آیا اعتقاد به مهدویت اختصاص به شیعه دارد؟ (پرسش)
آیا اعتقاد به مهدویت اختصاص به شیعه دارد؟ | |
---|---|
![]() | |
موضوع اصلی | بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت |
مدخل بالاتر | مهدویت / آشنایی با معارف مهدویت / مهدویت در اسلام / مهدویت از دیدگاه مذاهب اسلامی |
مدخل اصلی | امام مهدی از دیدگاه اهل سنت |
آیا اعتقاد به مهدویت اختصاص به شیعه دارد؟ یکی از پرسشهای مرتبط به بحث مهدویت است که میتوان با عبارتهای متفاوتی مطرح کرد. در ذیل، پاسخ به این پرسش را بیابید. تلاش بر این است که پاسخها و دیدگاههای متفرقه این پرسش، در یک پاسخ جامع اجمالی تدوین گردد. پرسشهای وابسته به این سؤال در انتهای صفحه قرار دارند..
عبارتهای دیگری از این پرسش
پاسخ نخست
- آیتالله سید علی حسینی خامنهای، در دو کتاب «ما منتظریم» «انتظار فرج امام زمان» در اینباره گفته است:
- «اجمال مسأله حضرت مهدی (ع) در اسلام این است که همه فرقههای اسلامی - چه شیعه و چه سنی - متفقند که در پایان دوره جهان، یک دورهای وجود خواهد داشت که در آن یک حکومت الهی کامل و جامع با سیطره بر شرق و غرب عالم به عنوان حکومت مهدی تشکیل خواهد شد و در این دوران احکام اسلامی به طور کامل و جامع اجرا خواهد شد[۱]»[۲].
- اعتقاد به ظهور مهدی در دورانی از تاریخ، مخصوص شیعه نیست؛ همه مسلمانان، اعم از شیعه و سنی به این معنا معتقدند؛ بلکه غیر مسلمانان هم به یک صورت معتقدند. منتها امتیاز شیعه در این است که این شخصیت نجاتبخش بشریت را با نام و نشان و خصوصیات میشناسد و معتقد است او همواره برای دریافت دستور الهی، حاضر و آماده است. هر وقت پروردگار عالم به او دستور دهد، او آماده شروع آن کار عظیمی است که بناست بشریت و تاریخ را متحول کند. آنچه ما به عنوان یک درس و تعلیم معرفتی و عملی از این قضیه باید بگیریم، مهم است[۳]»[۴].
پاسخها و دیدگاههای متفرقه
۱. آیتالله مصباح یزدی؛ |
---|
ظهور میکند؛ اما این مطلب را که حضرت از کدام پدر و مادر و در چه زمانی متولد میشود، ذکر نمیکنند یا به آن معتقد نیستند. میان اهل تسنن هستند کسانی که درباره حضرت مهدی(ع)اعتقادی همچون اعتقاد ما شیعیان دارند؛ یعنی اعتقاد دارند که مهدی موعود(ع) یازدهمین فرزند از خاندان علی بن ابی طالب(ع) و فاطمه زهرا(س) است. بین عالمان اهل تسنن، کسانی تصریح کردهاند که حضرت مهدی(ع) حیات دارد و افرادی نیز به حضور وی شرفیاب شدهاند. حتی نام برخی از بزرگان خودشان را در زمره کسانی ذکر کردهاند که زمان غیبت، به حضور حضرت ولی عصر(ع) نایل آمدهاند. در کتابهای فراوانی از اهل تسنن، نام کسانی برده شده است که ادعا کردهاند به خدمت حضرت شرفیاب شدهاند. منظور از ذکر این چند جمله، این بود که میان عالمان اهل تسنن هم کسانی افزون بر اصل وجود حضرت با همین ویژگیهایی که ما میگوییم، معتقدند: حضرت متولد شده و اکنون غایب است و زمان غیبت حضرت نیز کسانی میتوانند خدمت ایشان شرفیاب شوند؛ بنابراین، در این زمینه، با فرقههای دیگر اسلامی به بحث فراوان نیاز نیست؛ البته کسانی از اهل تسنن، اساساً مسأله اعتقاد به مهدی را انکار کرده، و روایات خودشان را نیز در این باره روایاتی جعلی انگاشتهاند؛ ولی کسانی از عالمان و محدثان آنها که عده شان کم هم نیست، به وجود مهدی(ع) تصریح کردهاند. بعضی از طوایف اهل تسنن، مانند بسیاری از شافعیه و نیز بسیاری از اهل تسنن به ویژه در کشورهای ایران، مصر و تونس، دوازده امام شیعه را بزرگترین فقیهان پس از پیامبر(ص) و مراجع دینی خود میدانند. این گروه از اهل تسنن، به امامان دوازده گانه ما شیعیان در جایگاه عالمان و فقیهانی اعتقاد دارند که سخنانشان برای امت، راهگشا و معتبر است. مردم باید در امور زندگی خویش به دستورهای، ایشان مراجعه کنند. این دسته از اهل تسنن معتقدند که پیامبر اکرم(ص) این دوازده نفر را در جایگاه مراجع دینی مردم تعیین فرموده است و مردم باید در مسائل دینی و اخلاقی خود به آنها مراجعه کنند. این همان عقیدهای است که میتوان نخستین جوانه تفکیک دین از سیاست در اسلام به شمار آورد. زمان حضور پیامبر اکرم(ص) هیچ اختلافی بین مسلمانها در یکی بودن مرجع دینی و مرجع سیاسی دیده نمیشود؛ چرا که همه مسلمانان معتقد بودند: شخص پیامبر اکرم(ص) هم مرجع دینی مردم و هم رهبر سیاسی جامعه است. پس از وجود حضرت، شیعیان معتقد شدند که هم مرجع دینی و هم مرجع سیاسی، امیرمؤمنان علی بن ابی طالب(ع)است. بعضی از اهل تسنن، مرجعیت امیرمؤمنان(ع) را در امور مذهبی قبول دارند و میگویند: چون علم حضرت بیش از دیگران بود، پیامبر اکرم(ص) او را برای رهبری و مرجعیت دینی مردم معرفی کرد؛ به همین علت بود که پس از پیامبر هر وقت عالمان امت در حل مسألهای میماندند، به او مراجعه میکردند؛ ولی این به معنای رهبری سیاسی نیست؛ بلکه مردم ابتدا خلیفه اول، بعد خلیفه دوم، سپس خلیفه سوم، آنگاه امیرمؤمنان (ع) را در جایگاه خلیفه چهارم خویش برگزیدند. دست کم بعضی از اهل تسنن، پس از پیامبر، بین مرجعیت در امور دینی و امور سیاسی، تفکیک قائل شدند و تعیین مرجعیت سیاسی را به عهده خود مردم یا خلیفه پیشین نهادند بدین صورت که خلیفه اول را مردم برگزیدند؛ آن گاه خلیفه دوم را خلیفه اول تعیین کرد. خلاصه آن که بعضی از اهل تسنن، امامان دوازده گانه (ع) از فرزندان حضرت فاطمه(س) را مرجع دینی مردم دانسته، سخنان ایشان را در امور مذهبی معتبر میدانند؛ به ویژه بعضی از طوایف شافعیه که بر این مسأله تصریح کردهاند»[۵]. |}
{{پاسخ پرسش | عنوان پاسخدهنده = ۲. آیتالله آصفی؛ | تصویر = 151910.jpg | پاسخدهنده = محمد مهدی آصفی]]]]
- آیتالله محمد مهدی آصفی، در کتاب «انتظار پویا» در اینباره گفته است:
- «انتظار "مهدی نجاتبخش"، اختصاص به شیعه ندارد. روایات متواتر بسیاری درباره مهدی (ع) از طریق اهل سنت با سندهای صحیح و مستفیض وجود دارد که نمیتوان در آنها تشکیک کرد؛ چنانکه از طریق شیعه امامیه نیز چنین روایاتی رسیده است.
- عبدالرحمن ابن خلدون[۶]- از دانشمندان قرن نهم هجری- در "مقدمه" مشهور بر کتاب العبر[۷] میگوید: "بدان که مشهور اهل اسلام در طول اعصار بر این عقیدهاند که به ناچار در آخر الزمان مردی از اهل بیت ظهور خواهد کرد که دین را تأیید کند و عدالت را ظاهر سازد و مسلمانان از وی پیروی کنند. او بر ممالک اسلامی استیلا خواهد یافت و نام او "مهدی" است. خروج دجال و حوادث دیگر پس از آن و اینکه "عیسی" در پی او خواهد آمد و دجال را خواهد کشت، یا با او خواهد آمد و در کشتن دجال یاور وی خواهد بود و در نمازش به مهدی اقتدا خواهد کرد، از نشانههای ثابت ظهور است که در منابع روایی صحیح ذکر شده است"[۸].
- شیخ عبدالمحسن العباد- مدرس دانشگاه اسلامی مدینه منوره- در پی حادثه اشغال حرم مکی، در مورد روایاتی که از رسول خدا درباره انتظار و ظهور حضرت مهدی (ع) رسیده، رسالهای نوشته است. وی در این رساله میگوید: "من این رساله را به منظور تبیین سخن خروج مهدی آخر الزمان- که روایات صحیحی بر آن دلالت دارد و دانشمندان اهل سنت از قدیم و جدید- مگر به ندرت- بر آن بودهاند، به رشته تحریر درآوردهام"[۹].
- ابن حجر هیثمی در الصواعق المحرقه در تفسیر سخن خداوند تعالی: ﴿وَإِنَّهُ لَعِلْمٌ لِلسَّاعَةِ فَلَا تَمْتَرُنَّ بِهَا﴾[۱۰] مینویسد: "مقاتل و پیروان وی از مفسران، گفتهاند: این آیه درباره حضرت مهدی (ع) نازل شده است، و احادیثی خواهد آمد که تصریح به این نکته دارند که وی از اهل بیت پیامبر اکرم (ص) است. بنابراین در آن دلالتی است بر برکت در نسل فاطمه و علی -رضی الله عنهما- و اینکه از آنان فرزندان پاکیزه فراوانی ظهور خواهد کرد و خداوند نسل آنان را مفاتیح حکمت و معادن رحمت قرار داده است. راز این نکته این است که رسول اکرم (ص) برای علی و فاطمه و فرزندانش دعا کرد تا از شر شیطان رانده شده، محفوظ بمانند"[۱۱].
- شیخ ناصر الدین البانی، از شیوخ معاصر حدیث، در مجله التمدن الاسلامی مینویسد: "اما مسأله مهدی، باید دانست که درباره خروج (قیام) وی احادیث صحیح فراوانی نقل شده است. بخش وسیعی از آنها دارای سندهای تأیید شدهای است که نمونههایی از آنها را نقل میکنیم..."»[۱۲].
|}
{{پاسخ پرسش | عنوان پاسخدهنده = ۳. حجت الاسلام و المسلمین مروجی طبسی؛ | تصویر = 11130.jpg | پاسخدهنده = محمد جواد مروجی طبسی]]]]
- حجت الاسلام و المسلمین محمد جواد مروجی طبسی، در کتاب «بامداد بشریت» در اینباره گفته است:
- «اعتقاد به ظهور مصلح جهانی، اعتقادی است قرآنی و بدین جهت، همه مسلمانان، اعم از شیعه و سنی، معتقدند که منجی جهان در فرجام تاریخ، ظهور خواهد کرد. اعتقاد به ظهور مصلح گیتی جزو اندیشههای اساسی مسلمانان به شمار میرود.
- شیعیان بنابر روایات بسیاری که از پیامبر و امامان معصوم (ع) نقل شده است، مهدی (ع) را دوازدهمین پیشوای خود میدانند. آنها معتقدند که او از سلاله پاک فاطمه زهرا (س) و نهمین فرزند امام حسین (ع) است. به جهت این باور عمیق است که شیعه در راه حفظ و بزرگداشت این اصل، تلاشهای فراوانی کرده است.
- دانشمندان شیعه در طول تاریخ، به مرزبانی این باور پاک برخاستند و از جنبههای گوناگون علمی، روایی، تفسیری و کلامی، به تحلیل آن پرداختند و کتابهای بسیار ارزشمندی نوشتند. این تلاشها پیش از آن که امام مهدی (ع) متولد شود، آغاز شد و تاکنون ادامه دارد.
- فرهیختگان سنی نیز از دیرباز توجه خاصی به این مسئله داشتهاند و در کتابهای خود فصلی را به آن اختصاص داده و روایات نبوی را همراه اسناد و مدارک آن ذکر کردهاند. اهل تسنن حدود چهارصد روایت از رسول خدا (ص) درباره مهدی موعود (ع) نقل کردهاند. روایاتی که شیعه و سنی از پیامبر و سایر معصومین (ع) نقل کردهاند، حدود شش هزار حدیث است[۱۳].
- اسامی تعدادی از کتابهای علمای سنی که بخشی از مباحث خود را به مهدویت اختصاص دادهاند، چنین است:
- مسند احمد ۳۶/۳؛
- مسند ابویعلی ۲۷۴/۲؛
- سنن ترمذی ۵۰۵/۴؛
- سنن ابوداود ۱۰۷/۴؛
- سنن ابن ماجه ۱۳۶۸/۲؛
- حاکم نیشابوری در المستدرک علی الصحیحین ۵۷۷/۴؛
- ابن الصباغ مالکی در الفصول المهمه ص ۲۷۳؛
- قندوزی حنفی در ینابیع الموده ص ۲۴۱؛
- شبلنجی در نور الأبصار ص ۱۸۶؛
- ابن الصبان مصری در اسعاف الراغبین ص ۱۴۰؛
- نگری در دستور العلماء ۲۹۱/۳؛
- ابن خلکان در تاریخ خود ۴۵۱/۲؛
- ابن الاثیر در نهایه ۱۷۴/۱؛
- محمد بن طلحه در مطالب السؤل، باب ۱۲؛
- سبط ابن جوزی در تذکره الخواص ص ۳۷۸؛
- سید احمد زینی دحلان در فتوحات ص ۳۲۲؛
- ابن حجر هیثمی در الصواعق المحرقه ص ۲۰۵؛
- طبری در ذخائر العقبی ص ۱۳۶.
- و صدها تن از نویسندگان اهل سنت به ویژگیهای حضرت مهدی (ع) و چگونگی ظهور آن حضرت پرداختهاند[۱۴].
- برخی از علمای اهل تسنن کتابهای مستقلی درباره حضرت مهدی (ع) نوشتهاند که به نام برخی از کتابها بسنده میکنیم:
- البرهان؛ علامه متقی هندی؛
- تحدیق النظر؛ محمد بن عبد العزیز؛
- تلخیص البیان؛ ابن کمال باشا؛
- العرف الوردی فی اخبار المهدی (کتاب)|العرف الوردی]]؛ جلال الدین سیوطی؛
- العطر الوردی؛ محمد بن محمد حسینی؛
- عقد الدرر؛ یوسف بن یحیی شافعی؛
- علامات المهدی؛ جلال الدین سیوطی؛
- فرائد فوائد الفکر؛ مرعی بن یوسف حنبلی؛
- القطر الشهدی؛ شهاب الدین حلوانی؛
- القول المختصر؛ احمد بن علی هیثمی؛
- المشرب الوردی؛ ملا سلطان حنفی؛
- مناقب المهدی؛ ابونعیم اصفهانی؛
- نعت المهدی؛ ابونعیم اصفهانی؛
- البیان؛ محمد بن یوسف گنجی شافعی.
- بدین سان، روشن شد که باورداشت قیام مردی از سلاله فاطمه (س) در آخر الزمان و نابودی ستم به دست توانای او، تنها خاص شیعه نیست، بلکه باوری است عمومی که همه مسلمانان به آن اعتراف دارند، حتی یک باور و اعتقاد جهانی و عمومی است که در میان همه مذاهب و مکتبهای جهان بوده و تاکنون نیز باقی است. همه مکتبهای بشری، ظهور مصلح بزرگ در آخر الزمان را به پیروان خود بشارت دادهاند، حتی مکتبهای الحادی، رسیدن به جامعه بی طبقه که در آن آثاری از نابرابری اجتماعی وجود نداشته باشد، را نوید دادهاند. با این همه، اصالت و والایی این اندیشه، آن گونه که در اسلام، به ویژه در مذهب شیعه، شرح و تبیین شده و فلسفه آن بیان گشته، در هیچ مکتبی انجام نشده است»[۱۵].
|}
{{پاسخ پرسش | عنوان پاسخدهنده = ۴. حجت الاسلام و المسلمین سلیمیان؛ | تصویر = 136863.JPG|بندانگشتی|right|100px|خدامراد سلیمیان]]
- حجت الاسلام و المسلمین خدامراد سلیمیان، در کتاب «فرهنگنامه مهدویت» در اینباره گفته است:
- «مهدویت در نگاه روایات و باورهای اهل سنت.
- اندیشه ظهور مهدی موعود(ع) - بر خلاف پندار برخی- نه فقط ویژه شیعه نیست؛ بلکه بخش مهمّی از باورهای اسلامی به شمار میآید، که بر پایه بشارتهای پیامبر گرامی اسلام(ص)، میان همه گروهها و مذاهب اسلامی شکل گرفته است. در حوزه اعتقادات اسلامی، کمتر موضوعی را میتوان یافت که تا این اندازه به آن اهمیت داده شده باشد، از اینرو در اصل اعتقاد به ظهور مهدی موعود(ع)، نوعی اتفاق نظر و وحدت فکر، شکل گرفته است.
- در مراجعه به منابع اهل سنت به روشنی به دست میآید در بسیاری از آنها- با وجود برخی تحریفاتی که بهویژه در دهههای اخیر در روایات مربوط به اهل بیت پیامبر(ص) در این منابع صورت گرفته است - احادیث مربوط به حضرت مهدی(ع)، در کانون توجه قرار گرفته است؛ به گونهای که در بیشتر این کتابها، از اوصاف و زندگی حضرت مهدی(ع)، نشانههای ظهور، محل ظهور و بیعت، شمار یاران و دیگر موضوعات سخن به میان آمده است. این بدان گونه است که برخی از کسانی که به نوعی در بحثهای مهدویت تردید کردهاند، درباره اساس آن، چنین گفتهاند:
- مشهور میان مسلمانان در طول تاریخ، این است که در آخر الزمان، مردی از اهل بیت(ع) ظهور کرده، عدالت را آشکار میکند. مسلمانان از او پیروی میکنند و او بر کشورهای اسلامی چیره میشود. نام او مهدی است[۱۶].
- البته عده کمشماری، از پذیرفتن اصل "مهدویت" سر باز زده، با دلایلی سست و واهی، به انکار آن پرداخته و آن را فکری شیعی معرفی کردهاند.
- افزون بر روایات فراوانی که در منابع اهل سنت به صورت پراکنده به چشم میخورد، تدوین و نگارش کتابهای حدیثی ویژه حضرت مهدی(ع)، به وسیله دانشمندان اهل سنت، نیز کتابهای مفصل تحلیلی، گویای جایگاه والای "مهدویت" نزد آنان است؛ از این رو منابع روایی اهل سنت را میتوان به دو دسته تقسیم کرد:
- در این منابع روایات مربوط به مهدویت و حضرت مهدی(ع) در کنار دیگر روایات ذکر شده است. برخی از این کتابها عبارتند از:
- المصنف، اثر ابو بکر عبد الرزاق بن همام صنعانی، وی در این کتاب فصلی را با عنوان "باب المهدی" سامان داده و در آن بیش از ده حدیث نقل کرده است. وی پس از این باب، با عنوان باب "اشراط الساعه" به برخی موضوعات دیگر اشاره کرده است. این اثر، از نخستین کتابهای اهل سنت است که احادیث مربوط به حضرت مهدی(ع) را به شکلی منظم، گرد آورده است.
- کتاب الفتن، اثر حافظ ابو عبد اللّه نعیم بن حماد المروزی؛ وی در این کتاب، احادیث فراوانی درباره حضرت مهدی(ع)، ویژگیها و حوادث عصر او روایت کرده است.
- المصنف فی الاحادیث و الآثار، اثر حافظ عبد اللّه بن محمد بن ابی شیبه کوفی؛ وی در فصل ۳۷ این کتاب، بخشی را با عنوان "الفتن" قرار داده است. در این بخش، احادیثی را در رابطه با حضرت مهدی(ع) و مباحث مربوط به او ذکر کرده است. از موضوعاتی که در این روایات مورد اشاره قرار گرفته است، میتوان به ویژگیهای نسبی و اخلاقی [[امام مهدی|مهدی(ع)، مدت حکومت و عمر آن حضرت، شرایط پیش از ظهور، نشانههای ظهور و ویژگیهای دوران ظهور ایشان اشاره کرد.
- مسند، اثر احمد بن حنبل ابو عبد اللّه شیبانی؛ وی که از پیشوایان چهارگانه اهل سنت است، در کتاب خود احادیث پرشماری درباره حضرت مهدی(ع) یاد کرده است[۱۷]. میان کتابهای نخستین حدیثی، مسند احمد بیشترین حدیث را در این موضوع ذکر کرده است.
- سنن ابن ماجه، اثر محمّد بن یزید ابو عبد اللّه قزوینی؛ وی که از حدیثشناسان و محدثان معروف و زبردست اهل سنت بوده و سنن وی در زمره صحاح ششگانه قرار گرفته است، در کتاب الفتن این مجموعه، بخشی را به بیان احادیث مهدی با عنوان "باب خروج المهدی" اختصاص داده است. نسب حضرت مهدی(ع)، شرایط پیش از ظهور، زمینهسازان ظهور، یاران وی، مدت حکومت او و سرانجام ویژگیهای اقتصادی و اجتماعی حکومت حضرت مهدی(ع)، از جمله موضوعات این روایات است. نکته قابل توجه اینکه در شش حدیث از مجموع هفت حدیث، به نام امام مهدی(ع) تصریح شده است.
- سنن ابو داود، اثر سلیمان بن اشعث ابو داود سجستانی؛ وی در این مجموعه بخشی را با عنوان "کتاب المهدی"[۱۸] به صورت مستقل ذکر کرده است. برخی موضوعاتی که در روایات این مجموعه، مورد اشاره قرار گرفته است، عبارتند از: حضرت مهدی(ع) از اهل بیت رسول خدا(ص) است، ویژگیهای نسبی وی، ویژگیهای جسمی او، شرایط پیش از ظهور، حتمی بودن ظهور، اوضاع اجتماعی- اقتصادی عصر ظهور و سرانجام جهان پس از حضرت مهدی(ع). احادیث سنن ابو داود یکی از منابع قابل ملاحظه، درباره "مهدویت" نزد اهل سنت است.
- الجامع الصحیح، از صحاح ششگانه اهل سنت، اثر محمّد بن عیسی ابو عیسی ترمذی سلمی؛ وی در فصل "ما جاء فی المهدی"، سه حدیث به نقل از رسول خدا(ص) آورده است. در دو حدیث اول، به نام حضرت مهدی(ع) تصریحی نشده و صرفا مسأله منجی و حتمی بودن حاکمیت شخصی از اهل بیت(ع) و همنام رسول خدا(ص) بیان شده است. ترمذی درباره حدیث اول گفته است: "هذا حدیث حسن صحیح" و درباره حدیث سوم گفته است: "هذا حدیث حسن". هرچند در این مجموعه حدیثی، شمار حدیثهای مربوط به حضرت مهدی(ع)، بسیار اندک است، با توجه به اسناد خوب آنها، این احادیث مهم و قابل توجه دارای اطلاعات جامعی درباره حضرت مهدی(ع) میباشند.
- المستدرک علی الصحیحین؛ اثر محمد بن عبد اللّه، ابو عبد اللّه حاکم نیشابوری؛ وی احادیث مربوط به حضرت مهدی(ع) را در فصلی ویژه، در کتاب الفتن و الملاحم و در برخی قسمتهای دیگر به صورت پراکنده ذکر کرده است. وی در این احادیث، به برخی موضوعات مربوط به حضرت مهدی(ع) - اعم از نسب، ویژگیهای جسمانی، شرایط پیش از ظهور، اصل ظهور و مسائل مختلف دیگر - پرداخته است.
- کنز العمال فی سنن الاقوال و الافعال، اثر علاء الدین علی المتقی بن حسام الدین هندی؛ این جامع حدیثی، از معروفترین مجموعههای حدیثی موجود اهل سنت است. نگارنده این اثر- که تألیفی مستقل درباره حضرت مهدی(ع) به نام البرهان فی علامات مهدی الآخر الزمان دارد- در مجموعه حدیثی کنز العمال افزون بر روایات پراکنده[۱۹]، فصلی را با عنوان "خروج المهدی" گشوده و در آن دهها حدیث را از منابع مختلف نقل کرده است. در این مجموعه، زوایای گوناگون مهدویت، از جمله شرایط پیش از ظهور، یاوران حضرت مهدی(ع) در دوران حکومت، رخدادهای عصر ظهور، شرایط اقتصادی در آن زمان و ویژگیهای جسمی آن حضرت، بیان شده است[۲۰].
- دانشمندان اهل سنت - همانند عالمان شیعه - فقط به نقل روایات مهدویت در کتابهای مختلف بسنده نکرده، کتابهایی چند، ویژه موضوعات مربوط به حضرت مهدی(ع) تألیف کردهاند. برخی از این آثار بدین قرار است:
- اربعون حدیث، اثر ابو نعیم اصفهانی؛ کتاب اربعون حدیث اکنون در دسترس نیست؛ ولی محقق اربلی در کتاب کشف الغمة فی المعرفة الائمة آن را آورده است[۲۱].
- البیان فی اخبار صاحب الزمان(ع)؛ اثر ابو عبد اللّه محمّد کنجی شافعی؛ او مجموع هفتاد حدیث را در ۲۵ باب منظم کرده و حتی به بعضی از جزئیات مربوط به حضرت مهدی(ع) نیز اشاره کرده است.
- عقد الدرر فی اخبار المنتظر؛ نگارش یوسف بن یحیی بن علی بن عبد العزیز مقدسی شافعی؛ این کتاب، به لحاظ جامع بودن و گستردگی، در نوع خود کمنظیر و منبع مهمی برای کتابهای پس از آن بوده است.
- العرف الوردی فی الاخبار المهدی، اثر جلال الدین عبد الرحمان بن ابی بکر سیوطی؛ وی احادیث مربوط به حضرت مهدی(ع) را در این کتاب به شکلی گسترده جمعآوری کرده است. این کتاب ضمن مجموعه رسالههایی به نام الرسائل العشر در مجموعهای بزرگتر با عنوان الحاوی للفتاوی به چاپ رسیده است. وی در ابتدای این رساله مینویسد: این، بخشی است که احادیث و آثار وارد شده راجع به حضرت مهدی(ع) را در آن جمع کردم و چهل حدیثی که حافظ ابو نعیم آنها را ذکر کرده است، به صورت خلاصه آوردم و آنچه او نیاورده است بر آن افزودم و به صورت "ک" آن را رمزگذاری کردم[۲۲]. مجموع احادیثی که در این کتاب جمع آوری شده- چه آنچه از ابو نعیم آورده و چه آنچه خودش بر آن افزوده- بالغ بر دویست حدیث است.
- البرهان فی علامات مهدی آخر الزمان، اثر علاء الدین علی بن حسام، الدین مشهور به متقی هندی؛ این کتاب، از کتابهای حدیثی درباره حضرت مهدی(ع) است که بیش از ۲۷۰ حدیث را در برگرفته است.
- نکته قابل توجه درباره روایات مربوط به حضرت مهدی(ع) در منابع اهل سنت، این است که بزرگان فراوانی از ایشان، از جمله: ترمذی[۲۳]، حاکم نیشابوری[۲۴]، بیهقی[۲۵]، قرطبی مالکی[۲۶]، به صحت آنها تصریح کردهاند[۲۷][۲۸].
- افزون بر منابع روایی، امروزه دهها کتاب به دست نویسندگان اهل سنت در موضوع مهدویت نوشته شده که در دسترس علاقهمندان است»[۲۹].
|}
{{پاسخ پرسش | عنوان پاسخدهنده = ۵. آقای تونهای (پژوهشگر معارف مهدویت)؛ | تصویر = 13681078.jpg | پاسخدهنده = مجتبی تونهای]]]]
- آقای مجتبی تونهای، در کتاب «موعودنامه» در اینباره گفته است:
- «برخی تصور میکنند که اعتقاد به مهدی منتظر (ع) ویژه شیعیان است در حالی که اصل این عقیده از نظر اهل سنت، با شیعه همسان بوده و بین این دو فرقه از حیث بشارتهای پیامبر (ص) راجع به ظهور آن حضرت و مأموریت جهانی وی و درباره شخصیت برجسته و نفوس آن بزرگوار و حتی نشانههای ظهور و ویژگیهای انقلاب او، تفاوتی وجود ندارد. تنها تفاوتی که وجود دارد این است که اغلب دانشمندان اهل سنت میگویند: حضرت هنوز متولد نشده و غایب نیست، بلکه به زودی متولد خواهد شد و به آنچه پیامبر (ص) بشارت داده جامه عمل میپوشاند و عدّه کمی از آنان در مورد ولادت و غیبت او، با شیعه همعقیدهاند[۳۰]. آنچه از مجموع منابع تاریخی و حدیثی اهل سنت استفاده میشود این است که مسأله ظهور حضرت مهدی (ع) مورد اتفاق و اجماع مسلمین است. مؤلف کتاب "الإمام المهدی" استاد علی محمد علی دخیل، اسامی ٢٠٥ نفر از بزرگان اهل سنت را در کتاب خود آورده، به این ترتیب که تعداد سی نفر از آنها مستقلا درباره حضرت مهدی (ع) کتاب نوشتهاند و سی و یک نفر دیگر فصلی را در کتابهای خود به روایات حضرت مهدی (ع) اختصاص دادهاند و ١٤٤ نفرشان به تناسبهای مختلف، روایات حضرت مهدی (ع) را در کتابهای خود آوردهاند[۳۱]. حتی این اعتقاد در معروفترین و معتبرترین کتب روایی اهل سنت، یعنی "صحاح ستّه"[۳۲] آمده است.
- این محدثان نامی اهل سنت، روایات مربوط به حضرت مهدی (ع) را از: عمر بن خطاب، عبدالله بن مسعود، عبدالله بن عباس، ثوبان، جابر بن عبدالله انصاری، جابر بن سمره، عبدالله بن عمر، عبدالله بن عمرو بن عاص، انس بن مالک، ابو سعید خدری، ام سلمه و غیر اینها نقل کردهاند[۳۳]»[۳۴].
|}
- دیدگاه اهل سنت درباره مهدویت چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه شیعه درباره مهدویت چیست؟ (پرسش)
- آیا شیعه مهدویت را نظریهای مرکب از وجود امام دوازدهم و مهدی موعود بودن او میداند؟ (پرسش)
- آیا اعتقاد به مهدویت اختصاص به شیعه دارد؟ (پرسش)
- آیا عقیده مهدویت مورد اجماع مسلمین است؟ (پرسش)
- آیا مذاهب اسلامی بر اصل ظهور امام مهدی اتفاق نظر دارند؟ (پرسش)
- آیا مذاهب اسلامی بر وجوب اعتقاد به ظهور مهدی اتفاق نظر دارند؟ (پرسش)
- شیعه و اهل سنت در چه موضوعاتی از مهدویت دیدگاههای مشترکی دارند؟ (پرسش)
- دیدگاه مذاهب اسلامی راجع به توسعه حکومت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه مذاهب اسلامی درباره لقب منجی چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه فریقین درباره مسأله مهدویت چیست؟ (پرسش)
- آیا اعتقاد به آمدن منجی در آینده مخصوص مسلمانان و به ویژه شیعیان است؟ (پرسش)
- آیا سنیها نیز به آمدن امام مهدی اعتقاد دارند؟ (پرسش)
- آیا نامی از امام مهدی در صحاح سته آمده است؟ (پرسش)
- دیدگاه مذاهب اسلامی درباره حکومت عدلگستر امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- مهدویت از دیدگاه اهل سنت با مهدویت از دیدگاه شیعه چه فرقی دارد؟ (پرسش)
- اسماعیلیان چه کسانی هستند و در مورد مهدویت چه نظری دارند؟ (پرسش)
- اهل تسنن درباره مهدی چه دیدگاهی دارند و مهدویت در بین آنان از چه جایگاهی برخوردار است؟ (پرسش)
- مهدی در نظر اهل تسنن چه ویژگیهایی دارد و مهدی از نسل کیست؟ (پرسش)
- اهل تسنن درباره نزول حضرت عیسی چه نظری دارند؟ آیا این که برخی از آنان مهدی را همان عیسی میدانند صحیح است؟ (پرسش)
- آیا در مذاهب دیگر نامی از امام مهدی برده شده است؟ (پرسش)
- فرقهها و مذاهب بزرگ اسلامی در موضوع مهدویت چه نقاط مشترکی دارند؟ (پرسش)
- فرقهها و مذاهب بزرگ اسلامی در موضوع مهدویت در چه مواردی اختلاف دارند؟ (پرسش)
- در اسلام منجی موعود چه کسی معرفی شده است؟ (پرسش)
منبعشناسی جامع مهدویت
پانویس
- ↑ خطبههای نماز جمعه، ۲۱/۱/۱۳۶۶.
- ↑ حسینی خامنهای، سید علی، ما منتظریم، ص۲۷.
- ↑ بیانات در دیدار اقشار مختلف مردم ۳۰/۰۷/۱۳۸۱
- ↑ حسینی خامنهای، سید علی؛ انتظار فرج امام زمان، ص۸۵.
- ↑ مصباح یزدی، محمد تقی، آفتاب ولایت، ص۱۶۳ - ۱۶۵.
- ↑ وی متأسفانه از جمله افرادی است که بدون داشتن تخصص در زمینه «حدیثشناسی» و با چشمپوشی از تواتر روایات مهدویت، به تضعیف و تردید در آنها پرداخته است!! البته از سوی اندیشمندان شیعه و سنی، دیدگاه وی رد شده است. ر. ک: در انتظار ققنوس، سید ثامر العمیدی، مترجم مهدی علیزاده. (ناشر)
- ↑ عنوان کامل این کتاب العبر و دیوان المبتدأ و الخبر فی ایام العرب و العجم و البربر است. (مترجم)
- ↑ مقدمه ابن خلدون، ص ۳۱۱.
- ↑ مجله الجامعة الاسلامیة، شماره ۴۵.
- ↑ «و چنین است که او نشان آگاهی (به روز) رستخیز است از این روی هیچگاه در آن (روز) تردید نورزید» سوره زخرف، آیه ۶۱.
- ↑ ابن حجر هیثمی، الصواعق المحرقة، ج ۱، ص ۲۴۰.
- ↑ آصفی، محمد مهدی، انتظار پویا، ص ۱۹.
- ↑ نور مهدی، ص ۳۷.
- ↑ معجم أحادیث الامام المهدی، ج ۱ - ۵.
- ↑ مروجی طبسی، محمد جواد، بامداد بشریت، ص ۲۲-۲۵.
- ↑ ر. ک: عبد الرحمن ابن خلدون، مقدمة العبر، ص ۲۴۵
- ↑ این کتاب که از گستردهترین جوامع حدیثی کهن اهل سنّت است، در چاپ جدید، در پنجاه مجلد به چاپ رسیده است
- ↑ سلیمان ابن الاشعث، سنن ابی داود، ص ۷۱۲
- ↑ وی در بخشی با عنوان« جامع الاشراط الکبری» دهها روایت دیگر را در موضوعات مهدویّت ذکر کرده است
- ↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگنامه مهدویت، ص۹۴ - ۱۰۰.
- ↑ علی بن عیسی اربلی، کشف الغمة فی معرفة الائمة، ج ۳، ص ۲۵۵
- ↑ سیوطی، الحاوی للفتاوی، ص ۶۹
- ↑ سنن ترمذی، ح ۲۲۳۲
- ↑ مستدرک حاکم، ج ۴، ص ۴۲۹ و ۴۶۵ و ۵۵۳ و ۵۵۸
- ↑ الاعتقاد و الهدایة الی سبیل الرشاد، ص ۱۲۷
- ↑ کتاب التذکرة، ص ۷۰۴
- ↑ ر.ک: سید ثامر هاشم العمیدی، مهدی منتظر علیه السّلام در اندیشه اسلامی، ص ۵۴- ۶۰
- ↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگنامه مهدویت، ص۹۴ - ۱۰۰.
- ↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگنامه مهدویت، ص۹۴ - ۱۰۰.
- ↑ عصر ظهور، علی کورانی، ص ۳۹۱.
- ↑ آخرین امید، داود الهامی، ص ۲۲۳.
- ↑ صحاح سته عبارتند از: صحیح بخاری، صحیح مسلم، سنن ابن داود، سنن ترمذی، سنن نسایی و سنن ابن ماجه.
- ↑ ظهور حضرت مهدی (ع) از دیدگاه اسلام، مذاهب و ملل جهان، هاشمی شهیدی، ص ۷۱.
- ↑ تونهای، مجتبی، موعودنامه، ص۱۴۴.