7. نظری شاری، عبدالله، مکاتبه اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت