مراد از واژه إنما در آیه ولایت چیست؟ (پرسش)
مراد از واژه إنما در آیه ولایت چیست؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث امامت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی امامت مراجعه شود.
| مراد از واژه إنما در آیه ولایت چیست؟ | |
|---|---|
 | |
| موضوع اصلی | بانک جامع پرسش و پاسخ امامت |
| مدخل بالاتر | اثبات امامت امام علی در قرآن |
| مدخل اصلی | آیه ولایت |
پاسخ نخست
آقایان محمد تقی فیاض‌بخش و دکتر فرید محسنی در کتاب «ولایت و امامت از منظر عقل و نقل» در این‌باره گفتهاند:
«اصل در معنای این واژه، حصر حقیقی و مطلق است؛ مگر قرینه‌ای در کار باشد که استفاده حصر اضافی و یا نسبی از آن بشود. نویسنده جواهرالبلاغة تأکید می‌کند که از صریح‌ترین ادات حصر ﴿إِنَّمَا﴾ است[۱]؛ زیرا به وسیله آن اثبات حکم برای موضوع و نفی از ماعدای آن می‌شود؛ مثل: ﴿إِنَّمَا يَخْشَى اللَّهَ مِنْ عِبَادِهِ الْعُلَمَاءُ﴾[۲].
اهل لغت، از جمله صاحبان لسان العرب[۳]، مصباح المنیر[۴] و مفردات[۵]، اصل در معنای ﴿إِنَّمَا﴾ را حصر حقیقی خبری برای موضوع در جمله می‌دانند. جوهری در صحاح اللغة[۶]، تحلیل آن را به واسطه ترکیب معنای «ان» و «ما» این‌گونه بیان می‌دارد: و إن زِدْتَ على إنَ ما صارَ للتَّعيين كقوله تعالى: ﴿إِنَّمَا الصَّدَقَاتُ لِلْفُقَرَاءِ﴾[۷]، لأَنه يُوجِبُ إثْباتَ الحكم للمذكور و نَفْيَه عما عداه. یعنی اگر به إنّ ما اضافه شود، حصر را می‌رساند؛ زیرا اثبات حکم مذکور را بر امری و نفی آن را از غیر آن می‌نماید.
بر این اساس، کلمه ﴿إِنَّمَا﴾ در صدر آیه، ولایت را برای خداوند و رسولش(ص) و مؤمنین مذکور در آیه اثبات و از غیر آنان نفی می‌کند. و چون میان مؤمنین، انواع ولایت‌ها از قبیل ولاء محبت، نصرت، عتق و غیره وجود دارد، معلوم می‌شود که چنین ولایتی که مختص خداوند و رسولش(ص) و گروه سوم است، از سنخ ولایت‌های متعارف میان مؤمنین نیست. در طی استدلال به کم و کیف این ولایت اشاره بیشتری خواهد شد»[۸]
پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه
| ۱. حجت الاسلام و المسلمین دکتر مرتضوی؛ |
|---|
|
حجت الاسلام و المسلمین دکتر سید محمد مرتضوی در کتاب «آیات ولایت در قرآن ج۱» در این‌باره گفته است:
«گفتهاند؛ کلمه ﴿إِنَّمَا﴾ دلالت بر حصر نمی‌کند تا بگوییم مصداق این آیه در عصر رسول خدا(ص) امام علی(ع) بوده است. به این شبهه توجه کنید: و لا نسلّم أن كلمة انّما للحصر. فخر رازی نیز به این شبهه اشاره کرده است[۹].
فاني بشر مثلكم و لا امتياز بيني و بينكم، الّا بمجرد انّ اللّه عز و جل اوحى إليّ[۱۳]. «من بشری هستم مانند شما و هیچ امتیازی میان من و شما وجود ندارد جز اینکه خداوند تبارک و تعالی به من وحی کرده است». ۶-تعجب از فخر رازی است که در این جا می‌گوید: ﴿إِنَّمَا﴾ بر حصر دلالت نمی‌کند در حالی که در اصول اصرار دارد ﴿إِنَّمَا﴾ بر حصر دلالت دارد!»[۱۴] |
| ۲. حجت الاسلام و المسلمین نجارزادگان؛ |
|---|
|
حجت الاسلام و المسلمین نجارزادگان در کتاب «بررسی تطبیقی تفسیر آیات ولایت» در این‌باره گفته است:
«در دیدگاه دانشمندان ﴿إِنَّمَا﴾ در صدر آیه ولایت، برای حصر است[۱۵]؛ پس باید مراد از ولایت در این آیه ولایت خاص باشد نه عام و این نوع ولایت که منحصر در خدا و رسول و برخی مؤمنان است، تنها با معنای رهبری و تصرف سازگار می‌باشد. فخر رازی در مقام اشکال بر این مطلب می‌نویسد: کلمه ﴿إِنَّمَا﴾ برای حصر نیست؛ زیرا قرآن می‌فرماید: ﴿إِنَّمَا مَثَلُ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا كَمَاءٍ أَنْزَلْنَاهُ مِنَ السَّمَاءِ...﴾[۱۶] و تردیدی نیست که مثل‌های دیگری غیر از این برای حیات دنیا وجود دارد. [باز] قرآن می‌فرماید: ﴿إِنَّمَا الْحَيَاةُ الدُّنْيَا لَعِبٌ وَلَهْوٌ...﴾[۱۷]. «[چه اینکه] لهو و لعب در غیر از زندگانی دنیا نیز وجود دارد»[۱۸].
ناسازگاری حصر حقیقی (به دلیل کلمه ﴿إِنَّمَا﴾ در آیه ۵۵) با امامت سایر ائمه. این شبهه را آلوسی مطرح ساخته می‌گوید: «اگر استدلال شیعه به این آیه تمام باشد، در این صورت همچنان که حاکمیت سه خلیفه اول نفی می‌شود، امامت و سرپرستی یازده امام دیگر نیز نفی می‌گردد؛ زیرا لازمه حصر حقیقی در آیه، انحصار حاکمیت و سرپرستی در خدا و رسول او و حضرت علی(ع) و نفی از غیر آنان می‌باشد؛ در نتیجه، لازمه این استدلال نفی امامت سایر امامان شیعه و بیشتر به زیان شیعه خواهد بود، تا اهل سنت»[۲۱].
|
پرسش‌های وابسته
- واژه ولی و ولایت در لغت و اصطلاح به چه معناست؟ (پرسش)
- مراد از واژه إنما در آیه ولایت چیست؟ (پرسش)
- آیه ولایت چگونه نصب الهی امام را اثبات می‌کند؟ (پرسش)
- چگونه عبارت «الذین آمنوا» در آیه ولایت تنها شامل امام علی می‌شود؟ (پرسش)
- با توجه به آیه ولایت آیا حمل ولی بر امام علی خلاف روش قرآن است؟ (پرسش)
- شأن نزول آیه ولایت چیست؟ (پرسش)
- آیا ولی در آیه ولایت به معنای محبت و نصرت است؟ (پرسش)
- آیا ولی در آیه ولایت به معنای حاکم و متصرف است؟ (پرسش)
- آیا بخشیدن انگشتر توسط امام علی در نماز به فقیر تأخیر در پرداخت زکات و معصیت بود؟ (پرسش)
- آیا اجرای حدود الهی از ارکان معنای ولایت است؟ (پرسش)
- آیا انحصار ولایت امام علی با عقاید شیعه منافات دارد؟ (پرسش)
- چرا امام علی از آیه ولایت برای اثبات ولایت خود استفاده نکرده است؟ (پرسش)
- دلایل منکرین شأن نزول آیه ولایت درباره امام علی چیست؟ (پرسش)
- آیا آیه ولایت را می‌توان بدون قرینه بر امام علی تطبیق داد؟ (پرسش)
- آیا بخشیدن انگشتر توسط امام علی در نماز با آداب نماز منافات دارد؟ (پرسش)
- آیا بخشیدن انگشتر توسط امام علی با حضور قلب در نماز منافات دارد؟ (پرسش)
- مراد از ولایت در آیه ولایت چیست؟ (پرسش)
- چرا شیعه ولی در آیه ولایت را به معنای ولایت در سیره و رهبری می‌داند؟ (پرسش)
- چه اشکالاتی بر شأن نزول آیه ولایت گرفته شده است؟ (پرسش)
- آیا آیه ولایت درباره ابوبکر نازل شده است؟ (پرسش)
- آیا رکوع در آیه ولایت به معنای خضوع و خشوع است؟ (پرسش)
- با توجه به آیه ولایت آیا معنای زکات تنها زکات واجب است؟ (پرسش)
- آیا سیاق آیات قبل از ولایت بر عدم نزول در شأن امام علی دلالت می‌کند؟ (پرسش)
- آیا روایاتی که ثابت می‌کند آیه ولایت در شأن امام علی نازل شده است جعلی است؟ (پرسش)
- آیا آیه ولایت بر بلافصل نبودن جانشینی امام علی دلالت می‌کند؟ (پرسش)
- آیا بخشیدن انگشتر توسط امام علی در نماز لازمه‌اش فعل کثیر و عدم جواز است؟ (پرسش)
- آیا بخشیدن انگشتر در نماز لازمه‌اش سخن گفتن در نماز است؟ (پرسش)
- آیا مقصود از ولایت در آیه ولایت حاکمیت و مالکیت است؟ (پرسش)
- چرا امام علی از آیه ولایت برای اثبات امامت خود استفاده نکرده است؟ (پرسش)
- آیا رکوع در آیه ولایت به معنای خضوع و خشوع است؟ (پرسش)
منبع‌شناسی جامع امامت
پانویس
- ↑ المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر (للرافعی) (دارالهجرة، ۱۴۱۴ ه.ق.)، النص، ص۲۷.
- ↑ «از بندگان خداوند تنها دانشمندان از او می‌هراسند» سوره فاطر، آیه ۲۸.
- ↑ المیزان فی تفسیر القرآن (ط. مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، ۱۳۹۰ ه.ق)، ج۱۵، ص۴۷۱.
- ↑ المیزان فی تفسیر القرآن (ط. مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، ۱۳۹۰ ه.ق)، ج۱۵، ص۲۷.
- ↑ المیزان فی تفسیر القرآن (ط. مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، ۱۳۹۰ ه.ق)، ج۱۵، ص۹۲.
- ↑ (ط. دارالعلم للملایین، ۱۴۰۴ ه.ق.) ج۴، ص۲۰۷۳.
- ↑ «زکات، تنها از آن تهیدستان... است» سوره توبه، آیه ۶۰.
- ↑ فیاض‌بخش و محسنی، ولایت و امامت از منظر عقل و نقل، ج۴ ص ۴۵.
- ↑ فخر رازی، التفسیر الکبیر، ج۱۲، ص۳۰.
- ↑ فخر رازی، التفسیر الکبیر، ج۱، ص۹.
- ↑ البحر المحیط، ج۱، ص۲۶۱.
- ↑ «بگو: جز این نیست که من هم بشری چون شمایم (جز اینکه) به من وحی می‌شود که خدای شما خدایی یگانه است؛ پس هر کس به لقای پروردگارش امید دارد باید کاری شایسته کند و در پرستش پروردگارش هیچ کس را شریک نسازد» سوره کهف، آیه ۱۱۰.
- ↑ التفسیر الکبیر، ج۲۷، ص۹۸.
- ↑ مرتضوی، سید محمد، آیات ولایت در قرآن ج۱، ص ۳۰۷.
- ↑ برای نمونه، ر.ک: ابن عطیه اندلسی، المحرر الوجیز، ج۲، ص۲۰۸؛ طوسی (شیخ طوسی)، التبیان، ج۳، ص۵۶۰؛ همو، تلخیص الشافی، ج۲، ص۱۵-۱۶؛ طبرسی، مجمع البیان، ج۳، ص۳۲۶ و....
- ↑ «جز این نیست که داستان زندگانی این جهان مانند آبی است که آن را از آسمان فرو فرستیم» سوره یونس، آیه ۲۴.
- ↑ «زندگانی این جهان تنها بازیچه و سرگرمی است» سوره محمد، آیه ۳۶.
- ↑ فخر رازی، مفاتیح الغیب، ج۱۲، ص۳۰.
- ↑ در سوره کهف آیه ۴۴ می‌فرماید: ﴿وَاضْرِبْ لَهُمْ مَثَلَ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا كَمَاءٍ أَنْزَلْنَاهُ مِنَ السَّمَاءِ...﴾ «و برای آنان زندگانی این جهان را مثل بزن که به آبی مانند است که آن را از آسمان فرو فرستیم»... سوره کهف، آیه ۴۵.
- ↑ فخر رازی، مفاتیح الغیب، ج۷، ص۲۱۳.
- ↑ آلوسی، روح المعانی، ج۴، ص۲۴۵-۲۴۶.
- ↑ شیرازی، تقریب القرآن، ج۶، ص۱۰۷-۱۰۸.
- ↑ طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۶، ص۲۰.
- ↑ ر.ک: کلینی، الکافی، ج۱، ص۱۴۶ و ۲۸۸، ح۳؛ تفسیر العیاشی، ج۲، ص۵۶، ح۲،۱۳؛ شیخ مفید، الاختصاص، ص۲۷۷؛ مجلسی، بحارالانوار، ج۳۵، ص۱۸۸؛ حویزی، نورالثقلین، ج۱، ص۶۴۳ – ۶۴۷.
- ↑ بیاضی، الصراط المستقیم، ج۳، ص۹۳.
- ↑ نجارزادگان، فتح‌الله، بررسی تطبیقی تفسیر آیات ولایت ص ۶۱.