آسیب‌های انتظار فرج چیستند؟ (پرسش)

آسیب‌های انتظار فرج چیستند؟
موضوع اصلی	بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت
مدخل بالاتر	مهدویت / غیبت امام مهدی / وظایف و تکالیف مسلمانان در عصر غیبت / انتظار فرج
مدخل اصلی	آسیب‌های انتظار
تعداد پاسخ	۲ پاسخ

آسیب‌های انتظار فرج چیستند؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. در ذیل، پاسخ به این پرسش را بیابید. تلاش بر این است که پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه این پرسش، در یک پاسخ جامع اجمالی تدوین گردد. پرسش‌های وابسته به این سؤال در انتهای صفحه قرار دارند.

پاسخ نخست

یحیی صالح‌نیا

حجت الاسلام و المسلمین دکتر یحیی صالح‌نیا، در کتاب «تنها بر فراز» در این‌باره گفته است:

«هر پدیده و اتفاق زمانی به آسیب می‌رسد که در ورطه افراط و تفریط گرفتار آید و یا با نگاهی ناقص و به دور از جامع‌نگری مورد قبول واقع شود. به لحاظ واقعیت‌های جامعه منتظر، می‌توان این امور را از آسیب‌های انتظار برشمرد:

1. نگاه بیمار‌گونه به انتظار: از آسیب‌های اساسی انتظار ورود از دریچه خواب، داستان‌ها یا راه‌هایی از این قبیل به حیطه ارتباط با امام عصر (ع) است؛ بدین معنا که منتظر همه شخصیت امام عصر (ع) را همان انگارد که در خواب دیده و یا در داستان‌های تشرف خوانده و برای تکمیل نگاه خود، منتظر خواب بعدی یا تشرف بعدی می‌باشد و یا همه پیوند با امام را منحصر در رؤیا یا تشرف بد‌اند. این نگاه علاوه بر آنکه از منتظر، فردی تک بعدی در حیطه انتظار خواهد ساخت، می‌تواند آسیب‌های بزرگ و حتی انحراف‌های خطرناک و پیچیده اعتقادی، عملی و اجتماعی را بیافریند؛ زیرا بسیاری از رؤیاها یا داستان‌های تشرف، که گاه امری مشتمل بر کارهای نامتعارف اخلاقی و عملی از ساحت معصوم (ع) است، به یقین نادرست و از تسویلات شیطان رجیم است. منتظر نباید با هوس‌بازی یا جاه‌طلبی، خود یا اجتماع را دچار آثار این شیطنت‌ها یا خیال‌پردازی‌ها بکند.
2. انتظار متوقعانه دیدار: مسلم است که غیبت ولی عصر (ع) بر اساس مصالح حکیمانه الهی است و طبق برخی روایات تا بعد از ظهور، حکمت اصلی غیبت پوشیده خواهد ماند. بنابراین خروج فرد یا افرادی از حیطه غیبت و توفیق تشرف به محضر ایشان نیز به مصلحت حکیمانه دیگری است. رؤیت در زمان غیبت، اگر همراه با نوعی توقع باشد، به طور قطع انتظار بجا و صحیحی نخواهد بود و تشویق، ترغیب یا ایجاد حالت‌های افراطی عاطفی در افراد از طریق بیان داستان‌های مشکوک تشرف و خیال‌پردازی‌های آمیخته با هوس‌بازی - که در برخی کتاب‌ها، سخنرانی‌ها با مداحی‌ها به چشم می‌خورد - مورد رضایت شارع مقدس نیست. این امور گاه سبب رفتارهای غیرمؤدبانه با ابراز کلمات خالی از متانت خطاب به بقیة الله الاعظم (ع) می‌گردد و شخصیتی عظیم که خدمت به او آرزوی انبیا و اولیای الهی است، با سخنانی ساده‌لوحانه و دور از معرفت، مخاطب قرار می‌گیرد‌.
3. افراط و تفریط فکری و رفتاری: سخنان و یا رفتارهایی غلوآمیز درباره امام معصوم (ع) و بر زبان راندن کلمات یا انجام دادن رفتارهای سبک و نابجایی که در‌شان و مقام مجالس معصومین (ع) نیست، هر دو به یک اندازه خطرناک و معصیت هستند. چه بسا این اعمال در تاریخ، گروه فراوانی را از حیطه ولایت یا اصل دین بیرون برده است؛ کلماتی از قبیل "لا إله إلا زهرا"، "هو یا علی"، "حسین اللهی"، "خدای من مهدی" است. و نیز رفتارهایی همچون بستن قلاده سگ به گردن و خواستن نان از امام مهدی یا امام حسین (ع)، زخمی کردن سر و صورت، در آوردن صدای سگ، الاغ و... نه تنها ابراز علاقه به خاندان توحید و نبوت شمرده نمی‌شود؛ بلکه نهایت حماقت و نهایت بی‌دینی و فسق اعتقادی و عملی را نشان می‌دهد و چاره‌ای جز توبه سریع و ابراز پشیمانی در مجالس همگانی ندارد.
4. مرید و مراد بازی: به بهانه مجالس مهدوی گاه کسی - اعم از بانی مجلس، سخنران یا دیگری – در مجلسی آن‌قدر اهمیت می‌یابد که در نبود او دیگر بهانه‌ای برای برگزاری "دعای ندبه" یا "مجلس مهدوی" نمی‌ماند؛ گویا امام معصوم (ع) را جز از طریق این شخص یا این جلسه خاص نمی‌توان شناخت! آری! علاقه مردم به جلسه با شخص خاصی بر پایه دلیل مشروع و معقول، نه تنها عیب نمی‌باشد؛ بلکه مطلوب نیز هست، اما پیوند زدن انتظار و ارتباط عاطفی و عملی مردم با امام عصر (ع) به این امور بنابر ادله نفی نیابت خاص و ادله دیگر به طور قطع مردود است. باید تأکید کرد که جز مراجع عظام تقلید و فقهای عظیم‌الشان - که نواب عام حضرت‌اند - هیچ کس و هیچ چیز دیگری نسبت به امام مهدی (ع) اولویت خاصی ندارد و نمی‌تواند ادعای باب یا رابط بودن یا مرشد و مراد بودن داشته باشد. روی آوردن برخی به این اشخاص، به دلیل حقانیت، که ناشی از ترکیب دو عنصر هوس‌بازی و جاه‌طلبی از یک طرف و ساده‌لوحی و بی‌معرفتی از سوی دیگر است.
5. علم‌زدگی: گاه غرق شدن در مطالعه مباحث دینی، به ویژه مباحث امامت به گونه‌ای است که فرد همین اندازه از ارتباط با امام عصر (ع) را کافی می‌بیند و در بعد عواطف و احساسات، میان خود و امام پل نمی‌زند. خوشبختانه این آسیب کمتر دیده می‌شود.
6. عاطفه‌زدگی: پرورش احساسات و عواطف، بی‌اعتنا به غنی‌سازی معرفتی، گونه‌ای از آسیب است که بهره مؤمن را از دین و امام خویش بسیار کم می‌کند. متأسفانه این آسیب در جامعه ما بسیار جدی به نظر می‌رسد.
7. نگاه به غرب: برخی به مباحث مهدویت فقط از زاویه دید فیلم‌سازان غربی یا مستشرقانی می‌نگرند که در این عرصه، فیلمی ساخته و یا قلم زده‌اند. این امر اگر بحثی حاشیه‌ای و به عنوان دشمن‌شناسی مطرح باشد مطلوب است، اما اگر محتوای جلسات مهدوی بدان خلاصه شود، فرسنگ‌ها از حیطه انتظار و معرفت به دور خواهد بود و دور خواهد کرد».

پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه

۱. آقای قاسمی‌خطیر؛

نبی الله قاسمی‌خطیر آقای نبی الله قاسمی‌خطیر و سرکار خانم معصومه ذاکرحمیدی، در مقاله «بررسی جامعه شناختی آسیب‌های سیاسی اجتماعی فرهنگ انتظار» در این‌باره گفته‌اند: «به دلیل فراهم شدن زمینه‌های اجتماعی، سیاسی و فرهنگی در جامعه اسلامی و عدم آشنایی مردم با مفاهیم دینی و اعتقادی، شرایط برای افرادی سودجو مهیا شدکه مدعیان مهدویت یکی پس از دیگری ظهور کنند و چهره واقعی مهدی موعود را مخدوش و اعتقاد به آن را سست نمایند. از جمله مهمترین آسیب‌هایی که این جریانات انحرافی برای جوامع اسلامی داشته‌اند، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: آسیب‌های اجتماعی: انزواطلبی؛ غلوگرایی؛ نداشتن الگوی مناسب؛ ارتباط غیر منطقی بین سنت و مدرنیته؛ گسترش انحرافات اقتصادی - اجتماعی در جامعه؛ آسیب‌های فرهنگی: کثرت‌گرایی؛ تساهل‌گرایی؛ بدعت‌گرایی؛ دلزدگی و تردید ناشی از غفلت و طولانی شدن انتظار؛ القای تفکر مهدویت به عنوان یک عقیده تحجرگرایی؛ عام‌نگری در مهدویت؛ تعجیل‌گرایی؛ آسیب‌های سیاسی: نابودی اتحاد و انسجام اجتماعی و دینی؛ انحصارگرایی؛ فقر یا عدم بینش ولایت نگری؛ قشری‌گری در انتظار؛ مبارزه با ظالم به جای ستیز با ظلم».

پرسش‌های وابسته

1. معنای انتظار چیست؟ (پرسش)
2. منظور از انتظار به معنای عام چیست؟ (پرسش)
3. منظور از انتظار به معنای خاص چیست؟ (پرسش)
4. ارکان انتظار چیست؟ (پرسش)
5. عناصر و اجزاء انتظار چیستند؟ (پرسش)
6. هدف از انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
7. انتظار فرج چه ضرورتی دارد؟ (پرسش)
   1. ضرورت عقلی انتظار چیست؟ (پرسش)
   2. ضرورت نقلی انتظار چیست؟ (پرسش)
8. آیا مسئله انتظار قابل تحقق است؟ (پرسش)
9. جایگاه انتظار در مکاتب فکری غیر دینی چیست؟ (پرسش)
10. نقش انتظار در حرکت توحیدی چیست؟ (پرسش)
11. انواع انتظار چیست؟ (پرسش)
12. شدت انتظار شخص منتظر چگونه در آرزوها و دعاهای او تجلی پیدا می‌کند؟ (پرسش)
13. لوازم انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
    1. آیا زندگی با یاد امام مهدی از لوازم انتظار فرج است؟ (پرسش)
    2. آیا آرزوی یاری کردن امام مهدی از لوازم انتظار فرج است؟ (پرسش)
    3. آیا ایجاد آمادگی برا پیوستن به امام مهدی از لوازم انتظار فرج است؟ (پرسش)
    4. آیا تربیت منتظران راستین از لوازم انتظار فرج است؟ (پرسش)
14. دیدگاه اهل سنت درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
15. دیدگاه آیین بودا درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
16. آیا جنیان در انتظار منجی موعود هستند؟ (پرسش)
17. آیا فرشتگان در انتظار منجی موعود هستند؟ (پرسش)
18. چرا گفته می‌شود امام مهدی منتظر ظهور است؟ (پرسش)
19. دلایل انتظار فرج و امید به آینده چیست؟ (پرسش)
20. آیا شیعیان در امر انتظار عجول و شتاب‌زده هستند؟ (پرسش)
21. آیا مسئله انتظار سبب فراگیری ظلم و ستم می‌شود؟ (پرسش)
22. آیا مسئله انتظار سبب تعطیلی احکام اسلامی می‌شود؟ (پرسش)
23. آیا اندیشه انتظار موعود در امت‌های پیشین بوده است؟ (پرسش)
24. آیا انتظار در میان ادیان و ملل گوناگون سابقه‌ای دارد؟ (پرسش)
25. منشأ نگاه عامیانه به ظهور منجی چیست؟ (پرسش)
26. آفات نگاه عامیانه به ظهور منجی چیست؟ (پرسش) ‏
27. گونه‌های احادیث درباره انتظار چیستند؟ (پرسش)
28. نمادهای انتظار چیستند؟ (پرسش)
    1. آیا دعای ندبه از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
    2. آیا دعای عهد از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
    3. آیا زیارت آل یاسین از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
    4. آیا مسجد جمکران از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
    5. آیا مسجد کوفه از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
    6. آیا مسجد صعصعه از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
    7. آیا مسجد سهله از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
    8. آیا عید نیمه شعبان از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
    9. آیا روز جمعه از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
29. چرا کسانی که انتظار امام مهدی را می‌کشیده‌اند بعد از ظهور به مخالفت با ایشان برمی‌خیزند؟ (پرسش)
30. ویژگی‌های اعتراض به وضع موجود در راستای انتظار امام مهدی چیست؟ (پرسش)
31. شیوه ابراز اعتراض به وضع موجود در راستای انتظار امام مهدی چگونه است؟ (پرسش)
32. منظور از عمومیت انتظار چیست؟ (پرسش)
33. مبانی اشتیاق به فرج چیست؟ (پرسش)
34. چگونه می‌توان انتظار را در جامعه ترویج داد؟ (پرسش)
35. آیا مراد از انتظار تنها انتظار قلبی است؟ (پرسش)
36. منظور از انتظار، انتظار فردی است یا انتظار امت؟ (پرسش)
37. منظور از انتظار امام و امت چیست؟ (پرسش)
38. شرایط انتظار واقعی چیست؟ (پرسش)
39. انتظار عملی به چه معناست؟ (پرسش)
40. آیا انتظار مذهب اعتراض است؟ (پرسش)
41. آیا انتظار به معنای گوشه‌گیری و احتراز است؟ (پرسش)
42. آیا انتظار فرج مورد اتفاق همه مسلمین است؟ (پرسش)
43. مسئولیت اجتماعی مسلمین درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
44. کامل‌ترین شکل انتظار عملی برای مقدمه ظهور امام مهدی چیست؟ (پرسش)
45. انتظار فرج با سرنوشت بشریت چه پیوندی دارد؟ (پرسش)
46. مقصود از انتظار مسیحا چیست؟ (پرسش)
47. منظور از انتظار ویرانگر چیست؟ (پرسش)
48. منظور از انتظار سازنده چیست؟ (پرسش)
49. منظور از انتظار مسئولانه چیست؟ (پرسش)
50. منظور از انتظار غیر مسئولانه چیست؟ (پرسش)
51. انواع برداشت از انتظار چیست؟ (پرسش)
52. دیدگاه شیعه درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
53. دیدگاه آیین زرتشت درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
54. دیدگاه آیین هندو درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
55. دیدگاه یهود درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
56. دیدگاه مسیحیت درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
57. برداشت‌های نادرست از انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
58. علت برداشت‌های انحرافی از انتظار چیست؟ (پرسش) ‏
59. آیا انتظار امام مهدی واجب است؟ (پرسش)
60. عوامل ایجاد کننده انتظار چیستند؟ (پرسش)
61. لوازم تعریف انتظار چیست؟ (پرسش)
62. نقطه مقابل انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
63. رابطه انتظار با شدت گرفتاری‌ها چیست؟ (پرسش)
64. امام مهدی منتظر چه چیزی است؟ (پرسش)
65. آیا انتظار فرج باید با قصد قربت باشد؟ (پرسش)
66. مراتب انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
67. رابطه محبت با انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
68. بالاترین درجه انتظار فرج امام مهدی چیست؟ (پرسش)
69. مشاهده وقوع ظلم در زمین چگونه انتظار فرج را در مؤمن تشدید می‌کند؟ (پرسش)
70. چه رابطه‌ای میان انتظار فرج و ایمان وجود دارد؟ (پرسش)
71. انتظار منجی در ادوار مختلف دعوت‌های الهی چه معنایی داشته است؟ (پرسش)
72. اندیشه انتظار موعود در اسلام چگونه است؟ (پرسش)
73. آیا انتظار فرج افضل الاعمال است؟ (پرسش)
74. انتظار فرج چیست و چرا بهترین عمل خوانده شده است؟ (پرسش)
75. برداشت‌های نادرست از انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
76. آیا مکاتب فلسفی نیز انتظار فرج را امری ارزشی می‌‏دانند؟ (پرسش)
77. آیا در کتاب مقدس یهود سخن از انتظار فرج به میان آمده است؟ (پرسش)
78. مقصود از روایات مطلق در باب انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
79. چه امتیازی در انتظار منجی موجود است؟ (پرسش)
80. آیا تأخیر در فرج موجب قساوت قلب می‌‏شود؟ (پرسش)
81. آیا انتظار طولانی فرج خسته کننده و ملالت‌‏آور است؟ (پرسش)
82. علت سختی انتظار چیست و چرا می‏‌گویند انتظار زیباست؟ زیبایی انتظار در چیست؟ (پرسش)
83. امام مهدی در قبال منتظران و شیعیان چه عنایاتی دارند؟ (پرسش)
84. منتظران امام مهدی که در قرن‏های گذشته بدون پاین انتظارشان فوت کرده‌اند؛ چه تضمینی وجود دارد که انتظار ما به ثمر برسد؟ (پرسش)
85. آیا انتظار موجب انفعال جامعه نمی‌شود؟ (پرسش)
86. فرج مردم جهان در چیست و چرا انتظار فرج فضیلت و ارزش بیشتری دارد؟ (پرسش)
87. خاستگاه و منشأ اصلی انتظار ظهور «مصلح و نجات‏‌دهنده بزرگ» چیست؟ (پرسش)
88. دعا برای تعجیل فرج چه تأثیری در فرج شیعیان دارد؟ (پرسش)
89. دعای اللهم کن لولیک الحجه بن الحسن به چه منظوری خوانده می‌شود؟ (پرسش)
90. آیات مربوط به ظهور و انتظار کدامند؟ (پرسش)
91. انتظار در دیگر روزهای سال چگونه معنا پیدا می‏‌کند؟ (پرسش)
92. رابطه انتظار با بهداشت روان چیست؟ (پرسش)
93. رابطه انتظار با آینده جهان چیست؟ (پرسش)
94. فلسفه انتظار چیست؟ (پرسش)
95. باور به ظهور امام مهدی چگونه عامل پایداری و استقامت شیعه می‌شود؟ (پرسش)
96. انتظار فرج چه فضیلتی دارد؟ (پرسش)
97. جایگاه انتظار در فرهنگ شیعه چیست؟ (پرسش)
98. چرا انتظار اهمیت و جایگاه ویژه و برجسته‌ای دارد؟ (پرسش)
99. چرا انتظار فرج افضل اعمال است؟ (پرسش)
100. ویژگی‌‏های منتظران واقعی در دوران غیبت چیست؟ (پرسش)
101. انتظارات امام مهدی از منتظران چیست؟ (پرسش)
102. چه نوع انتظاری راجح است؟ (پرسش)
103. دانش ‏آموزان چگونه باید منتظر امام مهدی باشند؟ (پرسش)
104. رضایت امام مهدی از چه راهی به دست می‌آید؟ (پرسش)
105. آیا شیعیان و منتظران ظهور افزون‌بر وظایف فردی و دینی تکالیف سیاسی و اجتماعی نیز دارند؟ (پرسش)
106. آیا برای منتظر واقعی بودن اقدام‌های سیاسی و اجتماعی خاصی باید انجام داد؟ (پرسش)
107. وظایف ما در دوران غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
108. چه تناسبی میان انتظار موعود و مبارزه با فساد وجود دارد؟ آیا انتظار به معنای ساکت ماندن نیست؟ (پرسش)
109. چه مقام و منزلتی در روایات برای منتظران بیان شده است؟ (پرسش)
110. جامعه منتظر دارای چه ویژگی‌هایی است؟ (پرسش)
111. انتظارات امام مهدی از منتظران چیست؟ (پرسش)
112. صرف‏‌نظر از وظایف شخصی در قبال امام مهدی وظایف خود انسان منتظر به‌طور کلی چیست؟ (پرسش)
113. منتظران برجسته همچون علما باید چه عملکردی داشته باشند؟ (پرسش)
114. منتظران راستین امام مهدی دارای چه فضیلت و منزلتی هستند؟
115. منتظران برجسته همچون علما باید چه عملکردی داشته باشند؟ (پرسش)
116. در روایات چه پاداشی برای منتظران امام مهدی بیان شده است؟ (پرسش)
117. ویژگی‏های منتظران واقعی در این دوران چیست؟ (پرسش)
118. آیا تنها انتظار فرج برای ظهور امام مهدی کافی است؟ (پرسش)
119. ویژگی‌های انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
120. ویژگی‌های فرهنگ انتظار در ابعاد اعتقادی چیست؟ (پرسش)
121. ویژگی‌های فرهنگ انتظار در ابعاد علمی و اخلاقی چیست؟ (پرسش)
122. فواید و آثار انتظار چیست؟ (پرسش)
123. آثار فردی انتظار امام مهدی چیست؟ (پرسش)
124. آثار اجتماعی انتظار امام مهدی چیست؟ (پرسش)
125. آثار تربیتی انتظار چیست؟ (پرسش)
126. چرا انتظار فرج امام مهدی موجب گشایش می‌شود؟ (پرسش)
127. عنصر انتظار چگونه در آمادگی نظامی منتظران تأثیر دارد؟ (پرسش)
128. چگونه روحیه انتظار را در خود تقویت کنیم؟ (پرسش)
129. آیا انتظار فرج منشأ فرج‌های مادی برای منتظر خواهد بود؟ (پرسش)
130. انتظار چه ابعادی دارد؟ (پرسش)
131. ابعاد اعتقادی انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
132. ابعاد عملی انتظار فرج چیست؟ (پرسش)