صیحه آسمانی که از نشانه‌های حتمی ظهور است چیست؟ (پرسش)

از نشانه‌های حتمی ظهور، صیحه یا ندایی است که از آسمان شنیده می‌شود. این صدا به گونه‌ای است که همه مردم آن را می‌شنوند. در این صیحه گفته می‌شود که حق با علی و شیعیان اوست و با معرفی امام مهدی (ع) دستور به اطاعت از ایشان می‌دهد. بعد از این ندا، صدایی هم از زمین شنیده می‌شود که مردم را از اجابت دعوت حضرت بازمی‌دارد. این ندای دوم از شیطان است.

صیحه آسمانی که از نشانه‌های حتمی ظهور است چیست؟
موضوع اصلی	بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت
مدخل بالاتر	مهدویت / مقدمات ظهور امام مهدی / نشانه‌های ظهور امام مهدی / ندای آسمانی
مدخل اصلی	صیحه آسمانی

در ذیل، پاسخ جامع اجمالی به این پرسش و دیدگاه‌های متفرقه برخی از نویسندگان و دانشمندان، در این باره، به طور مفصل‌تری قابل بررسی است.

عبارت‌های دیگری از این پرسش

• مقصود از ندای آسمانی در نشانه‌های ظهور چیست؟
• ندای آسمانی در هنگام ظهور امام مهدی چگونه رخ می‌دهد؟

پاسخ جامع اجمالی

چیستی صیحه

• از نشانه‌های حتمی ظهور ندای آسمانی است که صیحه نام دارد. منظور از صیحه، صدایی است که در آستانۀ ظهور امام زمان (ع) طنین انداز شده و همۀ مردم آن را می‌شنوند. برای این صدای آسمانی غیر از تعبیر صیحه، از تعابیر دیگر همچون "نداء"، "صوت" و "فزع" اعلان"، "فزعه" و "هدّه" نیز استفاده شده است. ممکن است اینها تعبیرهایی گوناگون از یک حادثه و یا دست‌کم، اَشکال گوناگون یک حادثه باشند. مراد از همه آنها، بلند شدن صدایی در آسمان است. ولی به اعتبار اینکه صدای عظیم، بیدارباشی است که همه را متوجه خود می‌کند و نیز موجب وحشت عمومی و ایجاد دلهره و اضطراب می‌گردد، به آن صیحه، فزعه، صوت و نداء که هریک بیانگر ویژگی از آن حادثه‌اند، اطلاق شده است. این احتمال هم وجود دارد که آنها سه حادثه جدای از هم باشند که در یک زمان رخ نمی‌دهند، بلکه ابتدا صدایی عظیم همه را متوجه خود می‌کند (صیحه)، به دنبال آن صدایی هولناک، مردم را به وحشت می‌اندازد (فزعه) و آنگاه صدایی از آسمان شنیده می‌شود که مردم را به سوی مهدی (ع) فرا می‌خواند (نداء).

ویژگی‌های صیحه

• وقوع صیحه به گونه‌ای خواهد بود که همۀ مردم را متوجه ظهور خواهد کرد. ندای آسمانی، صدایی است که از آسمان، توسط جبرئیل امین بلند می‌شود و در آن به معرفی حضرت مهدی (ع) و بیان نام و نسب و حقانیت او و پیروانش می‌پردازد و پس از آن، امام عصر (ع) ظهور می‌کند. با توجه به کینه توزی و دشمنی شیطان نسبت به فرزندان آدم و سعی در گمراه نمودن آنان، از طرف او نیز ندایی به گوش رسیده و باعث سردرگمی مردم می‌شود؛ البته این صدا با ندای دعوت به سوی حضرت متفاوت بوده و اگر انسان به آن دو ندا توجه کرده و با هم مقایسه کند پی به صحّت و درستی ندای حق می‌برد، مانند اینکه ندای حق از طرف آسمان به گوش می‌رسد و ندای باطل و شیطانی، زمینی است، یعنی تفاوت آسمانی و زمینی بودن در نداها وجود دارد و این برای مردم قابل تشخیص است و نیز مراجعه به راویان حدیث یکی دیگر از راه‌های تشخیص ندای حق از باطل است. ندای آسمانی در سال قبل از ظهور اتفاق می‌افتد، هنگامی‌ که شرایط ظهور منجی فراهم شود و خداوند، زمان را برای امر ظهور مناسب بداند به مردم این آگاهی را می‌دهد که خداوند، اجازه ظهور را صادر کرده است. زمان این ندا در احادیث، گوناگون، ۲۳ ماه رمضان، ماه رجب، ماه محرم و روز عاشورا، گفته شده است. ویژگی این ندا آن است که هر کس در زمین است، آن را به زبان خود می‌شنود.
• باید توجه داشت وجود صیحه به معنی این نیست که الزاما همه شنوندگان به آن ایمان می‌آورند، بلکه ممکن است بسیاری هم به آن ایمان نیاورند، هرچند که آن ندا به گوششان می‌رسد و این در روزگار پیامبران گذشته نیز بسیار دیده شده است؛ آنها از حدود و چارچوب‌های قوانین طبیعت پا فراتر گذشته‌اند و معجزاتی داشته‌اند، اما نه تنها مردم به آنها ایمان نیاورده‌اند بلکه آنها را متهم به سحر و جادو کرده‌اند.

روایات دربارۀ صیحه

• در مورد صیحه سه دسته روایت وجود دارد:

1. روایاتی که به صورت اجمال وجود و حتمی بودن ندا را مطرح می کنند؛ ابوحمزه ثمالی می‌گوید به امام باقر (ع) عرض کردم: "آیا خروج سفیانی حتمی است؟" فرمود: «آری، و ندا هم حتمی است.» عمر بن حنظله نقل می‌‌کند: از امام صادق (ع) شنیدم که فرمود: «پنج علامت قبل از قیام قائم (ع) اتفاق می‌‌افتد: صیحه آسمانی و خروج سفیانی و فرو رفتن در زمین، قتل نفس زکیه و خروج یمانی... سپس می‌گوید من آیه ﴿إِن نَّشَأْ نُنَزِّلْ عَلَيْهِم مِّن السَّمَاء آيَةً فَظَلَّتْ أَعْنَاقُهُمْ لَهَا خَاضِعِينَ﴾ را قرائت کردم و پرسیدم آیا مقصود از آن صیحه است؟ امام فرمود: اگر چنین شود گردن‌های دشمنان خدا خاضع شود».
2. روایاتی که از دو گونه ندا سخن می‌گوید: ندای حق و ندای باطل که یکی پس از دیگری روی خواهد داد؛ امام باقر (ع) فرمودند: «ندا دهنده ای از آسمان ندا می‌دهد که فلان بن فلان امام است و اسمش را هم می‌آورد. ابلیس ملعون نیز از زمین ندا می‌کند، همان طور که در شب پیمان عقبه، به رسول خدا (ص) ندا کرد»
3. روایاتی که از ندای به نام قائم (ع) بدون پرداختن به ندای باطل، خبر می‌دهند؛ امام باقر (ع) فرمودند: «از نشانه‌های ظهور، خروج سفیانی و ... ندادهندهای است که به نام او (قائم (ع)) و پدرش ندا می‌دهد.»
4. روایایی که از ندا به حقانیت امیرالمؤمنین ((ع)] و اهل بیت (ع) سخن می‌‌گوید: سیوطی از نعیم بن حماد روایت کرده است که امام علی بن ابی طالب (ع) فرمود: هرگاه این ندا از آسمان برخاست که: "حق با آل محمد (ع) است" در آن هنگام نام مهدی بر سر زبان‌ها افتد، مردم از دوستی او سیراب شوند و جز او را یاد نکنند».

نتیجه‌گیری

• از مجموع روایات و مطالب به دست می‌آید:

1. ندای آسمانی، از نشانه‌‏های حتمی ظهور شمرده شده است.
2. این صدا، از آسمان شنیده می‌‏شود؛ به گونه‏‌ای که همۀ مردم کره زمین آن را می‌‏شنوند و به خود می‌‏آیند.
3. محتوای این پیام آسمانی، دعوت به حق و حمایت از حضرت مهدی (ع) و بیعت با آن حضرت است.
4. همزمان با شنیده شدن این صدا از آسمان یا کمی پس از آن، روی زمین نیز صدایی شنیده می‏‌شود. ندا دهنده آن، شیطان است که مردم را به گمراهی فرا می‌‏خواند و می‌‏کوشد با ایجاد تردید در مردم، آنان را از حمایت مهدی (ع) و اجابت دعوت آسمانی، بازدارد.

پاسخ‌ها ودیدگاه‌های متفرقه

۱. آیت‌الله شهید صدر؛

سید محمد صدر آیت‌ الله شهید سید محمد صدر در کتاب «تاریخ پس از ظهور» در این‌باره گفته‌ است: «درباره این نشانه، سه دسته روایت وجود دارد: روایاتی که به طور اجمال وجود ندا و حتمی بودن آن را بیان می‌کنند: صدوق به سند خود از میمون البان و او هم از امام صادق (ع) نقل کرده است: «خَمْسٌ قَبْلَ قِيَامِ اَلْقَائِمِ... وَ اَلْمُنَادِي يُنَادِي مِنَ اَلسَّمَاءِ». پنج نشانه پیش از ظهور قائم پدید می‌آید ... و ندادهنده‌ای از آسمان. شیخ مفید به سند خود از ابو حمزه ثمالی نقل می‌کند: «قُلْتُ لِأَبِي جَعْفَرٍ عَلَيْهِ السَّلاَمُ خُرُوجُ اَلسُّفْيَانِيِّ مِنَ اَلْمَحْتُومِ قَالَ نَعَمْ وَ اَلنِّدَاءُ مِنَ اَلْمَحْتُومِ» به حضرت باقر (ع) عرض کردم: آیا خروج سفیانی حتمی است؟ فرمود: آری، و ندا هم حتمی است. نعمانی هم به سند خود از عبد الله بن سنان روایت کرده است که امام صادق (ع) فرمود: النداء من المحتوم ... ندا امری حتمی است. روایاتی که از دو گونه ندا سخن می‌گوید: ندای حق و ندای باطل که یکی پس از دیگری روی خواهد داد: صدوق به سند خود از میمون البان و او هم از امام باقر (ع) نقل کرده است که فرمود:«يُنَادِي مُنَادٍ مِنَ اَلسَّمَاءِ إِنَّ فُلاَنَ بْنَ فُلاَنٍ هُوَ اَلْإِمَامُ بِاسْمِهِ وَ يُنَادِي إِبْلِيسُ مِنَ اَلْأَرْضِ كَمَا نَادَى بِرَسُولِ اَللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ لَيْلَةَ اَلْعَقَبَةِ». ندادهندهای از آسمان ندا می‌دهد که فلان بن فلان امام است و اسمش را هم می‌آورد. ابلیس ملعون نیز از زمین ندا می‌کند، همان طور که در شب پیمان عقبه، به رسول خدا (ص) ندا کرد. نعمانی روایتی طولانی از ابو بصیر و او هم از امام باقر (ع) نقل می‌کند که فرمود:«يُنَادِي مُنَادٍ مِنَ اَلسَّمَاءِ بِاسْمِ اَلْقَائِمِ فَيَسْمَعُ مَنْ بِالْمَشْرِقِ وَ مَنْ بِالْمَغْرِبِ، لاَ يَبْقَى رَاقِدٌ إِلاَّ اِسْتَيْقَظَ، وَ لاَ قَائِمٌ إِلاَّ قَعَدَ، وَ لاَ قَاعِدٌ إِلاَّ قَامَ عَلَى رِجْلَيْهِ فَزِعاً مِنْ ذَلِكَ اَلصَّوْتِ، فَرَحِمَ اَللَّهُ عَبْداً سَمِعَ ذَلِكَ اَلصَّوْتَ فَأَجَابَ، فَإِنَّ اَلصَّوْتَ اَلْأَوَّلَ هُوَ صَوْتُ جَبْرَئِيلَ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ اَلرُّوحِ اَلْأَمِينِ، ثُمَّ قَالَ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ اَلصَّوْتُ فِي شَهْرِ رَمَضَانَ فِي لَيْلَةِ جُمُعَةٍ لَيْلَةِ ثَلاَثَةٍ وَ عِشْرِينَ فَلاَ تَشُكُّوا فِي ذَلِكَ وَ اِسْمَعُوا وَ أَطِيعُوا وَ فِي آخِرِ اَلنَّهَارِ صَوْتُ اَلْمَلْعُونِ إِبْلِيسَ، يُنَادِي: أَلاَ إِنَّ فُلاَناً قُتِلَ مَظْلُوماً لِيُشَكِّكَ اَلنَّاسَ وَ يُفَتِّنَهُمْ، فَكَمْ ذَلِكَ اَلْيَوْمِ مِنْ شَاكٍّ مُتَحَيِّرٍ قَدْ هَوَى فِي اَلنَّارِ، فَإِذَا سَمِعْتُمْ اَلصَّوْتَ فِي شَهْرِ رَمَضَانَ فَلاَ تَشُكُّوا أَنَّهُ صَوْتُ جَبْرَئِيلَ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ وَ عَلاَمَةُ ذَلِكَ أَنَّهُ يُنَادِي بِاسْمِ اَلْقَائِمِ وَ اِسْمِ أَبِيهِ عَلَيْهِمَا اَلسَّلاَمُ حَتَّى تَسْمَعَهُ اَلْعَذْرَاءُ فِي خِدْرِهَا، فَتُحَرِّضَ أَبَاهَا وَ أَخَاهَا عَلَى اَلْخُرُوجِ فاتبَعوا الصوت الأول و إیاکم و الأخیر أن تفتنوا به ..». ندادهندهای از آسمان نام قائم را می‌برد آن طور که همه اهل شرق و غرب جهان آن را می‌شنوند. از هراس و وحشت آن صدا، خفتگان بیدار و همه ایستادگان نشسته و همه نشستگان بپا می‌خیزند. خداوند رحمت خویش را شامل حال بندهای کند که به آن صدا توجه نموده، پاسخش را بدهد؛ چون آن صدا، صدای جبرئیل روح الامین است. آن صدا در شب جمعه بیست و سوم ماه رمضان به گوش خواهد رسید پس شک به دل راه مدهید و به آن گوش فرا دهید و اطاعت کنید. در آخر روز ابلیس لعین ندا می‌دهد: آگاه باشید فلانی مظلومانه کشته شد تا مردم را به فتنه و شک در اندازد و چه بسیارند شک کنندگان سرگردانی که در دوزخ فرو می‌غلتند. پس اگر آن صدا را در ماه رمضان شنیدید در آن تردید نکنید؛ صدای جبرئیل است. نشانهاش هم آنست که به نام قائم و پدرش (ع) ندا می‌دهد. این صدا را حتی دوشیزگان پرده‌نشین خواهند شنید و پدران و برادرانشان را به بیرون رفتن از خانه (به دنبال آن صدا) وامیدارند ... از صدای نخست پیروی نمایید و از صدای دوم حذر، مبادا که در فتنه افتید .... سیوطی از نعیم بن حماد روایت کرده است که امام علی بن ابی طالب (ع) فرمود: «إِذَا نَادَى مُنَادٍ مِنَ اَلسَّمَاءِ أَنَّ اَلْحَقَّ فِي آلِ مُحَمَّدٍ فَعِنْدَ ذَلِكَ يَظْهَرُ اَلْمَهْدِيُّ عَلَى أَفْوَاهِ اَلنَّاسِ، وَ يُشْرَبُونَ حُبَّهُ، فَلاَ يَكُونُ لَهُمْ ذِكْرُ غَيْرِهِ». هرگاه این ندا از آسمان برخاست که: "حق با آل محمد (ع) است" در آن هنگام نام مهدی بر سر زبان‌ها افتد، مردم از دوستی او سیراب شوند و جز او را یاد نکنند. سیوطی همچنین از نعیم بن حماد نقل کرده است که امام محمد باقر (ع) فرمود: «ینادی مناد من السماء: إن الحق فی آل محمد. و ینادی مناد من الأرض: إن الحق فی آل عیسی - أو قال: العباس شک فیه - و إنما الصوت الأسفل کلمة الشیطان و الصوت الأعلی کلمة الله العلیا». ندایی از آسمان بر می‌خیزد که "حق با آل محمد است" و ندایی از زمین که "حق با آل عیسی یا آل عباس است". (شک از راوی است) صدای پایین، از شیطان است و صدای بالا از خداوند بلند مرتبه. قندوزی، بخشی از این روایت را در ینابیع المودة آورده است. روایاتی که از ندای به نام قائم (ع) بدون پرداختن به ندای باطل، خبر می‌دهند: صدوق به سند خود از محمد بن مسلم روایت کرده است که امام محمد باقر (ع) فرمود: «وَ إِنَّ مِنْ عَلاَمَاتِ خُرُوجِهِ خُرُوجَ اَلسُّفْيَانِيِّ ... وَ مُنَادٍ يُنَادِي بِاسْمِهِ وَ اِسْمِ أَبِيهِ». از نشانه‌های ظهور، خروج سفیانی و ... ندادهندهای است که به نام او (قائم (ع)) و پدرش ندا می‌دهد. نعمانی به سند خود از ابو بصیر نقل کرده است که به حضرت صادق (ع) عرض کردم: «جُعِلْتُ فِدَاكَ مَتَى خُرُوجُ اَلْقَائِمِ عَلَيْهِ السَّلاَمُ فَقَالَ يَا أَبَا مُحَمَّدٍ إِنَّا أَهْلُ بَيْتٍ لاَ نُوَقِّتُ وَ قَدْ قَالَ مُحَمَّدٌ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ كَذَبَ اَلْوَقَّاتُونَ يَا أَبَا مُحَمَّدٍ إِنَّ قُدَّامَ هَذَا اَلْأَمْرِ خَمْسَ عَلاَمَاتٍ أُولاَهُنَّ اَلنِّدَاءُ فِي شَهْرِ رَمَضَانَ وَ خُرُوجُ اَلسُّفْيَانِيِّ وَ خُرُوجُ اَلْخُرَاسَانِيِّ وَ قَتْلُ اَلنَّفْسِ اَلزَّكِيَّةِ وَ خَسْفٌ بِالْبَيْدَاءِ ثُمَّ قَالَ يَا أَبَا مُحَمَّدٍ إِنَّهُ لاَ بُدَّ أَنْ يَكُونَ قُدَّامَ ذَلِكَ اَلطَّاعُونَانِ اَلطَّاعُونُ اَلْأَبْيَضُ وَ اَلطَّاعُونُ اَلْأَحْمَرُ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاكَ وَ أَيُّ شَيْءٍ هُمَا فَقَالَ أَمَّا اَلطَّاعُونُ اَلْأَبْيَضُ فَالْمَوْتُ اَلْجَارِفُ وَ أَمَّا اَلطَّاعُونُ اَلْأَحْمَرُ فَالسَّيْفُ وَ لاَ يَخْرُجُ اَلْقَائِمُ حَتَّى يُنَادَى بِاسْمِهِ مِنْ جَوْفِ اَلسَّمَاءِ فِي لَيْلَةِ ثَلاَثٍ وَ عِشْرِينَ فِي شَهْرِ رَمَضَانَ لَيْلَةِ جُمُعَةٍ قُلْتُ بِمَ يُنَادَى قَالَ بِاسْمِهِ وَ اِسْمِ أَبِيهِ أَلاَ إِنَّ فُلاَنَ بْنَ فُلاَنٍ قَائِمُ آلِ مُحَمَّدٍ فَاسْمَعُوا لَهُ وَ أَطِيعُوهُ فَلاَ يَبْقَى شَيْءٌ خَلَقَ اَللَّهُ فِيهِ اَلرُّوحَ إِلاَّ يَسْمَعُ اَلصَّيْحَةَ فَتُوقِظُ اَلنَّائِمَ وَ يَخْرُجُ إِلَى صَحْنِ دَارِهِ وَ تُخْرِجُ اَلْعَذْرَاءَ مِنْ خِدْرِهَا وَ يَخْرُجُ اَلْقَائِمُ مِمَّا يَسْمَعُ وَ هِيَ صَيْحَةُ جَبْرَئِيلَ». فدایت شوم، ظهور قائم در چه زمانی است؟ فرمود: ای ابا محمد، ما اهل بیت وقتی را [برای ظهور] تعیین نمی‌کنیم ... قائم ظهور نمی‌کند مگر آن که در شب جمعه بیست و سوم ماه رمضان منادیی در آسمان به اسم او ندا در دهد. پرسیدم: چه چیزی را ندا می‌دهد؟ فرمود: نام قائم و پدرش را این گونه می‌برد: "آگاه باشید فلان بن فلان قائم آل محمد است. به سخنش گوش فرا دهید و اطاعتش نمایید". در آن حال هیچ چیز از آفریده‌های خدا که در آنها روح دمیده شده نخواهد بود مگر آن که آن صدا را می‌شنود. آن چنان که شخص خفته، بیدار می‌شود و به حیاط خانه‌اش می‌رود و نیز دوشیزگان از سرا پردهها بیرون می‌روند. آن صدا، صدای جبرئیل است. نعمانی به سند خود از محمد بن مسلم روایت کرده است که حضرت صادق (ع) فرمود: «نَادِي مُنَادٍ مِنَ اَلسَّمَاءِ بِاسْمِ اَلْقَائِمِ عَلَيْهِ السَّلاَمُ فَيَسْمَعُ مَا بَيْنَ اَلْمَشْرِقِ إِلَى اَلْمَغْرِبِ فَلاَ يَبْقَى رَاقِدٌ إِلاَّ قَامَ وَ لاَ قَائِمٌ إِلاَّ قَعَدَ وَ لاَ قَاعِدٌ إِلاَّ قَامَ عَلَى رِجْلَيْهِ مِنْ ذَلِكَ اَلصَّوْتِ وَ هُوَ صَوْتُ جَبْرَئِيلَ اَلرُّوحِ اَلْأَمِينِ». منادیی از آسمان به نام قائم صدا می‌زند و بیدرنگ همه اهل شرق و غرب جهان آن را می‌شنوند؛ در نتیجه خفته‌ای نیست مگر آن که برمی‌خیزد و می‌ایستد و ایستاده‌ای نیست جز آن که می‌نشیند و هیچ نشسته‌ای نیست مگر آن که می‌ایستد. این صدا، صدای جبرئیل روح الامین است. همچنین ابو بصیر روایت کرده است که امام صادق (ع) فرمود:« إِنَّ اَلْقَائِمَ صَلَوَاتُ اَللَّهِ عَلَيْهِ يُنَادَى اِسْمُهُ لَيْلَةَ ثَلاَثٍ وَ عِشْرِينَ...». بی‌تردید در شب بیست و سوم ماه رمضان، به نام قائم - که درود خدا بر او باد - ندا داده می‌شود ... از مجموع این اخبار و اخبار گذشته به دست می‌آید که روایات "صدا و صیحه"، "هول و هراس" و "ندا"، هر سه دسته به مفهومی مشترک و رویدادی واحد اشاره می‌کنند و در حقیقت، تعارضی بین آنها نیست. هر چند شیوه‌های بیان خبر، گوناگون می‌باشد. برای این سخن در خود این اخبار، قراینی وجود دارد: صیحه و ندا، به طور مستفیض هر دو به جبرئیل نسبت داده شده است. زمان وقوع آن دو در شب جمعه بیست و سوم ماه رمضان میباشد. همه آنها (صیحه، هول و هراس و ندا) موجب جلب توجه فراوان خواهند شد. صیحه و ندا از نشانه‌های حتمی ظهور هستند. در نهایت با حمل مطلق بر مقید و نیز مجمل بر مفصل به نتایج زیر میرسیم: مقصود از ندایی که حتمی است، ندای جبرئیل به نام قائم (ع) است. مراد از "ندای به حق"، جز این ندا نیست. منظور از صدای جبرئیل همین نداست. آن نشانه‌ای که گردن دشمنان خدا را خاضع می‌گرداند، همین نداست. هول و هراسی که دوشیزگان را از پس پردههایشان بیرون می‌آورد، حاصل همین نداست. زمان تعیین شده برای ندا نیز بیست و سوم ماه رمضان است. دسته سوم از اخبار پیرامون ندا (ندا به اسم قائم (ع) و پدرش) از آن نظر که اخبار "صیحه" و "هول و هراس" در آن است، خاصترین تمام این روایات میباشد؛ در نتیجه میتواند مفسر و شارح آنها باشد. همچنین اوصاف دیگری که در این اخبار آمده مانند: حتمی بودن و زمان آن، ویژگی ندا نیز میباشد. هرگاه این فهم کلی حاصل شود، اخباری که بر این مفهوم مشترک دلالت می‌کند، متواتر - بلکه بیشتر از حد تواتر - خواهد بود؛ زیرا اخبار ندا به تنهایی مستفیض است و هرگاه آن را به اخبار "صدا و صیحه" و "هول و هراس" بیفزاییم، متواتر خواهند شد.

۲. آیت الله محمد محمدی ری شهری

محمد م‍ح‍م‍دی‌ ری‌ش‍ه‍ری‌ آیت‌الله محمد م‍ح‍م‍دی‌ ری‌ش‍ه‍ری‌، در کتاب «دانشنامهٔ امام مهدی» در این‌باره گفته است: «صدایی از آسمان که گاه از آن به "صیحه" تعبیر می‌شود، یکی دیگر از نشانه‌های مهم ظهور امام عصر (ع) شمرده می‌شود. بنا بر برخی احادیث، این علامت نیز حتمی است. موضوع ندای آسمانی، به منابع شیعه اختصاص ندارد؛ بلکه در احادیث اهل سنت هم فراوان آمده است. فراوانی احادیث ندای آسمانی به اندازه‌ای است که برای نمونه در الغیبة نعمانی از شصت و هشت حدیث باب علائم، سی حدیث، درباره این نشانه سخن می‌گوید. البته این فراوانی، غیر از احادیث دیگر باب‌ها و دیگر کتاب‌هاست. در برخی احادیث ندا، به آیه ‌﴿إِن نَّشَأْ نُنَزِّلْ عَلَيْهِم مِّن السَّمَاء آيَةً﴾، استدلال و گویا ندای آسمانی، مصداقی برای این آیه، شمرده شده است. از مطالعه احادیث و مراجعه به کتب لغت استفاده می‌شود که سه واژه ندا، صیحه و صوت، مترادف‌اند یا دست کم در این موضوع، در یک معنا به کار رفته‌اند. ابن منظور، ندا را به صوت، و صوت را به ندا معنا کرده است . همچنین مصدر صیحه (صیاح) را "صوت"، و صیحه را "عذاب" معنا کرده است. به نظر می‌رسد که کاربرد متعدد صیحه در قرآن، الزاماً به معنای عذاب نیست؛ بلکه مقصود حق تعالی، صدایی است که عذاب الهی را به دنبال دارد یا هشدار به‌ عذاب است. راغب هم می‌گوید: صیحه به معنای صدای بلند است. شاید این که شیخ مفید در شمارش نشانه‌های ظهور، تنها به ندا اشاره کرده و از صیحه و صوت، با وجود فراوانی آن دو در احادیث، سخنی نگفته است، به همین جهت باشد که وی نیز هر سه را یک علامت می‌داند. بنا بر این، ندای آسمانی و صیحه و صوت- که در احادیث آمده- یکی است. علامت دیگر ذکر شده، "فزعه" است که به معنای ترس و وحشت آمده است. آیا فزعه، علامت دیگری غیر از ندا و صیحه است و یا همان علامت است؟ معنای لغوی فزعه با صیحه، متفاوت است؛ ولی می‌تواند لازم آن معنا باشد؛ یعنی مراد از فزغه، ترس و وحشتی است که به سبب صیحه آسمانی پدید می‌آید، اگر چه دلیل متقنی بر یکی بودن این دو علامت وجود ندارد. آنچه باعث تصور ترادف آنها می‌شود، برداشت نادرست از صیحه است که به نظر می‌رسد منشأ این اشتباه، شباهتی است که از احادیث درباره صیحه و فزعه استفاده می‌شود. برای مثال، در برخی نقل‌ها می‌خوانیم که: صدا در ماه رمضان خواهد بود. از سویی، فزعه هم در ماه رمضان ذکر شده است. از این رو، صیحه و فزعه را یکی تصور کرده‌اند . به‌ویژه که در حدیث، ماده فزع با صیحه، جمع شده است؛ ولی به نظر می‌رسد چنین نیست و فزعه، علامتی غیر از صیحه و ندا است. گذشته از تفاوت معنای آنها با یکدیگر، احادیث، فزعه را در ماه رمضان می‌دانند، این که ندا یا صیحه در ماه رمضان باشد، قطعی نیست و همه اخبار، این مطلب را نمی‌گویند. دلیل دیگر آن که‌ در یک حدیث، ندا و فزعه به عنوان دو علامت در کنار هم ذکر شده است که نشان می‌دهد ندا با فزعه، تفاوت دارد. ندایی که هنگام ظهور به گوش می‌رسد از دو ناحیه است: اول از جبرئیل که مردم را به مهدی (ع) می‌خواند و دوم از شیطان که در مردم تردید ایجاد می‌کند. برخی از این احادیث می‌گویند که ندای جبرئیل از آسمان و ندای ابلیس از سوی زمین بلند می‌شود. از امام صادق (ع) پرسیده شد: چگونه مردم با دیدن عجایبی مانند خسف بیدا و ندای آسمانی باز هم با قائم مبارزه می‌کنند؟ امام فرمود: "چون شیطان، آنان را رها نمی‌کند و او هم ندایی دارد". این سخن امام، دلیل خوبی بر وجود دو فریاد از سوی دو قطب مخالف الهی و شیطانی است. در احادیث دیگری از امام پرسیده‌اند که: مردم می‌گویند دو ندا چگونه تشخیص داده می‌شود؟ که این پرسش نیز نشانگر ذهنیت عامه مردم درباره تعدد نداست؛ اما حال باید دید که این دعوت چیست؟ و مضمون دو ندا چه خواهد بود؟ از احادیث بسیاری استفاده می‌شود که ندای جبرئیل به منظور معرفی مهدی (ع) به مردم جهان است. مضمون برخی از احادیث این گونه است: منادی از آسمان، نام قائم (ع) را می‌گوید و اهل شرق و غرب آن را می‌شنوند ... جبرئیل نام صاحب الأمر و نام پدرش را می‌گوید. در جای دیگری از امام پرسیده شد: ندای آسمانی چیست؟ فرمود: "ندا کننده‌ای است که به نام و نسب قائم ندا می‌دهد". اما روایات دیگری هست که مضمون ندای آسمانی را حقانیت ولایت امیر مؤمنان علی (ع) می‌داند و این که شیطان خواهد گفت: حق با عثمان یا مردی از بنی امیه است. یا شیطان می‌گوید: فلانی مظلوم کشته شده است. البته این دو گروه از احادیث، با هم تعارض و تنافی ندارند و قابل جمع هستند. یعنی ندا به نام امام مهدی (ع) و امام علی (ع)، فریاد و دعوت به حق است و می‌تواند با یکدیگر همراه شود. ندای مخالف نیز دعوت به باطل می‌کند و از حزب عثمانیه و سفیانی حمایت می‌کند» .

۳. آیت‌الله قزوینی؛

سید محمد کاظم قزوینی آیت‌الله سید محمد کاظم قزوینی، در کتاب «امام مهدی از تولد تا بعد از ظهور» در این‌باره گفته است: «ندای آسمانی از آشکارترین نشانه‌ها و قوی‌ترین دلایل برای ظهور امام زمان (ع) است. مانعی ندارد که بگوییم: ندای آسمانی به منزله اعتراف آسمان و اهالی آسمان به شرعی بودن قیام امام زمان (ع) و اثبات حقیقتی است که قرآن کریم، پیامبر اعظم (ص) و اهل بیت (ع) از آن خبر دادند. احادیث تصریح کرده‌اند که ندای آسمانی، صدای رعد یا فریاد یا چیزهایی شبیه به اینها- که کار انسان است نیست؛ بلکه سخن واضحی است که برای همه مردم قابل فهم است. بزودی مقدار تأثیر آن صوت در مردم زمین را خواهید شناخت؟ پس کسی که خوابیده، با ترس بیدار می‌شود و کسی که نشسته، با هراس برمی‌خیزد و کسی که ایستاده، به صورت ناگهانی می‌نشیند و زنان داخل اتاق با خوف و دلهره از اتاقشان بیرون می‌آیند! به عبارت دیگر، جامعه بشری را موجی از اضطراب و جنبش فرا می‌گیرد و آرامش و راحتی از مردم سلب می‌شود به طوری که هیچ کس نمی‌تواند، وانمود کند که آن صیحه را نمی‌شناسد یا اینکه آن را طبیعی و عادی جلوه دهد، برای اینکه آن صدا برای همه، قابل شنیدن و مفهوم است و هیچ شک یا توجیهی برنمی‌دارد هر چه قدر که منحرفان تلاش کنند. طبیعی است؛ چون مسئله ظهور امام زمان (ع) قیامی جهانی است، باید همه عالم از این حادثه بزرگ- که بزودی مسیر زندگی تمام بشر را تغییر خواهد داد- در وسیع‌ترین سطح و واضح‌ترین مفهوم خبردار شوند. از امام صادق (ع) روایت شده، ایشان درباره ندای آسمانی فرمود: "هر قومی به زبان خودشان، آن را می‌شنوند". نمی‌دانیم کیفیت رسیدن ندای آسمانی به تمام مردم چگونه است؛ البته دو احتمال وجود دارد: ندای آسمانی، فقط به زبان عربی فصیح باشد و صدایی عظیم در کره زمین و در مدت کمی پخش شود و فقط کسانی که لغت عربی را می‌دانند، این صدا را می‌شنوند و معنایش را در همان وقت می‌فهمند. اما کسانی که زبان عربی را به خوبی نمی‌دانند، آن ندا را می‌شنوند؛ ولی معنایش را آن موقع نمی‌فهمند؛ پرس و جو می‌کنند به آن می‌رسند و بعید نیست که شبکه‌های خبری در دنیا، این خبر را پخش کنند و آن را با زبان‌های مختلف به دنیا بفرستند؛ پس آن ندا در چند لحظه، ترجمه می‌شود و هر کسی به زبان خودش، آن را می‌شنود یا از رادیو یا تلویزیون- که بدون واسطه هستند- و یا از کسی که آن را شنیده، می‌شنود. به این نکته توجه داشته باشید واضح است که پیامبر (ص) و امامان (ع)، هنگامی که با مردم سخن می‌گفتند، رعایت سطح فکر مردم را می‌کردند؛ پس فهم‌ها و درک‌ها در آن روز وسایل اعلامی- که امروزه به فراوانی یافت می‌شود- را درک نمی‌کند و نمی‌فهمیدند که در انتشار اخبار با کمترین سرعتِ ممکن، چه قدرتی دارند و به این دلیل و بنابر احتمال اول، امام صادق (ع) به گفتن "هر کسی با زبان خودش، آن را می‌شنود" اکتفا کرد و به چگونگی شنیدن آن ندای آسمانی به بیشتر از این کلام، اشاره‌ای نفرمود. شنیدن این ندای آسمانی برای هر قومی به زبان خودشان، به صورت معجزه انجام می‌شود به طوری که همه در آن موقع، صدا را به زبان خودشان و بدون هیچ ترجمه‌ای بشنوند و شبکه‌های خبری، این خبر را دریافت می‌کنند. این احتمال دور از ذهن نیست؛ چون خداوند بر انجام هر کاری تواناست و ظهور امام زمان (ع) با این معجزات مقرون است به اضافه اینکه، این احتمال از طرف مادیون محال نیست؛ چون امروزه، انسان می‌تواند، وسیله‌ای بسازد که یک سخن را به چند زبان مختلف و در مدت زمان کوتاهی ترجمه کند و این وسیله در اجتماعات دولتی به کار گرفته می‌شود به طوری که سفیر هر دولتی، گوشی خاصی به گوش هایش می‌گذارد و ترجمه هر کلامی را به زبان خودش می‌شنود. آیا خداوند سبحان نمی‌تواند، این ندا را در یک لحظه و به همه بشنواند؛ پس هر گروهی به زبان خودش، آن را می‌شنود. از مجموع احادیث به دست می‌آید که نداهای آسمانی، متعدد و از حیث زمانی از هم دور و از حیث زبان و معنا، مختلف هستند؛ پس ندای اول در ماه رجب، ندای دوم در ماه رمضان و ندای سوم در ماه محرم است. ظاهر احادیث این است که ندایی که اهمیت بیشتری دارد و از علایم حتمی شمرده شده، همان ندایی است که در ماه رمضان، شنیده می‌شود. این ندا، بزرگ‌ترین بشارتی است که اهل آسمان به اهل زمین می‌دهند و بزرگ‌ترین تهدید و ترساندن برای طغیان گران ستمکاری است که هیچ وقت در برابر حق، سر تسلیم فرود نمی‌آورند. ما نمی‌توانیم درباره انعکاس آن ندا در جوامع بشری، گمانی داشته باشیم که در آن روز، شادمانی بر صورت‌های مؤمنین آشکار می‌شود و پریشانی و ترس بر قلب‌های گناهکاران حاکم می‌گردد. به خصوص هنگامی که بدانند، نمی‌توانند از سلطه آن حاکم- که اهل آسمان، قبل از اهل زمین در یاری او شرکت کرده‌اند- فرار کنند و باید در برابر حکم او- که تمام طبیعت و بلکه ماورای طبیعت هم به او یاری می‌رسانند- تسلیم باشند. درود و سلام خدا بر پیامبر و اهل بیت پاک او که انگشت روی جای حساس می‌گذارند و هرچه که راجع به آن ندا لازم است به مقداری که عقول آن موقع، تحمل می‌کردند، بیان فرموده‌اند! بعضی از احادیث در این مورد: امام صادق (ع) فرمود:"ندایی که در ماه رمضان است در شب جمعه- که بیست و سه روز از ماه رمضان گذشته شنیده می‌شود". امام باقر (ع) فرمود: "ندای آسمانی در شب بیست و سوم ماه رمضان خواهد بود هر موجودی که خداوند در او روح قرار داده، این صدا را می‌شنود و هر کس که خواب است، بیدار می‌شود و از خانه‌های خود خارج می‌شوند و زنان جوان از پشت پرده بیرون می‌آیند". امام صادق (ع) فرمود: "اولین کسی که با قائم (ع) بیعت می‌کند، جبرییل است که به صورت پرنده‌ای سفید نازل می‌شود و با او بیعت می‌کند؛ سپس یک پایش را بر خانه خدا و پای دیگرش را در بیت المقدس قرار می‌دهد و با صدایی رسا و فصیح- که همه آن را می‌شنوند- صدا می‌کند: "امر خدا آمد، پس آن را به عجله نخواهید". امام رضا (ع) فرمود: "در ماه رجب، سه صدا از آسمان می‌آید: یک صدا، این است: لعنت خدا بر ظالمین باد! صدای دوم، این است:‌ ای گروه مؤمنین! آن پدیده نزدیک شونده، نزدیک شد. صدای سوم، این است: خداوند، فلانی را برانگیخت؛ پس به سخنان او گوش دهید و از دستوراتش اطاعت کنید". زراره بن اعین گفت: امام صادق (ع) فرمود: "منادی ندا می‌دهد: "فقط علی (ع) و پیروانش رستگار هستند". گفتم: پس چه کسی بعد از این با مهدی (ع) جنگ می‌کند؟ فرمود: "شیطان نیز صدا می‌کند: فقط فلانی (یکی از مردان بنی امیه) و پیروانش رستگارند. گفتم: پس چه کسی، راستگو را از دروغگو تشخیص می‌دهد؟ فرمود: "کسانی که حدیث ما را روایت می‌کنند، راستگویان را می‌شناسند و می‌گویند: او قبل از اینکه باشد، بوده است و می‌دانند که آنها بر حق و راستگو هستند"».

۴. حجت الاسلام والمسلمین موسوی‌نسب؛

سید جعفر موسوی‌نسب حجت الاسلام و المسلمین سید جعفر موسوی‌نسب، در کتاب «دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان» در این‌باره گفته است: «یکی از ویژگی‌های امام زمان (ع) و خصائص آن حضرت در هنگام ظهور مبارک ایشان ندای آسمانی است به نام مبارک آن حضرت و در این موضوع هم شاهد قرآنی وجود دارد و هم شاهد روائی اما شاهد قرآنی: گوش فراداده هنگامی که منادی از نقطه نزدیکی ندا سر می‌دهد آنروز به حق آن صیحه را می‌شنوند که آن‌روز روز خروج است. در تفسیر علی بن ابراهیم ذیل آیه مبارکه روایتی از امام صادق نقل شده است که منادی در این آیه ندا می‌کند به اسم قائم و پدر بزرگوارش امام صادق (ع) بانگ آسمانی را برای ما مجسم می‌کند که این صدا را همه اهل عالم از شرق تا غرب می‌شنوند و صدایی است که هر گوشی را نوازش می‌دهد و به هر گوشی با هر لهجه‌ای که انس دارد و با زبانی که دقیقا آشناست این صدا می‌رسد. و عظمت این صیحه و صدا بقدری است که امام باقر (ع) می‌فرمایند که هیچ انسان خفته‌ای در خواب نمی‌ماند یعنی همه از خواب بیدار می‌شوند یا یک حالت وحشت و هر انسانی که ایستاده باشد از ترس می‌نشیند و هر انسانی که نشسته باشد بلند می‌شود. محتوای صیحه آسمانی آنچه در روایات در این موضوع آمده است تعبیرهایی از قبیل صوت، فزعه، ندا، به کار رفته است. این احتمال هست که هر یک از آنها سه رویداد جدا از هم باشند بدین گونه که ابتدا صدایی عظیم و وحشتناک به گوش می‌رسد و همه اهل عالم را متوجه خود می‌کند که صیحه نامیده می‌شود به دنبال آن صدایی مهیب و هولناک شنیده می‌شود که دل‌های مردم را به وحشت می‌اندازد که فزعه نام دارد آنگاه صدایی از سوی آسمان شنیده می‌شود که مردم را به سوی مهدی فرا می‌خواند که ندا نامیده می‌شود محتوای این پیام آسمانی دعوت به حق و حمایت و بیعت با مهدی است با تعبیرهای «"إن الحق لعلي‏ و شيعته‏ و إن الحق‏ في آل محمد"»».

۵. حجت الاسلام والمسلمین سلیمیان؛

خدامراد سلیمیان حجت الاسلام و المسلمین خدامراد سلیمیان، در کتاب «فرهنگنامه مهدویت» در این‌باره گفته است: «ندا، بلند شدن صدا و ظاهر شدن آن است و گاهی فقط به صدا اطلاق می‌‏شود. این‏جا منظور از ندای آسمانی، صدایی است که در آستانه ظهور حضرت مهدی (ع)‏ همه مردم، آن را از آسمان می‌‏شنوند. روایاتی که درباره مورد این نشانه‌‏ها از طریق شیعه و سنی رسیده فراوان، بلکه‏ متواتر است. امام باقر (ع) فرمود: " نداکننده‏‌ای از آسمان، نام قائم را ندا می‏‌کند؛ پس هرکس در شرق و غرب است، آن را می‌‏شنود. از وحشت این صدا، خوابیده‌‏ها بیدار، ایستادگان نشسته و نشستگان بر دو پای خویش می‌‏ایستند. رحمت خدا بر کسی که از این صدا عبرت گیرد و آن را اجابت کند! زیرا صدای نخست، صدای جبرئیل روح الامین است". از مجموع روایات در این ‏باره می‏‌توان چند نکته را استفاده کرد: ندای آسمانی، از نشانه‌‏های حتمی ظهور شمرده شده است و شیخ طوسی، نعمانی، شیخ مفید، شیخ صدوق، و ... به حتمی بودن آن اشاره کرده‌‏اند. این صدا، از آسمان شنیده می‌‏شود؛ به گونه‏‌ای که همه مردم کره زمین- در شرق و غرب- آن را می‌‏شنوند و به خود می‌‏آیند. از برخی روایات استفاده می‏‌شود هر جمعیتی آن صدا را به زبان خود خواهد شنید. محتوای این پیام آسمانی، دعوت به حق و حمایت از حضرت مهدی (ع)‏ و بیعت با آن حضرت است. هم‏زمان با شنیده شدن این صدا از آسمان یا کمی پس از آن، روی زمین نیز صدایی شنیده می‏‌شود. ندا دهنده آن، شیطان است که مردم را به گمراهی فرا می‌‏خواند و می‌‏کوشد با ایجاد تردید در مردم، آنان را از حمایت مهدی (ع) و اجابت دعوت آسمانی، بازدارد جبرئیل، مردم را به حق فرا می‌‏خواند و شیطان و نیروهای شیطانی و پیروان سفیانی به باطل. از ظاهر روایات، با توجه به ویژگی‌‏هایی که برای آن بیان شده است، فهمیده می‏شود که تحقّق آن، طبیعی نخواهد بود. خداوند سبحانه و تعالی، برای آن‏که شروع این انقلاب جهانی را اعلان کند و به همگان برساند که‏ انقلابی بزرگ در حال شکل‌‏گیری است و حق بودن حضرت مهدی (ع) را بنمایاند و به یاران و دوستان و علاقه‏‌مندان به چنین رستاخیزی خبر بدهد، صیحه آسمانی را معجزه‌آسا به گوش همگان می‏‌رساند. این نشانه در روایات اهل سنت نیز مورد اشاره قرار گرفته است.

۶. حجت الاسلام والمسلمین زهادت؛

عبدالمجید زهادت حجت الاسلام و المسلمین عبدالمجید زهادت، در کتاب «معارف و عقاید ۵ ج۲» در این‌باره گفته است: «ندای آسمانی یکی دیگر از نشانه‌های حتمی ظهور که در کنار سفیاین، بیشترین روایات را به خود اختصاص داده صیحه و ندای آسمانی است. منظور از صیحه، صدایی است که در آستانۀ ظهور امام زمان (ع) طنین انداز شده و همۀ مردم آن را می‌شوند. در روایات، غیر از این صیحه، از تعابیر دیگر همچون "نداء"، "صوت" و "فزع" نیز استفاده شده است. در مورد این نشانه باید به چند مطلب اشاره کرد: ۱. وقوع آن به گونه‌ای خواهد بود که همه مردم را متوجه ظهور خواهد کرد. ۲. مضمون ندا معرفی و حقانیت حضرت مهدی (ع) خواهد بود. در حدیث صحیح ابی یعفور می‌گوید: امام صادق (ع) به من فرمود: «أَمْسِكْ بِيَدِكَ هَلاَكَ اَلْفُلاَنِيِّ اِسْمُ رَجُلٍ مِنْ بَنِي اَلْعَبَّاسِ وَ خُرُوجُ اَلسُّفْيَانِيِّ وَ قَتْلُ اَلنَّفْسِ وَ جَيْشُ اَلْخَسْفِ وَ اَلصَّوْتُ قُلْتُ وَ مَا اَلصَّوْتُ أَ هُوَ اَلْمُنَادِي فَقَالَ نَعَمْ وَ بِهِ يُعْرَفُ صَاحِبُ هَذَا اَلْأَمْرِ»؛ هلاک فلانی (مردی از بنی عباس را نام برد) را با دستت نگه دار و خروج سفیانی و کشته شدن نفس (زکیه) و سپاهی که در زمین فرو می‌رود و آواز را. پرسیدم: صوت چیست، آیا همان منادی است؟ فرمود: آری و صاحب این امر به وسیله او شناخته می‌شود.. ۳. با توجه به کینه توزی و دشمنی شیطان نسبت به فرزندان آدم و سعی در گمراه نمودن آنان، از طرف او نیز ندایی به گوش رسیده و باعث سردرگمی مردم می‌شود. زراره می‌گوید: به امام صادق (ع) عرض کردم: «عجبت اصلحك الله و اني لا عجب من القائم كيف يقاتل مع ما يرون من العجائب من خسف البيداء بالجيش و من النداء الذي تكون من السماء؟ فقال: إن الشيطان لا يدعهم حتي ينادي كما نادي برسول الله (ص) يوم العقبة»؛ در شگفتم خداوند [[[امر]]] شما را اصلاح کند (یا شما را به سلامت دارد) و من در عجبم از قائم (ع) که چگونه با او جنگ می‌کنند با وجود آنچه از شگفتی‌ها می‌بینند از فرو بردن زمین سپاه را و آن صدا که از آسمان می‌باشد؟ پس حضرت فرمود: همانا شیطان آنا را رها نمی‌کند؟ تا جایی که ندا کند، همچنان که [مربوط] به رسول خدادر روز عقبه ندا کرد.. البته این صدا با ندای دعوت به سوی حضرت متفاوت بوده و اگر انسان به آن دو ندا توجه کرده و با هم مقایسه کند پی به صحّت و درستی ندای حق می‌برد. زیرا اگر امکان تشخیص صدای شیطان نباشد قطعاً با هدف از علامت ندا برای ظهور منافات خواهد داشت و این خود نوعی تقویت جبهه باطل است در حالی که هدف از وجود علامت، توجه دادن مردم به قیام حضرت است. برای تشخیص ندای حق و باطل راه‌هایی گفته شده است: روایاتی که تصریح دارد ندای حق از طرف آسمان به گوش می‌رسد و ندای باطل زمینی است، یعنی تفاوت آسمانی و زمینی بودن در نداها وجود دارد و این برای مردم قابل تشخیص است. امام باقر (ع) فرمود: «لابد من هذين الصوتين قبل خروج القائم صوت من السماء و هو صوت جبرئيل [باسم هذا الأمر و اسم أبيه] و الصوت الثاني من الأرض و هو صوت إبليس اللعين»؛ ناگزیر قبل از خروج قائم (ع) این دو صدا بر خواهد خاست، صدایی از آسمان و آن آوای جبرائیل است [به نام صاحب این امر و اسم پدرش] و صدای دوم از زمین است که آن صدای ابلیس لعین است.. رجوع به راویان حدیث (علما) و نیز آگاهی مناسب نسبت به معارف مهدوی زاره می‌گوید: از امام صادق (ع) شنیدم که می‌فرمود: «"يُنَادِي مُنَادٍ مِنَ اَلسَّمَاءِ أَنَّ فُلاَناً هُوَ اَلْأَمِيرُ وَ يُنَادِي مُنَادٍ أَنَّ عَلِيّاً وَ شِيعَتَهُ هُمُ اَلْفَائِزُونَ قُلْتُ فَمَنْ يُقَاتِلُ اَلْمَهْدِيَّ بَعْدَ هَذَا فَقَالَ إِنَّ اَلشَّيْطَانَ يُنَادِي أَنَّ فُلاَناً وَ شِيعَتَهُ هُمُ اَلْفَائِزُونَ لِرَجُلٍ مِنْ بَنِي أُمَيَّةَ قُلْتُ فَمَنْ يَعْرِفُ اَلصَّادِقَ مِنَ اَلْكَاذِبِ قَالَ يَعْرِفُهُ اَلَّذِينَ كَانُوا يَرْوُونَ وَ يَقُولُونَ إِنَّهُ يَكُونُ قَبْلَ أَنْ يَكُونَ وَ يَعْلَمُونَ أَنَّهُمْ هُمُ اَلْمُحِقُّونَ اَلصَّادِقُونَ"»؛ ندا کنندهای از آسمان ندا می‌کند که "فقط فلانی امیر است" و آواز دهندهای دیگر ندا می‌کند فقط علی (ع) و پیروان او پیروزند. گفتم: پس چه کسی پس از این با مهدی (ع) می‌جنگد؟ فرمود؟ شیطان آواز می‌دهد "همانا فلانی و پیروانش پیروزند". شعار به نفع مردی از بنی امیّه. عرض کردم: پس چه کسی می‌تواند راست را از دروغ باز شناسد؟ امام فرمودند: آن را می‌شناسد کسانی که احادیث ما را روایت می‌کنند و آن را بیان می‌کنند قبل از آن که واقع شود و می‌دانند که آنان دارای حقّند و صادق می‌باشند.

۷. حجت الاسلام و المسلمین زمانی؛

سید حسن زمانی حجت الاسلام و المسلمین سید حسن زمانی، در کتاب «نشانه‌های قیام حضرت مهدی» در این‌باره گفته است: «ندای آسمانی، صدایی است که از آسمان، توسط جبرئیل امین (ع) بلند می‌شود و در آن به معرفی حضرت مهدی (ع) و بیان نام و نسب و حقانیت او و پیروانش می‌پردازد و پس از آن، امام عصر (ع) ظهور می‌کند. ندای آسمانی با الفاظ "ندا"، "صیحه"، "صوت"، "اعلان"، "فزعه" و "هدّه" در احادیث شیعه و عامه مطرح شده است. چندین روایت، مقصود از آیه ﴿إِن نَّشَأْ نُنَزِّلْ عَلَيْهِم مِّن السَّمَاء آيَةً فَظَلَّتْ أَعْنَاقُهُمْ لَهَا خَاضِعِينَ﴾ را ندای آسمانی دانسته‌اند که به یکی از آن‌ها که از جهت سند، معتبر است اشاره می‌شود. عبدالله بن سنان گوید: نزد امام جعفر صادق (ع) بودم که شنیدم مردی از اهل همدان به حضرت، عرض می‌کند: "آنان (عامه) ما را مسخره می‌کنند و به ما می‌گویند شما گمان می‌کنید منادی از آسمان به اسم صاحب این امر ندا می‌دهد؟! در این حال، امام که تکیه داده بود، ناراحت شد و صاف نشست. سپس فرمود:«" لَا تَرْوُوهُ‏ عَنِّي‏ وَ ارْوُوهُ‏ عَنْ‏ أَبِي‏ وَ لَا حَرَجَ‏ عَلَيْكُمْ‏ فِي‏ ذَلِكَ‏ أَشْهَدُ أَنِّي قَدْ سَمِعْتُ أَبِي (ع) يَقُولُ وَ اللَّهِ إِنَّ ذَلِكَ فِي كِتَابِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ لَبَيِّنٌ حَيْثُ يَقُولُ‏ ﴿إِنْ نَشَأْ نُنَزِّلْ عَلَيْهِمْ مِنَ السَّماءِ آيَةً فَظَلَّتْ أَعْناقُهُمْ لَها خاضِعِينَ‏﴾ فَلَا يَبْقَى فِي الْأَرْضِ يَوْمَئِذٍ أَحَدٌ إِلَّا خَضَعَ وَ ذَلَّتْ رَقَبَتُهُ لَهَا‏‏‏ ‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏"» ».

۸. حجت الاسلام و المسلمین یوسفیان؛

مهدی یوسفیان حجت الاسلام و المسلمین مهدی یوسفیان، در کتاب «رخدادهای ظهور» در این‌باره گفته است: «هنگامی‌که شرایط ظهور منجی فراهم شود و خداوند، زمان را برای امر ظهور مناسب بداند، مردم را بر این مهم، آگاه می‌کند؛ تا جهانیان از اراده الهی بر تحقق ظهور، مطلع شوند. این زنگ بیدار باش که همان علائم ظهور و مخصوصاً ندای آسمانی در سال قبل از ظهور است؛ به مردم، این آگاهی را می‌دهد که خداوند، اجازه ظهور را صادر کرده است. از امام رضا (ع) در حدیثی، چنین نقل شده است: "به ناچار فتنه‌ای شدید و مصیبت‌بار رخ می‌دهد که در آن، هر دوستی و صمیمیت از بین می‌رود و آن، زمانی است که شیعه، سومین نفر از فرزندان من (امام حسن عسکری (ع)) را از دست بدهد؛ که اهل آسمان و زمین بر او بگریند. چه بسیار مردان و زنانِ با ایمان که هنگام ناپدید شدن آب گوارا (امام دوازدهم) دلسوخته و اندوهناک خواهند بود. گویا آنها را می‌بینم که در ناامیدترین حالت می‌باشند. در آن هنگام، به ندایی که آن را از دور می‌شنوند و گویی از نزدیک شنیده‌اند، فراخوانده می‌شوند و آن ندا، رحمت برای مؤمنان و عذاب برای کافران خواهد بود. مردم پرسیدند: آن ندا کدام است؟ فرمودند: ندایی در ماه رجب؛ که سه مرتبه از آسمان شنیده خواهد شد..."؛ از امام صادق (ع) نیز نقل شده است که فرمودند: "قائم (ع) خروج نمی‌کند؛ تا آن که در شب بیست و سوم ماه رمضان که شب جمعه خواهد بود، از دل آسمان، ندایی به اسم او بلند شود" ».

۹. حجت الاسلام و المسلمین حسنی؛

سید نذیر حسنی حجت الاسلام و المسلمین دکتر سید نذیر حسنی، در کتاب «مصلح کل» در این‌باره گفته است: «برخی روایت‌ها اشاره کرده‌اند که صیحه یا ندای آسمانی یکی از علایم حتمی است. نعمانی با ذکر سند از ابو عبد الله (ع) می‌گوید: ندا یکی از علایم حتمی است. همچنین، از امام صادق (ع) روایت شده است که: از جمله علایم حتمی پیش از قیام حضرت قائم (ع) خروج سفیانی و خسف بیداء و کشته شدن نفس زکیه و ندای آسمانی است. کلینی در کتاب الکافی با ذکر سند از محمد بن علی حلبی روایت می‌کند: از امام صادق (ع) شنیدم که فرمود: اختلاف عباسیان و ندا حتمی است. مؤلف مستدرک سفینة البحار، صیحه را جزو علایم حتمی نام برده است. روایت‌های بسیاری این نشانه را ذکر کرده‌اند از جمله: از ابو جعفر (ع) در مورد این آیه که می‌فرماید: ‌﴿إِن نَّشَأْ نُنَزِّلْ عَلَيْهِم مِّن السَّمَاء آيَةً﴾؛ اگر بخواهیم، از آسمان برایشان آیتی نازل می‌کنیم. روایت شده که ایشان فرمود: ندای آسمانی به نام مردی و به نام پدرش است. ابو عبد الله (ع) می‌فرماید: ندای آسمانی به نام قائم (ع) صراحتا در قرآن آمده است. راوی می‌گوید: سؤال کردم، خداوند کارهای تو را سامان بخشد و تو را نیکوحال گرداند، در کجا آمده است؟ فرمود: در این آیه‌ ‌﴿تِلْكَ آيَاتُ الْكِتَابِ الْمُبِينِ﴾. و این آیه‌ ‌﴿إِن نَّشَأْ نُنَزِّلْ عَلَيْهِم مِّن السَّمَاء آيَةً فَظَلَّتْ أَعْنَاقُهُمْ لَهَا خَاضِعِينَ﴾‌. امام باقر (ع) می‌فرماید: به نام او در آسمان ندا می‌دهند. لازم به ذکر است که بعضی روایت‌ها، ندا را به صیحه تعبیر نموده‌اند. در کتاب الفتن ابن حماد با ذکر سند از ابن مسعود از رسول خدا (ص) روایت شده است که: هنگامی که صیحه در ماه رمضان روی دهد ... الخ. ابن مسعود می‌گوید: گفتیم صیحه چیست یا رسول الله؟ فرمود: صدایی سهمگین در شب جمعه نیمه ماه رمضان ... خوابیده را بیدار می‌کند و ایستاده را می‌نشاند و زنان از پرده‌هایشان بیرون می‌آورد. ابو جعفر محمد بن علی (ع) می‌فرماید: در ماه رمضان منتظر صیحه و ظهور قائم (ع) باشید و خدا هرچه بخواهد، انجام می‌دهد. ابو بصیر از ابو عبد الله (ع) روایت می‌کند: گفتم فدایت شوم ظهور قائم چه زمانی است؟ فرمود: ... تنها هنگامی که منادی از دل آسمان در شب بیست و سوم رمضان در شب جمعه به نام او ندا دهد، قائم (ع) می‌آید. گفتم چه ندایی می‌دهد؟ فرمود: به نام او و پدرش و می‌گوید: آگاه باشید که فلانی پسر فلانی قائم آل محمد (ص) است، به سخن او گوش فرا دهید و از او اطاعت کنید و هر چیزی‌که خدا خلق کرده و روح دارد صیحه را می‌شنود. در بعضی روایت‌ها این ندا به فزعه (وحشت و هراس) تعبیر شده است، از امیر المؤمنین (ع) درباره این کلام خداوند که می‌فرماید: ﴿فَاخْتَلَفَ الأَحْزَابُ مِن بَيْنِهِمْ﴾. سؤال کردند و ایشان فرمود: در سه نشانه منتظر فرج باشید. گفته شد یا امیر المؤمنین آنها چیست؟ فرمود: اختلاف مردم شام، پرچم‌های سیاه از خراسان، فزعه (بیم و وحشت) در ماه رمضان. گفته شد: فزع رمضان چیست؟ فرمود: آیا این آیه خداوند را در قرآن نشنیده‌اید که می‌فرماید: ‌﴿إِن نَّشَأْ نُنَزِّلْ عَلَيْهِم مِّن السَّمَاء آيَةً فَظَلَّتْ أَعْنَاقُهُمْ لَهَا خَاضِعِينَ﴾‌. اما در مورد مضمون این صیحه یا ندا در روایت‌ها، مطالب مختلفی آمده است. برخی روایت‌ها، ندا را با این مضمون که گفته‌اند حق با علی و شیعیانش است آورده‌اند و این را ابو جعفر (ع) فرموده است: ندای آسمان در اول روز این است که حق با علی و شیعیانش است. روایت‌های دیگری وجود دارد که می‌گوید: صیحه به نام مهدی و پدرش خواهد بود. از ابو عبد الله (ع) نقل است که ایشان فرمود: یک منادی از آسمان به نام قائم و پدرش ندا می‌دهد. و برخی نیز نام قائم (ع) را نیاورده‌اند و به این بسنده نموده‌اند که به نام مردی ندا می‌دهد، همان‌طور که از ابو جعفر (ع) در مورد آیه‌ ‌﴿إِن نَّشَأْ نُنَزِّلْ عَلَيْهِم مِّن السَّمَاء آيَةً﴾ نقل شده است، فرمود: آن ندا از آسمان به نام مردی و نام پدرش است. البته این اختلافی جزیی و ساده است و با کمی تأمل و دقت در این روایات این اختلاف حل می‌شود، زیرا عبارت حق با علی و شیعیان او است تعبیری رمزی است‌ از ندای به نام مهدی و نام پدرش و نشان‌دهنده درستی نظریه تشیع و درستی ناقلان آن است. در مورد روایتی که مضمون آن ندا به نام مردی و پدرش است. روایتی که بر ذکر نام این مرد و نام پدرش تأکیدکرده، آن‌را تفسیر می‌کند. درباره این نشانه اشکالی واردشده و آن این است که اگر این صیحه را تمام موجودات روح‌دار بشوند همان‌طور که در برخی روایت‌ها است ناچار به ایمان آوردن به آن می شوند، ایمان اجباری و نه از روی اختیار، بنابراین این ایمان، ارزش ثوابی ندارد! پاسخ این است که: وجود صیحه به معنی این نیست که الزاما همه شنوندگان به آن ایمان می‌آورند، بلکه ممکن است بسیاری هم به آن ایمان نیاورند، هرچند که آن ندا به گوششان می‌رسد و این در روزگار پیامبران گذشته نیز بسیار دیده شده است؛ آنها از حدود و چارچوب‌های قوانین طبیعت پا فراتر گذشته‌اند و معجزاتی داشته‌اند، اما نه تنها مردم به آنها ایمان نیاورده‌اند بلکه آنها را متهم به سحر و جادو کرده‌اند».

۱۰. حجت الاسلام و المسلمین اسماعیلی؛

اسماعیل اسماعیلی حجت الاسلام و المسلمین اسماعیل اسماعیلی، در مقاله «بررسی نشانه‌های ظهور» در این‌باره گفته است: «منظور از صیحه آسمانی، ظاهرا صدایی است که در آستانه ظهور حضرت مهدی (ع) از آسمان شنیده می‌شود و همه مردم، آن را می‌شنوند. در روایات، تعبیرهای "نداء" و "فزعه" و "صوت" نیز به کار رفته که ظاهر آنها نشان می‌دهد که هریک از آنها، نشانه جداگانه‌ای است که پیش از ظهور واقع می‌شود، لکن به نظر می‌رسد که اینها تعبیرهای گوناگون از یک حادثه و یا دست‌کم، اشکال گوناگون یک حادثه باشند. مراد از همه آنها، همان بلند شدن صدایی در آسمان است، ولی به اعتبار این‌که صدای عظیم بیدارباشی است که همه را متوجه خود می‌کند و نیز موجب وحشت عمومی و ایجاد دلهره و اضطراب می‌گردد، به آن صیحه، فزعه، صوت و ندا، که هریک بیانگر ویژگی از آن حادثه‌اند، اطلاق شده است. این احتمال نیز وجود دارد که آنها سه رخداد جدای از هم باشند که در یک زمان رخ می‌دهند، به این‌گونه که ابتدا صدایی عظیم و هولناک به گوش جهانیان می‌رسد که همه را متوجه خود می‌کند (صیحه) و به دنبال آن، صدای مهیب و هولناکی شنیده می‌شود که دل‌های مردم را به وحشت می‌اندازد (فزعه) و آن‌گاه از آسمان صدایی شنیده می‌شود که مردم را به سوی مهدی (ع) فرامی‌خواند (نداء). روایاتی که در مورد این نشانه‌ها از طریق شیعه و سنی رسیده فراوان هستند، بلکه متواتر. امام باقر (ع) می‌فرماید: "ندا کننده‌ای از آسمان، نام قائم را ندا می‌کند. پس هرکه در شرق و غرب است، آن را می‌شنود. از وحشت این صدا، خوابیده‌ها بیدار، ایستادگان نشسته و نشستگان بر دو پای خویش می‌ایستند. رحمت خدا بر کسی که از این صدا عبرت گیرد و ندای وی را اجابت کند، زیرا صدای نخست، صدای جبرئیل روح الأمین است. آن‌گاه، می‌فرماید: این صدا، در شب جمعه بیست و سوم ماه رمضان خواهد بود. در این هیچ شک نکنید و بشنوید و فرمان برید. در آخر روز، شیطان فریاد می‌زند که "فلانی مظلومانه کشته شد" تا مردم را بفریبد و به شک اندازد". افزون بر اینها، روایات دیگری نیز به همین مضمون‌ وجود دارد که از مجموع آنها چند نکته را می‌توان استفاده کرد: "صیحه"، از نشانه‌های حتمی ظهور شمرده شده است و شیخ طوسی، شیخ مفید، صدوق، نعمانی و... حتمی بودن آن اشاره کرده‌اند. این صدا از آسمان شنیده می‌شود، به گونه‌ای که همه مردم روی کره زمین، در شرق و غرب، آن را می‌شنوند و به خود می‌آیند. محتوای این پیام آسمانی، دعوت به حق و حمایت و بیعت با مهدی (ع) است، با تعبیرهای: «"إِنَّ الْحَق‏ لِعَلِيٍّ وَ شِيعَتِهِ"»، «" إِنَّ الْحَقِّ فِي آلِ مُحَمَّدٍ"». همزمان با شنیده شدن این صدا از آسمان و یا کمی پس از آن، در روی زمین نیز صدایی شنیده می‌شود. ندا دهنده شیطان است که مردم را به گمراهی فرا می‌خواند و تلاش می‌کند با ایجاد تردید در مردم، آنان را از حمایت مهدی (ع) و اجابت دعوت آسمانی، بازدارند. جبرئیل، مردم را به حق فرا می‌خواند و شیطان و نیروهای شیطانی و پیروان سفیانی به باطل. ظاهر شدن این نشانه، همزمان با خروج سفیانی و صیحه آسمانی است. در برخی روایات، زمان آن، شب جمعه ۲۳ ماه رمضان معین شده است. با توجه به این‌که در روایات دیگری، خبر از ظهور حضرت در روز عاشورا، داده شده، می‌توان نتیجه گرفت که واقع شدن ندای آسمانی، در همان رمضان، پیش از محرم است که فاصله آن تا ظهور، ۳ ماه و ۱۷ روز بیشتر نخواهد بود. ناگفته نماند که تعیین وقت مشخص برای ظهور، با ظاهر روایاتی که به روشنی از تعیین هرگونه وقتی برای ظهور منع می‌کند ناسازگار است. افزون براین، اسناد بیشتر آنها ضعیف است، ازاین‌روی بیشترین چیزی که می‌توان گفت آن است که: صیحه و یا ندای آسمانی از نشانه‌های ظهور است. از ظاهر روایات، با توجه به ویژگی‌هایی که برای آن بیان شده، فهمیده می‌شود که تحقق آن، طبیعی نخواهد بود. خداوند، برای آن‌که شروع این انقلاب جهانی را اعلان بکند و به همگان برساند که انقلابی بزرگ در حال شکل‌گیری است و حق بودن مهدی (ع) را بنمایاند و به یاران و دوستان و علاقه‌مندان به چنین رستاخیزی خبر بدهد، تا به یاری وی بشتابند، صیحه آسمانی را معجزه‌آسا به گوش همگان می‌رساند. اشکال هم ندارد و با قانون معجزه هم هماهنگ است».

۱۱. حجت الاسلام و المسلمین رحیمی؛

عباس رحیمی حجت الاسلام و المسلمین عباس رحیمی، در کتاب «امید فردا» در این‌باره گفته است: «در روایت آمده است: وقتی حضرت مهدی (ع) ظهور می‌کند، منادی از آسمان، این ندا را -که همه جهانیان آن را می‌شنوند- سر می‌دهد: «"أَلَا إِنَّ‌ الْحَقَّ‌ فِي‌ عَلِيٍّ وَ شِيعَتِهِ‌"»؛ آگاه باشید که حق با علی و پیروان اوست. مردم در آخر روز، این ندا را از شیطان می‌شنوند: «"أَلَا إِنَّ الْحَقَّ فِي عُثْمَانَ وَ شِيعَتِهِ"»؛ حق با عثمان و پیروان اوست. مقصود از عثمان، عثمان بن عنبسه؛ یعنی همان سفیانی است. در حدیث دیگری آمده است: هنگامی که حضرت مهدی (ع) ظهور کند، نوشته‌ای بر بالای سر حضرت که اعلام می‌کند: «این مهدی است. از او پیروی کنید». نیز در حدیث آمده است ابری بر بالای سر حضرت است که از میان آن منادی ندا می‌دهد: این، همان مهدی، خلیفه خداست».

۱۲. آیت‌الله فاضل لنکرانی؛

محمد جواد فاضل لنکرانی آیت الله محمد جواد فاضل لنکرانی، در کتاب «گفتارهای مهدوی» در این‌باره گفته است: «صیحه یا ندای آسمانی؛ صیحه از ریشه "صیح"، به معنای "صدای بلند و فریاد" است. اما صیحه یا ندا آسمانی که در روایات به عنوان یکی از علائم حتمی ظهور حضرت مهدی (ع) شمرده شده است، به معنای "ندای واضح و بلندی است که طی آن، مشروعیت و حقانیت قیام الهی امام زمان (ع) به اطلاع تمام مردم جهان از هر قوم و زبانی می‌رسد و نزد همه مردم قابل فهم است". زیرا امام صادق (ع) فرمودند: "...عَام یسْمَعُ‌ کلُ‌ قَوْمٍ‌ بِلِسَانِهِمْ" البته احادیث تصریح دارند که این نداء از جانب حضرت جبرئیل (ع) صادر می‌شود. و مطابق برخی از روایات این ندا در شب بیست و سوم ماه رمضان شنیده می‌شود».

۱۳. حجت الاسلام و المسلمین امامی میبدی؛

علی رضا امامی میبدی حجت الاسلام و المسلمین علی رضا امامی میبدی، در کتاب «آموزه‌های مهدویت در آثار علامه طباطبائی» در این‌باره گفته است: «از دیگر علائمی که در روایت آمده است، صیحه آسمانی که به معنای صدای بسیار بلندی که در فضای زمین و آسمان به گوش می‌رسد می‌‌باشد. علامه در چند موضع از کتاب المیزان از این صیحه که در زمان ظهور به گوش می‌‌رسد، سخن گفته و روایاتی را ذکر کرده است. از جمله در تفسیر سوره شعراء از علی بن ابراهیم قمی نقل می‌‌کند که در ذیل آیه ﴿إِن نَّشَأْ نُنَزِّلْ عَلَيْهِم مِّن السَّمَاء آيَةً فَظَلَّتْ أَعْنَاقُهُمْ لَهَا خَاضِعِينَ﴾ می‌‌گوید پدرم از ابن ابی عمیر از امام صادق (ع) روایت کرد که فرمود: گردن‌‌هایشان -یعنی گردن‌‌های بنی‌‌امیه - با آمدن صیحه‌‌ای آسمانی به نام صاحب‌‌الامر نرم و خاضع می‌شود. علامه پس از نقل این حدیث، به وجود روایات مشابه آن، در کتاب‌‌هایی مثل: روضه کافی، کمال الدین، ارشاد مفید و غیبت طوسی، اشاره می‌‌کند. با توجه به عنایت ایشان به روایات نقل شده در این کتاب ها، آنها را ذکر می‌‌کنیم. مرحوم مفید از ابوبصیر روایت می‌‌کند که می‌‌گوید: از امام باقر (ع) شنیدم درباره آیه ﴿إِن نَّشَأْ نُنَزِّلْ عَلَيْهِم مِّن السَّمَاء آيَةً فَظَلَّتْ أَعْنَاقُهُمْ لَهَا خَاضِعِينَ﴾ فرمود: خداوند این را در آینده انجام خواهد داد. پرسیدم: درباره چه کسانی؟ فرمود: بنی امیه و پیروان آنها. گفتنم: آیه و علامتی که اتفاق می‌افتد چیست؟ فرمود: خورشید از ظهر تا بعد از ظهر ثابت می‌ماند و صورت و سینه‌‌ای در آن پدیدار می‌شود...». شیخ صدوق، کلینی و شیخ طوسی از عمر بن حنظله نقل می‌‌کند که می‌‌گوید: از امام صادق (ع) شنیدم که فرمود: پنج علامت قبل از قیام قائم (ع) اتفاق می‌‌افتد: صیحه آسمانی و خروج سفیانی و فرو رفتن در زمین، قتل نفس زکیه و خروج یمانی... وراوی می‌گوید من آیه ﴿إِن نَّشَأْ نُنَزِّلْ عَلَيْهِم مِّن السَّمَاء آيَةً فَظَلَّتْ أَعْنَاقُهُمْ لَهَا خَاضِعِينَ﴾ را قرائت کردم و پرسیدم آیا مقصود از آن صیحه است؟ امام فرمود: اگر چنین شود گردن‌های دشمنان خدا خاضع شود. البته در دیگر روایات و نیز در کتاب‌‌های مربوط به مهدویت درباره ماهیت این صیحه و چگونگی آن و نیز کسی که این فریاد را سر می‌‌دهد، بیان‌های گوناگون و بحث‌های مفصل مطرح شده است؛ که به علت عدم تعرض علامه به این بخش از مباحث از ذکر آن خودداری می‌‌کنیم».

۱۴.حجت الاسلام و المسلمین طاهری؛

حبیب‌الله طاهری حجت الاسلام و المسلمین دکتر حبیب‌الله طاهری در کتاب «سیمای آفتاب» در این‌باره گفته‌است: «بر اساس روایات وارده، پس از ظهور امام در مکه بانگی بسیار مهیب و رسا از آسمان شنیده می‌شود که امام را به اسم و نسب به همگان معرفی می‌کند و به مردم توصیه می‌کند که با امام بیعت کنند تا هدایت یابند و مخالفت او نکنند که گمراه می‌شوند. مفضل بن عمر از حضرت صادق (ع) روایت کرده که آن حضرت فرمود: چون حضرت مهدی (ع) داخل مکه شود در جانب خانه کعبه ظاهر گردد، چون آفتاب طلوع کند از پیش قرص آفتاب منادی از آسمان ندا کند، به گونه‌ای که همه اهل زمین و آسمان بشنوند که، ای گروه خلایق آگاه باشید که این مهدی آل محمد است. او را با نام و کینه جدش رسول خدا یاد نماید و نسب مبارک او را به پدرش امام عسکری و آبای گرامش تا علی بن ابی‌طالب (ع) می‌رساند، چنان نام و نسب حضرت را بیان کند که همه مردم از شرق و تا غرب عالم بشوند و بگوید: با او بیعت کنید تا هدایت شوید و مخالفت حکم او ننمایید که گمراه خواهید شد پس ملائکه و نقبای انس و جن لبیک‌گویان از شهرها و قریه‌های خود خارج می‌شوند و می‌گویند: شنیدم و اطاعت کردیم و همه از شرق و غرب عالم به سوی مکه روی می‌آورند تا به محضر مهدی برسند. چون نزدیک غروب آفتاب شود، از طرف غرب شیطان فریاد نماید که ای گروه مردمان، پروردگار شما در وادی یابس وارد شده و او عثمان بن عنبسه از فرزندان یزدید بن معاویة بن ابی سفیان است، با او بیعت نمایید تا هدایت یابید و با او مخالفت نکنید که گمراه می‌شوید، پس ملائکه و نقبای جن و انس او را تکذیب کنند، ولی منافقان و اهل تشکیک و گمراهان، با آن ندا گمراه خواهند شد. البته ندای دیگری نیز در روایات نقل شده که "ندا" قبل از ظهور حضرت حجت است و آن هم در ردیف علائم حتمی است و آن ندا در شب ۲۳ ماه مبارک رمضان است که همه مردم شرق و غرب عالم آن را خواهند شنید و آن منادی جبرئیل است که با آواز بلند می‌گوید: «"الْحَقُّ مَعَ‏ عَلِيٍ‏ وَ شِيعَتِهِ‏"» . شیطان نیز در وسط روز در میان آسمان و زمین ندا می‌دهد، به گونه‌ای که همگان بشنوند: «"الْحَقُّ مَعَ‏ عُثمَانَ وَ شِيعَتِهِ‏"» به هر حال، دو نداست که از حتمیات است و در برابر هر ندای حقی، یک ندای باطل از طرف شیطان داده می‌شود، البته هر ندایی لبیک گویان مخصوص به خود را دارد».

۱۵. آقای رضوانی (پژوهشگر حوزه علمیه قم)؛

علی ‎اصغر رضوانی علی ‎اصغر رضوانی در کتاب «موعودشناسی و پاسخ به شبهات» در این باره گفته است: «در این مورد سه دسته روایت وجود دارد: روایاتی که دلالت بر وجود ندا به صورت اجمال دارد، و اینکه این ندا از علایم حتمی ظهور حضرت مهدی (ع)است. دسته دوم روایاتی است که دلالت بر دو گونه ندا دارد: یکی ندای به حقّ که در ابتدا پدید می‌آید، و دیگری ندای به باطل که بعد از آن است در برخی از روایات نیز اشاره شده که ندا به اسم قائم است . با نظری به مجموع احادیث «صیحه و فزع و ندای آسمانی» پی می‌بریم که تمام آنها به یک معنای مشترک اشاره دارند، گر چه با تعبیرهای مختلف آمده‌اند و بر این ادّعا می‌توان شواهدی اقامه نمود: الف. صیحه و ندا هر دو به جبرئیل نسبت داده شده است. ب. وقت هر دو در یک زمان یعنی شب جمعه، بیست و سوم ماه رمضان معین شده است. ج. آثار این دو یکسان بیان شده است. :::::: «این دو علامت در روایات به عنوان علایم ظهور حضرت مهدی (ع) معرفی شده است. از امام باقر (ع) در حدیثی نقل شده: «"وَ إِنَّ مِنْ عَلَامَاتِ خُرُوجِه‏... صَيْحَةً مِنَ السَّمَاءِ فِي شَهْرِ رَمَضَان‏"» از امام صادق (ع) در حدیثی نقل شده: «"... وَ الْفَزْعَةُ فِي شَهْرِ رَمَضَان‏... هِيَ آيَةٌ تُخْرِجُ الْفَتَاة مِنْ خِدْرِهَا وَ تُوقِظُ النَّائِمَ وَ تُفْزِعُ الْيَقْظَان‏"» امام زمان (ع) در توقیع خود به علی بن محمد سمری فرمود: «... آگاه باش، هر کس قبل از خروج سفیانی و صیحه، ادعای مشاهده کند او دروغگو و افترا زننده است». در این روایات دو احتمال وجود دارد: اینکه مقصود از صیحه و فزع همان ندایی باشد که از جبرئیل بلند می‌شود و همه را به فزع می‌اندازد. احتمال دیگر این است که مقصود از آن دو عذاب دنیوی و جنگ‌های جهانی باشد که به توسط بشر قبل از ظهور حضرت مهدی (ع) تحقق می یابد، مانند انفجارهای اتمی در سرتاسر عالم در یک زمان، به این نحو که اصل این گونه انفجارها در اروپا و آمریکا و روسیه و چین تحقق می‌یابد به نحوی که همه را به جزع و فزع وا می‌دارد، ولی مسلمین از آن در امانند و تنها صدایش به گوش آنان می‌رسد.

۱۶. آقای باقری‌زاده اشعری؛

محمد باقری‌زاده اشعری آقای محمد باقری‌زاده اشعری، در کتاب «از امام مهدی بیشتر بدانیم» در این‌باره گفته است: «ندای آسمانی، یکی از نشانه‌های حتمی برای ظهور امام مهدی (ع) است که در احادیث بسیاری، از جمله در این حدیث امام صادق (ع) آمده است: قائم، قیام نمی‌کند، تا آن که ندا دهنده‌ای از آسمان، ندایی می‌دهد که دخترکان در کنج خانه نیز آن را می‌شنوند و شرق و غرب گیتی نیز آن را می‌شنوند و دربارل این موضوع، آیه "اگر بخواهیم، نشانه‌ای از آسمان برایشان فرود آوریم که در برابرش سر خم کنند" نازل شده است. امام باقر (ع) نیز درباره آیه "اگر بخواهیم، نشانه‌ای از آسمان برایشان فرود می‌آوریم" می‌فرماید: مقصود، ندا از آسمان به نام آن مرد و نام پدرش است. زمان این ندا در احادیث، گوناگون (ماه رمضان، ماه رجب، ماه محرم و روز عاشورا) گفته شده است. ویژگی این ندا آن است که هر کس در زمین است، آن را به زبان خود می‌شنود. امام صادق (ع) در این باره می‌فرماید: "ندا دهنده‌ای به نام قائم، ندا می‌دهد... به ندایی عمومی، به گونه‌ای که هر ملتی آن را به زبان خود می‌شنود. از برخی احادیث استفاده می‌شود که این ندا، ندای جبرئیل به منظور معرفی مهدی (ع) به مردم جهان است. از جمله، امام باقر (ع) می‌فرماید: ندای جبرئیل است و نشانه آن نیز این است که نام قائم و نام پدر او را ندا می‌دهد. درباره محتوا ندا، در حدیث امام رضا (ع) آمده است: منادی آسمانی در فراخوان مردم به سوی او، چنان ندایی می‌دهد که همه زمینیان، آن را می‌شنوند. می‌گوید: "هان! حجت خدا نزد خانه خدا ظهور کرده است. پس، از او پیروی کنید، که حق با او و در اوست، و آن، همان سخن خدای جل جلاله است: "اگر بخواهیم، نشانه‌ای از آسمان فرود می‌آوریم که در برابرش گردن خم کنند" پیامبر خدا (ص) نیز در این باره فرموده است: هنگام قیام قائم، منادی آسمانی ندا می‌دهد: "ای مردم! مدت حکومت زورگویان بر شما، به پایان رسید و کار را بهترین فرد امت محمد به عهده گرفت. خود را به مکه برسانید". پس از این ندا، بزرگان از مصر و نیکان از شام و زاهدان عراق –که خلوت‌گزینان شب و شیران روز و دل‌هایشان به سان پاره آهن است- بیرون می‌آیند و با او میان رکن حجر الاسود و مقام ابراهیم بیعت می‌کنند. درباره بازتاب ندای آسمانی، امام علی (ع) می‌فرماید: هنگامی که منادی آسمانی ندا دهد: "حق در خاندان محمد است"، زمانی است که نام مهدی بر سر زبان مردم می‌افتد و مشتاقش می‌شوند و به چیز دیگری نمی‌اندیشند».

۱۷. خانم دکتر خیراللهی و موسوی شکور ؛

فخری سادات موسوی شکور خانم دکتر زهرا خیراللهیو خانم فخری سادات موسوی شکور، در مقاله «علائم ظهور در آیات قرآن» در این‌باره گفته‌اند: «ندای آسمانی یا "صیحه" یکی دیگر از وقایع حتمی و از نشانه‌های ظهور است. امام صادق (ع) در این مورد فرموده‌اند: «"النِّدَاءُ مِنَ الْمَحْتُومِ..."». ندای آسمانی از جمله وقایع ظهور می‌باشد که به اذن خدا بوسیله جبرئیل همه انسان‌ها این ندا را می‌شنوند و یکی از آیاتی که در تفاسیر روایات مربوطه به این واقعه مطرح شده است؛ این آیه می‌باشد: ﴿إِنْ نَشَأْ نُنَزِّلْ عَلَيْهِمْ مِنَ السَّمَاءِ آيَةً فَظَلَّتْ أَعْنَاقُهُمْ لَهَا خَاضِعِينَ﴾؛ اخبار بسیار بالغ بر چهارده حدیث از ائمه اطهار رسیده که این آیه که از آسمان نازل می‌شود، صیحه آسمانی است که قبل از ظهور حضرت بقیة الله ظاهر می‌شود و از علائم ظهور است. ابو بصیر از امام باقر (ع) روایت کرده که آن حضرت فرمود: "هنگامی که آتشی را شبیه به رنگ زرد و سرخ، بسیار بزرگ مشاهده کردید که از جانب مشرق سه روز یا هفته‌ای سر زده است، پس چشم به راه فرج آل محمد (ص) داشته باشید. إن شاء الله عزوجل که خداوند عزیز و حکیم است". سپس فرمود: "آن صیحه جز در ماه رمضان بر نخواهد خاست زیرا ماه رمضان ماه خدا است، و آن صیحه که در آن است همان آوای بس بلند جبرئیل (ع) بدین مردمان است". بعد فرمود: ندا کننده‌ای از آسمان به نام حضرت قائم (ع) ندا سر می‌دهد و هر که در مشرق و مغرب است می‌شنود، هیچ خفته‌ای نمی‌ماند مگر اینکه بیدار می‌گردد، و هیچ ایستاده‌ای نمی‌ماند مگر این که می‌نشیند، و هیچ نشسته نیست مگر این که از وحشت آن صدا بر دو پای خویش بر می‌خیزد، پس خداوند هر که را بدان آوا عبرت بپذیرد و پاسخ گوید مورد رحمت خود قرار می‌دهد. صدای نخستین که شنیده می‌شود آوای جبرئیل روح الأمین (ع) است". سپس فرمود: "آن صدا در ماه رمضان در شب جمعه شب بیست و سوم است، پس در آن تردید نکنید بشنوید و اطاعت کنید، و در پایان روز آواز ابلیس ملعون است به گوش می‌رسد، که ندا در می‌دهد: بدانید که فلانی مظلومانه کشته شد، برای این که مردم را دچار شک و گرفتاری سازد. پس بسی افراد شک کننده و سرگردان در آن روز پدید می‌آیند که در آتش سرازیر خواهند شد، پس اگر در ماه رمضان آوایی شنیدید در آن تردید نکنید که آن صدای جبرئیل است و نشانه آن این است که او به نام "قائم و اسم پدرش" ندا سر می‌دهد". و آن حضرت فرمود: "ناگزیر و بدون شک قبل از خروج قائم (ع) این دو صدا برخواهد خاست: صدایی از آسمان و آن آوای جبرئیل است، به نام صاحب این امر و نام پدرش، و صدای دومین از زمین بر می‌خیزد، و آن آوای ابلیس لعین است که ندا می‌کند به نام فلانی که او مظلومانه کشته شد، و همه هدفش از آن ایجاد فتنه است، پس صدای نخستین را پیروی کنید و بپرهیزید از صدای دوم ابلیس که بدان دچار گرفتاری شوید". امام صادق (ع) فرمود: "فریادی که از آسمان کشند در ماه رمضان و شب جمعه بیست و سه از ماه رمضان است". در ذیل آیه: ﴿إِنْ نَشَأْ نُنَزِّلْ عَلَيْهِمْ مِنَ السَّمَاءِ آيَةً فَظَلَّتْ أَعْنَاقُهُمْ لَهَا خَاضِعِينَ﴾ ابی بصیر می‌گوید: از امام صادق (ع) پرسیدم، آنان چه کسانی هستند که گردن‌هایشان خاضع می‌شود؟ گفت: "آنان بنی امیه و پیروان‌شان می‌باشند". در "روضة الکافی" از عمر بن حنظله نقل شده که از ابا عبدالله شنیدم که: پنج علامت از علامات قبل از قیام قائم است؛ صیحه، و سفیانی، و خسف، و قتل نفس زکیه، و یمانی. پس پرسیدم فدایت شوم اگر قبل از این علامات فردی از اهل بیت شما خروج کرد آیا با او باشیم؟ فرمودند: نه!. و بعد از تلاوت آیه: ﴿إِنْ نَشَأْ نُنَزِّلْ عَلَيْهِمْ مِنَ السَّمَاءِ آيَةً فَظَلَّتْ أَعْنَاقُهُمْ لَهَا خَاضِعِينَ﴾؛ گفتم آیا آن صیحه است؟ فرمودند: اگر صیحه آسمانی باشد: خضعت اعناق اعداء الله". و آن ندایی است که در شرق و غرب عالم شنیده می‌شود. زرارة نقل می‌کند از امام صادق (ع) سؤال کردم آیا این نداء خصوصی است یا عمومی؟ فرمودند: عمومی است و هر قومی آن ندا را با زبان خویش می‌شنوند. عرض کردم پس چه کسی با حضرت مخالفت خواهد کرد، در حالی که "نام" او ندا می‌شود؟ فرمود: ابلیس آن‌ها را وا نخواهد گذارد تا این که در آخر شب ندا می‌کند و مردم را به شک می‌اندازد».

۱۸. نویسندگان کتاب «آفتاب مهر»؛

آفتاب مهر ج۲ (کتاب) نویسندگان کتاب «آفتاب مهر» در این‌باره گفته‌اند: «منظور از صیحه آسمانی، ظاهراً صدایی است که در آستانه ظهور حضرت مهدی (ع) از آسمان شنیده شده همه آن را می‌شنوند. در روایات از این نشانه ظهور، با تعابیر مختلفی یاد شده است؛ مانند صیحه، ندا، فزعه و صوت. احتمال دارد هر یک از آن‌ها، نشانه جداگانه ای باشد و شاید هم تعابیر گوناگونی برای یک واقعه است که هر یک از آن‌ها به یک بُعد از آن حادثه اشاره می‌کند؛ یکی به بلند بودن آن صدا و دیگری به وحشتناک بودن آن و... امام باقر (ع) می‌فرماید: نداکننده‌ای از آسمان، نام قائم را صدا می‌زند؛ پس هر کس در شرق و غرب، آن را می‌شنود. از وحشت این صدا، افراد خفته بیدار می‌شوند و فرد ایستاده، می‌نشیند، و کسی که نشسته است، می‌ایستد. رحمت خدا بر کسی که از این صدا عبرت بگیرد و ندای وی را اجابت کند! زیرا صدا، صدای جبرئیل روح الامین است... . با توجه به مجموع روایاتی که در این رابطه وجود دارد، می‌توان چنین نتیجه گرفت: صیحه، از نشانه‌های حتمی‌ ظهور است؛ این صدا از آسمان شنیده می‌شود و به گونه ای است که همه مردمِ رویِ زمین، آن را به زبان خود می‌شنوند؛ محتوای این پیام آسمانی، دعوت به حق و حمایت و بیعت با امام مهدی (ع) است؛ صاحب صدا، جبرئیل است و مردم را به حق دعوت می‌کند. درباره زمان این صیحه نیز دو دسته روایت داریم. برخی وقوع آن را در ماه رجب و بعضی نیز در ماه رمضان بیان کرده‌اند ».

پرسش‌های وابسته

1. صیحه آسمانی که از نشانه‌های حتمی ظهور است چیست؟ (پرسش)  
2. مفهوم لغوی ندای آسمانی چیست؟ (پرسش)
3. ندا دهنده ندای آسمانی کیست؟ (پرسش)
4. چه زمانی ندای آسمانی تحقق پیدا می‌کند؟ (پرسش)
5. نداهایی که درباره امام مهدی شنیده می‌شود چیست؟ (پرسش)
6. محتوای ندای آسمانی چیست؟ (پرسش)
7. مخاطبان ندای آسمانی چه کسانی می‌باشند؟ (پرسش)
8. مکان وقوع ندای آسمانی کدام منطقه است؟ (پرسش)
9. ویژگی‌های ندای آسمانی چیست؟ (پرسش)
10. وظایف مؤمنان در هنگام شنیدن صیحه آسمانی چیست؟ (پرسش)
11. زبان صیحه آسمانی چیست؟ (پرسش)
12. صیحه آسمانی چه جایگاهی دارد؟ (پرسش)
13. راه تشخیص صیحه آسمانی و شیطانی چیست؟ (پرسش)
14. برهان قاطع بودن صیحه آسمانی به چه معناست؟ (پرسش)
15. آگاهی از زمان رویداد ندای آسمانی افزون بر آمادگی یاران امام مهدی سبب آمادگی دشمنان برای مقابله می‌‌شود این کار خلاف مصلحت الهی نیست؟ (پرسش)