ویژگی‌های تربیتی خانواده منتظر چیست؟ (پرسش)

ویژگی‌های تربیتی خانواده منتظر چیست؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.

ویژگی‌های تربیتی خانواده منتظر چیست؟
موضوع اصلی	بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت
مدخل بالاتر	مهدویت / غیبت امام مهدی
تعداد پاسخ	۱ پاسخ

پاسخ‌ نخست

رضا علی کرمی

حجت الاسلام و المسلمین رضا علی کرمی، در کتاب «خانواده منتظر امام زمان» در این‌باره گفته است:

1. «اهل خانواده را به عبادت دعوت می‌کنند: از نشانه‌های خانواده منتظر این است که افزون بر این که خود اهل عبادت و بندگی هستند، بستگان و نزدیکان خود را نیز به عبادت و نیایش و بندگی خداوند متعال دعوت می‌‌نمایند. نخستین دستور خداوند خطاب به پیامبر (ص) این بود که بستگان و خانواده خود را به نماز دعوت کن و از آنها بخواه تا پروردگار عظیم الشأن را عبادت و پرستش نمایند. قرآن کریم می‌‌فرماید: "بستگان خود را به نماز فرمان ده و بر آن شکیبا باش. ما از تو جویای روزی نیستیم. ما به تو روزی می‌‌دهیم و عاقبت خیر از آن پرهیزکاران است".
2. بر پایه کمال‌گرایی و فطرت انسان نظام تربیتی را سامان می‌‌دهند: یکی از تفاوت‌های بارز تعلیم و تربیت مهدوی با دیگر نظام‌های تربیتی، در توجّه ویژه به توانایی‌ها و استعدادهای فطری انسان است و منشأ و سرچشمه کمالات و نیکی‌ها و فضایل است و تکیه اصلی آن بر فطرت پاک و خدایی و لزوم محافظت از آن و حرکت تکاملی بر طبق این گوهر بی‌آلایش است. بر این اساس، شالوده شکوفایی و رشد انسان بر فطرت‌گرایی و پرورش ظرفیت درونی او و نقطه اوج و بالندگی آن، کمال‌گرایی و رساندن انسان به بی‌نهایت است. چنان که امام خمینی می‌‌گوید: کار مهم انبیاء این است که مردم را برسانند به آن نقطه کمال و سایر کارها وسیله است؛ غایت، کمال مطلق است. انبیاء می‌‌خواهند که همه مردم بشوند مثل امیرالمؤمنین (ع)، لکن نمی‌شود، توفیق پیدا نمی‌کنند. این طور نیست که انبیاء برای دنیا آمده باشند، دنیا یک وسیله‌ای است برای کمال، چنان که اهل دنیا هم این وسیله را به ضدّ کمال، استعمال می‌‌کنند. بر اساس روایات این رویکرد به طور کامل در نظام تربیتی مهدوی و در جامعه موعود الهی اتخاذ خواهد شد و بشر به ملکوت درون خود توجّه کرده و پله‌های تعالی و تکامل را بر پایه فطرت پاک الهی طی خواهد کرد؛ همانگونه که در روایات آمده است:"مردم به فطرت خویش باز می‌‌گردند و همچون روز اوّل می‌‌شوند". البته این فقط در پرتو هدایت‌گری و انسان‌سازی امام زمان به دست می‌‌آید و ما در قامت پیروان و یاران ایشان، باید همیشه راه و روش آن حضرت را پیگیری کنیم. به هر اندازه که آدمی از دایره فطرت و انسانیت خارج می‌‌شود و در فضای غبارآلود غریزه‌گرایی و مادیّت صرف قرار می‌‌گیرد، دچار اعوجاج، کژروی، هنجارشکنی و شهوت‌گرایی می‌‌شود و نیازش به تربیت و اصلاح، افزون می‌‌گردد. نظام تربیتی مبتنی بر انتظار، باید سه مؤلّفه حیوانیّت، فطرت، انسانیّت را کانون توجه قرار دهد و برای حرکت از حیوانیّت به انسانیت، بر پایه "فطرت" تأکید ویژه‌ای داشته باشد. تربیت بر پایه انتظار، نمایان گر این نکته است که انسان‌ها می‌‌توانند زندگی سالم و الهی داشته باشند و کژروی و ناراستی آنان، ناشی از بی‌توجّهی به شخصیت و هویّت واقعی خویش و دوری از فطرت و گوهر الهی است و چون در "عصر ظهور" با تعلیم و تربیت صحیح، به فطرت واقعی خود برمی‌گردند، این امکان برای آنان وجود دارد که با برنامه‌ریزی هماهنگ و جمعی، به این آرمان دست یابند.
3. عشق و محبت را کانون راستین تربیت می‌‌پندارند:اساس و قوام زندگی اجتماعی، مبتنی بر نوع دوستی، محبّت، عشق و علاقه و احترام است و رحم و شفقت و دلسوزی نسبت به دیگران، در فطرت پاک انسان‌ها به ودیعه نهاده شده است. اسلام تأکید زیادی بر محبّت و دوستی می‌‌کند و آن را رکن اصلی ایمان می‌‌داند، چنان که از امام صادق (ع) نقل شده است: "آیا ایمان، جزو دوستی و دشمنی در راه خدا است؟" در واقع صلاح و سامان اجتماع، در سایه الفت، انس و محبّت بین افراد آن حاصل می‌‌شود و جامعه وقتی سعادتمند است که هرچه بیشتر بین افراد آن موَدّت و الفت برقرار باشد. سامان یابی و رشد جامعه مبتنی بر این امر است و ارسال رسولان و نزول کتاب‌های آسمانی هم برای این هدف بوده است. کارسازترین شیوه در تربیت مهدوی، محبّت و شفقت است. بزرگ‌ترین معجزه ارشادگر، در مهربانی و نیک دلی او نهفته است. بر همین اساس، امام سجّاد (ع) می‌‌فرماید: "حقّ کسی که از تو نصیحت می‌‌خواهد، این است که او را تا حدّ توانایی نصیحت کنی و با او مدارا کرده و مهربان باشی". پس تربیت مهدوی، تربیت مهرورزانه و مشفقانه است و از روی محبّت و دوستی انسان‌ها صورت می‌‌گیرد و صلاح واقعی و رستگاری دائمی آنها را طالب است و از این رو نه پای سود و منفعت شخصی در میان است، نه کینه و عداوت؛ هرچه هست عدالت است و معنویّت. به همین جهت، مردم با مشاهده لطف و مهر امام زمان (ع)، عاشق او می‌‌شوند و به او پناه می‌‌برند و در دامن پرعطوفت ایشان آرامش می‌‌گیرند. دلیل آن است از دو علت مهم برقراری نظام آفرینش و استواری امور مردم، محبّت است و عدالت. خداوند می‌‌فرماید: "به تحقیق آنان که ایمان آوردند و عمل شایسته انجام دادند؛ خداوند بخشنده، برای آنان محبّتی [در نزد دیگران] قرار می‌‌دهد"؛ یعنی، خداوند چنین افرادی را محبوب قلوب دیگران قرار می‌‌دهد... و این بیانگر این نکته است که با دوستی و محبّت، بهتر می‌‌توان باورهای اخلاقی و افکار دینی را بین مردم رواج داد. حتّی بیشتر از خشونت و تندخویی؛ زیرا خشونت موجب تنفّر است، ولی محبّت، الفت آور می‌‌باشد. در هر حال، تعلیم و تربیت در جامعه مهدوی، در صورتی مؤثر و کارساز خواهد بود که، محبّت و شفقت سرلوحه برنامه‌های آن قرار گیرد و رابطه‌ای مهرورزانه و عاطفی بین مربّی و تربیت شونده برقرار شود.
4. تربیت آنها بر پایه پویایی و فعالیت است: یکی از شاخصه‌های برجسته تربیت مهدوی، تناسب آن با شرایط زمانی و نیازهای واقعی انسان ها، خاصه در خانواده است. در این رویکرد، سازوکارهای متنوّع و متناسبی برای اصلاح رفتارها و پندارها درون چارچوب خانواده به کار گرفته شده و برای تغییر خصلت ها، از شیوه‌های منعطف و پویایی استفاده می‌‌شود، که متناسب با وضعیت جامعه و امکانات زندگی است. هدف از این نوع تربیت، تنها رفع تکلیف و عمل به وظایف ظاهری یا از بین بردن پاره‌ای از مشکلات اخلاقی و هنجاری دردساز نیست، بلکه اهداف متعالی‌تر و مهم تری مورد نظر است و تمامی تلاش‌ها و برنامه ها، معطوف به تغییر کلّی نگرش‌ها و باورهای افراد خانواده و بهبود وضعیت فکری، اعتقادی، اخلاقی و دینی آنان است. بر این اساس باید برخوردهای سنجیده و حساب شده با مشکلات و ناراستی‌ها نشان داد و برای اصلاح و پرورش افراد خانواده، برنامه‌های جداگانه و متناسبی ارائه داد. اگر گفته می‌‌شود در تربیت مهدوی، انسان‌ها به رشد فکری و اخلاقی در پرتو تربیت الهی دست می‌‌یابند؛ بدین معناست که تعلیم و تربیت، پا به پای تغییرات اجتماعی و تنوّع و فزونی نیازهای افراد و رشد و پیشرفت همه جانبه جوامع، متحوّل می‌‌شود و با به‌کارگیری روش‌های پویا و منعطف و به روز، می‌‌توان همه افراد خانواده را به مرتبه کمال خود نزدیک‌تر کرد. این نگاه کامل و سترگ، فقط ناظر به بحران‌ها و کاستی‌های به وجود آمده نیست، بلکه با آینده نگری و توجّه به واقعیّت‌های زمانه (مادی و معنوی و عاطفی) به پیش می‌‌رود.
5. جامع و بنیادی بودن تربیت مهدوی: ممکن است تربیت، با اهداف و رویکردهای مختلفی صورت گیرد و انگیزه‌هایی مانند اجتماعی ساختن فرزندان، تقلیل بزهکاری، آگاهی بخشی، نظم پذیر کردن، قرار دادن فرزند در خدمت سیاست و اجتماع، تحقّق جامعه مطلوب در پرتو فرد مطلوب، حقّ قانونی شخص و... در کار باشد، امّا از دیدگاه تربیت منتظران، تربیت فرزندان، افزون بر موارد فوق، با هدف رشد فکری و اخلاقی او جهت قرار گرفتن در جایگاه واقعی و پرورش ظرفیّت‌ها و استعداهای نهفته او برای دستیابی به رستگاری و سعادت واقعی است. این تربیت، برنامه‌ای فرهنگی و پرورشی است که مبتنی بر کارکرد "نجات گرایانه" دین و بر پایه رحمت، محبّت و شفقت است این زیربنای عاطفی ـ انسانی، موجب نگاه واقع بینانه و غیر سودانگارانه به تربیت و نیازهای اخلاقی ـ معنوی می‌‌شود و به صورت اساسی و ریشه‌ای، اصلاح و تغییر رفتارها و گفتارهای او را پیگیری می‌‌کند.
6. هدایت‌گری رکن اساسی تربیت خانواده منتظر است: این رویکرد، اساس تعلیمات و تبلیغات پیامبران است و درصدد هدایت انسان به مسیر حقیقت و راستی و شناساندن راه سعادت و نیک فرجامی است.
7. روح تربیت منتظر واقعی، بر اساس تعالی بخشی است: پس از این که افراد خانواده در مسیر درست و انسانی قرار گرفتند، نوبت به راهنمایی آنان به کمال و تعالی است؛ یعنی، قرار دادن آنها در مسیر رشد و بالندگی نهایی و اوج شکوفایی درونی.
8. تحوّل‌گرایی از مقدمات تربیت است: برای پرورش و رشد روحی و معنوی افراد خانواده، باید تغییرات و بنیادین دگرگونی و عمیق آنان شود در پندارها و رفتارهای آنان صورت گیرد تا سبب متحوّل و دگرگونی آنان شود.
9. این تربیت بر پایه بهسازی پیش می‌‌رود: در این رویکرد، عادت‌ها و رویه‌های نامطلوب، ناهنجار، ناقص و مخرّب، بهسازی شده، به تدریج رویه‌ها و مکارم اخلاقی جایگزین می‌‌گردد. بهسازی اخلاق، همان تزکیه و تهذیب نفس است که به شکل کامل تر، در علم اخلاق اسلامی پیگیری می‌‌شود.
10. زدودن مشکل در همان مسیر بهسازی است: هدف این نگرش، رفع عیوب نفسانی و زدودن مشکلات اخلاقی و ناهنجاری‌های خانوادگی و فردی است که همه چیز را دستخوش تباهی و انحطاط می‌‌کند و گرفتار کج روی و عصیان گری می‌‌سازد. رفع هر کدام از عیوب و بیماری‌های روحی و اخلاقی انسان در ساختار خانواده، نیاز به شناخت دقیق آنها، علت و راه اصلاح آنها دارد.
11. درمان، هدفی عام برای هر نوع نظام تربیتی، خاصه تربیت منتظران است: در این فرآیند تربیتی، کاستی‌ها و ناراستی‌های اخلاقی، پس از موشکافی، ریشه یابی و سنخ‌شناسی می‌‌شود و برای هر ناهنجاری و عیبی، برنامه خاص تربیتی (درمانی) ارائه می‌‌گردد. در اینجا هدف فقط رفع مشکل نیست، بلکه جایگزینی آن، با خصلت‌های نیکوست.
12. امید و بشارت موتور محرکه این نوع تربیت است: در این دیدگاه، ترغیب و دعوت مشفقانه و دلسوزانه به "فضیلت‌گرایی" و بشارت به فرجام نیک و آثار گران قدر "اخلاق مداری"، مورد تأکید قرار می‌‌گیرد و بیشتر حالت اقناعی، تشویقی و مهرورزانه دارد. این رویکردها بیانگر نکته مهمی هستند که برای کارآمدی و تأثیرگذاری برنامه‌های تربیتی، باید به ریشه ناهنجاری‌ها و مشکلات اخلاقی پی برد و متناسب با آن ها، رویکرد مناسبی اتخاذ کرد. به همین جهت تعلیم و تربیت مهدوی برای همه کاستی‌های اخلاقی و نادرستی‌های خانوادگی، برنامه بایسته و شایسته‌ای دارد.

اگر منتظری، نیاز به راهنمایی مشفقانه و مهرورزانه دارد - تا از محیط درونی و بیرونی خود خارج شده و گام در حریم نور و معنویّت بگذارد - باید او را تشویق و ترغیب کرد و بشارت‌های دینی را برای او بازگفت، امّا اگر واقعاً از یک ناراحتی اخلاقی رنج می‌‌برد (مثل حسد و دروغگویی و...)؛ باید کمک کرد تا ریشه چنین رذیله‌ای در وجود او خشکانده شود و روحیه نشاط و صداقت و احترام، که ویژگی بارز منتظران است، در او به وجود آید».

1. معنای انتظار چیست؟ (پرسش)
2. منظور از انتظار به معنای عام چیست؟ (پرسش)
3. منظور از انتظار به معنای خاص چیست؟ (پرسش)
4. ارکان انتظار چیست؟ (پرسش)
5. عناصر و اجزاء انتظار چیستند؟ (پرسش)
6. هدف از انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
7. انتظار فرج چه ضرورتی دارد؟ (پرسش)
   1. ضرورت عقلی انتظار چیست؟ (پرسش)
   2. ضرورت نقلی انتظار چیست؟ (پرسش)
8. آیا مسئله انتظار قابل تحقق است؟ (پرسش)
9. جایگاه انتظار در مکاتب فکری غیر دینی چیست؟ (پرسش)
10. نقش انتظار در حرکت توحیدی چیست؟ (پرسش)
11. انواع انتظار چیست؟ (پرسش)
12. شدت انتظار شخص منتظر چگونه در آرزوها و دعاهای او تجلی پیدا می‌کند؟ (پرسش)
13. لوازم انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
    1. آیا زندگی با یاد امام مهدی از لوازم انتظار فرج است؟ (پرسش)
    2. آیا آرزوی یاری کردن امام مهدی از لوازم انتظار فرج است؟ (پرسش)
    3. آیا ایجاد آمادگی برا پیوستن به امام مهدی از لوازم انتظار فرج است؟ (پرسش)
    4. آیا تربیت منتظران راستین از لوازم انتظار فرج است؟ (پرسش)
14. دیدگاه اهل سنت درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
15. دیدگاه آیین بودا درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
16. آیا جنیان در انتظار منجی موعود هستند؟ (پرسش)
17. آیا فرشتگان در انتظار منجی موعود هستند؟ (پرسش)
18. چرا گفته می‌شود امام مهدی منتظر ظهور است؟ (پرسش)
19. دلایل انتظار فرج و امید به آینده چیست؟ (پرسش)
20. آیا شیعیان در امر انتظار عجول و شتاب‌زده هستند؟ (پرسش)
21. آیا مسئله انتظار سبب فراگیری ظلم و ستم می‌شود؟ (پرسش)
22. آیا مسئله انتظار سبب تعطیلی احکام اسلامی می‌شود؟ (پرسش)
23. آیا اندیشه انتظار موعود در امت‌های پیشین بوده است؟ (پرسش)
24. آیا انتظار در میان ادیان و ملل گوناگون سابقه‌ای دارد؟ (پرسش)
25. منشأ نگاه عامیانه به ظهور منجی چیست؟ (پرسش)
26. آفات نگاه عامیانه به ظهور منجی چیست؟ (پرسش) ‏
27. گونه‌های احادیث درباره انتظار چیستند؟ (پرسش)
28. نمادهای انتظار چیستند؟ (پرسش)
    1. آیا دعای ندبه از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
    2. آیا دعای عهد از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
    3. آیا زیارت آل یاسین از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
    4. آیا مسجد جمکران از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
    5. آیا مسجد کوفه از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
    6. آیا مسجد صعصعه از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
    7. آیا مسجد سهله از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
    8. آیا عید نیمه شعبان از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
    9. آیا روز جمعه از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
29. چرا کسانی که انتظار امام مهدی را می‌کشیده‌اند بعد از ظهور به مخالفت با ایشان برمی‌خیزند؟ (پرسش)
30. ویژگی‌های اعتراض به وضع موجود در راستای انتظار امام مهدی چیست؟ (پرسش)
31. شیوه ابراز اعتراض به وضع موجود در راستای انتظار امام مهدی چگونه است؟ (پرسش)
32. منظور از عمومیت انتظار چیست؟ (پرسش)
33. مبانی اشتیاق به فرج چیست؟ (پرسش)
34. چگونه می‌توان انتظار را در جامعه ترویج داد؟ (پرسش)
35. آیا مراد از انتظار تنها انتظار قلبی است؟ (پرسش)
36. منظور از انتظار، انتظار فردی است یا انتظار امت؟ (پرسش)
37. منظور از انتظار امام و امت چیست؟ (پرسش)
38. شرایط انتظار واقعی چیست؟ (پرسش)
39. انتظار عملی به چه معناست؟ (پرسش)
40. آیا انتظار مذهب اعتراض است؟ (پرسش)
41. آیا انتظار به معنای گوشه‌گیری و احتراز است؟ (پرسش)
42. آیا انتظار فرج مورد اتفاق همه مسلمین است؟ (پرسش)
43. مسئولیت اجتماعی مسلمین درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
44. کامل‌ترین شکل انتظار عملی برای مقدمه ظهور امام مهدی چیست؟ (پرسش)
45. انتظار فرج با سرنوشت بشریت چه پیوندی دارد؟ (پرسش)
46. مقصود از انتظار مسیحا چیست؟ (پرسش)
47. منظور از انتظار ویرانگر چیست؟ (پرسش)
48. منظور از انتظار سازنده چیست؟ (پرسش)
49. منظور از انتظار مسئولانه چیست؟ (پرسش)
50. منظور از انتظار غیر مسئولانه چیست؟ (پرسش)
51. انواع برداشت از انتظار چیست؟ (پرسش)
52. دیدگاه شیعه درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
53. دیدگاه آیین زرتشت درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
54. دیدگاه آیین هندو درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
55. دیدگاه یهود درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
56. دیدگاه مسیحیت درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
57. برداشت‌های نادرست از انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
58. علت برداشت‌های انحرافی از انتظار چیست؟ (پرسش) ‏
59. آیا انتظار امام مهدی واجب است؟ (پرسش)
60. عوامل ایجاد کننده انتظار چیستند؟ (پرسش)
61. لوازم تعریف انتظار چیست؟ (پرسش)
62. نقطه مقابل انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
63. رابطه انتظار با شدت گرفتاری‌ها چیست؟ (پرسش)
64. امام مهدی منتظر چه چیزی است؟ (پرسش)
65. آیا انتظار فرج باید با قصد قربت باشد؟ (پرسش)
66. مراتب انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
67. رابطه محبت با انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
68. بالاترین درجه انتظار فرج امام مهدی چیست؟ (پرسش)
69. مشاهده وقوع ظلم در زمین چگونه انتظار فرج را در مؤمن تشدید می‌کند؟ (پرسش)
70. چه رابطه‌ای میان انتظار فرج و ایمان وجود دارد؟ (پرسش)
71. انتظار منجی در ادوار مختلف دعوت‌های الهی چه معنایی داشته است؟ (پرسش)
72. اندیشه انتظار موعود در اسلام چگونه است؟ (پرسش)
73. آیا انتظار فرج افضل الاعمال است؟ (پرسش)
74. انتظار فرج چیست و چرا بهترین عمل خوانده شده است؟ (پرسش)
75. برداشت‌های نادرست از انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
76. آیا مکاتب فلسفی نیز انتظار فرج را امری ارزشی می‌‏دانند؟ (پرسش)
77. آیا در کتاب مقدس یهود سخن از انتظار فرج به میان آمده است؟ (پرسش)
78. مقصود از روایات مطلق در باب انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
79. چه امتیازی در انتظار منجی موجود است؟ (پرسش)
80. آیا تأخیر در فرج موجب قساوت قلب می‌‏شود؟ (پرسش)
81. آیا انتظار طولانی فرج خسته کننده و ملالت‌‏آور است؟ (پرسش)
82. علت سختی انتظار چیست و چرا می‏‌گویند انتظار زیباست؟ زیبایی انتظار در چیست؟ (پرسش)
83. امام مهدی در قبال منتظران و شیعیان چه عنایاتی دارند؟ (پرسش)
84. منتظران امام مهدی که در قرن‏های گذشته بدون پاین انتظارشان فوت کرده‌اند؛ چه تضمینی وجود دارد که انتظار ما به ثمر برسد؟ (پرسش)
85. آیا انتظار موجب انفعال جامعه نمی‌شود؟ (پرسش)
86. فرج مردم جهان در چیست و چرا انتظار فرج فضیلت و ارزش بیشتری دارد؟ (پرسش)
87. خاستگاه و منشأ اصلی انتظار ظهور «مصلح و نجات‏‌دهنده بزرگ» چیست؟ (پرسش)
88. دعا برای تعجیل فرج چه تأثیری در فرج شیعیان دارد؟ (پرسش)
89. دعای اللهم کن لولیک الحجه بن الحسن به چه منظوری خوانده می‌شود؟ (پرسش)
90. آیات مربوط به ظهور و انتظار کدامند؟ (پرسش)
91. انتظار در دیگر روزهای سال چگونه معنا پیدا می‏‌کند؟ (پرسش)
92. رابطه انتظار با بهداشت روان چیست؟ (پرسش)
93. رابطه انتظار با آینده جهان چیست؟ (پرسش)
94. فلسفه انتظار چیست؟ (پرسش)
95. باور به ظهور امام مهدی چگونه عامل پایداری و استقامت شیعه می‌شود؟ (پرسش)
96. انتظار فرج چه فضیلتی دارد؟ (پرسش)
97. جایگاه انتظار در فرهنگ شیعه چیست؟ (پرسش)
98. چرا انتظار اهمیت و جایگاه ویژه و برجسته‌ای دارد؟ (پرسش)
99. چرا انتظار فرج افضل اعمال است؟ (پرسش)
100. ویژگی‌‏های منتظران واقعی در دوران غیبت چیست؟ (پرسش)
101. انتظارات امام مهدی از منتظران چیست؟ (پرسش)
102. چه نوع انتظاری راجح است؟ (پرسش)
103. دانش ‏آموزان چگونه باید منتظر امام مهدی باشند؟ (پرسش)
104. رضایت امام مهدی از چه راهی به دست می‌آید؟ (پرسش)
105. آیا شیعیان و منتظران ظهور افزون‌بر وظایف فردی و دینی تکالیف سیاسی و اجتماعی نیز دارند؟ (پرسش)
106. آیا برای منتظر واقعی بودن اقدام‌های سیاسی و اجتماعی خاصی باید انجام داد؟ (پرسش)
107. وظایف ما در دوران غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
108. چه تناسبی میان انتظار موعود و مبارزه با فساد وجود دارد؟ آیا انتظار به معنای ساکت ماندن نیست؟ (پرسش)
109. چه مقام و منزلتی در روایات برای منتظران بیان شده است؟ (پرسش)
110. جامعه منتظر دارای چه ویژگی‌هایی است؟ (پرسش)
111. انتظارات امام مهدی از منتظران چیست؟ (پرسش)
112. صرف‏‌نظر از وظایف شخصی در قبال امام مهدی وظایف خود انسان منتظر به‌طور کلی چیست؟ (پرسش)
113. منتظران برجسته همچون علما باید چه عملکردی داشته باشند؟ (پرسش)
114. منتظران راستین امام مهدی دارای چه فضیلت و منزلتی هستند؟
115. منتظران برجسته همچون علما باید چه عملکردی داشته باشند؟ (پرسش)
116. در روایات چه پاداشی برای منتظران امام مهدی بیان شده است؟ (پرسش)
117. ویژگی‏های منتظران واقعی در این دوران چیست؟ (پرسش)
118. آیا تنها انتظار فرج برای ظهور امام مهدی کافی است؟ (پرسش)
119. ویژگی‌های انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
120. ویژگی‌های فرهنگ انتظار در ابعاد اعتقادی چیست؟ (پرسش)
121. ویژگی‌های فرهنگ انتظار در ابعاد علمی و اخلاقی چیست؟ (پرسش)
122. فواید و آثار انتظار چیست؟ (پرسش)
123. آثار فردی انتظار امام مهدی چیست؟ (پرسش)
124. آثار اجتماعی انتظار امام مهدی چیست؟ (پرسش)
125. آثار تربیتی انتظار چیست؟ (پرسش)
126. چرا انتظار فرج امام مهدی موجب گشایش می‌شود؟ (پرسش)
127. عنصر انتظار چگونه در آمادگی نظامی منتظران تأثیر دارد؟ (پرسش)
128. چگونه روحیه انتظار را در خود تقویت کنیم؟ (پرسش)
129. آیا انتظار فرج منشأ فرج‌های مادی برای منتظر خواهد بود؟ (پرسش)
130. انتظار چه ابعادی دارد؟ (پرسش)
131. ابعاد اعتقادی انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
132. ابعاد عملی انتظار فرج چیست؟ (پرسش)