آثار تربیتی انتظار

متن این جستار آزمایشی است؛ امید می رود در آینده نه چندان دور آماده شود. برای اطلاع از جزئیات بیشتر به بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت مراجعه کنید.

مقدمه

تربیت اعتقادی

پرورش شناخت باور به مهدویت: مقصود از تقویت باور به مهدویت آن است که افراد اگر تردید یا شبهاتی در این زمینه در ذهن دارند یا با پرسش‏‌هایی مواجه هستند، باید درصدد رفع آن برآیند؛ چراکه اندیشه و باور نقش اساسی در شکل‏‌گیری شخصیت و چگونگی رفتار انسان دارد. کسی منتظر آمدن مهمان یا شخصیت دیگری خواهد بود که باور به آمدن او داشته باشد، وگرنه منتظر واقعی نخواهد بود؛ چه اینکه رابطه عمیقی میان باور و عمل برقرار می‌‏باشد و ایمان درونی است که انسان را به رفتار نیکو جهت می‏‌دهد^[۱]. از این‏ رو، باور به وجود مهدی(ع) انگیزه فرد را در انتظار به ظهور آن حضرت تقویت می‏‌کند. اگر مهدویت‌‏باوری قوی شد، تحولی در رفتار منتظران نیز پدید خواهد آمد^[۲].
پرورش شناخت امام مهدی: از جمله اهداف والای تربیتی مکتب انتظار، معرفت امام عصر(ع) است. این امر چنان اهمیت والایی دارد که نبی مکرم اسلام معرفت نداشتن به امام زمان(ع) را مساوی با مرگ جاهلی می‌‌دانند واز آن جا که آدمی آن گونه می‌‌میرد که زیسته است، پس حیات چنین کسی نیز حیات جاهلانه وغیرمعقول خواهد بود. غایت وهدف نهایی از شناخت امام، شناخت مقام ربوبیت حضرت رحمان است. در بینش شیعی، معرفت امام عصر بهترین ودر حقیقت تنها راه دستیابی به معرفة الله است. برقراری حکومت اسلامی وگستراندن عدل در روی زمین به دست توانای حضرت ولیّ عصر(ع) خود مقدمه‌ای برای تأمین هدف والاتری است وآن این که زمینه‌ای فراهم شود تا بیشتر انسان‌ها بتوانند به مراتب معرفت لایق برسند^[۳]. مکتب تربیتی انتظار نیز والاترین هدف خود را به واسطه آموزه‌های ناب مهدوی، معرفت الهی قرار داده است، همچنان که هدف اصلی قیام امام زمان(ع) ایجاد معرفت صحیح وخالی از ابهام نسبت به ذات باری تعالی در مدینه فاضله جهانی مهدوی است^[۴].
پرورش ایمان و تولی به امام مهدی: عاملیت محبت وبیزاری، یعنی میزان علاقه پیرو امام وسالک راه حق در دین باوری ودین داری، آن قدر مهم وبزرگ است که فرموده‌اند: «هَلِ الدِّینُ إِلَّا الْحبُّ والْبُغْضُ»؛^[۵].این هدف بیشتر جنبه اجتماعی دارد وارتباط منتظر را با سایر انسان‌ها مدنظر قرار می‌‌دهد. معرفت وحب امام شاخص‌ها ومعیارهایی را در اختیار انسان می‌‌گذارد وعواطف او را چنان منقلب می‌‌کند که دوست دارِ دوست داران امام ودشمنِ دشمنان او می‌‌شود. تولّی وتبرّی در کنار هم معنا پیدا می‌‌کنند؛ یعنی کسی نمی‌تواند ادعا کند امام ویاران او را دوست دارد، اما از دشمنان ومعاندان ایشان متنفر ومنزجر نباشد یا این که آنها را نیز دوست داشته باشد^[۶].
پرورش روحیه خودسازی برای ظهور امام مهدی: مدعی انتظار فرج مهدی از همه شایسته‌‏تر است که به خودسازی بپردازد و افکار و رفتار خویش را پالایش دهد تا راهی به اردوگاه او بیابد. بنابراین، از وظایف مهم تربیتی فرد در زمان غیبت امام زمان، توجه به تزکیه نفس و پرورش بعد اخلاقی و رفتاری خویش است؛ زیرا به فرموده خدای سبحان، تنها صالحان و پارسایان راهی به اردوگاه یاران مهدی خواهند داشت؛ چه اینکه او اصحاب آن حضرت را ﴿عِبَادِيَ الصَّالِحُونَ﴾^[۷] می‏خواند؛ آنان بندگان صالح من هستند. عبودیت و شایستگی حاصل نمی‏ شود، مگر با تزکیه نفس و خودسازی^[۸]^[۹].
پرورش روحیه مسئولیت‌پذیری:
پرورش آمادگی برای ظهور امام مهدی: هر فرد وظیفه دارد خود را آماده پیوستن به یاران مهدی سازد و این امر حاصل نمی‏‌شود، مگر با قطع تعلّقات به مادیات و زیر پا نهادن هواهای نفسانی و تعهد به ارزش‌‏های دینی، چراکه وابستگی به دنیا آدمی را زمین‏گیر می‏‌کند و توان عبور از لذت‏های مادی را از انسان سلب می‏نماید. قرآن کریم درباره دل‏بستگی به دنیا می‏‌فرماید: ﴿وَلَوْ شِئْنَا لَرَفَعْنَاهُ بِهَا وَلَكِنَّهُ أَخْلَدَ إِلَى الْأَرْضِ وَاتَّبَعَ هَوَاهُ﴾^[۱۰] منظور این است که هر فرد روحیه عبور از مادیات و پشت سر نهادن آنها را داشته باشد، به نحوی که الان اگر منادی ندا دهد: هذا امامکم فاتبعوه؛ بلافاصله حرکت کند، نه اینکه امروز و فردا کند و بگوید: کارها را ردیف کنم، بعدا خدمت امام می‌‏رسم^[۱۱].
دشمن‌شناسی (کفر به طاغوت): از جمله اهداف تربیتی انتظار - که شاید بیشتر جنبه سیاسی داشته باشد، اما حتی در ارتباط انسان با خودش نیز مطرح می‌‌شود - رسیدن به بینش وبصیرتی در زمینه دشمن‌شناسی است. با توجه به آیه ۶۰ سوره یس^[۱۲] ، خداوند در روز الست آن گاه که درباره پذیرش ربوبیت خود وولایت اولیایش از انسان پیمان می‌‌گیرد، بینش وشناختی از دشمن قسم خورده انسان نیز به او عطا می‌‌کند واز او تعهد می‌‌گیرد که با شیطان وابلیس همراهی نکند^[۱۳].

تربیت اخلاقی

پرورش تقوای الهی: یکی از اهداف تربیتی مکتب انتظار، پرورش تقوای الهی در جان منتظران ومؤمنان به امامت حضرت ولیّ عصر است. امام صادق(ع) می‌‌فرماید: «مَنْ سُرَّ أَنْ یکونَ مِنْ أَصْحَابِ الْقَائِمِ فَلْینْتَظِرْ ولْیعْمَلْ بِالْوَرَعِ ومَحَاسِنِ الْأَخْلَاقِ وهُوَ مُنْتَظِرٌ»^[۱۴]؛ هرکس شادمان می‌‌شود به این که از یاران حضرت قائم باشد، باید منتظر ظهور او باشد وبر پایه تقوا وخوش خلقی رفتار کند، در حالی که منتظر است... دوران غیبت، دوران رویارویی با فتنه‌ها وشبهات است وانسان منتظر، به نوعی در متن جریان‌های فاسد ودشوار وچالش برانگیز قرار می‌‌گیرد وبا توجه به ویژگی‌های دوران معاصر وگستردگی عرصه ارتباطات ونفوذ رسانه‌ها وشبکه‌های ارتباطی در زندگی انسان امروزی، می‌‌توان گفت قرار گرفتن در شرایط پرهیز وقرنطینه‌ای ناممکن به نظر می‌‌رسد ولازم است منتظران راستین با آراستگی به تقوا در جامعه حضوری فعال وسازنده داشته باشند ودر سایه بصیرت حاصل از تقوا، رسالت پیامبرگونه خود در زمینه ارشاد وتربیت افراد واصلاح اجتماع را به انجام رسانند^[۱۵].
پرورش روحیه اطاعت از امام: هر امر تربیتی وقتی بروز وظهور پیدا می‌‌کند که به صورت عملکرد ورفتار جلوه کند. از این رو اگر معرفت ومحبت واقعی امام عصر(ع) در اندیشه وعاطفه فردی نفوذ کرده باشد، نمود آن به صورت اطاعت از امام جلوه گر می‌‌شود(...) آن چه اسباب غیبت ومحرومیت جامعه بشری را از حجت خدا فراهم کرد، نداشتن معرفت ودر نتیجه، تخلف از فرامین حجت خدا بود. لذا از جمله اهداف تربیتی انتظار، پرورش طوع ورغبت به فرمان برداری از امام عصر(ع) است؛ زیرا آنان مسیر وطریق الی الله ورسیدن به سعادت وآسودگی کامل وواقعی را می‌‌شناسند واین راه را به طور عملی پیموده‌اند^[۱۶].

تربیت علمی

پرسش مستقیم

منابع

پانویس

با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:

↑ مصباح، محمّدتقى، آيين پرواز، تلخيص محمّدجواد محدثى، ص 141
↑ احسانی، محمد، زمینه‌سازی تربیتی مهدویت، ص؟.
↑ مصباح یزدی، ۱۳۸۲: ۲۰
↑ نجفی محمد، هاشمی فاطمه، کیانی، سمیه و رجایی راد، حسین، مشرق موعود، نگاهی به فلسفه تربیتی انتظار موعود در رویکرد شیعی با تاکید بر اهداف تربیتی، ص؟
↑ . «آیا دین چیزی جز حب و بغض است؟» بحارالانوار، ج۶۵، ص۶۳.
↑ نجفی محمد، هاشمی فاطمه، کیانی، سمیه و رجایی راد، حسین، مشرق موعود، نگاهی به فلسفه تربیتی انتظار موعود در رویکرد شیعی با تاکید بر اهداف تربیتی، ص؟
↑ «بندگان شایسته من ...» سوره انبیاء، آیه 105.
↑ ر. ک: سيد اسداللّه هاشمى شهيدى، ظهور حضرت مهدى، ص 209.
↑ احسانی، محمد، زمینه‌سازی تربیتی مهدویت، ص؟.
↑ «و اگر می‌خواستیم (جایگاه) او را با آن آیات فرا می‌بردیم اما او به دنیا گرایید و از هوای نفس خود پیروی کرد؛ از این رو داستان او چون داستان سگ است که اگر به او بتازی له‌له می‌زند و اگر او را وانهی (باز) له‌له می‌زند؛ این داستان گروهی است که آیات ما را در» سوره اعراف، آیه 176.
↑ احسانی، محمد، زمینه‌سازی تربیتی مهدویت، ص؟.
↑ ﴿أَلَمْ أَعْهَدْ إِلَيْكُمْ يَا بَنِي آدَمَ أَنْ لَا تَعْبُدُوا الشَّيْطَانَ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُبِينٌ﴾«ای فرزندان آدم! آیا به شما سفارش نکردم که شیطان را نپرستید که او دشمن آشکار شماست؟» سوره یس، آیه 60.
↑ نجفی محمد، هاشمی فاطمه، کیانی، سمیه و رجایی راد، حسین، مشرق موعود، نگاهی به فلسفه تربیتی انتظار موعود در رویکرد شیعی با تاکید بر اهداف تربیتی، ص؟
↑ مجلسی، بحارالانوار، ج۵۲، ۱۴۰
↑ نجفی محمد، هاشمی فاطمه، کیانی، سمیه و رجایی راد، حسین، مشرق موعود، نگاهی به فلسفه تربیتی انتظار موعود در رویکرد شیعی با تاکید بر اهداف تربیتی، ص؟
↑ نجفی محمد، هاشمی فاطمه، کیانی، سمیه و رجایی راد، حسین، مشرق موعود، نگاهی به فلسفه تربیتی انتظار موعود در رویکرد شیعی با تاکید بر اهداف تربیتی، ص؟

[1] مصباح، محمّدتقى، آيين پرواز، تلخيص محمّدجواد محدثى، ص 141

[2] احسانی، محمد، زمینه‌سازی تربیتی مهدویت، ص؟.

[3] مصباح یزدی، ۱۳۸۲: ۲۰

[4] نجفی محمد، هاشمی فاطمه، کیانی، سمیه و رجایی راد، حسین، مشرق موعود، نگاهی به فلسفه تربیتی انتظار موعود در رویکرد شیعی با تاکید بر اهداف تربیتی، ص؟

[5] . «آیا دین چیزی جز حب و بغض است؟» بحارالانوار، ج۶۵، ص۶۳.

[6] نجفی محمد، هاشمی فاطمه، کیانی، سمیه و رجایی راد، حسین، مشرق موعود، نگاهی به فلسفه تربیتی انتظار موعود در رویکرد شیعی با تاکید بر اهداف تربیتی، ص؟

[7] «بندگان شایسته من ...» سوره انبیاء، آیه 105.

[8] ر. ک: سيد اسداللّه هاشمى شهيدى، ظهور حضرت مهدى، ص 209.

[9] احسانی، محمد، زمینه‌سازی تربیتی مهدویت، ص؟.

[10] «و اگر می‌خواستیم (جایگاه) او را با آن آیات فرا می‌بردیم اما او به دنیا گرایید و از هوای نفس خود پیروی کرد؛ از این رو داستان او چون داستان سگ است که اگر به او بتازی له‌له می‌زند و اگر او را وانهی (باز) له‌له می‌زند؛ این داستان گروهی است که آیات ما را در» سوره اعراف، آیه 176.

[11] احسانی، محمد، زمینه‌سازی تربیتی مهدویت، ص؟.

[12] ﴿أَلَمْ أَعْهَدْ إِلَيْكُمْ يَا بَنِي آدَمَ أَنْ لَا تَعْبُدُوا الشَّيْطَانَ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُبِينٌ﴾«ای فرزندان آدم! آیا به شما سفارش نکردم که شیطان را نپرستید که او دشمن آشکار شماست؟» سوره یس، آیه 60.

[13] نجفی محمد، هاشمی فاطمه، کیانی، سمیه و رجایی راد، حسین، مشرق موعود، نگاهی به فلسفه تربیتی انتظار موعود در رویکرد شیعی با تاکید بر اهداف تربیتی، ص؟

[14] مجلسی، بحارالانوار، ج۵۲، ۱۴۰

[15] نجفی محمد، هاشمی فاطمه، کیانی، سمیه و رجایی راد، حسین، مشرق موعود، نگاهی به فلسفه تربیتی انتظار موعود در رویکرد شیعی با تاکید بر اهداف تربیتی، ص؟

[16] نجفی محمد، هاشمی فاطمه، کیانی، سمیه و رجایی راد، حسین، مشرق موعود، نگاهی به فلسفه تربیتی انتظار موعود در رویکرد شیعی با تاکید بر اهداف تربیتی، ص؟

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]