چه کسانی رجعت می‌کنند؟ (پرسش)

چه کسانی رجعت می‌کنند؟
موضوع اصلی	بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت
مدخل بالاتر	مهدویت / عصر پس از ظهور / رجعت / رجعت‌کنندگان
مدخل اصلی	رجعت امامان

چه کسانی رجعت می‌کنند؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.

پاسخ نخست

علی رضا رجالی تهرانی

حجت الاسلام و المسلمین علی رضا رجالی تهرانی، در کتاب «یکصد پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان» در این‌باره گفته است:

«اینکه چه کسانی، رجعت خواهند کرد، به دو دسته روایت برخورد می‌‏‏کنیم. دسته‌‏ای از روایات به‌‏طور کلّی دلالت بر بازگشت مؤمن خالص، و کافر و مشرک خالص دارند و دسته دیگر از روایات اشخاصی را به‌طور خاصّ و جداگانه ذکر نموده‏‌اند. پیرامون دسته اوّل امام صادق (ع) چنین می‌‏فرماید: رجعت همگانی نیست، بلکه خصوصی است، تنها کسانی رجعت می‌‏کنند که مؤمن خالص باشند یا مشرک خالص. پیرامون دسته دوم، باید گفت که طبق روایات، پیامبران، حضرت اسماعیل صادق الوعد، حضرت عیسی، حضرت خضر، حضرت رسول اکرم (ص)، امیر المؤمنین علی (ع)، امام حسین (ع)، سایر امامان معصوم (ع) و جمعی از اصحاب باوفای پیامبر اسلام و اصحابی چون: سلمان، مقداد، جابر بن عبد اللّه انصاری، مالک اشتر، مفضل بن عمر، و نیز اصحاب کهف و برخی دیگر رجعت خواهند کرد.

امّا با بررسی روایت رجعت استفاده می‌‏شود که نخستین کسی که برای فرمانروایی جهان رجعت می‌‏‏کند، حضرت امام حسین (ع) است. چنانکه امام صادق (ع) فرموده است: نخستین کسی که زمین برای او شکافته می‌‏‏شود و به روی زمین رجعت می‌‏‏کند، حسین بن علی (ع) است و نیز می‌‏‏فرماید: نخستین کسی که به دنیا رجعت می‌‏‏کند، حسین بن علی (ع) است، به قدری حکومت می‌‏کند که از کثرت سنّ، ابروهایش روی دیدگانش می‌‏‏ریزد. و همان‏طور که آمد، براساس احادیثی که در ذیل آیه ششم از سوره اسراء وارد شده است، امام حسین (ع) در اواخر حکومت بقیة اللّه (ع) با اصحاب باوفایش رجعت می‌‏‏کند و به همه مردم معرّفی می‌‏‏شود، تا دیگر کسی در مورد آن حضرت دچار تردید نشود. هنگامی که همه مردم او را شناختند، اجل حضرت مهدی(ع) فرا می‌‏‏رسد و دیده از جهان فرو می‌‏بندد. آنگاه امام حسین (ع) آن حضرت را غسل و کفن و حنوط نموده و به خاک می‌‏‏سپرد، که هرگز امام را جز امام غسل نمی‌‏‏دهد.».

پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه

۱. حجت الاسلام و المسلمین صمدی؛

قنبر علی صمدی حجت الاسلام و المسلمین قنبر علی صمدی، در کتاب «آخرین منجی» در این‌باره گفته است: «در برخی روایات، از بازگشت گذشتگان در زمان ظهور سخن به میان آمده است. مفاد این گونه روایات به رجعت برخی از صالحان در آن زمان دلالت دارد، اما این بدان معنا نیست که آنان جزو سیصد و سیزده تن اصحاب خاص حضرت، یعنی همان افرادی که ظهور منوط به آمادگی آنهاست، قرار داشته باشند. بر اساس منابع روایی، از جمله کسانی که در زمان ظهور در جمع اصحاب و سپاهیان مهدی (ع) قرار می‌گیرند، عده‌ای از مؤمنان شایسته و برجسته‌اند که پیش‌تر از دنیا رفته و خداوند آنان را دوباره زنده می‌کند تا به سپاه مهدی (ع) ملحق شوند. در میان این اشخاص که در روایات بعضا از آنها نام برده شده کسانی هستند که جزو امت‌های پیشین بوده‌اند، مانند یوشع بن نون، وصی موسی (ع) مؤمن آل فرعون و اصحاب کهف. برخی دیگر از رجعت کنندگان، پیشگامان و صالحان عصر پیامبر (ص) و ائمه معصومین (ع) هستند؛ نظیر سلمان فارسی، ابودجانه انصاری، مالک اشتر نخعی، جبیر بن خاربون، اسماعیل فرزند امام صادق (ع)، عبدالله بن شریک عامری، مفضل بن عمر و...».

۲. حجت الاسلام و المسلمین امامی میبدی؛

علی رضا امامی میبدی حجت الاسلام و المسلمین علی رضا امامی میبدی، در کتاب «آموزه‌های مهدویت در آثار علامه طباطبائی» در این‌باره گفته است: «قبل از هر چیز باید توجه داشت که رجعت امری عام و فراگیر نیست و طبعاً همه انسان‌هایی که از دنیا رفته‌‌اند، باز نخواهند گشت؛ بلکه آنچه از آیات و روایات استفاده می‌‌شود این است که بخشی از انسان‌‌ها که در میان آنها هم انسان‌‌های الهی و صالح و هم انسان‌‌های مجرم و ستم‌‌کار وجود دارد، رجعت خواهند نمود. نکته دیگر اینکه در میان رجعت کنندگان علاوه بر انسان‌‌هایی از امت پیامبر (ص)، افرادی نیز از امت‌های پیشین وجود دارند، که اسامی بعضی از هر دو گروه در احادیث آمده است و مرحوم علامه بعضی از آنها را در آثار خود ذکر کرده است. بر اساس آنچه گفته شد و با توجه به روایات، بحث رجعت که مورد توجه علامه بوده است، می‌توان رجعت کنندگان را در چهار دسته کلی تنظیم نمود. بعضی از پیامبران (ع): گرچه در بعضی از روایات همه پیامبران از آدم (ع) تا پیامبر اکرم (ص) جزء رجعت‌‌کنندگان شمرده شده‌اند، ولی از میان انبیا (ع) فقط پیامبر اسلام (ع) در آثار علامه به عنوان رجعت کننده ذکر شده است. ایشان روایتی را از امام صادق (ع) نقل می‌‌کند که بر اساس آن حضرت محمد (ص) در آخرالزمان رجعت می‌‌کند و در بیت المقدس، ابلیس را ذبح می‌‌کند. همچنین در جای دیگری در تبیین فقره مُؤْمِنٌ بِإِيَابِكُمْ، مُصَدِّقٌ بِرَجْعَتِكُمْ از زیارت جامعه، این فقره را مربوط به رجعت دانسته و پیامبر (ص) را از جمله رجعت‌‌کنندگان نام می‌برد. امامان معصوم (ع): در روایات زیادی اسامی همه یا بعضی از ائمه اطهار (ع) به عنوان رجعت‌‌کننده ذکر شده است. علامه نیز در تبیین بخش‌‌های از زیارت جامعه که در قسمت قبلی ذکر شد، می‌گوید: منظور از این دو (ایاب و رجعت) یک چیز است و مقصود همان رجعتی است که اول امام حسین (ع)، بعد حضرت امیرالمؤمنین (ع)، بعد حضرت رسول الله (ص) و بعد باقی ائمه (ع) رجوع می‌‌نمایند. همچنین ایشان به حدیثی درباره رجعت، اشاره می‌کنند که بر اساس آن عمر عالم صد هزار سال است، هشتاد هزار سال از آن حکومت آل محمد (ع) و بیست هزار سال حکومت دیگران می‌‌باشد. علاوه بر این، در روایاتی که ایشان در ذیل آیات مربوط به رجعت نقل نموده، نام امام بزرگوار، حضرت علی (ع) به صورت صریح آمده است. مؤمنان خالص: برخی روایات به عنوان کلی مؤمنان خالص، رجعت‌‌کنندگان را معرفی می‌کنند، مرحوم علامه نیز با این تعبیر که بعضی از انسانها که در خوبی برجسته هستند، رجعت خواهند نمود، از این دسته یاد می‌کند. البته ایشان در تفسیر سوره کهف، نام و عناوین بیست و هشت نفر از انسانهای صالح را بر اساس روایات معصومین (ع) ذکر می‌کند، که عبارتند از: از امت‌‌های گذشته: یوشع بن نون و سیره حضرت موسی (ع)، سیصد و هفده نفر از قوم حضرت موسی (ع) که نامشان مشخص نیست؛ و اصحاب کهف که هفت نفر می‌‌باشند؛ یعنی: مکسلکمینا، یلمیخا، مرطولس، ثبیونس، دردونس، کفاشیطیطوس، منظنواسیس. از امت اسلامی: ابودجانه انصاری از اصحاب پیامبر (ص)، مقداد بن اسود از اصحاب پیامبر (ص) و یاران امام علی (ع)، و مالک اشتر نخعی از یاران امام علی (ع). کافران خالص بر اساس روایات رجعت، در کنار رجعت مؤمنین خالص، کافران خالص نیز به این دنیا باز می‌‌گردند، تا به سزای اعمال خود برسند و از آنان انتقام گرفته شود؛ کسانی که به تعبیر علامه، برجسته در بدی و دشمنی با خدا، می‌باشند».

۳. آقای باقری‌زاده اشعری؛

محمد باقری‌زاده اشعری آقای محمد باقری‌زاده اشعری، در کتاب «از امام مهدی بیشتر بدانیم» در این‌باره گفته است: «درباره رجعت کنندگان، چند نظر وجود دارد؛ اما مشهورتر از همه، آن است که رجعت به کسانی اختصاص دارد که در کفر یا ایمان، خالص بوده‌اند. احادیث فراوانی از رجعت انبیا، خدا به‌ویژه امام حسین (ع)، امام علی (ع) و اهل بیت (ع) به هنگام ظهور امام مهدی سخن گفته‌اند. در برخی احادیث نیز به رجعت جمعی از اصحاب خاص پیامبر (ص) و امام علی (ع) اشاره شده است. رجعت شهدا با عنوان "کشته شدگان در راه خدا" نیز مورد تأکید برخی احادیث است. در کنار اینها، از رجعت کافران و منافقان مهم نیز یاد شده است. تمام این موارد را می‌توان ذیل عنوان مشهور "خالصان در کفر و ایمان" آورد. در برخی احادیث، از رجعت برخی اقوام یا گروهی از هر امت و مانند آن سخن گفته شده است؛ اما اجمال یا ابهام در این تعابیر را باید با احادیث دیگری که آن اقوام یا گروه را توضیح داده‌اند، برطرف کرد. نتیجه این که خالصان هر دسته، رجعت خواهند کرد».

۴. مجتبی تونه‌ای؛

مجتبی تونه‌ای آقای مجتبی تونه‌ای، در کتاب «موعودنامه» در این‌باره گفته است: «رجعت امامان (ع)، در قرآن کریم و روایات و زیارت‌ها آمده است. در قرآن آمده است: ﴿إِنَّ الَّذِي فَرَضَ عَلَيْكَ الْقُرْآنَ لَرَادُّكَ إِلَى مَعَادٍ...﴾ آن کسی که قرآن را بر تو فرو فرستاد به یقین، تو را به وعده‌گاهت بازمی‌گرداند. امام سجاد (ع) در تأویل این آیه شریفه فرمود: پیامبر شما و امیر مؤمنان و امامان اهل بیت، در عصر ظهور به دنیا باز می‌گردند. در روایتی امام صادق (ع) می‌فرماید: "نخستین کسی که در جریان رجعت به دنیا باز می‌گردد، امام حسین (ع) است". و فرمود: "حسین (ع) به اراده حکیمانه خداوند به دنیا بازمی‌گردد و حضرت مهدی (ع)، انگشتر سلیمان را به همراه زمام امور جامعه به او می‌سپارد، و او کسی است که قائم (ع) را پس از یک زندگی طولانی و شکوهبار که از دنیا می‌رود، غسل می‌دهد و به خاک می‌سپارد". نیز در تاویل آیه شریفه قرآن ﴿ثُمَّ رَدَدْنَا لَكُمُ الْكَرَّةَ عَلَيْهِمْ﴾ می‌فرماید: "حسین (ع) با حدود هفتاد نفر از یاران خویش به خواست خدا به دنیا باز می‌گردد... در همان حال، حضرت مهدی (ع) نیز در میان یاران امام حسین (ع) و مردم است. آن‌گاه هنگامی که عرفان و ایمان مردم نسبت به رجعت حضرت حسین (ع) استوار گردید، پایان زندگی امام مهدی (ع) فرامی‌رسد. امام حسین (ع) امور مربوط‍‌ به غسل و نماز و به خاک‌سپاری پیکر پاکش را به عهده می‌گیرد، چرا که پیکر مطهر امام معصوم (ع) را تنها همانند او باید غسل و کفن کند و بر پیکر او نماز بگذارد و او را به خاک سپارد. در زیارت‌نامه‌های رسیده از جانب امامان راستین نیز، مسأله رجعت به‌طور صریح بیان شده است. امام صادق (ع) از رجعت حضرت علی (ع) سخن می‌گوید و توضیح می‌دهد که برای آن حضرت چندین بار رجعت است. خود حضرت امیر (ع) نیز در ضمن خطبه مفصلی فرمودند: "برای من بازگشت پس از بازگشت و رجعت پس از رجعت است، من صاحب رجعت‌ها هستم، من صاحب صولت‌ها و شوکت‌ها هستم، من صاحب دولت‌ها و قدرت‌ها هستم". از نظر روایات، تردیدی نیست که منظور از "دابّة الارض" در آیه ٨٢ سوره نمل، رجعت حضرت علی (ع) می‌باشد. امام باقر (ع) از حضرت علی (ع) نقل می‌کنند که فرمود: "به من شش فضیلت داده شده: علم منایا و بلایا و وصایا به من داده شده، سخن فصل (جداکننده حق و باطل) به من عطا شده، من صاحب رجعت‌ها هستم، فرمانروایی کل به من داده شده، من صاحب عصا و میسم هستم، من دابّة الارض هستم که با مردم سخن خواهم گفت». «کسانی که رجعت می‌کنند امامان معصوم (ع) و برخی از مردگان هستند.امام صادق (ع) فرمود: رجعت برای همه مردم نیست، بلکه برای گروه‌هایی خاص است: مؤمنان خالص و کافران محض. مفضّل آورده است که در حضور امام صادق (ع) از قائم آل محمد (ص) و اصحاب او که در انتظارش از دنیا می‌روند، سخن به میان آمد؛آن حضرت فرمود: "هنگامی که قائم قیام کند، فرستاده‌ای کنار قبر مؤمن می‌آید و به او می‌گوید: هان ای بنده خدا! امام تو قیام کرده است. اگر می‌خواهی به او بپیوندی بپا خیز و اگر نمی‌خواهی و بر آن هستی که هم‌چنان در جوار رحمت پروردگارت اقامت گزینی، همین‌جا اقامت کن". در رجعت، مؤمن خالص که در تمام عمر از طرف کفّار و منافقین مورد آزار قرار گرفته است برمی‌گردد تا در پرتو حکومت حقّه، روی آرامش و آسایش را ببیند و قسمتی از پاداش اعمال نیک خود را پیش از آخرت در این جهان ببیند. مشرک محض نیز برمی‌گردد تا سزای حق‌کشی‌ها و تجاوزگری‌های خود را پیش از آخرت، در این سرای بچشد. سلمان، ابوذر، مقداد، مالک اشتر و امثال آن‌ها باز می‌گردند. امام صادق (ع) می‌فرماید: "نخستین کسی که درباره او محکمه عدل در حکومت حقّه تشکیل می‌شود، محسن فاطمه‌ست، بین او و قاتلش محکمه برگزار می‌شود. قنفذ و آقایش آورده می‌شوند و با تازیانه‌هایی از آتش، شلاق می‌خورند. اگر یکی از آن شلاق‌ها به دریا زده شود، همه اقیانوس‌های جهان از مشرق تا مغرب به جوش می‌آید، و اگر یکی از آن‌ها به یکی از کوه‌های دنیا بخورد، ذوب می‌شود و تبدیل به خاکستر می‌گردد. ان دو دشمن خدا با این تازیانه شلاق می‌خورند". در حدیث دیگری از زنی نام برده می‌شود که حضرت زهرا (س) را بسیار رنج می‌داد و به مادر جناب ابراهیم (فرزند رسول اکرم) تهمت می‌زد. او نیز رجعت می‌کند و شلاق تهمت زدن (حدّ قذف) می‌خورد. در اخبار رجعت امام حسین (ع) تصریح شده که به هنگام رجعت حضرت، یزید و سپاهیانش نیز رجعت می‌کنند و امام حسین (ع) آن‌ها را می‌کشد و برای هرضربتی یک ضربت می‌زند. در ذیل آیه ٤٧ از سوره طور آمده است: همه آنان که به آل محمد (ع) ستم کرده‌اند، در رجعت بازمی‌گردند و انتقام از آن‌ها گرفته می‌شود. جمعی از رجعت‌کنندگان، سلمان، مقداد، جابر بن عبد الله انصاری، ابو دجانه انصاری، مالک اشتر، مفضل بن عمر، حمران بن اعین، مؤمن آل فرعون، یوشع بن نون، و اصحاب کهف هستند».

1. درباره رجعت چه دیدگاه‌‏هایی وجود دارد؟ (پرسش)
2. آیا اعتقاد به رجعت برگرفته از یهود است؟ (پرسش)
3. آیا قول به رجعت مستلزم تناسخ باطل است؟ (پرسش)
4. آیا رجعت عمومی و همگانی است؟ (پرسش)
5. آیا رجعت پس از ظهور امام مهدی با تکلیف سازگار است؟ (پرسش)
6. مراد از رجعت عیسی مسیح چیست و این رجعت در چه زمانی اتفاق خواهد افتاد و این بازگشت چه خصوصیاتی دارد؟ (پرسش)
7. رجعت چند مرحله دارد؟ (پرسش)
8. آیا رجعت نوعی تناسخ نیست؟ (پرسش)
9. اهمیت رجعت به چه اندازه است؟ (پرسش)
10. منظور از عذاب ادنی که در قرآن آمده چیست؟ (پرسش)
11. آیا اگر کسی چهل روز دعای عهد را بخواند حتما رجعت می‌کند؟ (پرسش)
12. آیا آیات و سوره مؤمنون با مسئله رجعت منافات ندارد؟ (پرسش)
13. چه ارتباطی بین ظهور و رجعت امام حسین وجود دارد؟ (پرسش)
14. آیا اعتقاد به رجعت از ضروریات دین است؟ (پرسش)
15. چگونه رجعت ائمه پس از ظهور امام مهدی انجام می‌گیرد؟ (پرسش)
16. آیه‌‏ای از قرآن رجوع مرده را به دنیا ممتنع می‌‏داند آیا این آیه با مسأله رجعت سازگاری دارد؟ (پرسش)
17. آیا پیامبران در زمان رجعت حضور دارند؟ (پرسش)
18. رجعت در ادعیه و زیارات چه جایگاهی دارد؟ (پرسش)
19. رجعت در روایات چه جایگاهی دارد؟ (پرسش)
20. کدام یک از علما در کتاب‌هایشان از رجعت بحث کرده‌اند؟ (پرسش)
21. چه ارتباطی بین رجعت و قیامت وجود دارد؟ (پرسش)

• رجعت در قرآن و روایات

1. آیا قرآن مخالف قول به رجعت است؟ (پرسش)
2. چه آیاتی از قرآن رجعت را ثابت می‌کند؟ (پرسش)
3. آیا قرآن به رجعت کسانی به این دنیا اشاره نموده است؟ (پرسش)
4. آیا تمام احادیث رجعت از طرق شیعه وارد شده است؟ (پرسش)
5. آیا در رجعت مردگان توسط امام مهدی زنده می‌‏شوند و آیا این قضیه پشتوانه عقلی روایی قرآنی دارد؟ (پرسش)
6. چه تعداد از روایات بر رجعت دلالت دارند؟ (پرسش)
7. رجعت در متون دینی چه جایگاهی دارد؟ (پرسش)

• مفهوم رجعت

1. منظور از رجعت چیست؟ (پرسش)
2. مترادف‌های واژه رجعت چیست؟ (پرسش)
3. رجعت چیست و ادله آن کدام است؟ (پرسش)

• پیشینه رجعت

1. سابقه اعتقاد به رجعت از چه زمانی است؟ (پرسش)
2. آیا برای رجعت نمونه‌ای در تاریخ یافت می‌شود؟ (پرسش)
3. آیا رجعت از ضروریات تشیع است؟ (پرسش)
4. چرا متکلمین بحث از رجعت را در علم کلام مطرح می‏‌کنند؟ (پرسش)

• هدف از رجعت

1. فایده رجعت چیست؟ (پرسش)
2. هدف از رجعت چیست؟ (پرسش)
3. چه آثاری بر اعتقاد به رجعت مترتب است؟ (پرسش)
4. فلسفه و فوائد رجعت چه می‌باشند؟ (پرسش)
5. رجعت امامان برای چیست؟ آیا آنان حکومت خواهند کرد؟ (پرسش)

• دلائل امکان رجعت

1. چه دلیل عقلی بر امکان رجعت می‌توان اقامه کرد؟ (پرسش)
2. آیا رجعت امکان وقوع دارد؟ (پرسش)
3. آیا دلیل عقلی بر ضرورت رجعت وجود دارد؟ (پرسش)
4. آیا رجعت با عقل و فلسفه سازگاری دارد؟ (پرسش)
5. آیا دلیل قرآنی بر ضرورت رجعت وجود دارد؟ (پرسش)

• ویژگی‌های رجعت

1. ویژگی‌های رجعت چیست؟ (پرسش)
2. آیا رجعت جسمانی است؟ (پرسش)
3. آیا رجعت اختیاری است؟ (پرسش)
4. آیا «رجعت» برای مؤمنان و کافران اختیاری است؟ (پرسش)

• زمان رجعت

1. رجعت چه زمانی تحقق پیدا می‌کند؟ (پرسش)
2. رجعت‏‌کنندگان چقدر در دنیا باقی می‏‌مانند؟ (پرسش)
3. آیا زمان رجعت هنگام قیام امام مهدی است؟ (پرسش)

• رجعت‌کنندگان

1. چه کسانی رجعت می‏‌کنند؟ (پرسش)
2. چه کسانی هنگام ظهور امام مهدی زنده می‌‏شوند؟ (پرسش)
3. چه کسانی هنگام ظهور دوباره زنده می‌شوند و امام مهدی را یاری می‌کنند؟ (پرسش)
4. رجعت کنندگان چند دسته‌اند؟ (پرسش)
5. ویژگی رجعت کنندگان چیست؟ (پرسش)
6. اولین رجعت کننده از امامان کیست؟ (پرسش)
7. برنامه‌های امام حسین در رجعت چیست؟ (پرسش)
8. برنامه‌های امام علی در رجعت چه می‌باشد؟ (پرسش)
9. آیا بانوان رجعت می‌کنند؟ (پرسش)
10. چه کسانی در هنگام قیام امام مهدی از قبر خود برانگیخته می‌‏شوند؟ (پرسش)
11. آیا پس از رحلت امام مهدی اولیاء صالح خدواند حکومت می‌کنند؟ (پرسش)
12. آیا در عصر حکومت اولیای صالح احتمال نافرمانی و شورش وجود دارد؟ (پرسش)

• مخالفان رجعت

1. مخالفان رجعت چه می‌گویند و چگونه به آنها پاسخ داده می‌شود؟ (پرسش)
2. مخالفان رجعت چند دسته‌اند؟ (پرسش)
3. چرا اهل سنت رجعت را نمی‌پذیرند؟ (پرسش)

• حکومت امامان پس از رجعت

1. نحوه حکومت ائمه بعد از رجعت چگونه است؟ (پرسش)

منبع‌شناسی جامع مهدویت

• کتاب‌شناسی مهدویت؛
• مقاله‌شناسی مهدویت؛
• پایان‌نامه‌شناسی مهدویت.