امام حسین در معارف و سیره فاطمی: تفاوت میان نسخه‌ها
| خط ۲۹: | خط ۲۹: | ||
بیان [[ارزش]] رابطه نسبی با [[حضرت فاطمه]] {{س}} مورد توجه امام حسین {{ع}} بوده است. به همین سبب از فاطمه {{س}} نقل کرده است که [[پیامبر]] {{صل}} فرمود: "هر [[پیامبری]] [[خاندان]] پدری‌ای دارد که نسبش بدو باز می‌گردد، مگر فاطمه که [[نسب]] فرزندانش به من باز می‌گردد"<ref>طبری امامی، محمد بن جریر، دلائل الامامه، ص۷۶.</ref>. علاوه بر این، پاس‌داشتن جایگاه و [[فضایل]] فاطمه {{س}} از اموری بود که، طبق شواهد [[تاریخی]]، امام حسین {{ع}} بدان توجه داشت و به شکلی متذکر آن می‌شد، چنان که در یکی از خطبه‌هایش در [[نکوهش]] [[ابن زیاد]]، که امام حسین {{ع}} را به [[ذلت]] [[تسلیم]] و [[بیعت]] فراخوانده بود، با یادآوری ضمنی از مادرش، فاطمه {{س}} گفت: «دامن‌های [[پاکی]] که مرا پرورده‌اند، هرگز اجازه چنین ذلتی را به من نمی‌دهند»<ref>طبرسی، احمد بن علی، الاحتجاج، ج۲، ص۲۴-۲۵؛ ابن نما حلی، مثیر الاحزان، ص۴۰؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۴۵، ص۹.</ref><ref>[[سید علی رضا عالمی|عالمی، سید علی رضا]]، [[حسین بن علی (مقاله)| مقاله «حسین بن علی»]]، [[دانشنامه فاطمی ج۱ (کتاب)|دانشنامه فاطمی]]، ج۱، ص ۱۹۹.</ref> | بیان [[ارزش]] رابطه نسبی با [[حضرت فاطمه]] {{س}} مورد توجه امام حسین {{ع}} بوده است. به همین سبب از فاطمه {{س}} نقل کرده است که [[پیامبر]] {{صل}} فرمود: "هر [[پیامبری]] [[خاندان]] پدری‌ای دارد که نسبش بدو باز می‌گردد، مگر فاطمه که [[نسب]] فرزندانش به من باز می‌گردد"<ref>طبری امامی، محمد بن جریر، دلائل الامامه، ص۷۶.</ref>. علاوه بر این، پاس‌داشتن جایگاه و [[فضایل]] فاطمه {{س}} از اموری بود که، طبق شواهد [[تاریخی]]، امام حسین {{ع}} بدان توجه داشت و به شکلی متذکر آن می‌شد، چنان که در یکی از خطبه‌هایش در [[نکوهش]] [[ابن زیاد]]، که امام حسین {{ع}} را به [[ذلت]] [[تسلیم]] و [[بیعت]] فراخوانده بود، با یادآوری ضمنی از مادرش، فاطمه {{س}} گفت: «دامن‌های [[پاکی]] که مرا پرورده‌اند، هرگز اجازه چنین ذلتی را به من نمی‌دهند»<ref>طبرسی، احمد بن علی، الاحتجاج، ج۲، ص۲۴-۲۵؛ ابن نما حلی، مثیر الاحزان، ص۴۰؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۴۵، ص۹.</ref><ref>[[سید علی رضا عالمی|عالمی، سید علی رضا]]، [[حسین بن علی (مقاله)| مقاله «حسین بن علی»]]، [[دانشنامه فاطمی ج۱ (کتاب)|دانشنامه فاطمی]]، ج۱، ص ۱۹۹.</ref> | ||
== مقتل نویسی درباره امام حسین {{ع}} == | == مقتل نویسی درباره امام حسین {{ع}} == | ||
نسخهٔ ۱۰ سپتامبر ۲۰۲۲، ساعت ۱۴:۴۳
این مدخل زیرشاخهٔ بحث امام حسین است. امام حسین از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: امام حسین در قرآن - امام حسین در معارف دعا و زیارات - امام حسین در کلام اسلامی - امام حسین در تاریخ اسلامی - امام حسین در معارف و سیره نبوی - امام حسین در معارف و سیره فاطمی - امام حسین در معارف و سیره حسینی - امام حسین در معارف و سیره رضوی - پرسش مرتبط نداردامام حسین (ع) در سوم شعبان سال چهارم هجری در مدینه به دنیا آمد. آن حضرت با مادرش حدود شش سال زندگی کرد و منابع تاریخی و روایی از برخی رویدادهای زندگی حضرت فاطمه (س) که حسین (ع) در آنها حضور داشته است، خبر داده‌اند. ایشان بعد از شهادت پدر و برادر خود در سال پنجاه هجری، امامت شیعیان را به مدت ده سال بر عهده گرفت و بعد از فوت معاویه و در زمان یزید به دست او و سپاهیانش به شهادت رسید.
امام حسین (ع) و حضرت فاطمه (س)
حسین (ع) با مادرش حدود شش سال زندگی کرد. در بسیاری از گزارش‌هایی که درباره او و مادرش رسیده است، برادرش حسن (ع) نیز حضور دارد. بنا بر گزارش‌های متعدد، مدت بارداری فاطمه (س) به حسین (ع)، شش ماه بود[۱]. حضرت زهرا (س) از حالات خود در هنگام بارداری حسین (ع) سخنانی گفته که در برخی متون آمده است[۲]. بر اساس برخی روایات، فاطمه (س) در زمان بارداری، از شهادت حسین (ع) آگاه بود[۳]. از امام صادق (ع) روایت شده است که رسول خدا (ص) شهادت حسین (ع) را به فاطمه (س) خبر داده بود[۴]. امام حسین (ع) و حضرت زینب (س) از مادر خود روایتی نقل کرده‌اند که طبق آن، رسول خدا (ص) هنگام ولادت حسین (ع) به فاطمه (س) فرمود که او امام و فرزند امام و پدر نُه امام است که آخرینشان قائم (ع) است[۵]. در منابع اهل سنت آمده که حسین (ع) روایتی را از پیامبر (ص) نقل کرده که در آن پیامبر (ص) به فاطمه (س) بشارت داده مهدی (ع) از نسل اوست[۶].
پس از تولد حسین (ع)، فاطمه (س) به فرموده پیامبر (ص) برای او عقیقه کرد و موی سر او را تراشید و هم‌وزن مویش صدقه داد[۷]. محمد بن حنفیه از برادرش، حسن بن علی (ع) روایت کرده است که برادرش حسین (ع) شبیه‌ترین مردم به حضرت فاطمه (س) بود[۸]. از محتوای برخی روایات بر می‌آید که فاطمه (س) در هنگام نماز جماعت، به حسن و حسین (ع) لباس می‌پوشاند و آنان را همراه رسول خدا (ص) به نماز می‌فرستاد[۹].
منابع تاریخی و روایی از برخی رویدادهای زندگی حضرت فاطمه (س) که حسین (ع) در آنها حضور داشته است، خبر داده‌اند. امام صادق (ع) از حضور حضرت زهرا (س) و امام حسن و امام حسین (ع) در کنار بستر بیماری رسول خدا (ص) خبر داده و گفت‌وگوهای آنان را نقل کرده است[۱۰]. بنابر بعضی گزارش‌ها، حسین (ع) بر صداقت مادرش در ماجرای فدک و اینکه رسول خدا (ص) فدک را به مادرش بخشیده، شهادت داده است[۱۱]. اسماء بنت عمیس از چگونگی حضور حسین (ع) بر پیکر مادر و سخنان او با بدن بی‌روح مادر خبر داده است. از اسماء نقل شده است که حسین (ع) و برادرش، خبر شهادت مادر را به پدر دادند[۱۲]. از امام حسین (ع) روایت شده است که فاطمه (س) شبانه و مخفیانه دفن شد و وقتی علی (ع) قبر فاطمه (س) را با خاک پوشاند، رو به سوی قبر رسول خدا (ص) کرد و جملاتی گفت که امام حسین (ع) محتوای آنها را گزارش کرده است[۱۳].
حضرت زهرا (س) در قیامت، از خداوند تقاضای دادگری و انتقام گرفتن از قاتلان امام حسین (ع) را می‌کند و خدا حاجت او را برآورده می‌سازد[۱۴].
محدثان شیعه[۱۵] و اهل سنت[۱۶] حسین (ع) را جزو راویان مادرش دانسته و از اهتمام آن حضرت (ع) به نقل روایات حضرت فاطمه (س) خبر داده‌اند. سیره عبادی حضرت زهرا (س) مورد توجه و اهتمام آن حضرت (ع) بوده است. امام حسین (ع) روایت معروفی را از امام حسن (ع) نقل کرده که در آن از عبادت مادرش فاطمه (س) سخن گفته و اینکه دعا کردن برای دیگران را بر دعا برای خویشتن مقدم می‌داشته است[۱۷].
فاطمه، دختر امام حسین (ع)، از طریق پدرش از حضرت فاطمه (س) نقل کرده است که فرد اگر بخوابد و دستش بوی چربی بدهد، کسی جز خودش را ملامت نکند[۱۸]. این روایت کنایه از آن است که اگر کسی هنگام خواب، نظافت را رعایت نکند، درخور ملامت است.
در منابع اهل سنت، به نقل از امام حسین (ع)، آمده است که حضرت فاطمه (س) از رسول خدا (ص) درخواست خدمتکار کرد و پیامبر (ص)، به جای آن، ذکری به ایشان تعلیم داد که قبل از خواب آن را تکرار کنند و علی (ع) فرمود که پس از آن هرگز این ذکر را ترک نکردم، حتی در شب صفین[۱۹].
در منابع اهل سنت، به واسطه امام حسین (ع) از امام علی (ع)، روایت شده است که بنابر فرمایش رسول اکرم (ص)، خداوند با غضب فاطمه (س) غضبناک و با رضایت او راضی می‌شود[۲۰]. در منابع شیعی، از امام صادق (ع) به واسطه پدرش، از امام حسین (ع) همین روایت نقل شده است[۲۱].
بنابر روایتی از امام حسین (ع) که به واسطه پدرش از رسول خدا (ص) نقل کرده، وجه تسمیه فاطمه (س) آن است که آن حضرت (س) بین آتش جهنم و شیعیان و ذریه‌اش جدایی می‌اندازد و درباره چگونگی حضور حضرت زهرا (س) در محشر نیز از امام حسین (ع)، حدیثی نقل شده است[۲۲].
بیان ارزش رابطه نسبی با حضرت فاطمه (س) مورد توجه امام حسین (ع) بوده است. به همین سبب از فاطمه (س) نقل کرده است که پیامبر (ص) فرمود: "هر پیامبری خاندان پدری‌ای دارد که نسبش بدو باز می‌گردد، مگر فاطمه که نسب فرزندانش به من باز می‌گردد"[۲۳]. علاوه بر این، پاس‌داشتن جایگاه و فضایل فاطمه (س) از اموری بود که، طبق شواهد تاریخی، امام حسین (ع) بدان توجه داشت و به شکلی متذکر آن می‌شد، چنان که در یکی از خطبه‌هایش در نکوهش ابن زیاد، که امام حسین (ع) را به ذلت تسلیم و بیعت فراخوانده بود، با یادآوری ضمنی از مادرش، فاطمه (س) گفت: «دامن‌های پاکی که مرا پرورده‌اند، هرگز اجازه چنین ذلتی را به من نمی‌دهند»[۲۴][۲۵]
مقتل نویسی درباره امام حسین (ع)
مورخان از دیرباز به نوشتن درباره امام حسین (ع) توجه نشان داده‌اند که در قرون اولیه، بیشتر در قالب مقتل‌نگاری بوده است. ابن ندیم چهار کتاب مقتل را ثبت کرده که نوشته ابومخنف، نصر بن مزاحم، واقدی و محمد بن زکریای غلابی بوده است[۲۶]. نجاشی، رجالی قرن پنجم، از دوازده مقتل نام برده است که برخی از آنها عبارت‌انداز: مقتل جابر بن یزید جعفی[۲۷]، عبدالعزیز بن یحیی جلودی[۲۸]، ابراهیم بن سعید ثقفی کوفی[۲۹]، محمد بن زکریا بن دینار[۳۰]، ابن اسحاق نهاوندی[۳۱]، محمد بن احمد بن یحیی اشعری قمی[۳۲]، ابوجعفر محمد بن یحیی عطار قمی[۳۳]، نصر بن مزاحم منقری[۳۴] و هشام بن محمد بن سائب[۳۵]. شیخ طوسی نیز از دوازده مقتل نام برده است، از جمله از مقتل اصبغ بن نباته، ابومخنف لوط بن یحیی، شیخ صدوق، علی بن محمد مدائنی و ابن ابی دنیا[۳۶]. جلودی درباره امام حسن و امام حسین (ع) کتابی نوشته است[۳۷].
در منابع کهن و عمومی نظیر الطبقات الکبری، ابن سعد؛ الامامة و السیاسیة، ابن قتیبه دینوری؛ تاریخ الامم و الملوک، طبری؛ انساب الاشراف، بلاذری و الفتوح، ابن اعثم کوفی؛ بخش مهمی از وقایع عاشورا گزارش شده است. در اعلام الوری، طبرسی؛ مقتل الحسین (ع)، خوارزمی تاریخ مدینه دمشق، ابن عساکر؛ کشف الغمه، اربلی و سیر اعلام النبلاء، ذهبی؛ نیز گزارش‌های مفصلی درباره زندگی امام حسین (ع) آمده است. در دوره معاصر، تک‌نگاری‌های فراوانی درباره زندگی اجتماعی و سیاسی آن حضرت(ع) نوشته شده است. از مهم‌ترین تألیف‌های جدید، دانشنامه امام حسین (ع) است در چهارده مجلد، به زبان عربی و فارسی که در آن از منظر حدیثی و تاریخی به زندگی آن حضرت (ع) پرداخته شده است[۳۸][۳۹]
جستارهای وابسته
- نام امام حسین
- کنیه امام حسین
- القاب امام حسین
- تبار امام حسین (نسب امام حسین)
- خاندان امام حسین
- سرگذشت تاریخی امام حسین (سرگذشت زندگی امام حسین)
- عصر امام حسین
- شرایط سیاسی و اجتماعی عصر امام حسین
- شرایط دینی و فرهنگی عصر امام حسین
- شمایل امام حسین
- صفات ظاهری امام حسین (سیمای امام حسین)
- امامت امام حسین (ولایت امام حسین)
- نصب الهی امام حسین به امامت
- صفات امام حسین (ویژگی‌های امام حسین):
- صفات امامت در امام حسین
- علم لدنی امام حسین:
- عصمت امام حسین:
- افضلیت امام حسین
- فضایل امام حسین:
- مناقب امام حسین:
- کرامت‌های امام حسین:
- رخدادهای خارق‌العاده زندگی امام حسین
- دیدگاه‌هایی درباره شخصیت امام حسین (امام حسین در نگاه دیگران)
- سیره امام حسین:
- ویژگی‌های عملی امام حسین
- سیره عبادی امام حسین
- سیره عرفانی امام حسین
- سیره اخلاقی امام حسین:
- سیره اعتقادی امام حسین:
- سیره علمی امام حسین
- سیره تبلیغی امام حسین
- سیره تربیتی امام حسین
- سیره خانوادگی امام حسین
- سیره اجتماعی امام حسین
- سیره سیاسی امام حسین:
- سیره اقتصادی امام حسین
- سیره قضایی امام حسین:
- سیره نظامی و جنگی امام حسین:
- مأموریت امام حسین
- نقش‌های ویژه امام حسین
- یاران و شاگردان امام حسین
- مخالفان یا دشمنان امام حسین:
- دشمنی با امام حسین
- وظایف امت نسبت به امام حسین:
- شناخت شخصیت و جایگاه امام حسین
- شناخت حقوق امام حسین
- شناخت سیره و معارف امام حسین
- ایمان به امام حسین (کفر به دشمنان امام حسین)
- پذیرش ولایت امام حسین (بیزاری از دشمنان او)
- محبت به امام حسین (بغض به دشمنان او):
- مودت امام حسین (عداوت با دشمنان او)
- تمسک به امام حسین
- اعتصام به امام حسین
- تبعیت از امام حسین
- اطاعت از امام حسین
- معیت با امام حسین
- وفاداری در بیعت با امام حسین
- اجابت دعوت امام حسین
- تسلیم امر امام حسین (جنگ با دشمنان او)
- مظلومیت امام حسین
- شهادت امام حسین
- پرسش و پاسخ دوران امام حسین
منابع
پانویس
- ↑ طوسی، محمد بن حسن، الامالی، ص۶۶۱؛ همو، تهذیب الاحکام، ج۱، ص۳۲۸؛ طبری امامی، محمد بن جریر، دلائل الامامه، ص۱۷۷؛ ابن حاتم عاملی، الدر النظیم، ص۵۲۵.
- ↑ قطب راوندی، الخرائج و الجرائح، ج۲، ص۸۴۳-۸۴۴؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۴۳، ص۲۷۲-۲۷۳.
- ↑ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۱، ص۴۶۴.
- ↑ ابن بابویه، علی بن حسین، الامامة و التبصرة، ص۵۰؛ صدوق، محمد بن علی، علل الشرایع، ج۱، ص۲۰۵.
- ↑ خزاز قمی، علی بن محمد، کفایة الأثر، ص۱۹۳-۱۹۴، ۱۹۷؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۳۶، ص۳۵۱-۳۵۲.
- ↑ سیوطی، جلال‌الدین، مسند فاطمة الزهراء (س)، ص۸۵؛ متقی هندی، کنز العمال، ج۱۴، ص۵۸۴.
- ↑ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۶، ص۳۳؛ حاکم نیشابوری، المستدرک علی الصحیحین، ج۳، ص۱۷۹؛ حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، ج۱۵، ص۱۵۸؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۴۳، ص۲۵۷.
- ↑ ابن شهر آشوب، مناقب آل ابی طالب، ج۳، ص۱۷۰؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۲۴، ص۳۱۶؛ حویزی، عبدعلی بن جمعه، تفسیر نورالثقلین، ج۵، ص۵۲۲.
- ↑ طوسی، محمد بن حسن، تهذیب الاحکام، ج۳، ص۲۸۶؛ حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، ج۵، ص۱۰۸.
- ↑ صدوق، محمد بن علی، الامالی، ص۵۲۸؛ فتال نیشابوری، محمد بن حسن، روضة الواعظین، ص۱۵۸.
- ↑ یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب، تاریخ الیعقوبی، ج۲، ص۴۶۹؛ ابن حسین، تثبیت الامامه، ص۳۶؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۲۹، ص۱۹۷؛ امین عاملی، سیدمحسن، اعیان الشیعه، ج۳، ص۴۱۶.
- ↑ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۴۳، ص۱۸۶؛ محدث قمی، عباس، الانوار البهیة فی تواریخ الحجج الالهیه، ص۶۱.
- ↑ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۱، ص۴۵۸-۴۵۹؛ طوسی، محمد بن حسن، الامالی، ص۱۰۹-۱۱۰؛ طبری امامی، محمد بن جریر، دلائل الامامه، ص۱۳۷-۱۳۸؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۴۳، ص۱۹۳-۱۹۴.
- ↑ ابن شهر آشوب، مناقب آل ابی طالب، ج۳، ص۲۳۸.
- ↑ طبری امامی، محمد بن جریر، دلائل الامامه، ص۶۷، ۷۱، ۷۴-۷۵.
- ↑ ابن ماجه قزوینی، سنن ابن ماجه، ج۲، ص۱۰۹۶؛ طبرانی، سلیمان بن احمد، المعجم الکبیر، ج۲۲، ص۴۱۴- ۴۱۵؛ ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۲، ص۱۱۹.
- ↑ صدوق، محمد بن علی، علل الشرایع، ج۱، ص۱۸۲؛ طبری امامی، محمد بن جریر، دلائل الامامه، ص۱۵۲.
- ↑ ابن ماجه قزوینی، سنن ابن ماجه، ج۲، ص۱۰۹۶؛ ابویعلی موصلی، مسند ابویعلی الموصلی، ج۱۲، ص۱۱۶.
- ↑ سیوطی، جلال‌الدین، مسند فاطمة الزهراء (س)، ص۹۱-۹۳.
- ↑ طبرانی، سلیمان بن احمد، المعجم الکبیر، ج۲۲، ص۴۰۱؛ حاکم نیشابوری، المستدرک علی الصحیحین، ج۳، ص۱۵۴؛ ابن اثیر جزری، اسدالغابه، ج۵، ص۵۲۲.
- ↑ مغربی، قاضی نعمان، شرح الاخبار، ج۳، ص۵۲۲؛ صدوق، محمد بن علی، الامالی، ص۴۶۷؛ طوسی، محمد بن حسن، الامالی، ص۴۲۷؛ طبری امامی، محمد بن جریر، دلائل الامامه، ص۱۴۶.
- ↑ طبری امامی، محمد بن جریر، دلائل الامامه، ص۱۴۸، ۱۵۳.
- ↑ طبری امامی، محمد بن جریر، دلائل الامامه، ص۷۶.
- ↑ طبرسی، احمد بن علی، الاحتجاج، ج۲، ص۲۴-۲۵؛ ابن نما حلی، مثیر الاحزان، ص۴۰؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۴۵، ص۹.
- ↑ عالمی، سید علی رضا، مقاله «حسین بن علی»، دانشنامه فاطمی، ج۱، ص ۱۹۹.
- ↑ ر. ک: ابن ندیم، الفهرست، ص۱۰۵-۱۰۶، ۱۱۱، ۱۲۱.
- ↑ نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، ص۱۲۸- ۱۲۹.
- ↑ نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، ص۲۴۱ -۲۴۲.
- ↑ نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، ص۱۶-۱۸.
- ↑ نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، ص۳۴۷.
- ↑ نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، ص۱۹.
- ↑ نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، ص۳۴۸-۳۴۹.
- ↑ نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، ص۳۵۳.
- ↑ نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، ص۴۲۸.
- ↑ نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، ص۴۳۴-۴۳۵.
- ↑ ر. ک: طوسی، محمد بن حسن، الفهرست، الفهرست، ج۱۶، ص۸۵-۱۵۹، ۱۷۰، ۲۰۴، ۲۳۷.
- ↑ نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، ص۲۴۱-۲۴۲.
- ↑ ر. ک: ری شهری، محمد، دانشنامه امام حسین (ع).
- ↑ عالمی، سید علی رضا، مقاله «حسین بن علی»، دانشنامه فاطمی، ج۱، ص ۱۹۹.