نهاد وکالت کدام مناطق و سرزمین‌های اسلامی را زیر پوشش داشت؟ (پرسش)

افزودن پیوند
از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
نهاد وکالت کدام مناطق و سرزمین‌های اسلامی را زیر پوشش داشت؟
موضوع اصلیبانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت
مدخل بالاترمهدویت / غیبت امام مهدی / عصر غیبت صغری / نهاد وکالت
تعداد پاسخ۱ پاسخ

نهاد وکالت کدام مناطق و سرزمین‌های اسلامی را زیر پوشش داشت؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.

پاسخ نخست

رحیم لطیفی

حجت الاسلام و المسلمین رحیم لطیفی، در کتاب «پرسمان نیابت» در این‌باره گفته است:

«نهاد وکالت در عصر امام صادق (ع) و از مدینه آغاز به‌کار کرد، در آن عصر که پیروان اهل بیت (ع) و مناطق مسکونی آنها رو به فزونی بود، نهاد وکالت نیز به موازات آن گسترش پیدا می‌کرد.در طول امامت امام موسی کاظم (ع) نهاد، نیرومندتر و گسترده‌تر شد و در عصر امام هشتم (ع) مرزهای شبه جزیره را در نوردید و تا آخرین مناطق سرزمین اسلام گسترش یافت تا آن جا که مرکزیت نهاد به مرو خراسان منتقل شد، در دوره بیست سال امامت امام هادی (ع) با مرکزیت سامرا نهاد وکالت به یک تشکیلات کاملا نظام‌مند و نیرومندتر از یک دولت درآمد تا در عصر غیبت صغری که به پایان رسالت خود نزدیک می‌شد با انتقال حضرت حجت به مدینه مرکزیت به همان جایی برگشت که سر برآورده بود.

هر چند آثار روایی و تاریخی از تک تک مناطق زیر پوشش نهاد گزارش نمی‌دهند ولی از روی قراین می‌توان ادعا کرد که تمام مناطق شیعی با رهبری و نهاد در ارتباط بوده‌اند. در اینجا گزارش کوتاهی از جغرافیای نهاد در چهار مرحله‌ای مرکزیت مدینه، مرو، سامرا و بغداد ارائه می‌شود.نکته درخور یادآوری این که، مناطقی که در جغرافیا و قلمرو نهاد وکالت بیان می‌شود، به این معنی نیست که حتماً در آن منطقه وکیل نیز مشخص شده باشد، بلکه مراد این است که مردم آنجا با نهاد ارتباط داشته‌اند و از آن جا که پرداخت خمس و زکات و فراگیری احکام و طرح پرسش‌های مذهبی از مسایل مورد سفارش اهل بیت و از وظایف اولی پیروان آنهاست می‌توان ادعا کرد که قلمرو نهاد به گستردگی تمام اقلیم‌های است که مذهب شیعی آنجا پیروان داشته است.در این گزارش تنها به روند توسعه و انتشار نهاد پرداخته می‌شود یعنی مشخص می‌شود که نضج و رشد نهاد در چهار مرحله مرکزیت تا کجا و تا کدام مناطق بوده است.پس در هر منطقه تنها از نخستین وکیل یا ارتباط آنجا با نهاد سخن گفته می‌شود نه از تمام وکلاء آنجا در طول عمر نهاد.

مرکزیت مدینه (امام صادق و کاظم (ع))

گروهی از شیعیان مردی بنام ابوجعفر را همراه اموال و نامه‌ها خدمت امام صادق (ع) می‌فرستند که وقتی وارد کوفه می‌شود ضمن ملاقات ابوحمزه ثمالی از شهادت امام صادق (ع) نیز باخبر می‌شود[۱۲].

مرکزیت مرو خراسان (امام رضا (ع)) در این دوره گسترش نهاد وکالت در عصر امام هشتم و نهم (ع) موردنظر است، در آغاز این دوره علاوه بر مناطق پیشین نواحی دیگری نیز زیر پوشش نهاد وکالت قرار گرفت.

مرکزیت بغداد (آغاز امامت حضرت حجت (ع) تا پایان غیبت صغری) سخت‌گیری‌ها و مراقبت‌های شدید دستگاه بر بیت امامت به هدف یافتن و شهید ساختن حضرت حجت (ع) و عوامل دیگر موجب غیبت حضرت شد، اما هیچگاه ابرهای تیره بی‌خبران و دنیاخواهان نتوانست مانع کار و تلاش خورشید امامت، شود، لذا حضرت حجت (ع) با بهره‌گیری از یاران و نواب خاص هم چنان به نگهداری و گسترش نهاد پرداختند. و مناطق زیر، تحت پوشش نهاد درآمد.

دیگر مناطقی که در عصر مرکزیت بغداد زیر پوشش نهاد بودند، منطقه دینور[۳۲]، موصل[۳۳]، آوه[۳۴]، بلخ[۳۵]، بخارا[۳۶]، کابل[۳۷] و دورترین نقطه در آفریقا (مغرب) بوده است»[۳۸].

پرسش‌های وابسته

  1. مراد از نهاد یا نظام وکالت در مباحث مهدویت چیست؟ (پرسش)
  2. بحث از نیابت و نهاد وکالت چه ضرورتی دارد؟ (پرسش)
  3. واژه وکالت در لغت و اصطلاح مهدویت چیست؟ (پرسش)
  4. وکالت و وکیل به چه معناست؟ (پرسش)
  5. اهداف سازمان وکالت چیست؟ (پرسش)
  6. پیشینه فعالیت سازمان وکالت چیست؟ (پرسش)
  7. مهم‌ترین وکلای امامان کدامند و منطقه فعالیت آنها چیست؟ (پرسش)
  8. پیشینه گستره جغرافیایی سازمان وکالت چیست؟ (پرسش)
  9. آیا امام مهدی‏ غیر از سفرا وکیل نیز داشته است؟ (پرسش)
  10. چه ویژگی‌هایی برای وکیلان لازم و ضروری است؟ (پرسش)
  11. علل ایجاد سازمان وکالت چیست؟ (پرسش)
  12. وظایف و مسئولیت‌های سازمان وکالت چیست؟ (پرسش)
  13. عناصر گوناگون سازمان وکالت چیست؟ (پرسش)
  14. ساختار سازمان وکالت چیست؟ (پرسش)
  15. نهاد وکالت کدام مناطق و سرزمین‌های اسلامی را زیر پوشش داشت؟ (پرسش)
  16. جایگاه و وظایف رهبر نهاد وکالت چه بوده است؟ (پرسش)
  17. وکلاء و نواب و سفراء در برابر نهاد وکالت چه وظایفی داشتند؟ (پرسش)
  18. ویژگی‌ها و شرایط برای وکیلان چیست؟ (پرسش)
  19. زمینه‌های پیدایش نهاد وکالت چه بوده است؟ (پرسش)
  20. انگیزه تأسیس نهاد وکالت چه بوده است؟ (پرسش)
  21. آیا در تاریخ و فرق اسلامی سازمان یا نهاد مشابه نهاد وکالت وجود داشته است؟ (پرسش)
  22. برخورد دولت و نزدیکان دستگاه عباسی با نهاد وکالت چگونه بود؟ (پرسش)
  23. با وجود سخت‌گیری‌های دستگاه عباسی نهاد وکالت چگونه و با چه ابزار و شیوه‌هایی به اهداف نهاد جامه عمل می‌پوشانیدند؟ (پرسش)
  24. آیا نهاد وکالت افراد نفوذی در درون دستگاه عباسی داشته است؟ (پرسش)
  25. وکلای امام مهدی چه کسانی هستند؟ (پرسش)

منبع‌شناسی جامع مهدویت

پانویس

  1. ↑ بیست سال وکیل امام صادق، فاضل، خیر اندیش (رجال ابی داود ۱۹۱،۱) صاحب کتابی، ثقه اهل ورع و از جمله سفرا ممدوح بود کسی که از وکالت او خبردار نشد همو شاهد کتاب جفر نزد امام بوده است. (معجم رجال خوئی، ج۲۰، ص ۱۱۰ و ۱۱۱)؛ اللخمی منسوب به لخم قبیله از یمن که به شام کوچیده‌اند. (حسن زاده آملی، اظبط المقال، ج۱۰،۶).
  2. ↑ مامقانی، تنقیح‌المقال، ۳ ، رقم ۱۲۰۸۴؛ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۳۴۸، ۳۴۶، ح۳۰۳، ۲۹۷.
  3. ↑ راوندی، الخرایج و الجرایح، ۷۱۵،۲، باب ۱۵، ح۱۴.
  4. ↑ کلینی، الاصول من‌الکافی، ۱۵۰،۵، باب فضل التجار، ح۱۳؛ راوندی، الخرایج و الجرایح، ۷۱۷،۲ باب ۱۵، ح۱۵.
  5. ↑ "عَن الْحُسَيْنُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ عُمَرَ بْنِ يَزِيدَ، عَنْ عَمِّهِ، قَالَ، كَانَ بَدْءُ الْوَاقِفَةِ أَنَّهُ كَانَ اجْتَمَعَ ثَلَاثُونَ أَلْفَ دِينَارٍ عِنْدَ الْأَشَاعِثَةِ زَكَاةَ أَمْوَالِهِمْ وَ مَا كَانَ يَجِبُ عَلَيْهِمْ فِيهَا، فَحَمَلُوا إِلَى وَكِيلَيْنِ لِمُوسَى (ع) بِالْكُوفَةِ أَحَدُهُمَا حَيَّانُ السَّرَّاجُ، وَ الْآخَرُ كَانَ مَعَهُ" (طوسی، اختیار معرفة‌الرجال، ص ۷۶۰ باب فی الواقفه، ح۸۷۱؛ مجلسی، بحار الأنوار، ج۴۸، ص ۲۶۶).
  6. ↑ طوسی، اختیار معرفة‌الرجال، ص ۷۲۹، ح۸۰۵ تا ۸۱۰؛ رجال‌النجاشی، ص ۲۳۷، رقم ۶۳۰؛ طوسی، اختیار معرفة‌الرحال، ص ۷۶۶، ح۸۸۶.
  7. ↑ جباری، سازمان وکالت، ص ۱۰۱.
  8. ↑ "قَالَ: أَحَدُ الْقَوْمِ عُثْمَانُ بْنُ عِيسَى، وَ كَانَ يَكُونُ بِمِصْرَ، وَ كَانَ عِنْدَهُ مَالٌ كَثِيرٌ وَ سِتُّ جَوَارٍ..." طوسی، اختیار معرفة‌الرجال، ص ۸۶۰، ح۱۱۲۰.
  9. ↑ طوسی، اختیار معرفة‌الرجال، ص ۵۱۷، ح۴۶۰.
  10. ↑ راوندی، الخرایج و الجرایح، ۷۷۷،۲، باب ۱۵، ح۱۰۱. "رُوِيَ عَنِ الْمُفَضَّلِ بْنِ عُمَرَ قَالَ: حُمِلَ إِلَى أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (ع) مَالٌ مِنْ خُرَاسَانَ مَعَ رَجُلَيْنِ مِنْ أَصْحَابِهِ فَلَمْ يَزَالا يَتَفَقَّدَانِ الْمَالَ حَتَّى صَارَا إِلَى الرَّيِّ وَ لَقِيَهُمَا رَجُلٌ مِنْ إِخْوَانِهِمَا فَدَفَعَ إِلَيْهِمَا كِيساً فِيهِ أَلْفَا دِرْهَمٍ. فَجَعَلَا يَتَفَقَّدَانِ الْمَالَ فِي كُلِّ يَوْمٍ وَ الْكِيسُ فِي جُمْلَتِهِ حَتَّى قَرُبَا مِنَ الْمَدِينَةِ".
  11. ↑ راوندی، الخرایج و الجرایح، ۷۲۰،۲، باب ۱۵، ح۲۵؛ راوندی، الخرایج و الجرایح، ۳۱،۱-۲۲۸، فی معجزات الامام موسی (ع)، ح۲۲.
  12. ↑ راوندی، الخرایج و الجرایح، ۳۱،۱، ۲۲۸، "في معجزات الإمام موسى بن جعفر (ع): ‏أَنَّ دَاوُدَ بْنَ كَثِيرٍ الرَّقِّيَّ قَالَ وَفَدَ مِنْ خُرَاسَانَ وَافِدٌ يُكَنَّى أَبَا جَعْفَرٍ وَ اجْتَمَعَ إِلَيْهِ جَمَاعَةٌ مِنْ أَهْلِ خُرَاسَانَ فَسَأَلُوهُ أَنْ يَحْمِلَ لَهُمْ أَمْوَالًا وَ مَتَاعاً وَ مَسَائِلَهُمْ فِي الْفَتَاوِي وَ الْمُشَاوَرَةِ فَوَرَدَ الْكُوفَةَ فَنَزَلَ وَ زَارَ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ (ع) وَ رَأَى فِي نَاحِيَةٍ رَجُلًا وَ حَوْلَهُ جَمَاعَةٌ فَلَمَّا فَرَغَ مِنْ زِيَارَتِهِ قَصَدَهُمْ فَوَجَدَهُمْ شِيعَةً فُقَهَاءَ وَ يَسْمَعُونَ مِنَ الشَّيْخِ فَسَأَلَهُمْ عَنْهُ فَقَالُوا هُوَ أَبُو حَمْزَةَ الثُّمَالِيُّ قَالَ فَبَيْنَا نَحْنُ جُلُوسٌ إِذْ أَقْبَلَ أَعْرَابِيٌّ فَقَالَ جِئْتُ مِنَ الْمَدِينَةِ وَ قَدْ مَاتَ جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ (ع) فَشَهِقَ أَبُو حَمْزَةَ وَ...".
  13. ↑ رجال العلامة الحلی، ص ۱۳۲ الباب الثانی؛ مامقانی، تنقیح المقال، ۹۴۷۰،۲ باب الفاء، ص ۱۰.
  14. ↑ مامقانی، تنقیح المقال، ۱۰۶،۱، ص ۱۶ باب همزه.
  15. ↑ رجال العلامة الحلی، ص ۱۳۲ الباب الثانی فضل؛ مامقانی، تنقیح المقال، ۹۴۷۰،۲، باب الفاء، ص ۱۰.
  16. ↑ طوسی، اختیار معرفة‌الرجال، ص ۷۹۵، ح۹۷۴، ص ۸۵۷، ۸۵۹، ح۱۱۱۱، ۱۱۱۵.
  17. ↑ طوسی، اختیار معرفة‌الرجال، ص ۸۶۶، ۸۶۹، ح۱۱۳۱، ۱۱۳۶.
  18. ↑ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۳۵۳، ح۳۱۴.
  19. ↑ حسن الامین، دایرة‌المعارف الاسلامیة الشیعه، ۱۱۰،۱۰.
  20. ↑ جاسم حسین، تاریخ سیاسی غیبت امام دوازدهم، ص ۷۸.
  21. ↑ جباری، سازمان وکالت، ص ۸۵.
  22. ↑ طوسی، اختیار معرفة‌الرجال، ص ۸۰۹، ح۱۰۰۸.
  23. ↑ جباری، سازمان وکالت، ص ۱۲۸.
  24. ↑ طوسی، اختیار معرفة‌الرجال، ص ۷۹۷، ۸۴۴ تا ۸۴۸، ح۹۸۳، ۱۰۸۸، ۱۰۸۹.
  25. ↑ بزرگترین و جامعترین دانشمند شیعی در عصر امام دوازدهم کتاب "یوم و لیلة" او را "بورق بوسنجانی" در سامرا خدمت امام عسکری برد حضرت تا آخر آن را ورق زد و فرمود این کتاب درست است و جا دارد به آن عمل شود بورق به امام عرض کرد فضل سخت بیمار است امام فرمود خدا او را رحمت کند بورق می‌گوید وقتی مراجعت کردم معلوم شد در همان تاریخ رحلت کرده بود ۱۸۰ تصنیف به او نسبت داده شده است پدر او از شاگردان یونس بن عبدالرحمن از اصحاب موسی کاظم بوده اصالت او از قبیله ازد اهل یمن بوده است نزدیکی‌های وفات در روستای بیهق توقفی داشت چون خبر طغیان خوارج در خراسان به وی رسید از بیم آنان خارج شد و از رنج راه بیمار شد و در سال ۲۶۰ ق در گذشت آرامگاه او در یک فرسخی نیشابور است ر.ک: مقاله مرضیه محمدزاده، دایرة المعارف تشیع، ج۱۲، ص ۳۱۴ تا ۳۴۲.
  26. ↑ ر.ک: مقاله مرضیه محمدزاده، دایرة المعارف تشیع، ج۱۲، ص ۳۱۴ تا ۳۴۲.
  27. ↑ جباری، الخرایج و الجرایح، ۴۲۴،۱ تا ۴۲۴، ح۴.
  28. ↑ کلینی، الاصول من‌الکافی، ۵۱۹،۱، باب مولدالصاحب، ح۱۲.
  29. ↑ وی از فقهاء و راویان موثق ائمه است او از پدر نصرانی به دنیا آمد که خدا بر او منت نهاد و اسلام آورد روایات زیادی از سه امام در مدح و وصف او وارد است از جانب امام جواد و هادی وکالت و نیابت داشته است حدود ۴۰ کتاب تألیف کرده است نقل شده است که نوری مانند نور آفتاب از مسواکش هنگام وضو گرفتن ظاهر شد وی پس از سال (۲۵۴ ق) در گذشت و قبر او در اهواز است ر.ک: مقاله غلام حسین خدایار، دایرة المعارف تشیع، ج۱۱، ص ۴۳۶.
  30. ↑ جباری، سازمان وکالت، ص ۱۳۰، ۱۲۹.
  31. ↑ جباری، سازمان وکالت، ص ۸۸.
  32. ↑ راوندی، الخرایج و الجرایح، ۶۹۹،۲، ح۱۷.
  33. ↑ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۳۴۹، ح۳۰۶.
  34. ↑ کلینی، الاصول من‌الکافی، ۵۲۳،۱، ح۲۰.
  35. ↑ شیخ صدوق، کمال‌الدین، ص ۵۱۶، ح۴۵.
  36. ↑ جباری، سازمان وکالت، ص ۱۴۴.
  37. ↑ جباری، سازمان وکالت، ص ۱۴۳، ۱۴۲.
  38. ↑ لطیفی ، رحیم، پرسمان نیابت، ص۷۵-۸۵.
برگرفته از «https://fa.imamatpedia.com/w/index.php?title=نهاد_وکالت_کدام_مناطق_و_سرزمین‌های_اسلامی_را_زیر_پوشش_داشت؟_(پرسش)&oldid=1184956»