ارکان انتظار: تفاوت میان نسخه‌ها

انتظار; ارکان انتظار
	• اعتراض به وضع موجود ; • آگاهی از وضع مطلوب ; • اعتقاد و امید به تحقق وضع مطلوب ; • اشتیاق به وضع مطلوب ; • اقدام برای تحقق وضع مطلوب عناوین مربوطه ; انتظار • وظایف شیعه در عصر غیبت • منتظِر • چیستی انتظار • ابعاد انتظار

نمایش تاریخچه به صورت تعاملی

دیداریویکی‌متن

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۶ سپتامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۷:۱۱

انتظار ظهور امام مهدی با پنج رکن کامل می‌شود: اعتراض به وضع موجود؛ آگاهی از وضع مطلوب؛ اعتقاد به تحقق وضع مطلوب؛ اشتیاق به وضع مطلوب و اقدام برای تحقق وضع مطلوب

مقدمه

ارکان جمع رکن است و به پایه و بخش اصلی هر چیزی گفته می‌شود که سبب پایندگی آن می‌شود ^[۱]. مراد از ارکان انتظار، عناصر اصلی و پایه‌های اساسیِ انتظار ظهور و فرج امام مهدی(ع) است که نبودن هر یک از آنها سبب انحراف در معنای راستین انتظار می‌گردد. به دیگر سخن، ارکان انتظار، بینش‌ها و کنش‌هایی هستند که تحقق ماهیتِ انتظار راستین وابسته به آنهاست و هر مسلمانی بدون داشتن آنها منتظِر شمرده نمی‌شود.

ارکان انتظار راستین

انتظار راستین دارای پنج عنصر اساسی است که همگی در جهت مهیا کردن شرایط برای ظهور موعود می باشند. این عناصر اساسی عبارت‌اند از:

نارضایتی نسبت به وضع موجود

اصل انتظار فرج به اعتقاد شیعیان در بایستگی حکومت معصوم پس از پیامبر خدا(ص) برمی‌گردد و از دست رفتن این فرصت در طول تاریخ، تا زمان ولادت آخرین امام معصوم، زمینه‌ساز غیبت صغری و کبرای امام دوازدهم گردیده است. برپایه این اعتقاد، عدم حاکمیت معصوم بر جامعه و جهان، کاستی‌های فراوانی ایجاد کرده است و تنها راه سعادت بشر، پذیرش ولایت و حکومت معصوم است. از این رو مشکلات، فتنه‌ها و کاستی‌ها در دوران غیبت امام زمان(ع) هم ادامه دارد که از نبود ظاهری امام(ع) و حکومت جهانی عدل‌محور او ناشی می‌شود. منتظِر واقعی، به سبب محروم بودن از حضور ظاهری امام وضع موجود را نمی‌پذیرد و پیوسته برای کسب آمادگی‌های لازم تلاش می‌کند تا زمینه‌ساز ظهور امام غائب خویش باشد و در نهایت با ظهور امام مهدی(ع) آن آیده مطلوب و ایده‌آل حاصل شود. منتظِر حقیقی ظهور امام مهدی(ع)، از ظلم، فساد، بی‌عدالتی، بی‌هویتی و سرگردانی جهان امروز آزرده بوده و به دنبال رهایی از این وضع است و از طرف دیگر مشتاق رسیدن به حکومت حق و عدالت و معنویت است؛ به عبارت دیگر، فرد منتظِر در پی نفی وضعیت نامطلوب موجود و تلاش برای دستیابی به وضعیت مطلوب است. کسی که از وضع موجود راضی باشد، نمی‌تواند منتظرِ وضعیت بهتر باشد؛ حتی کسی که از وضع موجودش با اندک تغییری، راضی می‌شود و به وضع موجود معترض نیست، نمی‌توان او را منتظِر نامید. منظور از اعتراض به وضع موجود، تنها بهبود وضعیت شخصی منتظران نیست، بلکه اعتراض به وضع موجود جهانی و اعتراض به سردمداران ستمگر جهانی نیز است. این نارضایتی و اساساً چنین انتظاری همواره یکی از پایه‌های مهم و زنده مبارزه علیه فساد، در جامعه اسلامی بوده که آن را باید سرچشمه مقاومت‌ها و منبع تحریکات و مبارزات ایجابی و سلبی اهل حق با اهل باطل شمرد. اهمیت آگاهی از وضع مطلوب: آگاهی نسبی به وضع مطلوبی که منتظر در پی آن است، عنصری مهم برای شکل‌گیری این رکن انتظار، یعنی اعتراض به وضع موجود است. با آگاهی از ویژگی جامعه مهدوی است که می‌توان از وضعیت غیبت) وضعیت موجود) نالان بود و برای ظهور زمینه‌سازی و آمادگی‌های لازم را کسب کرد. کسی که منتظر است، باید در کنار اعتراض به وضع موجود، تصوری از وضع مطلوب ـ هرچند نسبی ـ نیز داشته باشد. این دو مکمّل یکدیگر هستند و بایستی با هم فهمیده شوند؛ بدون تصوری آگاهانه از وضعیت مطلوب، نمی‌توان به‌خوبی وضعیت فعلی را ارزیابی کرد. انسان منتظِر، با بررسی و مقایسه وضعیت کنونی خود و وضعیت مطلوب، در می‌یابد که کدام‌یک با عظمت وجودی انسان و شأن او تناسب دارد؛ در نتیجه به وضع فعلی راضی نمی‌شود و همواره برای رسیدن به آن وضع مطلوب در تلاش و کوشش است و در انتظار روزی است که طعم خوش عدالت و معنویت را حس کند.

آگاهی از وضع مطلوب

البته حاصل شدن این رکن، احتیاج به مقدمه ای دارد و آن شناخت منتظر نسبت به ابعاد روحی روانی انسان هاست، یعنی بداند وضع موجودی که در جهان حاکم است و شرایطی که در آن زندگی می‌کند، با عظمت وجودی انسان و شأن او تناسبی ندارد و بعد از این شناخت، آگاهی از وضع مطلوب برای شخص منتظر معنا پیدا می‌‌کند، چراکه بعد از این شناخت شخص منتظر در انتظار روزی می‌‌نشیند که طعم خوش عدالت و معنویت را حس کند و چشیدن این طعم حاصل نمی‌شود مگر به وسیلۀ آگاهی از وضع مطلوب در آینده. البته این آگاهی به هیچ وجه به صورت تمام برای شخص منتظر حاصل نمی‌شود چراکه بدون در نظر داشتن الگویی از وضع مطلوب، چگونه می‌توان وضع مطلوب را در آینده ارزیابی کرد؟ اما همین دلگرمی مؤمنین نسبت به آینده که روزی روشنایی و عدالت سراسر زندگی بشر را فرا خواهد گرفت می‌‌تواند جزء ارکان به وجود آمدن مفهوم انتظار باشد. در هر صورت آگاهی نسبی به وضع مطلوب در آینده رکن دیگر برای حاصل شدن انتظار است.

اعتقاد به تحقق وضع مطلوب

مراد از این رکن، اعتقاد به این است که سرانجام، این دنیا طعم عدالت و زیبایی‌ها را می‌‌چشد. این باور در تمام ادیان وجود دارد؛ در مذهب شیعه، امام مهدی(ع) این اتفاق عظیم را رقم خواهد زد. یکی از عناصر مهم برای شکل‌گیری این رکن، اشتیاق است؛ چراکه اشتیاق، حاکم بر تمام فعالیت‌های ذهنی و روحی و رفتاری شخص منتظر می‌شود؛ یعنی حتی در زمان دردمندی و تشویش و دلهره، شخص منتظر تسلیم حالت مأیوس کننده‌ای که در آن است نمی‌شود؛ زیرا او در پس ناملایمات ساحل امن را می‌بیند و شاید به همین علت است که در روایات، انتظار برترین و با ارزش‌ترین عبادت شمرده شده چنانکه پیامبر اکرم(ص) می‌‌فرماید: «أَفْضَلُ جِهَادِ أُمَّتِي انْتِظَارُ الْفَرَجِ»^[۲] اما نکته‌ای که نباید از آن غفلت کرد این است، انتظار همیشه با اعتماد و اطمینان به آیندۀ مطلوب در تلازم است و این دو (انتظار، اعتماد و اطمینان به آیندۀ مطلوب) ملازم امید و اشتیاق به آینده است به طوری که اگر هر کدام از این ملازمات در این ابعاد وجود نداشت نمی‌توان مدعی شد مفهوم انتظار شکل گرفته است^[۳]. امید داشتن به وضع مطلوب، غیر از اعتقاد به آیندۀ مطلوب است. این امید، هرچند می‌تواند اثر آن اعتقاد باشد، اما خودش فی‌نفسه حقیقت دیگری دارد؛ چراکه موجب می‌‌شود اعتقاد انسان لذت‌بخش شود. در واقع می‌‌توان گفت وقتی یک عقیده، به عرصۀ علاقه و امید راه پیدا می‌کند، مانند خونی که از قلب در همۀ رگ‌ها جاری می‌شود، حیات‌بخش خواهد شد و انسان با تمام وجود گرمای آن را احساس خواهد کرد. البته ممکن است در بعضی اوقات این حیات بخشی تبدیل به ممات بخشی شود؛ چراکه گاهی ممکن است اعتقاد درونی شخص نادرست باشد؛ در این صورت امید و آرزویی که زادۀ همین اعتقاد است فاسد و بی‌اثر می‌‌شود؛ زیرا رابطۀ بین اعتقاد و امید یک رابطۀ درونی است و امید و آرزوی هر شخص براساس اعتقاداتش بسته می‌‌شود. نتیجه نهایی چنین اعتقادی، انسان منتظر را وادار به حرکت و تلاش می‌کند و او را از حالت ایستا و منزوی بودن خارج می‌کند.

اشتیاق به وضع مطلوب

چراکه این اشتیاق حاکم بر تمام فعالیت‌های ذهنی و روحی و رفتاری شخص منتظر است. یعنی حتی در زمان دردمندی و تشویش و دلهره، شخص منتظر تسلیم حالت مأیوس کننده ای که در آن است نمی‌شود، زیرا او در پس ناملایمات ساحل امن را می‌بیند و شاید به همین علت است که در روایات، انتظار برترین و با ارزش‌ترین عبادت شمرده شده چنانکه پیامبر اکرم (ص) می‌‌فرماید: «"أَفْضَلُ جِهَادِ أُمَّتِی انْتِظَارُ الْفَرَجِ"»^[۴]. اما نکته ای که نباید از آن غفلت کرد این است، انتظار همیشه با اعتماد و اطمینان به آیندۀ مطلوب در تلازم است و این دو (انتظار، اعتماد و اطمینان به آیندۀ مطلوب) ملازم امید و اشتیاق به آینده است به طوری که اگر هر کدام از این ملازمات در این ابعاد وجود نداشت نمی‌توان مدعی شد مفهوم انتظار شکل گرفته است.

اقدام برای تحقق وضع مطلوب

آخرین رکن انتظار اقدام عملی برای تحقق وضعیت مطلوب است. عمل و اقدام برای مقدمه‌سازی ظهور و زمینه‌سازی فرج، تا آنجا که مقدور است، هم دلیل صداقت ادعای منتظر است و هم مایه تقویت انتظار خواهد بود. اعتقاد انسان منتظِر برای آیندۀ مطلوب نباید غیر‌مسئولانه باشد، یعنی شخص منتظر اگر چه به وضعیت موجود، معترض است، ولی باید برای بهبود شرایط موجود به اندازۀ وسعش قدم بردارد و تنها چشم به راه آینده نباشد. چنان که در روایتی از امام صادق(ع) آمده است: هر یک از شما باید برای خروج قائم(ع) آماده باشد، هر چند به اندازه یک تیر^[۵]. منتظر واقعی به طور فعّال و شایسته با حضور مستمر و مداوم برای اصلاح وضع موجود در جهت رسیدن به وضع مطلوب در تلاش است؛ زیرا در این حالت، اعتراض را با انتظار به معنای واقعی کلمه درهم آمیخته و بر این باور است که امید به فردای بهتر، بدون حرکت و تلاش عملی بی‌معناست. اساساً عمل‌گرا بودن در فرهنگ منتظران نهادینه شده است؛ زیرا منتظر تا به سمت وضعیت مطلوب حرکت نکند، در واقع انتظارش را کامل نکرده است. منتظر واقعی، به میزان توانایی خود برای برپایی جامعه‌ای مطابق با معیارهای مهدوی تلاش می‌کند و آن را وظیفۀ خویش می‌داند. تکامل انسان و جامعه، کوشش در مسیر بازسازی جامعه بر اساس قسط و عدل، و مبارزه با ظلم و بی‌عدالتی از جمله مصادیق مهم و جدیِ اقدام برای تحقق وضع مطلوب است.

این نکته را نیز باید بدان توجه داشت که اقدام و عمل تنها صرف عمل بیرونی برای از بین بردن فتنه‌ها و نفی طاغوت‌های زمان، مبارزه با ناعدالتی‌ها و ستم‌ها خلاصه نمی‌شود، بلکه شامل اقدامات درونی نیز می‌شود؛ به این معنا که انسان منتظر بایستی نفس خود را مهذّب کند و خود را از هرگونه گناه و رذائل اخلاقی دور کند و پیوسته بر امور معنوی همت گمارد و این نیز شاخه‌ای از اقدام عملی منتظر برای رسیدن به وضع مطلوب است.

نتیجه

انتظار ظهور امام مهدی با پنج رکن کامل می‌شود: نارضایتی از وضع موجود سبب می‌شود انسان منتظِر به وضع فعلی خود بسنده نکند، بلکه به سبب محروم بودن از حضور ظاهری امام وضع موجود را نمی‌پذیرد و پیوسته برای کسب آمادگی‌های لازم تلاش می‌کند تا زمینه‌ساز ظهور امام غائب خویش باشد و در نهایت با ظهور امام مهدی(ع) آن آیده مطلوب و ایده‌آل حاصل شود؛ افزون‌بر این رکن، انسان منتظر باید به وضع مطلوب، اعتقاد و اشتیاق داشته باشد؛ زیرا این شوق و باور، حاکم بر تمام فعالیت‌های ذهنی و روحی و رفتاری شخص منتظر می‌شود و سبب می‌شود شخص منتظر در برابر موانع و مشکلات پیش رو تسلیم و ناامید نشود و همچنان حرکت‌های اصلاحی خودش را انجام دهد؛ رکن آخر و نهایی انتظار، اقدام عملی انسان منتظر است؛ یعنی از مرحله باور و بینش خارج شده و با توجه به آن باورها و عقاید، در میدان کنش و عمل، به اندازه توان و ظرفیت‌های موجود در مسیر بازسازی خود و جامعه، بر اساس اخلاق، عدالت، مبارزه با ظلم و ستم و به تعبیری زمینه‌سازی برای ظهور امام مهدی(ع) گام‌های عملیاتی بردارد^[۶].

پرسش مستقیم

ارکان انتظار چیست؟ (پرسش)

پرسش‌های وابسته

منابع

پانویس

↑ معجم مقاييس اللغه، ج۲، ص۴۳۰؛ العين، ج۱، ص۳۵۴؛ الصحاح، ج۵، ص۲۱۲۶، «ركن»؛ دهخدا، علی‌ اکبر؛ لغت‌نامه‌ دهخدا، چ۲، ج۲، ص۱۸۸۸.
↑ تحف العقول، ص۳۷.
↑ ر.ک: حسینی خامنه‌ای، سید علی، آفتاب در سایه، ص۱۵-۱۷.
↑ تحف العقول، ص ۳۷.
↑ الغیبة، ج۱، ص۳۲۰.
↑ ر.ک: ناصری دولت‌آبادی، محمد، در انتظار مهدی؛ حسینی خامنه‌ای، سید علی، انسان ۲۵۰ ساله؛ پناهیان؛ علی رضا، انتظار عامیانه عالمانه عارفانه، ص۱۰۶؛ م‍ح‍م‍دی‌ ری‌ش‍ه‍ری‌، محمد، دانشنامهٔ امام مهدی ج۵، ص۳۰۹-۳۱۲؛ محمدی، عبدالعلی، جهانی‌شدن و انتظار و موعود، ص۱۱۴، ۱۱۵؛ سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص۷۶-۸۴؛ رجایی، محبوبه، مؤلفه‌های انتظار توانمند در قرآن کریم و سنت؛ زینتی، علی، نتظار و امنیت روانی، ص۲۹۷-۲۹۸؛ موسوی، سید مهدی، تربیت سیاسی در پرتو انتظار، ص۳۴؛ قائمی، علی، گاهی به مسأله انتظار، ص۳۰-۳۴؛ مرتضوی، زهرا سادات، فلسفه انتظار، ص۳۵، ۳۶.

[1] معجم مقاييس اللغه، ج۲، ص۴۳۰؛ العين، ج۱، ص۳۵۴؛ الصحاح، ج۵، ص۲۱۲۶، «ركن»؛ دهخدا، علی‌ اکبر؛ لغت‌نامه‌ دهخدا، چ۲، ج۲، ص۱۸۸۸.

[2] تحف العقول، ص۳۷.

[3] ر.ک: حسینی خامنه‌ای، سید علی، آفتاب در سایه، ص۱۵-۱۷.

[4] تحف العقول، ص ۳۷.

[5] الغیبة، ج۱، ص۳۲۰.

[6] ر.ک: ناصری دولت‌آبادی، محمد، در انتظار مهدی؛ حسینی خامنه‌ای، سید علی، انسان ۲۵۰ ساله؛ پناهیان؛ علی رضا، انتظار عامیانه عالمانه عارفانه، ص۱۰۶؛ م‍ح‍م‍دی‌ ری‌ش‍ه‍ری‌، محمد، دانشنامهٔ امام مهدی ج۵، ص۳۰۹-۳۱۲؛ محمدی، عبدالعلی، جهانی‌شدن و انتظار و موعود، ص۱۱۴، ۱۱۵؛ سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص۷۶-۸۴؛ رجایی، محبوبه، مؤلفه‌های انتظار توانمند در قرآن کریم و سنت؛ زینتی، علی، نتظار و امنیت روانی، ص۲۹۷-۲۹۸؛ موسوی، سید مهدی، تربیت سیاسی در پرتو انتظار، ص۳۴؛ قائمی، علی، گاهی به مسأله انتظار، ص۳۰-۳۴؛ مرتضوی، زهرا سادات، فلسفه انتظار، ص۳۵، ۳۶.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-{{در دست ویرایش ۲|ماه=[[شهریور]]|روز=[[26]]|سال=[[۱۴۰۳]]|کاربر=Bahmani}}
 {{مدخل مرتبط
 | موضوع مرتبط = انتظار ظهور امام مهدی
@@ خط ۷: / خط ۶: @@
 }}
 {{انتظار/ارکان انتظار}}
+'''[[انتظار ظهور امام مهدی]]''' با پنج رکن کامل می‌شود: [[اعتراض به وضع موجود]]؛ [[آگاهی از وضع مطلوب]]؛ [[اعتقاد به تحقق وضع مطلوب]]؛ [[اشتیاق به وضع مطلوب]] و [[اقدام برای تحقق وضع مطلوب]]
 == مقدمه ==
 ارکان جمع رکن است و به پایه و بخش اصلی هر چیزی گفته می‌شود که سبب پایندگی آن می‌شود <ref> معجم مقاييس اللغه، ج۲، ص۴۳۰؛ العين، ج۱، ص۳۵۴؛ الصحاح، ج۵، ص۲۱۲۶، «ركن»؛ دهخدا، علی‌ اکبر؛ لغت‌نامه‌ دهخدا، چ۲، ج۲، ص۱۸۸۸.</ref>. مراد از ارکان انتظار، عناصر اصلی و پایه‌های اساسیِ [[انتظار ظهور]] و فرج امام مهدی{{ع}} است که نبودن هر یک از آنها سبب [[انحراف]] در معنای راستین [[انتظار]] می‌گردد. به دیگر سخن، ارکان انتظار، بینش‌ها و کنش‌هایی هستند که تحقق ماهیتِ [[انتظار راستین]] وابسته به آنهاست و هر [[مسلمانی]] بدون داشتن آنها [[منتظِر]] شمرده نمی‌شود.
@@ خط ۱۲: / خط ۱۳: @@
 == ارکان انتظار راستین ==
 [[انتظار راستین]] دارای پنج عنصر اساسی است که همگی در جهت مهیا کردن شرایط برای ظهور موعود می باشند. این عناصر اساسی عبارت‌اند از:
+=== نارضایتی نسبت به وضع موجود ===
+{{اصلی|اعتراض به وضع موجود}}
+اصل [[انتظار فرج]] به اعتقاد شیعیان در بایستگی حکومت معصوم پس از [[پیامبر خدا]]{{صل}} برمی‌گردد و از دست رفتن این فرصت در طول [[تاریخ]]، تا [[زمان]] ولادت آخرین امام [[معصوم]]، زمینه‌ساز [[غیبت صغری]] و کبرای [[امام دوازدهم]] گردیده است. برپایه این [[اعتقاد]]، عدم حاکمیت معصوم بر [[جامعه]] و [[جهان]]، کاستی‌های فراوانی ایجاد کرده است و تنها راه [[سعادت بشر]]، [[پذیرش ولایت]] و حکومت معصوم است. از این رو [[مشکلات]]، [[فتنه‌ها]] و کاستی‌ها در دوران غیبت امام زمان{{ع}} هم ادامه دارد که از نبود ظاهری [[امام]]{{ع}} و [[حکومت جهانی]] عدل‌محور او ناشی می‌شود. منتظِر واقعی، به سبب [[محروم]] بودن از حضور ظاهری امام وضع موجود را نمی‌پذیرد و پیوسته برای کسب آمادگی‌های لازم تلاش می‌کند تا [[زمینه‌ساز ظهور]] [[امام غائب]] خویش باشد و در نهایت با [[ظهور امام مهدی]]{{ع}} آن آیده مطلوب و ایده‌آل حاصل شود. [[منتظِر حقیقی]] ظهور امام مهدی{{ع}}، از [[ظلم]]، [[فساد]]، [[بی‌عدالتی]]، بی‌هویتی و [[سرگردانی]] جهان امروز آزرده بوده و به دنبال [[رهایی]] از این وضع است و از طرف دیگر [[مشتاق]] رسیدن به [[حکومت حق]] و [[عدالت]] و [[معنویت]] است؛ به عبارت دیگر، فرد منتظِر در پی [[نفی]] وضعیت نامطلوب موجود و تلاش برای دستیابی به وضعیت مطلوب است. کسی که از وضع موجود [[راضی]] باشد، نمی‌تواند منتظرِ وضعیت بهتر باشد؛ حتی کسی که از وضع موجودش با اندک تغییری، راضی می‌شود و به وضع موجود معترض نیست، نمی‌توان او را [[منتظِر]] نامید. منظور از [[اعتراض به وضع موجود]]، تنها بهبود وضعیت شخصی [[منتظران]] نیست، بلکه اعتراض به وضع موجود جهانی و [[اعتراض]] به سردمداران [[ستمگر]] جهانی نیز است. این نارضایتی و اساساً چنین انتظاری همواره یکی از پایه‌های مهم و زنده [[مبارزه]] علیه [[فساد]]، در [[جامعه اسلامی]] بوده که آن را باید سرچشمه مقاومت‌ها و منبع تحریکات و [[مبارزات]] ایجابی و سلبی [[اهل حق]] با [[اهل باطل]] شمرد. اهمیت [[آگاهی از وضع مطلوب]]: [[آگاهی]] نسبی به وضع مطلوبی که [[منتظر]] در پی آن است، عنصری مهم برای شکل‌گیری این رکن [[انتظار]]، یعنی اعتراض به وضع موجود است. با آگاهی از ویژگی جامعه مهدوی است که می‌توان از وضعیت [[غیبت]]) وضعیت موجود) نالان بود و برای ظهور زمینه‌سازی و آمادگی‌های لازم را کسب کرد. کسی که منتظر است، باید در کنار اعتراض به وضع موجود، تصوری از وضع مطلوب ـ هرچند نسبی ـ نیز داشته باشد. این دو مکمّل یکدیگر هستند و بایستی با هم فهمیده شوند؛ بدون تصوری آگاهانه از وضعیت مطلوب، نمی‌توان به‌خوبی وضعیت فعلی را ارزیابی کرد. [[انسان]] منتظِر، با بررسی و مقایسه وضعیت کنونی خود و وضعیت مطلوب، در می‌یابد که کدام‌یک با عظمت وجودی [[انسان]] و [[شأن]] او تناسب دارد؛ در نتیجه به وضع فعلی راضی نمی‌شود و همواره برای رسیدن به آن وضع مطلوب در تلاش و کوشش است و در انتظار روزی است که طعم خوش [[عدالت]] و [[معنویت]] را [[حس]] کند.
 === آگاهی از وضع مطلوب ===
 {{اصلی|آگاهی از وضع مطلوب}}
 البته حاصل شدن این رکن، احتیاج به مقدمه ای دارد و آن شناخت [[منتظر]] نسبت به ابعاد روحی روانی [[انسان]] هاست، یعنی بداند وضع موجودی که در [[جهان]] [[حاکم]] است و شرایطی که در آن [[زندگی]] می‌کند، با عظمت وجودی [[انسان]] و [[شأن]] او تناسبی ندارد و بعد از این [[شناخت]]، [[آگاهی از وضع مطلوب]] برای شخص [[منتظر]] معنا پیدا می‌‌کند، چراکه بعد از این [[شناخت]] شخص [[منتظر]] در [[انتظار]] روزی می‌‌نشیند که طعم خوش [[عدالت]] و [[معنویت]] را [[حس]] کند و چشیدن این طعم حاصل نمی‌شود مگر به وسیلۀ [[آگاهی از وضع مطلوب]] در [[آینده]]. البته این [[آگاهی]] به هیچ وجه به صورت تمام برای شخص [[منتظر]] حاصل نمی‌شود چراکه بدون در نظر داشتن الگویی از وضع مطلوب، چگونه می‌توان وضع مطلوب را در [[آینده]] ارزیابی کرد؟ اما همین دلگرمی [[مؤمنین]] نسبت به [[آینده]] که روزی [[روشنایی]] و [[عدالت]] سراسر [[زندگی]] [[بشر]] را فرا خواهد گرفت می‌‌تواند جزء ارکان به وجود آمدن مفهوم [[انتظار]] باشد. در هر صورت [[آگاهی]] نسبی به وضع مطلوب در [[آینده]] رکن دیگر برای حاصل شدن [[انتظار]] است.
-=== نارضایتی نسبت به وضع موجود ===
-{{اصلی|اعتراض به وضع موجود}}
-اصل [[انتظار فرج]] به اعتقاد شیعیان در بایستگی حکومت معصوم پس از [[پیامبر خدا]]{{صل}} برمی‌گردد و از دست رفتن این فرصت در طول [[تاریخ]]، تا [[زمان]] ولادت آخرین امام [[معصوم]]، زمینه‌ساز [[غیبت صغری]] و کبرای [[امام دوازدهم]] گردیده است. برپایه این [[اعتقاد]]، عدم حاکمیت معصوم بر [[جامعه]] و [[جهان]]، کاستی‌های فراوانی ایجاد کرده است و تنها راه [[سعادت بشر]]، [[پذیرش ولایت]] و حکومت معصوم است. از این رو [[مشکلات]]، [[فتنه‌ها]] و کاستی‌ها در دوران غیبت امام زمان{{ع}} هم ادامه دارد که از نبود ظاهری [[امام]]{{ع}} و [[حکومت جهانی]] عدل‌محور او ناشی می‌شود. منتظِر واقعی، به سبب [[محروم]] بودن از حضور ظاهری امام وضع موجود را نمی‌پذیرد و پیوسته برای کسب آمادگی‌های لازم تلاش می‌کند تا [[زمینه‌ساز ظهور]] [[امام غائب]] خویش باشد و در نهایت با [[ظهور امام مهدی]]{{ع}} آن آیده مطلوب و ایده‌آل حاصل شود. [[منتظِر حقیقی]] ظهور امام مهدی{{ع}}، از [[ظلم]]، [[فساد]]، [[بی‌عدالتی]]، بی‌هویتی و [[سرگردانی]] جهان امروز آزرده بوده و به دنبال [[رهایی]] از این وضع است و از طرف دیگر [[مشتاق]] رسیدن به [[حکومت حق]] و [[عدالت]] و [[معنویت]] است؛ به عبارت دیگر، فرد منتظِر در پی [[نفی]] وضعیت نامطلوب موجود و تلاش برای دستیابی به وضعیت مطلوب است. کسی که از وضع موجود [[راضی]] باشد، نمی‌تواند منتظرِ وضعیت بهتر باشد؛ حتی کسی که از وضع موجودش با اندک تغییری، راضی می‌شود و به وضع موجود معترض نیست، نمی‌توان او را [[منتظِر]] نامید. منظور از [[اعتراض به وضع موجود]]، تنها بهبود وضعیت شخصی [[منتظران]] نیست، بلکه اعتراض به وضع موجود جهانی و [[اعتراض]] به سردمداران [[ستمگر]] جهانی نیز است. این نارضایتی و اساساً چنین انتظاری همواره یکی از پایه‌های مهم و زنده [[مبارزه]] علیه [[فساد]]، در [[جامعه اسلامی]] بوده که آن را باید سرچشمه مقاومت‌ها و منبع تحریکات و [[مبارزات]] ایجابی و سلبی [[اهل حق]] با [[اهل باطل]] شمرد. اهمیت [[آگاهی از وضع مطلوب]]: [[آگاهی]] نسبی به وضع مطلوبی که [[منتظر]] در پی آن است، عنصری مهم برای شکل‌گیری این رکن [[انتظار]]، یعنی اعتراض به وضع موجود است. با آگاهی از ویژگی جامعه مهدوی است که می‌توان از وضعیت [[غیبت]]) وضعیت موجود) نالان بود و برای ظهور زمینه‌سازی و آمادگی‌های لازم را کسب کرد. کسی که منتظر است، باید در کنار اعتراض به وضع موجود، تصوری از وضع مطلوب ـ هرچند نسبی ـ نیز داشته باشد. این دو مکمّل یکدیگر هستند و بایستی با هم فهمیده شوند؛ بدون تصوری آگاهانه از وضعیت مطلوب، نمی‌توان به‌خوبی وضعیت فعلی را ارزیابی کرد. [[انسان]] منتظِر، با بررسی و مقایسه وضعیت کنونی خود و وضعیت مطلوب، در می‌یابد که کدام‌یک با عظمت وجودی [[انسان]] و [[شأن]] او تناسب دارد؛ در نتیجه به وضع فعلی راضی نمی‌شود و همواره برای رسیدن به آن وضع مطلوب در تلاش و کوشش است و در انتظار روزی است که طعم خوش [[عدالت]] و [[معنویت]] را [[حس]] کند.
 === اعتقاد به تحقق وضع مطلوب ===
 {{اصلی|اعتقاد به تحقق وضع مطلوب}}
 مراد از این رکن، [[اعتقاد]] به این است که سرانجام، این [[دنیا]] طعم عدالت و زیبایی‌ها را می‌‌چشد. این [[باور]] در تمام [[ادیان]] وجود دارد؛ در [[مذهب شیعه]]، [[امام مهدی]]{{ع}} این اتفاق عظیم را رقم خواهد زد. یکی از عناصر مهم برای شکل‌گیری این رکن، [[اشتیاق]] است؛ چراکه اشتیاق، [[حاکم]] بر تمام فعالیت‌های ذهنی و [[روحی]] و [[رفتاری]] شخص [[منتظر]] می‌شود؛ یعنی حتی در [[زمان]] دردمندی و تشویش و دلهره، شخص منتظر [[تسلیم]] حالت [[مأیوس]] کننده‌ای که در آن است نمی‌شود؛ زیرا او در پس [[ناملایمات]] [[ساحل]] [[امن]] را می‌بیند و شاید به همین علت است که در [[روایات]]، [[انتظار]] [[برترین]] و با ارزش‌ترین [[عبادت]] شمرده شده چنانکه [[پیامبر اکرم]]{{صل}} می‌‌فرماید: {{متن حدیث|أَفْضَلُ جِهَادِ أُمَّتِي انْتِظَارُ الْفَرَجِ}}<ref>تحف العقول، ص۳۷.</ref> اما نکته‌ای که نباید از آن [[غفلت]] کرد این است، انتظار همیشه با اعتماد و [[اطمینان]] به آیندۀ مطلوب در تلازم است و این دو (انتظار، اعتماد و اطمینان به آیندۀ مطلوب) ملازم [[امید]] و اشتیاق به [[آینده]] است به طوری که اگر هر کدام از این ملازمات در این ابعاد وجود نداشت نمی‌توان مدعی شد مفهوم انتظار شکل گرفته است<ref>ر.ک: [[سید علی حسینی خامنه‌ای|حسینی خامنه‌ای، سید علی]]، [[آفتاب در سایه (کتاب)|آفتاب در سایه]]، ص۱۵-۱۷.</ref>. [[امید]] داشتن به وضع مطلوب، غیر از [[اعتقاد]] به آیندۀ مطلوب است. این امید، هرچند می‌تواند اثر آن اعتقاد باشد، اما خودش فی‌نفسه [[حقیقت]] دیگری دارد؛ چراکه موجب می‌‌شود اعتقاد [[انسان]] [[لذت‌بخش]] شود. در واقع می‌‌توان گفت وقتی یک [[عقیده]]، به عرصۀ علاقه و امید راه پیدا می‌کند، مانند خونی که از [[قلب]] در همۀ رگ‌ها جاری می‌شود، حیات‌بخش خواهد شد و انسان با تمام وجود گرمای آن را [[احساس]] خواهد کرد. البته ممکن است در بعضی اوقات این [[حیات]] بخشی تبدیل به ممات بخشی شود؛ چراکه گاهی ممکن است اعتقاد درونی شخص نادرست باشد؛ در این صورت امید و آرزویی که زادۀ همین اعتقاد است [[فاسد]] و بی‌اثر می‌‌شود؛ زیرا رابطۀ بین اعتقاد و امید یک رابطۀ درونی است و امید و آرزوی هر شخص براساس اعتقاداتش بسته می‌‌شود. نتیجه نهایی چنین [[اعتقادی]]، [[انسان منتظر]] را وادار به حرکت و تلاش می‌کند و او را از حالت ایستا و منزوی بودن خارج می‌کند.
+=== اشتیاق به وضع مطلوب ===
+{{اصلی|اشتیاق به وضع مطلوب}}
+چراکه این [[اشتیاق]] [[حاکم]] بر تمام فعالیت‌های ذهنی و روحی و [[رفتاری]] شخص [[منتظر]] است. یعنی حتی در زمان دردمندی و تشویش و دلهره، شخص [[منتظر]] [[تسلیم]] حالت مأیوس کننده ای که در آن است نمی‌شود، زیرا او در پس ناملایمات ساحل امن را می‌بیند و شاید به همین علت است که در [[روایات]]، [[انتظار]] [[برترین]] و با ارزش‌ترین [[عبادت]] شمرده شده چنانکه [[پیامبر اکرم]] {{صل}} می‌‌فرماید: {{متن حدیث|"أَفْضَلُ جِهَادِ أُمَّتِی انْتِظَارُ الْفَرَجِ"}}<ref>تحف العقول، ص ۳۷.</ref>. اما نکته ای که نباید از آن [[غفلت]] کرد این است، [[انتظار]] همیشه با اعتماد و [[اطمینان]] به آیندۀ مطلوب در تلازم است و این دو ([[انتظار]]، اعتماد و [[اطمینان]] به آیندۀ مطلوب) ملازم [[امید]] و [[اشتیاق]] به [[آینده]] است به طوری که اگر هر کدام از این ملازمات در این ابعاد وجود نداشت نمی‌توان مدعی شد مفهوم [[انتظار]] شکل گرفته است.
 === اقدام برای تحقق وضع مطلوب ===
@@ خط ۳۲: / خط ۳۷: @@
 == نتیجه ==
-[[انتظار ظهور امام مهدی]] با سه رکن کامل می‌شود: [[نارضایتی از وضع موجود]] سبب می‌شود [[انسان]] [[منتظِر]] به وضع فعلی خود بسنده نکند، بلکه به سبب [[محروم]] بودن از حضور ظاهری امام وضع موجود را نمی‌پذیرد و پیوسته برای کسب آمادگی‌های لازم تلاش می‌کند تا [[زمینه‌ساز ظهور]] [[امام غائب]] خویش باشد و در نهایت با [[ظهور امام مهدی]]{{ع}} آن آیده مطلوب و ایده‌آل حاصل شود؛ افزون‌بر این رکن، انسان منتظر باید به وضع مطلوب، [[اعتقاد]] و [[اشتیاق]] داشته باشد؛ زیرا این [[شوق]] و [[باور]]، [[حاکم]] بر تمام فعالیت‌های ذهنی و [[روحی]] و [[رفتاری]] شخص منتظر می‌شود و سبب می‌شود شخص منتظر در برابر موانع و [[مشکلات]] پیش رو [[تسلیم]] و [[ناامید]] نشود و همچنان حرکت‌های اصلاحی خودش را انجام دهد؛ رکن آخر و نهایی [[انتظار]]، اقدام عملی انسان منتظر است؛ یعنی از مرحله باور و [[بینش]] خارج شده و با توجه به آن [[باورها]] و [[عقاید]]، در میدان کنش و عمل، به اندازه توان و ظرفیت‌های موجود در مسیر بازسازی خود و [[جامعه]]، بر اساس [[اخلاق]]، [[عدالت]]، [[مبارزه با ظلم]] و [[ستم]] و به تعبیری [[زمینه‌سازی برای ظهور امام مهدی]]{{ع}} گام‌های عملیاتی بردارد<ref>ر.ک: [[محمد ناصری دولت‌آبادی|ناصری دولت‌آبادی، محمد]]، [[در انتظار مهدی - ناصری دولت‌آبادی (مقاله)|در انتظار مهدی]]؛ [[سید علی حسینی خامنه‌ای|حسینی خامنه‌ای، سید علی]]، [[انسان ۲۵۰ ساله (کتاب)| انسان ۲۵۰ ساله]]؛ [[علی رضا پناهیان|پناهیان؛ علی رضا]]، [[انتظار عامیانه عالمانه عارفانه (کتاب)|انتظار عامیانه عالمانه عارفانه]]، ص۱۰۶؛ [[محمد محمدی ری‌شهری|م‍ح‍م‍دی‌ ری‌ش‍ه‍ری‌، محمد]]، [[دانشنامهٔ امام مهدی ج۵ (کتاب)| دانشنامهٔ امام مهدی ج۵]]، ص۳۰۹-۳۱۲؛ [[عبدالعلی محمدی|محمدی، عبدالعلی]]، [[جهانی‌شدن و انتظار و موعود (مقاله)|جهانی‌شدن و انتظار و موعود]]، ص۱۱۴، ۱۱۵؛ [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)| فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص۷۶-۸۴؛ [[محبوبه رجایی| رجایی، محبوبه]]، [[مؤلفه‌های انتظار توانمند در قرآن کریم و سنت (مقاله)| مؤلفه‌های انتظار توانمند در قرآن کریم و سنت]]؛ [[علی زینتی| زینتی، علی]]، [[انتظار و امنیت روانی (مقاله)| نتظار و امنیت روانی]]، ص۲۹۷-۲۹۸؛ [[سید مهدی موسوی|موسوی، سید مهدی]]، [[تربیت سیاسی در پرتو انتظار (مقاله)|تربیت سیاسی در پرتو انتظار]]، ص۳۴؛ [[علی قائمی| قائمی، علی]]، [[نگاهی به مسأله انتظار (کتاب)| گاهی به مسأله انتظار]]، ص۳۰-۳۴؛ [[زهرا سادات مرتضوی|مرتضوی، زهرا سادات]]، [[فلسفه انتظار (مقاله)| فلسفه انتظار]]، ص۳۵، ۳۶.</ref>.
+[[انتظار ظهور امام مهدی]] با پنج رکن کامل می‌شود: [[نارضایتی از وضع موجود]] سبب می‌شود [[انسان]] [[منتظِر]] به وضع فعلی خود بسنده نکند، بلکه به سبب [[محروم]] بودن از حضور ظاهری امام وضع موجود را نمی‌پذیرد و پیوسته برای کسب آمادگی‌های لازم تلاش می‌کند تا [[زمینه‌ساز ظهور]] [[امام غائب]] خویش باشد و در نهایت با [[ظهور امام مهدی]]{{ع}} آن آیده مطلوب و ایده‌آل حاصل شود؛ افزون‌بر این رکن، انسان منتظر باید به وضع مطلوب، [[اعتقاد]] و [[اشتیاق]] داشته باشد؛ زیرا این [[شوق]] و [[باور]]، [[حاکم]] بر تمام فعالیت‌های ذهنی و [[روحی]] و [[رفتاری]] شخص منتظر می‌شود و سبب می‌شود شخص منتظر در برابر موانع و [[مشکلات]] پیش رو [[تسلیم]] و [[ناامید]] نشود و همچنان حرکت‌های اصلاحی خودش را انجام دهد؛ رکن آخر و نهایی [[انتظار]]، اقدام عملی انسان منتظر است؛ یعنی از مرحله باور و [[بینش]] خارج شده و با توجه به آن [[باورها]] و [[عقاید]]، در میدان کنش و عمل، به اندازه توان و ظرفیت‌های موجود در مسیر بازسازی خود و [[جامعه]]، بر اساس [[اخلاق]]، [[عدالت]]، [[مبارزه با ظلم]] و [[ستم]] و به تعبیری [[زمینه‌سازی برای ظهور امام مهدی]]{{ع}} گام‌های عملیاتی بردارد<ref>ر.ک: [[محمد ناصری دولت‌آبادی|ناصری دولت‌آبادی، محمد]]، [[در انتظار مهدی - ناصری دولت‌آبادی (مقاله)|در انتظار مهدی]]؛ [[سید علی حسینی خامنه‌ای|حسینی خامنه‌ای، سید علی]]، [[انسان ۲۵۰ ساله (کتاب)| انسان ۲۵۰ ساله]]؛ [[علی رضا پناهیان|پناهیان؛ علی رضا]]، [[انتظار عامیانه عالمانه عارفانه (کتاب)|انتظار عامیانه عالمانه عارفانه]]، ص۱۰۶؛ [[محمد محمدی ری‌شهری|م‍ح‍م‍دی‌ ری‌ش‍ه‍ری‌، محمد]]، [[دانشنامهٔ امام مهدی ج۵ (کتاب)| دانشنامهٔ امام مهدی ج۵]]، ص۳۰۹-۳۱۲؛ [[عبدالعلی محمدی|محمدی، عبدالعلی]]، [[جهانی‌شدن و انتظار و موعود (مقاله)|جهانی‌شدن و انتظار و موعود]]، ص۱۱۴، ۱۱۵؛ [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)| فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص۷۶-۸۴؛ [[محبوبه رجایی| رجایی، محبوبه]]، [[مؤلفه‌های انتظار توانمند در قرآن کریم و سنت (مقاله)| مؤلفه‌های انتظار توانمند در قرآن کریم و سنت]]؛ [[علی زینتی| زینتی، علی]]، [[انتظار و امنیت روانی (مقاله)| نتظار و امنیت روانی]]، ص۲۹۷-۲۹۸؛ [[سید مهدی موسوی|موسوی، سید مهدی]]، [[تربیت سیاسی در پرتو انتظار (مقاله)|تربیت سیاسی در پرتو انتظار]]، ص۳۴؛ [[علی قائمی| قائمی، علی]]، [[نگاهی به مسأله انتظار (کتاب)| گاهی به مسأله انتظار]]، ص۳۰-۳۴؛ [[زهرا سادات مرتضوی|مرتضوی، زهرا سادات]]، [[فلسفه انتظار (مقاله)| فلسفه انتظار]]، ص۳۵، ۳۶.</ref>.
 == پرسش مستقیم ==