امامت - قدردان قراملکی (کتاب)

امامت (پاسخ به شبهات کلامی: امامت)، کتابی است که با زبان فارسی به بررسی شبهات پیرامون امامت با رویکرد کلامی (کلام فلسفی)، می‌پردازد. پدیدآورندهٔ این اثر محمد حسن قدردان قراملکی است و پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی انتشار آن را به عهده داشته است.

امامت
زبان	فارسی
ترجمهٔ کتاب	[[پاسخ به شبهات کلامی: امامت (کتاب)|پاسخ به شبهات کلامی: امامت]]
نویسنده	محمد حسن قدردان قراملکی
موضوع	امامت و ولایت
مذهب	شیعه
ناشر	[[:رده:انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی|انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی]][[رده:انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی]]
محل نشر	تهران، ایران
سال نشر	چاپ اول: ۱۳۸۸ چاپ دوم: ۱۳۹۲ ش
تعداد صفحه	۵۵۴
شابک	۹۷۸-۹۶۴-۲۹۸۲-۷۳-۸
شماره ملی	۱۰۵۹۹۳۳

دربارهٔ کتاب

• کتاب حاضر، دفتر چهارم "امامت" از سلسله دفترهای "پاسخ به شبهات کلامی" می‌باشد این کتاب در یک مقدمه و شش فصل با عنوان "امامت" تدوین شده است. فصل اول آن به کلیات، فصل دوم شبهاتی پیرامون امامت و نقد آن، فصل سوم شبهه ناسازگاری امامت با اصل خاتمیت، فصل چهارم شبهاتی پیرامون اصل نصب و نقد آن، فصل پنجم شبهه در دلالت نصوص امامت علی(ع) (توجیهات مخالفان) و فصل ششم آن به شبهاتی پیرامون صفات امام(ع) اختصاص دارد.
• نگارنده در این دفتر می‌کوشد شبهات پیرامون امامت را با رویکرد کلامی (کلام فلسفی) مورد تحلیل و ارزیابی قرار دهد، البته رویکرد عمده این تحقیق کلامی است که به ضرورت گاهی از رهیافت عرفانی و فلسفی نیز سود برده است. مؤلف هدف و غایت از این تحقیق را تبیین عقلانی مسئله امامت و رفع شبهات ناظر بر آن از طرف برادران اهل سنت و طیف خاص روشنفکران می‌داند و نیز بر آن است که خواننده در این تحقیق علاوه بر دریافت پاسخ شبهه در بعضی موارد با تحلیل‌ها و نکته‌ها و پاسخ‌های جدید نویسنده نیز مواجه خواهد شد که محصول تأمل نگارنده در زوایای موضوع می‌باشد.

فهرست کتاب

مقدمه فصل اول: کلیات

• یکم: ماهیت و چیستی امامت
• الف) امامت از منظر اهل‌ بیت(ع)
• ب) امامت از منظر امامیه:

۱. چگونگی تعیین حاکم (اصل نصب یا انتخاب)

۲. نگاه حداقلی و حداکثری به صفات امام (علم و عصمت)

۳. حجت الهی و مرجعیت علمی و دینی امام

۴. امام واسطه فیض و قطب (رویکرد فلسفی – عرفانی)

۵. وجوب عقلی یا نقلی امامت

• ج. مراتب و شئون امام و امامت
• دوم: فلسفه امامت

1. هدایت مردم
2. مرجعیت دینی
3. عدم بلوغ کامل عقلی مخاطبان
4. تشریع احکام فرعی
5. تشکیل حکومت دینی
6. امامان واسطه فیض الهی

• سوم: ضرورت شناخت امام
• چهارم: اثبات نظریه انتصاب شیعه:
• یکم. رویکرد نقلی
• دوم. رویکرد تحلیلی و عقلی
• ادله و شواهد لزوم نصب:

1. خطرات داخلی و خارجی صدر اسلام
2. نصب عامل حفظ وحدت و جلوگیری از اختلافات قومی
3. علم به شخص اصلح و لزوم معرفی و نصب آن
4. اعتبار عصمت امام مقتضی نصب
5. نصب لازمه دین خاتم و جاودان
6. تعیین جانشین رویه پیامبران پیشین
7. تعیین جانشین و وصی سفارش قرآن
8. تعیین جانشین مبنا و رویه پیامبر در اداره کشور
9. لازمه عدم نص، برتری دو خلیفه اول بر پیامبر(ص)
10. کشف نه نصب
11. اشکالات فقهی و حقوقی نظریه رقیب (انتخاب)

• مصداق نصب؟

فصل دوم: شبهاتی پیرامون امامت و نقد آن

• شبهه اول: نظریه وجوب امامت تعیین تکلیف بر خداوند:
• تحلیل و بررسی:

1. اشکال وابسته به انکار حسن و قبح عقلی
2. خلط وجوب اعتباری و تکوینی

• شبهه دوم: نظریه وجوب تعیین امام، بدعت‌آمیز:
• تحلیل و بررسی
• شبهه سوم: کلامی‌انگاری امامت بدعت‌آمیز:
• نقد ونظر
• شبهه چهارم: تکفیر مخالفان امامت
• تحلیل و بررسی
• شبهه پنجم: موروثی نمودن امامت
• تحلیل و بررسی
• عالمان اهل سنت و اعتراف به فضایل امامان
• اعترافات سه خلیفه اول
• اعترافات معتزله
• شبهه ششم: امامت در کودکی:
• تحلیل و بررسی
• شبهه هفتم: برتری امامت بر نبوت:
• تحلیل و بررسی
• شبهه هشتم: برتری امامان شیعه بر پیامبران:
• تحلیل و بررسی
• شبهه نهم: استبعاد مقام امامت بدون نبوت:
• تحلیل و بررسی(ولایت گوهر نبوت)
• شبهه دهم: امامت ناسازگار با دموکراسی:
• نقد و نظر
• نقد اول: تعدد مدلهای دموکراسی
• نسبت اسلام و تشیع با دموکراسی
• نقد دوم: مشارکت مردم در عرصه سیاست در نگاه شیعه
• پیامبر اسلام(ص)
• امام علی(ع)
• نقد سوم: تمایز امامت و حکومت
• نقد چهارم: امامان نخبگان انحصاری حاکمان شایسته
• نقد پنجم: نیاز دموکراسی حقیقی به بستر لازم
• نقد ششم: تقدیم حکم الهی بر دموکراسی
• نقد هفتم: کاستی‌های دموکراسی
• اعتراف اندیشوران غربی
• نقد هشتم: جواب نقضی
• ارزیابی کلی
• شبهه یازدهم: غیبت امام ناسازگار با دموکراسی:
• نقد و نظر
• شبهه دوازدهم: مهدویت ناسازگار با دموکراسی:
• نقد و نظر

1. نادیده انگاشتن فضایل جامعه مهدوی
2. رضایت همه شهروندان از حکومت مهدوی
3. دموکراسی مقدمه و ابزار نه هدف
4. مسلمانان اکثریت شهروندان جامعه مهدوی
5. رعایت حقوق اقلیت‌ها.

فصل سوم: شبهه ناسازگاری امامت با اصل خاتمیت

• شبهه اول: مبنای عقلی ضرورت امامت ناسازگار با خاتمیت:
• تحلیل و بررسی
• تفاوت صدر اسلام با عصر غیبت
• شبهه دوم: عصمت امام ناسازگار با خاتمیت:
• تحلیل و نظر
• شبهه سوم: واجب الاطاعة انگاری امام ناسازگار با خاتمیت:
• شبهه چهارم: حجت الهی انگاری امامان ناسازگار با خاتمیت:
• تقریر شبهه
• الف) ناسازگاری با شخصیت حقوقی پیامبر(ص)
• ب) عدم حجیت روایات ائمه(ع)
• نقد و نظر:

1. ادعای بدون دلیل
2. حجت و مفترض الطاعه لازمه عصمت
3. سفارش فرآن به اطاعت و جعل حجیت
4. جعل حجیت توسط پیامبر(ص)
5. حجیت امام علی(ع) در طول حجیت پیامبر(ص) و خدا

• برقعی و تمسک به ادله نقلی در تقریر شبهه:

1. دلالت قرآن بر خاتمیت حجت الهی؟
2. کلام امام علی(ع) در خاتمیت حجت الهی؟
3. انحصار حجت به پیامبر(ص) و عقل

• تحلیل و بررسی
• شبهه پنجم: الهام و ولایت باطنی امام ناسازگار با خاتمیت:
• نقد و نظر:

1. وقوع الهام و ارتباط غیبی در غیر پیامبران
2. مقام امامت و ولایت فراتر از نبوت (نگاه عرفانی)
3. اعتراف اهل سنت به اصل الهام و مکاشفه
4. تصریح به روح باطنی امامان در روایات نبوی
5. پاسخ نقضی به دهلوی و سروش

• شبهه ششم: ولایت تشریعی امام ناسازگار با کمال و خاتمیت دین:
• تحلیل و بررسی:

1. توضیح اصل تشریع و تخطئه
2. تشریع پیامبر(ص) کاشف واقع
3. تشریع امامان در طول تشریع نبوی و مکمل آن
4. تشریع امامان در طول تشریع الهی
5. تشریع امامان مکمل دین در جرئیات
6. جمع نظریه موافقان و مخالفان

• شبهه هفتم: علم لدنی امام ناسازگار با خاتمیت:
• تحلیل و بررسی

1. عدم اختصاص علم لدنی به پیامبران
2. تصریح پیامبر به علم لدنی امامان
3. تصریح امام علی(ع) به علم غیب خویش
4. اعتراف بعض اهل سنت به علم غیب امام
5. علم غیب رهاورد علم باطنی

• شبهه هشتم: تفوض شئون نبوت به امام ناقض خاتمیت:
• تحلیل وبررسی.

فصل چهارم: شبهاتی پیرامون اصل نصب و نقد آن

• شبهه اول: نبود نصب در قرآن:
• نقد و نظر
• یکم: وجود آیات ظاهر نصب
• شبهه دوم: عدم ذکر نام علی(ع) در فرآن:
• نقد و نظر
• شبهه سوم: نبود نصب در روایات نبوی:
• نقد و نظر
• یکم: احادیث خلافت
• تصریح به خلافت حضرت علی(ع)
• حدیث خاصف النعل
• دوم: احادیث امامت، امیرمؤمنان و وزارت
• سوم: حدیث غدیر
• دلایل و شواهد دلالت مولی به أولی
• چهارم: احادیث منزلت
• پنجم: حدیث قلم و دوات(وصیت نانوشته)
• تحلیل و بررسی
• ششم: احادیث حجت
• هفتم: احادیث عصمت
• هشتم: احادیث مرجعیت علمی و دینی
• شبهه چهارم: نصب عامل تفرقه:
• تحلیل و بررسی:

1. لزوم تبعیت از حکم شرعی
2. نصب خاص بهترین گزینه
3. امکان خطا در انتخاب
4. گذشت علی(ع) عامل حفظ وحدت مردم
5. جواب نقضی(نصب خلیفه اول و دوم)
6. پاسخ آمدی.

• شبهه پنجم: عدم اشتهار نصب:
• تحلیل و بررسی:

1. توجیه نصب توسط بعض صحابه
2. امکان اختفا
3. وجود انگیزه‌های سیاسی در مسئله امامت
4. اعتراف حضرت علی(ع) و بعض صحابه به نص
5. تفکیک امامت و خلافت
6. دلالت نکردن عدم اشتهار بر عدم
7. عدم ملازمه ترک نص با کفر

• شبهه ششم: بیعت صحابه و مردم با کاندیدای سقیفه (ابوبکر):
• تحلیل و بررسی

1. شتابزدگی در تشکیل سقیفه و غیرمشروع بودن آن
2. انگیزه‌های دنیوی در بیعت سقیفه
3. بیعت با اکراه و اجبار
4. مخالفان کاندیدای سقیفه
5. تأملی در حدیث«لا تجتمع امتی علی الخطا»
6. توجیه نصوص
7. اختفای نص و فراموشی آن
8. جلوگیری از شیوع نظریه«نص»
9. قرائت سکولار از نص
10. حذف علی(ع) به بهانه های واهی

• شبهه هفتم: عدم احتجاج حضرت به اصل نصب:
• تحلیل و بررسی
• یکم: روایاتی با واژگان نصب، عهد، اختصاص، اصطفا، اختیار و أخذ
• دوم: حدیث غدیر
• سوم: حدیث منزلت
• چهارم: حدیث خلافت
• حدیث وزارت
• حدیث امیرالمؤمنین
• نتیجه گیری
• شبهه هشتم: عدم اقدام حضرت برای تصدی حکومت:
• تحلیل و بررسی

1. تحصن در خانه حضرت زهرا(س)
2. استنکاف از بیعت
3. فعالیت محرمانه و علنی و مبارزه مسلحانه
4. نصوص حضرت درباره امامت

• شبهه نهم: سکوت حضرت علی(ع):
• تحلیل و بررسی

1. نبود انصار
2. فرانرسیدن وقت لازم
3. حفظ وحدت مسلمین
4. گذشت از حق خویش

• شبهه دهم: پذیرش بیعت ابوبکر توسط حضرت علی(ع):
• تحلیل و بررسی

1. جلوگیری از انحراف و کفر
2. حفظ وحدت اسلامی
3. جلوگیری از خون‌ریزی
4. عدم اعتبار اجماع

• شبهه یازدهم: شرکت در شورای تعیین خلیفه سوم:
• تحلیل و بررسی

1. دفع شبهه سکولارها
2. اتمام حجت
3. پرهیز از اختلاف و حفظ وحدت
4. نقض دیدگاه خلیفه دوم
5. رفع اتهام استبداد به رأی
6. نصوص و رفتار حضرت ناقض مشروعیت خلفا

• شبهه دوازدهم: نپذیرفتن حکومت بعد از قتل خلیفه سوم:
• تحلیل و بررسی

1. استنکاف از سیره خلفای پیشین
2. اتمام حجت
3. پیش‌بینی فتنه‌های آینده
4. رفع اتهام حرص در حکومت
5. گلایه از مردم
6. نفی صلاحیت مردم و استهزا

• شبهه سیزدهم: همکاری حضرت با خلفای وقت:
• تحلیل و بررسی
• شبهه چهاردهم: اقتدا به نماز خلفا:
• تحلیل و بررسی

1. نفی اقتدا
2. لازمه عدم حضور در جماعات اختلاف مسلمانان
3. عدم حضور به منزله ترک فریضه دینی
4. صحت نماز

• شبهه پانزدهم: رابطه فامیلی با خلیفه دوم:
• تحلیل و بررسی

1. تردید در سند حدیث
2. عدم دلالت بر مدعا
3. تصریحات حضرت به غصب حق خویش
4. مصلحت گرایی
5. تهدید و اکراه
6. جواب نقضی

• شبهه شانزدهم: نام‌گذاری حضرت سه فرزند خود به نام‌های خلفا:
• تحلیل و بررسی

1. عدم دلالت بر مدعا و ساده انگاری مسئله
2. شایع بودن نام‌گذاری به اسامی مخالفان
3. تحمیل نام‌گذاری
4. عثمان نام برادر حضرت
5. قصد توریه

• شبهه هفدهم: ستایش و تمجید از خلفا:
• تحلیل و بررسی

1. مشکل سندی روایات اهل تسنن
2. عدم ذکر روایات افضلیت در منابع شیعه
3. تعارض با روایات دیگر اهل تسنن

• تحلیل و بررسی روایت نهج البلاغه (لله بلاد فلان)
• تحلیل روایت ثقفی(فتولٌی ابوبکر)
• شبهه هجدهم: تعارض نصوص خلافت:
• تحلیل و بررسی

1. عدم گزارش روایات خلافت ابوبکر در منابع شیعی
2. گزارش مخدوش در منابع اهل سنت

• تحلیل گزارش حسن بصری
• تحلیل گزارش بکربن أخت

1. اعتراف اهل سنت به عدم نص
2. عدم استناد ابوبکر و عمر
3. اعتراف خلیفه اول
4. اعتراف خلیفه دوم و دیگران به نص علی(ع).

فصل پنجم: شبهه در دلالت نصوص امامت علی(ع)(توجیهات مخالفان)

• توجیه اول: بیان اولویت و احقیت:
• نقد و نظر

1. اجتهاد در مقابل نص
2. تعارض با سیره امام(ع)
3. تعارض با مواضع بعض صحابه و دیگر امامان
4. محذور توجیه کنندگان بین علی(ع)و بعض صحابه
5. لزوم پیروی از حقیقت نه شخص و اشخاص
6. عدم دلالت اثبات شی بر نفی ماعدا

• توجیه دوم: حمل بر کاندیداتوری:
• نقد و نظر

1. اصالت تأسیسی و احترازی در قانون گذاری
2. ظهور بل نص روایات در جعل و انشاء
3. تعارض با سیره حضرت
4. تفسیر سکولار از امامت

• توجیه سوم: اختصاص امامت بر امر هدایت و مرجعیت علمی و دینی:
• سه تقریر دیگر

1. تفکیک امامت و خلافت
2. تفکیک امامت و حکومت سکولار
3. تفکیک نصوص پیامبر از امور دنیوی و دینی (قرائت سکولار صحابه)

• تحلیل و بررسی
• مصلحت اندیشی؟!
• توجیه چهارم: جوانی حضرت:
• تحلیل و بررسی
• اعتراف خلیفه اول و دوم بر صلاحیت علی(ع)
• توجیه پنجم: اهل مزاح بودن حضرت:
• تحلیل و بررسی
• توجیه ششم: عدم پذیرش عرب:
• تحلیل و بررسی
• توجیه هفتم: دوست داشتن قبیله عبدالمطلب:
• تحلیل و بررسی
• توجیه هشتم: کراهت جمع نبوت و امامت در یک خاندان:
• توجیه نهم: اصل ترتب(دو مرحله و اولویت برای خلافت):
• تحلیل و بررسی
• توجیه دهم: اصل ضرورت و حکم ثانوی:
• ادله این دیدگاه (بیعت مشروعیت‌زا)
• تحلیل و بررسی
• توجیه یازدهم: امامت حضرت متوقف به اقدام:
• تحلیل و بررسی
• توجیه دوازدهم: امامت حضرت متوقف به بیعت مردم (مشروعیت سیاسی):
• نقد و نظر
• توجیه سیزدهم: ادعای نسخ امامت علی(ع):
• تحلیل و بررسی
• توجیه چهاردهم: تعارض نصوص:
• تحلیل و بررسی
• توجیه پانزدهم: اثبات مطلق خلافت نه خلافت بلافصل:
• تحلیل و بررسی
• توجیه شانزدهم: اختصاص امامت به ولایت معنوی:
• تحلیل و بررسی.

فصل ششم: شبهاتی پیرامون صفات امام(ع)

• شیهه اول: انکار علم غیب امامان:
• تحلیل و بررسی

1. قرائت متفاوت از حقیقت امامت
2. اعتبار علم غیب در حوزه دین
3. فلسفه امامت ملازم با علم غیب
4. علم غیب رهاورد ولایت باطنی امام
5. علم غیب لازمه صفت عصمت و حجت الهی
6. روایات مثبت علم غیب امامان

• شبهه دوم: علم غیب امامان مجعول متکلمان:
• شبهه سوم: نفی علم غیب در بعض روایات:
• تحلیل و بررسی

1. توجه به مخاطب مقصّره
2. توجه به مخاطب غالی
3. نفی علم استقلالی نه تابع
4. نفی علم فعلی نه مطلق

• شبهه چهارم: عدم اعتبار علم غیب در امام و امامت:
• نقد و نظر

1. فرو کاستن مقام امامت به حاکم و شخص عادی
2. مخالفت با روایات
3. ناسازگاری با فلسفه امامت

• شبهه پنجم: ناسازگاری علم غیب با بعض اعمال ائمه اطهار:
• تحلیل و بررسی

1. دیدگاه‌های مختلف در علم غیب امام
2. معذورات عمل به علم غیب

• شبهه علم امام حسین و مسلم بن عقیل
• خوردن زهر توسط امامان
• حمل اعترافات و اعمال خلاف علم غیب بر علم ظاهری
• شبهه ششم: شبهه عدم استفاده امامان از صفات فرابشری در معرفی خود:
• شبهه هفتم: انکار عصمت امامان:
• شبهه هشتم: تعارض عصمت امامان با روایات و ادعیه:
• تحلیل و بررسی

1. مخالفت با آیات و روایات نبوی
2. کلام حضرت بیان یک اصل کلی و نه شخصی
3. امکان صدور خطا در صورت عدم یاری خدا
4. نصوص دیگر حضرت دال بر عصمت

• تقریر دیگر شبهه: اعتراف امامان به گناهان در ادعیه
• تحلیل و بررسی

1. تفسیر عرفانی
2. تفسیر تعلیمی و تربیتی
3. حمل بر استغفار دفعی
4. استغفار ازکناهان امت
5. عدم امکان حمل بر ظاهر دعاها
6. نقض در دعاهای پیامبر (ص)

• شبهه نهم: انکار حجت انگاری امامان:
• شبهه دهم: اختصاص حجیت به امور عبادی و فردی:
• تحلیل و بررسی
• شبهه یازدهم: نسبت بقا و حفظ زمین و آسمان‌ها به امامان:
• تحلیل و بررسی
• پاسخ شبهه حافظ جهان پیش از امامان
• شبهه دوازدهم: انکار ولایت تکوینی امامان:

1. ولایت تکوینی رهاورد قرب الهی
2. تجربه‌های عادی و عرفانی
3. اعتراف اشاعره
4. قرآن و ولایت تکوینی غیر پیامبران
5. تبیین ولایت تکوینی از طریق علیت طولی یا مظهریت

• کتابنامه
• فهرست شبهات
• فهرست آیات
• فهرست روایات
• نمایه
• فهرست اشعار.

دربارهٔ پدیدآورنده

محمد حسن قدردان قراملکی

حجت الاسلام و المسلمین دکتر محمد حسن قدردان قراملکی، (متولد ۱۳۴۴ ش، تبریز)، تحصیلات حوزوی خود را نزد اساتیدی همچون حضرات آیات: جواد تبریزی، جعفر سبحانی و عبدالله جوادی آملی پیگیری کرد. عضوهیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، انجمن عالی حکمت و انجمن مهدویت از جمله فعالیت‌های وی است. او علاوه بر تدریس دروس حوزوی تاکنون چندین جلد کتاب و مقاله به رشته تحریر درآورده است.«امامت»، «آیین خاتم»، «خداشناسی توحیدی»، «خاتمیت و جاودانگى اسلام»، «حکومت دینى از منظر استاد شهید مطهرى»، «حقوق متقابل مردم و حکومت»، «خدا در حکمت و شریعت»، «معجزه در قلمرو عقل و دین»، «جایگاه مصلحت در سیره نظری و عملی معصومان (ع)»، «حدوث و قدم»، «اسلام»، «نقش پیامبر در وحی»، «امامت علی و توجیه‌های مخالفان»، «تحلیلی از وحی و شبهات آن» و «حقیقت وحی تجربه دینی یا عرفانی؟» برخی از این آثار است.