هدف از انتظار

انتظار فرج، انتظار خوبی ها

انتظار مهدی (ع)، انتظار مصلح جهانی، انتظار حکومت عدل جهانی و انتظار تحقق همۀ خوبی‌هاست. در این انتظار، بشریت چشم به راه است تا آنچه را بر اساس فطرت پاک خدایی در آرزوی آن بوده و هیچ گاه به صورت کامل به آن دست نیافته است ببیند. حضرت مهدی (ع) همان است که عدالت و معنویت، برادری و برابری، عمران و آبادی زمین و امنیّت و صلح و عصر شکوفایی عقل و دانش بشری را برای انسان‌ها به ارمغان می‌آورد و برچیدن بساط استعمار و بردگی انسان‌ها و نفی هرگونه ستم و ستمگری و رهایی اجتماع از انواع فسادهای اخلاقی، ره آورد حاکمیت اوست^[۱].

معنای صحیح انتظار

انتظار فرج به دو صورت می‌‌تواند باشد:

انتظار فرج و گشایش در امر خود: یکی از حقایق غیر قابل کتمان که از گذشته‌های دور تا به امروز وجود دارد این است، انتظار بسیاری از منتظران ظهور، ریشه در مشکلات و سختی‌های زندگی و عقده‌های فروخورده از ظلم گردنکشان و نابسامانی روزگار دارد. این دسته از منتظران اگر چشم به راه مهدی موعود دوخته‌اند برای آن است که از نابسامانی اوضاع نجات پیدا کنند. چنین انتظاری بیش از آنکه برای مهدی (ع) باشد و مسئولیت‌آفرین و همت‌ساز باشد، انتظار از مهدی (ع) است که توقع‌ها را بالا می‌‌برد و موجبات سکون و رکود را فراهم می‌‌کند.
انتظار فرج و گشایش در امر امام: با دو دسته از روایات می‌‌توان بر آنچه دربارۀ غایت مطلوب انتظار در فرهنگ اهل بیت (ع) است، تاکید کرد، نخست روایاتی که بر انتظار امر ائمه (ع) تاکید کرده است و به تعبیر دیگر متعلق انتظار را امر امامان (ع) معرفی کرده، مانند روایت امام صادق (ع) که فرمودند: «منتظر امر ما مانند کسی است که در راه خدا به خون خود درغلطد»^[۲]؛ این روایات نشان می‌‌دهد متعلق انتظار مورد نظر پیشوایان معصوم (ع) گشایش در معیشت دنیوی نیست؛ چراکه گشایش زندگی فرد برای خود اوست، نه برای امام، در حالی که روایات بر انتظار امر امام تاکید کرده‌اند؛ و دستۀ دوم روایات فضیلت انتظار است که برای انتظار فضایل بسیاری برشمرده است و روشن است این حجم انبوه از فضیلت نمی‌تواند برای انتظاری باشد که هدفش گرم شدن تنورها و رنگین شدن سفره‌هاست^[۳].

هدف از انتظار فرج، رها شدن از تنگناهای روحی و روانی و امید به آینده‌ای بهتر است که بخشی از آسایش و آرامش روحی و روانی را نیز تأمین می‌کند. از این رو، نوعی فرج و گشایش شمرده می‌شود و حتی عنوان «مِن أعظم الفرج» را به دست می‌آورد.

انتظار فرج مسئولانه، بخشی از هدف و آرمان انتظار را تأمین می‌کند. هدف از انتظار فرج، آن است که زمینۀ لازم برای رشد و تعالی فرد و جامعه پدید آید و آنان به کمال وجودی خود و سعادت اخروی، دست یابند. هدف نهایی ظهور ـ که ساختن جامعه‌ای مهدوی است ـ تنها پس از ظهور امام مهدی(ع) اتفاق می‌افتد؛ ولی اهداف جزئی‌تر ظهور ـ که تعالی و فوز اخروی افراد است ـ با حالت انتظار فرج مسئولانه، قابل دستیابی‌اند، بدین معنا که انسانیت انسان، مطابق با معیارهای الهی شکوفا می‌شود و انسان، با تکیه بر گوهر فطری خویش و با استمداد از عقل و نقل، انسانی در خور عصر مهدوی تربیت می‌شود که به درجه‌ای از معنویت رسیده و شایستگی سربازی امام عصر(ع) و شهادت در رکاب ایشان را یافته است.

اگر انتظار فرج مسئولانه، با این ویژگی‌ها تحقق یابد، عنصر تکامل فردی شخص منتظر، به فعلیت رسیده است. این انتظار، هدف فرج را محقق می‌کند و حتی بالاتر از فرج محسوب می‌شود؛ زیرا شخص منتظر، با تکیه بر معارفِ در دسترس خود و بدون حضور معصوم به این درجه از رشد و تعالی دست یافته است که نشان دهندۀ تلاش فراوان اوست. این معنا، در حدیثی از امام صادق(ع) نمایان است، آنجا که در جواب ابو بصیر از "زمان فَرَج" فرمود: «ای ابو بصیر! آیا تو هم از دنیاخواهان هستی؟! هر کس این امر (قیام) را بشناسد، به خاطر انتظار کشیدنش، گشایش سختی او می‌شود»^[۴].^[۵]

ذات هدفدار انتظار

انتظار، در منتظر غوغایی مبارک و حرکتی هدف دار پدید می‌آورد، هر چه منتظر، به حقیقت انتظار، نزدیک‌تر شود، سرعت حرکت او به سوی مقصد بیشتر خواهد شد. در پرتو انتظار، آدمی از خود محوری رهایی می‌یابد و خود را جزئی از جامعه اسلامی می‌بیند؛ بنابراین می‌کوشد تا جامعه را در حد توان خود به صلاح و درستی نزدیک کند^[۶].

هدف و غایت انتظار فرج این است که حق و عدالت در زمین آشکار شود و جدایی‌ها به اتحاد و یکدلی مبدل شود و کسی از دستورات الهی سرپیچی نکند و حدود الهی بپا داشته شود و حق حاکمیت به اهل آن، که پیشوایان معصومین‌اند بازگردانده شود و حق به صورت تام و آشکار اجرا شود^[۷].