افضلیت امام علی

افضلیت امام علی (ع) بر انبیاء و اوصیای الهی و نیز سایر صحابه مبتنی بر روایاتی از پیامبر خاتم (ص) است.

تصریح به افضلیت حضرت علی (ع)

در اینکه امیر المؤمنین (ع) از همۀ صحابه ـ بلکه انبیا و اوصیای الهی ـ در جهات مختلف برتر است، روایات فراوانی نقل شده و پیامبر خدا (ص) فضایل او را یک‌ به‌ یک برشمرده و افضل از دیگران دانسته است^[۱].^[۲] برخی از روایات دربارۀ افضلیت امیرالمؤمنین (ع) عبارت‌اند از:

پیامبر (ص) خطاب به عبدالرحمن بن عوف فرمود: «" إنّكم أصحابي و علي بن أبي طالب أخي و منّي و أنا من علي، فهو باب علمي و وصيّي، و هو و فاطمة و الحسن و الحسين هم خير الأرض عنصراً و شرفاً و كرماً "»^[۳]
عایشه از پیامبر خاتم|پیامبر (ص) روایت می‌کند که بهترین خلق و بزرگ‌ترین آنان نزد خداوند در قیامت را خوارج خواهد کشت: "آنان، بدترينِ مردم و آفريده‌ها هستند كه بهترينِ مردم و آفريده‎ها و نزديكترين‌شان به خدا، آنان را خواهد كشت"^[۴]. حضرت شخص خود و اهل بیتش را برگزیده الهی بر جمیع مخلوقات توصیف می‌کند: "خداوند تعالى مرا و اهل بيت مرا بر جميع خلق اختيار كرد... پس من و اهل بيت من از ميان خلق او برگزيده او هستيم‏"^[۵]
پیامبر (ص) در میان جمعی از انصار و مهاجر خطاب به حضرت علی (ع) فرمود: "ای علی! اگر احدی عبادت خدا را به کمال انجام دهد، سپس در افضلیت تو و اهل بیتت بر مردم شک و تردید نماید، در آتش خواهد بود"^[۶].
حدیث دیگر معروف به حدیث «أَكْلِ‏ الطَّيْر» است که برخی از اهل سنت مانند حاکم نیشابوری در مستدرک و ذهبی در تذکرة الحفاظ به صحت آن تصریح داشتند. انس بن مالک می‌گوید من پرنده‌ه‌ای بریان شده برای پیامبر (ص) تقدیم کردم، حضرت لقمه‌ای از آن را میل نمود و فرمود: "خدایا! بهترین و دوست‌داشتنی‌ترین خلقت از اولین تا آخرین را به سوی ما برسان"^[۷]. أنس می‌گوید: ناگاه صدای درب به صدا درآمد و دیدم که علی (ع) است. بعد از ورود حضرت علی (ع)، پیامبر خاتم|پیامبر (ص) برای اجابت دعایش حمد و سپاس خدا را نمود.
روایت صریح و شفاف که بر افضلیت امامان بر همه مردم حتی پیامبران پیشین دلالت می‌کند، روایت علی (ع) است که در کتب فریقین آمده است. آن حضرت از پیامبر پرسید که شما افضل هستنید یا جبرئیل؟ پیامبر خاتم|پیامبر (ص) با تصریح به افضلیت پیامبران بر فرشتگان فرمود: "اى علىّ! خداوند - تبارك و تعالى - پيامبران مرسل خود را بر ملائكه مقرّب خود برترى داده است و مرا بر تمام انبياء و مرسلين برترى داده است، و فضيلت، بعد از من براى تو و امامان بعد از تو می‌باشد، و ملائكه كمككار ما و دوستان ما هستند"^[۸]^[۹].

روایات زیادی وجود دارد که امیرالمؤمنین (ع) را برتر از صحابه دانسته است، مانند حدیث پیامبر اکرم (ص) که فرمودند: « عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ أَقْدَمُ أُمَّتِي سِلْماً وَ أَكْثَرُهُمْ عِلْماً وَ أَصَحُّهُمْ دِيناً وَ أَكْثَرُهُمْ يَقِيناً وَ أَكْمَلُهُمْ حِلْماً وَ أَسْمَحُهُمْ كَفّاً وَ أَشْجَعُهُمْ قَلْباً وَ هُوَ الْإِمَامُ وَ الْخَلِيفَةُ بَعْدِي‏»^[۱۰] که برتری آن حضرت را از نظر سابقۀ در اسلام، علم، دین، یقین، حلم، بخشندگی و شجاعت بیان فرموده و بر امامت و خلافت وی پس از خود تصریح کرده است. در میان متکلمان شیعه و اهل سنت، در اینکه علی (ع) افضل است یا دیگری، بحث‌هایی وجود دارد و برخی این حقیقت روشن‌تر از آفتاب را منکر شده‌اند. در مقابل، عالمانی از شیعه هم در ردّ نظریه آنان تألیفات مستقلی دارند^[۱۱]. تفضیلیّه، نام گروهی است که به برتری آن حضرت باور دارند^[۱۲].

جستارهای وابسته

منابع

پانویس

↑ از جمله ر. ک: موسوعة الامام علی بن ابی طالب، ج ۹،۱۰ و ۱۱، بحار الأنوار، ج ۳۸،۳۹ و ۴۰
↑ محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۸۴.
↑ ینابیع الموده، ج۲، ص ۳۳۳؛ خوارزمی، مقتل الحسین، ج۱، ص ۶۰.
↑ «" هُمْ‏ شَرُّ الْخَلْقِ‏ وَ الْخَلِيقَةِ، يَقْتُلُهُمُ خَيْرُ الْخَلْقِ وَ الْخَلِيقَةِ وَ أَقْرَبُهُمْ عِنْدَ اللَّهِ وَسِيلَةً"»؛ قاضی نعمان مغربی، شرح الأخبار، ج۱، ص ۱۴۲؛ مناقب ابن مغازلی، ص ۵۶.
↑ «إِنَ‏ اللَّهَ‏ تَعَالَى‏ اخْتَارَنِي‏ وَ أَهْلَ‏ بَيْتِي‏ عَنْ‏ جَمِيعِ‏ الْخَلْقِ‏... فَأَنَا وَ أَهْلُ بَيْتِي صَفْوَةُ اللَّهِ وَ خِيَرَتُهُ مِنْ خَلْقِه‏»؛ ابن‌شهرآشوب، مناقب آل ابی طالب، ج۱، ص ۲۵۶؛ ابن طاوس، الطرائف، ص ۹۷؛ تاریخ بغداد، ج ۴، ص ۳۹۲.
↑ «يا علي لو أنّ أحدا عبد اللّه حق عبادته ثم يشك فيك و أهل بيتك أنكم افضل الناس كان في النار‏»؛ الموده فی القربی، ص ۱۳۲۰؛ ینابیع الموده، ج۳، ص ۲۹۸.
↑ «أللّهمَّ أئتني بأحبّ خلقك إليك من الأوّلين و الآخرين»؛ سنن ترمذی، ج۵، ص ۴۳۶،ب ۱۱؛ المستدرک علی الصحیحین، ج۳، صص ۱۳۰ و ۱۴۲؛ المعم الکبیر، ج ۱، ص ۲۵۳، ح ۷۳۰؛ مناقب ابن مغازلی، ص ۱۶۹، ح ۲۰۱؛ فضائل الصحابه، ج۲، ص ۵۶۰، ح ۹۴۵.
↑ «يَا عَلِيُّ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى فَضَّلَ أَنْبِيَاءَهُ‏ الْمُرْسَلِينَ‏ عَلَى‏ مَلَائِكَتِهِ‏ الْمُقَرَّبِينَ‏ وَ فَضَّلَنِي عَلَى جَمِيعِ النَّبِيِّينَ وَ الْمُرْسَلِينَ وَ الْفَضْلُ بَعْدِي لَكَ يَا عَلِيُّ وَ لِلْأَئِمَّةِ مِنْ بَعْدِكَ وَ إِنَّ الْمَلَائِكَةَ لَخُدَّامُنَا وَ خُدَّامُ مُحِبِّينَا »؛ ینابیع الموده، ج۳، ص ۳۷۷، باب ۷۳.
↑ محمد حسن قدردان قراملکی، امامت، ص۹۷ - ۱۰۶.
↑ امالی صدوق، ص ۵۷
↑ از جمله رسالة تفضیل امیر المؤمنین از شیخ مفید و البیان الجلیّ فی افضلیّة مولی علیّ ابن رویش
↑ محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۸۴.

[1] از جمله ر. ک: موسوعة الامام علی بن ابی طالب، ج ۹،۱۰ و ۱۱، بحار الأنوار، ج ۳۸،۳۹ و ۴۰

[2] محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۸۴.

[3] ینابیع الموده، ج۲، ص ۳۳۳؛ خوارزمی، مقتل الحسین، ج۱، ص ۶۰.

[4] «" هُمْ‏ شَرُّ الْخَلْقِ‏ وَ الْخَلِيقَةِ، يَقْتُلُهُمُ خَيْرُ الْخَلْقِ وَ الْخَلِيقَةِ وَ أَقْرَبُهُمْ عِنْدَ اللَّهِ وَسِيلَةً"»؛ قاضی نعمان مغربی، شرح الأخبار، ج۱، ص ۱۴۲؛ مناقب ابن مغازلی، ص ۵۶.

[5] «إِنَ‏ اللَّهَ‏ تَعَالَى‏ اخْتَارَنِي‏ وَ أَهْلَ‏ بَيْتِي‏ عَنْ‏ جَمِيعِ‏ الْخَلْقِ‏... فَأَنَا وَ أَهْلُ بَيْتِي صَفْوَةُ اللَّهِ وَ خِيَرَتُهُ مِنْ خَلْقِه‏»؛ ابن‌شهرآشوب، مناقب آل ابی طالب، ج۱، ص ۲۵۶؛ ابن طاوس، الطرائف، ص ۹۷؛ تاریخ بغداد، ج ۴، ص ۳۹۲.

[6] «يا علي لو أنّ أحدا عبد اللّه حق عبادته ثم يشك فيك و أهل بيتك أنكم افضل الناس كان في النار‏»؛ الموده فی القربی، ص ۱۳۲۰؛ ینابیع الموده، ج۳، ص ۲۹۸.

[7] «أللّهمَّ أئتني بأحبّ خلقك إليك من الأوّلين و الآخرين»؛ سنن ترمذی، ج۵، ص ۴۳۶،ب ۱۱؛ المستدرک علی الصحیحین، ج۳، صص ۱۳۰ و ۱۴۲؛ المعم الکبیر، ج ۱، ص ۲۵۳، ح ۷۳۰؛ مناقب ابن مغازلی، ص ۱۶۹، ح ۲۰۱؛ فضائل الصحابه، ج۲، ص ۵۶۰، ح ۹۴۵.

[8] «يَا عَلِيُّ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى فَضَّلَ أَنْبِيَاءَهُ‏ الْمُرْسَلِينَ‏ عَلَى‏ مَلَائِكَتِهِ‏ الْمُقَرَّبِينَ‏ وَ فَضَّلَنِي عَلَى جَمِيعِ النَّبِيِّينَ وَ الْمُرْسَلِينَ وَ الْفَضْلُ بَعْدِي لَكَ يَا عَلِيُّ وَ لِلْأَئِمَّةِ مِنْ بَعْدِكَ وَ إِنَّ الْمَلَائِكَةَ لَخُدَّامُنَا وَ خُدَّامُ مُحِبِّينَا »؛ ینابیع الموده، ج۳، ص ۳۷۷، باب ۷۳.

[9] محمد حسن قدردان قراملکی، امامت، ص۹۷ - ۱۰۶.

[10] امالی صدوق، ص ۵۷

[11] از جمله رسالة تفضیل امیر المؤمنین از شیخ مفید و البیان الجلیّ فی افضلیّة مولی علیّ ابن رویش

[12] محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۸۴.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

تصریح به افضلیت حضرت علی (ع)