تفسیر مأثور از معصوم

افزودن پیوند
از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت

نسخه‌ای که می‌بینید نسخه‌ای قدیمی از صفحه‌است که توسط Msadeq (بحث | مشارکت‌ها) در تاریخ ‏۵ آوریل ۲۰۲۲، ساعت ۱۲:۳۴ ویرایش شده است. این نسخه ممکن است تفاوت‌های عمده‌ای با نسخهٔ فعلی بدارد.

(تفاوت) → نسخهٔ قدیمی‌تر | نمایش نسخهٔ فعلی (تفاوت) | نسخهٔ جدیدتر ← (تفاوت)


مقدمه

به اعتقاد شیعه که برگرفته از نصوص متواتر و مستند به دلایل قطعی است، دوازده امام معصوم از جانب خدای متعال برای جانشینی رسول خدا(ص) برگزیده شده‌اند تا کارها و شئونات آن حضرت را جز دریافت و تبلیغ وحی که با رحلت آن حضرت خاتمه یافت، عهده‌دار شوند و همان‌گونه که در بحث تفسیر در عصر رسالت بیان شد، یکی از کارها و شئونات رسول خدا(ص) تعلیم و تبیین معانی قرآن کریم بوده است. و آن دوازده امام نیز پس از آن حضرت یکی پس از دیگری آن کار را عهده‌دار بوده و به مقداری که زمینه و شرایط‍ فراهم بوده است، به تفسیر قرآن و تبیین معانی آن می‌پرداختند [۱]؛ و ازاین‌رو، می‌توان آنان را نیز از مفسران قرآن کریم به شمار آورد؛ البته آنان در تفسیر نیز مانند سایر امور با دیگران قابل قیاس نمی‌باشند و از جهات مختلفی بر سایر مفسران امتیازی فوق‌العاده دارند. آنان به همۀ معانی ظاهر و باطن قرآن آگاه بوده و بر تفسیر تمام آیات در جمیع مراتب توانایی داشته‌اند و مفسران دیگر تنها به برخی معانی قرآن آگاه بوده‌اند و هیچ‌یک از آنها حتی برترین‌شان توان تفسیر همۀ معانی قرآن را نداشته‌اند[۲]. آنان در فهم معانی قرآن از خطا مصون بوده‌اند و همان معنایی را برای آیات بیان می‌کرده‌اند که خدای متعال اراده فرموده است؛ اما مفسران دیگر از خطا مصون نیستند و ممکن است گاهی معنایی را که بیان می‌کنند، غیر معنایی باشد که خدا از آیات اراده کرده است، و از همه مهم‌تر اینکه آنان همانند رسول خدا(ص) مفسران برگزیدۀ خدا هستند و تفسیر آنان مورد تأیید خدای متعال است، ولی دیگر مفسران چنین نیستند. شواهد و دلایل این مدعا فراوان است و در اینجا به خاطر ضیق مجال به ذکر بخشی از روایات که شاهد مفسر بودن آنان است، با عنوان «شواهد مفسر بودن امامان معصوم(ع)» و به تبیین سه دلیل بر اینکه آنان مفسران برگزیدۀ خدا هستند، با عنوان «دلایل برگزیدۀ خدا بودن این دسته از مفسران» اکتفا می‌شود.[۳]

شواهد مفسر بودن امامان معصوم(ع)

روایات دلالت‌کننده بر اینکه امامان معصوم(ع) مفسران قرآن کریم نیز بوده‌اند، فراوان است. در اینجا فقط‍ به دو دسته از آن روایات اشاره می‌شود[۴]:

روایات شئون امامان معصوم(ع)

روایاتی که تفسیر و تأویل قرآن را یکی از شئون امامان معصوم(ع) بیان می‌کنند، دو گونه‌اند:

  1. روایاتی که افزون بر بیان اینکه تفسیر از شئون امامان معصوم(ع) است، دلالت می‌کنند که این شأن را خدا برای آنان قرار داده و آنان مفسّران برگزیدۀ خدا هستند. این‌گونه روایات در بیان دلایلی بر اینکه آنان مفسّران برگزیدۀ خدا هستند، آورده می‌شود و برای پرهیز از تکرار از بیان آنها صرف‌نظر می‌کنیم.
  2. روایاتی که چنین دلالتی ندارند و فقط‍ از آنها استفاده می‌شود امامان معصوم(ع) تفسیر قرآن را نیز از شئون خود به شمار آورده‌اند و ازاین‌رو، می‌توان از آنان با عنوان مفسران قرآن کریم، یاد کرد.

در اینجا به ذکر نمونه‌ای از این روایات اکتفا می‌شود:

از امام حسین(ع) روایت شده است که فرمود: «نَحْنُ حِزْبُ اللَّهِ الْغَالِبُونَ وَ عِتْرَةُ رَسُولِ اللَّهِ الْأَقْرَبُونَ وَ أَهْلُ بَيْتِهِ الطَّيِّبُونَ وَ أَحَدُ الثَّقَلَيْنِ الَّذِينَ جَعَلَنَا رَسُولُ اللَّهِ صثَانِيَ كِتَابِ اللَّهِ تَعَالَى فِيهِ تَفْصِيلُ كُلِّ شَيْءٍ لَا يَأْتِيهِ الْبَاطِلُ مِنْ بَيْنِ يَدَيْهِ وَلَا مِنْ خَلْفِهِ[۵]وَ الْمُعَوَّلُ عَلَيْنَا فِي تَفْسِيرِهِ لَا يُبْطِينَا تَأْوِيلُهُ بَلْ نَتَّبِعُ حَقَائِقَهُ»[۶]؛ ما حزب پیروز خداییم و نزدیک‌ترین عترت رسول خدا و اهل بیت پاک اوییم و یکی از دو شیء گران‌قدری هستیم که رسول خدا عدل کتاب خدای - تبارک و تعالی - قرار داده است؛ کتابی که در آن تفصیل هرچیزی است و از هیچ جهت باطل به آن راه ندارد، و در تفسیر آن بر ما اعتماد شده است و تأویل آن ما را به کندی وانمی‌دارد (از درک تأویل آن ناتوان و ضعیف نمی‌باشیم) بلکه از حقایق آن پیروی می‌کنیم».

همچنین از آن حضرت روایت شده است که فرمود: «نَحْنُ الَّذِينَ عِنْدَنَا عِلْمُ الْكِتَابِ وَ بَيَانُ مَا فِيهِ وَ لَيْسَ لِأَحَدٍ مِنْ خَلْقِهِ مَا عِنْدَنَا لِأَنَّا أَهْلُ سِرِّ اللَّهِ»[۷]؛ ما کسانی هستیم که علم مطلق کتاب قرآن و بیان آنچه در آن است، نزد ما است و آنچه نزد ما است، برای هیچ‌کس از مخلوقات خدا نیست؛ زیرا ما اهل سرّ خدا و محرم راز او هستیم».

از امام سجاد(ع) نقل شده که فرمود: «لَيْسَ بَيْنَ اللَّهِ وَ بَيْنَ حُجَّتِهِ حِجَابٌ... نَحْنُ تَرَاجِمَةُ وَحْيِهِ»[۸]؛ بین خدا و حجتش حجابی نیست... و ما مترجمان وحی او هستیم...».

از سدیر روایت شده که به امام صادق(ع) عرض کردم: گروهی شما را خدا می‌پندارند...، فرمود: گوش، چشم، مو، پوست، گوشت و خونم از آنان بیزار است... گفتم: فدایت شوم! پس شما چه هستید؟ فرمود: «خُزَّانُ عِلْمِ اللَّهِ وَ تَرَاجِمَةُ وَحْيِ اللَّهِ وَ نَحْنُ قَوْمٌ مَعْصُومُونَ...»[۹]؛ خزینه‌داران علم خدا و مترجمان وحی اوییم و ما گروهی معصوم (مصون از گناه و خطا) هستیم...».

همچنین از آن حضرت روایت شده است که فرمود: «إِنَّ مِنْ عِلْمِ مَا أُوتِينَا تَفْسِيرَ الْقُرْآنِ»[۱۰]؛ همانا از جمله علومی که به ما داده شده، تفسیر قرآن است و...».

و نیز روایت شده است: «إِنَّا أَهْلُ بَيْتٍ لَمْ يَزَلِ اللَّهُ يَبْعَثُ مِنَّا مِنْ يَعْلَمُ كِتَابَهُ مِنْ أَوَّلِهِ إِلَى آخِرِهِ...»[۱۱]؛ به‌راستی ما خانواده‌ای هستیم که پیوسته خدا از ما برمی‌انگیزد کسی را که کتاب او را از اول تا آخرش می‌داند.[۱۲]

تفسیرهای مأثور از امامان معصوم(ع)

با تتبع در کتاب‌های تفسیری و روایی، به تفسیرهای فراوانی که از امامان معصوم(ع) نقل شده است، دست می‌یابیم. گرچه از برخی امامان به حسب اقتضای زمان تفسیرهای بیشتری نقل شده و از برخی کمتر، ولی با توجه به اینکه از همۀ دوازده امام کم‌وبیش تفسیرهایی نقل شده است، می‌توان تفسیرهای مأثور (نقل‌ شده) از آنان را نیز یکی دیگر از شواهد مفسر بودن آنان دانست. اینک نمونه‌ای از تفسیرهای مأثور هریک از امامان معصوم را به‌عنوان شاهدی بر مفسر بودن آن امام یادآور می‌شویم:[۱۳]

تفسیر مأثور از امام علی

تفسیر مأثور از امام حسن

تفسیر مأثور از امام حسین

تفسیر مأثور از امام علی بن الحسین

تفسیر مأثور از امام باقر

تفسیر مأثور از امام صادق

تفسیر مأثور از امام کاظم

تفسیر مأثور از امام رضا

تفسیر مأثور از امام جواد

تفسیر مأثور از امام هادی

تفسیر مأثور از امام حسن عسکری

تفسیر مأثور از امام زمان

منابع

  1. بابایی، علی اکبر، تاریخ تفسیر قرآن

پانویس

  1. ↑ برای توضیح بیشتر این مطلب ر.ک: بابایی، مکاتب تفسیری، ج۱، ص۷۵-۷۸.
  2. ↑ برای آگاهی بیشتر، ر.ک: بابایی، مکاتب تفسیری، ج۱، ص۴۸-۵۴ و ۶۴-۷۵.
  3. ↑ بابایی، علی اکبر، تاریخ تفسیر قرآن، ص ۵۵-۵۶.
  4. ↑ بابایی، علی اکبر، تاریخ تفسیر قرآن، ص ۵۶.
  5. ↑ «در حال و آینده آن، باطل راه ندارد، فرو فرستاده (خداوند) فرزانه ستوده‌ای است» سوره فصلت، آیه ۴۲.
  6. ↑ مجلسی، بحار الانوار، ج۴۴، ص۲۰۵، ح۱.
  7. ↑ مجلسی، بحار الانوار، ج۴۴، ص۱۸۴، ح۱۱.
  8. ↑ صدوق، معانی الاخبار، ص۳۵، ح۵؛ مجلسی، بحار الانوار، ج۲۴، ص۱۲، ح۵.
  9. ↑ مجلسی، بحار الانوار، ج۲۵، ص۲۹۸، ح۶۲، قسمت اخیر این روایت را در ج۲۶، ص۱۰۵، ح۴ و کلینی، اصول الکافی، ج۱، ص۲۴۹ بَابُ أَنَّ الْأَئِمَّةَ(ع) وُلَاةُ أَمْرِ اللَّهِ وَ خَزَنَةُ عِلْمِهِ، ح۳ بنگرید.
  10. ↑ مجلسی، بحار الانوار، ج۲۳، ص۱۹۴، ح۲۱.
  11. ↑ مجلسی، بحار الانوار، ج۲، ص۱۷۸، ح۲۳؛ صفار، بصائر الدرجات الکبری، ص۵۲۷.
  12. ↑ بابایی، علی اکبر، تاریخ تفسیر قرآن، ص ۵۶-۵۸.
  13. ↑ بابایی، علی اکبر، تاریخ تفسیر قرآن، ص ۵۸-۸۴.

جستارهای وابسته

برگرفته از «https://fa.imamatpedia.com/w/index.php?title=تفسیر_مأثور_از_معصوم&oldid=902499»