ابراهیم بن ابی‌بلاد: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - '</div> <div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;"> ==' به '</div> ==') |
جز (جایگزینی متن - '== جستارهای وابسته == == منابع ==' به '== منابع ==') |
||
| خط ۱۵: | خط ۱۵: | ||
==موضوع روایات منقول از ابراهیم== | ==موضوع روایات منقول از ابراهیم== | ||
روایات او در کتب معتبر شیعه نقل شده است. این روایات موضوعات مختلفی را شامل می‌شود؛ از جمله فضیلت دعا برای دیگران<ref>الکافی، ج۴، ص۴۶۵.</ref>، فضیلت روز جمعه<ref>الکافی، ج۳، ص۴۱۵.</ref>، فضیلت صلوات<ref>الکافی، ج۴، ص۴۰۷.</ref>، مقرر بودن رزق و روزی بندگان نزد خداوند<ref>الکافی، ج۵، ص۸۰.</ref>، روایات اخلاقی<ref>الکافی، ج۲، ص۶۴۱.</ref> و روایات بسیار فقهی. دسته اخیر در منابع فقهی شیعه مورد استفاده فراوان قرار گرفته است؛ از جمله در جواز بیع ام‌ولد<ref>نزهة الناظر، سعید حلی، ص۸۱-۸۲.</ref>، وجوب طواف نساء<ref>منتهی المطلب، ج۲، ص۸۷۹.</ref>، احکام حج<ref>روضة المتقین، ج۵، ص۸۰-۸۱؛ إیضاح الفوائد، ج۲، ص۱۵۰.</ref>، احکام نماز<ref>مدارک الأحکام، ج۲، ص۳۲۲.</ref>، عدم جواز خرید و فروش آلات موسیقی<ref>تذکرة الفقهاء، ج۱۲، ص۱۴۰؛ المکاسب المحرمة، خمینی، ج۱، ص۲۰۹.</ref>. وی یک «اصل» از خود به جا گذارده<ref>الفهرست، طوسی، ص۴۳؛ تنقیح المقال، ج۱، ص۱۱.</ref> که منابع فقهی به آن استناد کرده‌اند<ref>مجمع الفائدة و البرهان، ج۳، ص۲۹؛ مسالک الأفهام، شهید ثانی، ج۱۱، ص۴۶۶.</ref>. با این همه اطلاعات در خوری از وی در منابع تاریخی دیده نمی‌شود<ref>منابع: اختیار معرفة الرجال، محمد بن حسن معروف به شیخ طوسی (۴۶۰ق)، تصحیح و تعلیق: میر داماد استر آبادی، تحقیق: سیدمهدی رجایی، قم، مؤسسة آل البیت لا لإحیاء التراث، اول، ۱۳۶۳ش؛ الاستبصار فیما اختلف من الأخبار، محمد بن حسن معروف به شیخ طوسی (۴۶۰ق)، تحقیق: سید حسن موسوی خرسان، تهران، دار الکتب الإسلامیة، ۱۳۹۰ق؛ إیضاح الفوائد فی شرح إشکالات القواعد، محمد بن حسن حلی معروف به فخرالمحققین (۷۷۱ق)، تحقیق: سید حسین موسوی کرمانی - علی پناه اشتهاردی - عبدالرحیم بروجردی، قم، المطبعة العلمیة، اول، ۱۳۸۸ق؛ تذکرة الفقهاء، حسن بن یوسف معروف به علامه حلی (۷۲۶ق)، تحقیق و نشر: مؤسسة آل البیت علی لإحیاء التراث، قم، اول، ۱۴۱۴ق؛ تنقیح المقال فی علم الرجال، عبدالله بن محمد حسن مامقانی (۱۳۵۱ق)، تحقیق: محیی الدین مامقانی، قم، مؤسسة آل البیت الا لإحیاء التراث، اول، ۱۴۲۴ق؛ تهذیب الأحکام، محمد بن حسن معروف به شیخ طوسی (۴۶۰ق)، تحقیق: سید حسن موسوی خرسان، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چهارم، ۱۴۰۷ق؛ خلاصة الأقوال فی معرفة الرجال، حسن بن یوسف معروف به علامه حلی (۷۲۶ق)، تحقیق: جواد قیومی اصفهانی، قم، مؤسسة نشر الفقاهة، اول، ۱۴۱۷ق؛ رجال الطوسی، محمد بن حسن معروف به شیخ طوسی (۴۶۰ق)، تحقیق: جواد قیومی اصفهانی، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، اول، ۱۴۱۵ق؛ رجال النجاشی، احمد بن علی معروف به نجاشی (۴۵۰ق)، قم، مکتبة الداوری، ۱۳۹۸ق؛ روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه، محمدتقی بن مقصودعلی مجلسی (۱۰۷۰ق)، تحقیق: حسین موسوی کرمانی - علی پناه اشتهاردی، قم، بنیاد فرهنگ اسلامی کوشانپور، اول، ۱۳۸۹ق، الفهرست، محماد بن حسن معروف به شیخ طوسی (۴۶۰ق)، تحقیق: جواد قیومی اصفهانی، قم، مؤسسة نشر الفقاهة، اول، ۱۴۱۷ق، الکافی، محمد بن یعقوب معروف به کلینی (۳۲۹ق)، تحقیق: علی اکبر غفاری، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چهارم، ۱۴۰۷ق، مجمع الفائدة و البرهان، احمد بن محمد معروف به مقدس اردبیلی (۹۹۳ق)، تصحیح و تعلیق: مجتبی عراقی - علی پناه اشتهاردی - حسین یزدی، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، ۱۴۰۴ق؛ مدارک الأحکام فی شرح شرائع الإسلام، سید محمد بن علی موسوی عاملی (۱۰۰۹ق)، تحقیق و نشر: مؤسسة آل البیت لا لإحیاء التراث، بیروت، اول، ۱۴۱۰ق؛ مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام، زین الدین بن علی عاملی معروف به شهید ثانی (۹۶۵ق)، تحقیق و نشر: مؤسسة المعارف الإسلامیة، قم، اول، ۱۴۱۳ق؛ مستدرکات علم رجال الحدیث، علی بن محمد نمازی شاهرودی (۱۴۰۵ق)، تهران، شفق - حیدری، اول، ۱۴۱۲ق؛ مسند الإمام الرضا عزیزالله بن محمد عطاردی قوچانی (معاصر)، مشهد، کنگره جهانی حضرت رضا، اول، ۱۴۰۶ق، المکاسب المحرمة، سیدروح الله بن مصطفی مصطفوی خمینی (۱۴۰۹ق)، تحقیق: مجتبی تهرانی، قم، اسماعیلیان، سوم، ۱۴۱۰ق؛ منتهی المطلب فی تحقیق المذهب، حسن بن یوسف معروف به علامه حلی (۷۲۶ق)، تحقیق: بخش فقه مجمع پژوهش‌های اسلامی، مشهد، بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، اول، ۱۴۲۳ق؛ نزهة الناظر فی الجمع بین الأشباه و النظائر، یحیی بن سعید حلی (۶۸۹ق)، تحقیق: سیداحمد حسینی اشکوری - نورالدین واعظی، نجف، مطبعة الآداب، ۱۳۸۶ق، نقد الرجال، سید مصطفی بن حسین حسینی تفرشی (۱۰۱۵ق)، تحقیق و نشر: مؤسسة آل البیت علیا لإحیاء التراث، قم، اول، ۱۴۱۸ق.</ref>.<ref>[[معصومه اخلاقی|اخلاقی، معصومه]]، [[ابراهیم بن ابی‌بلاد - اخلاقی (مقاله)|مقاله «ابراهیم بن ابی‌بلاد»]]، [[دانشنامه امام رضا ج۱ (کتاب)|دانشنامه امام رضا]] ص ۳۲۷.</ref> | روایات او در کتب معتبر شیعه نقل شده است. این روایات موضوعات مختلفی را شامل می‌شود؛ از جمله فضیلت دعا برای دیگران<ref>الکافی، ج۴، ص۴۶۵.</ref>، فضیلت روز جمعه<ref>الکافی، ج۳، ص۴۱۵.</ref>، فضیلت صلوات<ref>الکافی، ج۴، ص۴۰۷.</ref>، مقرر بودن رزق و روزی بندگان نزد خداوند<ref>الکافی، ج۵، ص۸۰.</ref>، روایات اخلاقی<ref>الکافی، ج۲، ص۶۴۱.</ref> و روایات بسیار فقهی. دسته اخیر در منابع فقهی شیعه مورد استفاده فراوان قرار گرفته است؛ از جمله در جواز بیع ام‌ولد<ref>نزهة الناظر، سعید حلی، ص۸۱-۸۲.</ref>، وجوب طواف نساء<ref>منتهی المطلب، ج۲، ص۸۷۹.</ref>، احکام حج<ref>روضة المتقین، ج۵، ص۸۰-۸۱؛ إیضاح الفوائد، ج۲، ص۱۵۰.</ref>، احکام نماز<ref>مدارک الأحکام، ج۲، ص۳۲۲.</ref>، عدم جواز خرید و فروش آلات موسیقی<ref>تذکرة الفقهاء، ج۱۲، ص۱۴۰؛ المکاسب المحرمة، خمینی، ج۱، ص۲۰۹.</ref>. وی یک «اصل» از خود به جا گذارده<ref>الفهرست، طوسی، ص۴۳؛ تنقیح المقال، ج۱، ص۱۱.</ref> که منابع فقهی به آن استناد کرده‌اند<ref>مجمع الفائدة و البرهان، ج۳، ص۲۹؛ مسالک الأفهام، شهید ثانی، ج۱۱، ص۴۶۶.</ref>. با این همه اطلاعات در خوری از وی در منابع تاریخی دیده نمی‌شود<ref>منابع: اختیار معرفة الرجال، محمد بن حسن معروف به شیخ طوسی (۴۶۰ق)، تصحیح و تعلیق: میر داماد استر آبادی، تحقیق: سیدمهدی رجایی، قم، مؤسسة آل البیت لا لإحیاء التراث، اول، ۱۳۶۳ش؛ الاستبصار فیما اختلف من الأخبار، محمد بن حسن معروف به شیخ طوسی (۴۶۰ق)، تحقیق: سید حسن موسوی خرسان، تهران، دار الکتب الإسلامیة، ۱۳۹۰ق؛ إیضاح الفوائد فی شرح إشکالات القواعد، محمد بن حسن حلی معروف به فخرالمحققین (۷۷۱ق)، تحقیق: سید حسین موسوی کرمانی - علی پناه اشتهاردی - عبدالرحیم بروجردی، قم، المطبعة العلمیة، اول، ۱۳۸۸ق؛ تذکرة الفقهاء، حسن بن یوسف معروف به علامه حلی (۷۲۶ق)، تحقیق و نشر: مؤسسة آل البیت علی لإحیاء التراث، قم، اول، ۱۴۱۴ق؛ تنقیح المقال فی علم الرجال، عبدالله بن محمد حسن مامقانی (۱۳۵۱ق)، تحقیق: محیی الدین مامقانی، قم، مؤسسة آل البیت الا لإحیاء التراث، اول، ۱۴۲۴ق؛ تهذیب الأحکام، محمد بن حسن معروف به شیخ طوسی (۴۶۰ق)، تحقیق: سید حسن موسوی خرسان، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چهارم، ۱۴۰۷ق؛ خلاصة الأقوال فی معرفة الرجال، حسن بن یوسف معروف به علامه حلی (۷۲۶ق)، تحقیق: جواد قیومی اصفهانی، قم، مؤسسة نشر الفقاهة، اول، ۱۴۱۷ق؛ رجال الطوسی، محمد بن حسن معروف به شیخ طوسی (۴۶۰ق)، تحقیق: جواد قیومی اصفهانی، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، اول، ۱۴۱۵ق؛ رجال النجاشی، احمد بن علی معروف به نجاشی (۴۵۰ق)، قم، مکتبة الداوری، ۱۳۹۸ق؛ روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه، محمدتقی بن مقصودعلی مجلسی (۱۰۷۰ق)، تحقیق: حسین موسوی کرمانی - علی پناه اشتهاردی، قم، بنیاد فرهنگ اسلامی کوشانپور، اول، ۱۳۸۹ق، الفهرست، محماد بن حسن معروف به شیخ طوسی (۴۶۰ق)، تحقیق: جواد قیومی اصفهانی، قم، مؤسسة نشر الفقاهة، اول، ۱۴۱۷ق، الکافی، محمد بن یعقوب معروف به کلینی (۳۲۹ق)، تحقیق: علی اکبر غفاری، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چهارم، ۱۴۰۷ق، مجمع الفائدة و البرهان، احمد بن محمد معروف به مقدس اردبیلی (۹۹۳ق)، تصحیح و تعلیق: مجتبی عراقی - علی پناه اشتهاردی - حسین یزدی، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، ۱۴۰۴ق؛ مدارک الأحکام فی شرح شرائع الإسلام، سید محمد بن علی موسوی عاملی (۱۰۰۹ق)، تحقیق و نشر: مؤسسة آل البیت لا لإحیاء التراث، بیروت، اول، ۱۴۱۰ق؛ مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام، زین الدین بن علی عاملی معروف به شهید ثانی (۹۶۵ق)، تحقیق و نشر: مؤسسة المعارف الإسلامیة، قم، اول، ۱۴۱۳ق؛ مستدرکات علم رجال الحدیث، علی بن محمد نمازی شاهرودی (۱۴۰۵ق)، تهران، شفق - حیدری، اول، ۱۴۱۲ق؛ مسند الإمام الرضا عزیزالله بن محمد عطاردی قوچانی (معاصر)، مشهد، کنگره جهانی حضرت رضا، اول، ۱۴۰۶ق، المکاسب المحرمة، سیدروح الله بن مصطفی مصطفوی خمینی (۱۴۰۹ق)، تحقیق: مجتبی تهرانی، قم، اسماعیلیان، سوم، ۱۴۱۰ق؛ منتهی المطلب فی تحقیق المذهب، حسن بن یوسف معروف به علامه حلی (۷۲۶ق)، تحقیق: بخش فقه مجمع پژوهش‌های اسلامی، مشهد، بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، اول، ۱۴۲۳ق؛ نزهة الناظر فی الجمع بین الأشباه و النظائر، یحیی بن سعید حلی (۶۸۹ق)، تحقیق: سیداحمد حسینی اشکوری - نورالدین واعظی، نجف، مطبعة الآداب، ۱۳۸۶ق، نقد الرجال، سید مصطفی بن حسین حسینی تفرشی (۱۰۱۵ق)، تحقیق و نشر: مؤسسة آل البیت علیا لإحیاء التراث، قم، اول، ۱۴۱۸ق.</ref>.<ref>[[معصومه اخلاقی|اخلاقی، معصومه]]، [[ابراهیم بن ابی‌بلاد - اخلاقی (مقاله)|مقاله «ابراهیم بن ابی‌بلاد»]]، [[دانشنامه امام رضا ج۱ (کتاب)|دانشنامه امام رضا]] ص ۳۲۷.</ref> | ||
== منابع == | == منابع == | ||
نسخهٔ ۴ ژانویهٔ ۲۰۲۲، ساعت ۱۹:۵۰
اين مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:
نسب
ابویحیی ابراهیم فرزند ابی‌بلاد، یحیی بن سلیم یا سلیمان، از موالی بنی‌عبدالله بن غطفان بود[۱]. ابی‌بلاد را با کنیه‌های ابوالحسن و ابواسماعیل نیز معرفی کرده‌اند، گرچه برخی، چنان‌که مامقانی آورده، به اشتباه ابواسماعیل را کنیه ابراهیم ذکر کرده‌اند[۲]. ابراهیم ادیب، قاری و مورد اعتماد رجال شیعه[۳] و از دیار کوفه بود[۴]. بر اساس اخبار رجالی، ابراهیم عمری دراز کرده و به حکم جایگاه والایی که داشت، امام رضا(ع) نامهای برای او نوشته و در آن وی را ستوده است[۵]. وی دو پسر به نامهای محمد و یحیی داشت که هم از او و هم از دیگران روایات زیادی نقل کرده‌اند[۶].[۷]
اساتید و معاصر بودن با سه امام
از جزئیات زندگی ابراهیم مطالب زیادی در منابع دیده نمی‌شود، اما دسته‌ای از افراد به عنوان اساتید وی دانسته شده‌اند؛ کسانی چون عمر بن یزید[۸]، معاویة بن عمار[۹]، سدیر الصیرفی[۱۰]، سعد الاسکاف[۱۱] و پدرش[۱۲]. وی در دوران زندگی طولانی خود، سه تن از امامان شیعه؛ امام صادق(ع)، امام کاظم(ع) و امام رضا(ع) را درک و از آنان روایت نقل کرده است[۱۳]، همان طور که با واسطه احادیثی از پیامبر(ص) نیز نقل کرده است[۱۴]. از دسته‌ای از داده‌ها استفاده می‌شود که با پیشوایان پیش گفته، حشر و نشری ویژه داشته، چنان که در مسجد الحرام پشت سر امام رضا(ع) نماز گزارده[۱۵] و در مقولات سیاسی عقیدتی با آن حضرت به گفت‌و‌گو نشسته است[۱۶].
از ابراهیم افراد زیادی حدیث نقل کرده‌اند؛ از جمله حسین بن سعید اهوازی، علی بن اسباط، محمد بن اسماعیل، موسی بن قاسم، یحیی بن مبارک، جعفر بن محمد، احمد بن محمد و پسرانش محمد و یحیی[۱۷].
در گزارشی آمده اسحاق بن عمر، هنگام وفات به او وصیت کرده بود تا کنیزان آوازه‌خوان او را بفروشد و مبالغ حاصل از آن را نزد امام کاظم(ع) ببرد. وی چنین کرد و کنیزان او را به قیمت سیصد درهم فروخت و وجه آن را نزد امام برد، اما آن حضرت وقتی متوجه چگونگی حصول آن وجه شد، آن را حرام دانست و نپذیرفت[۱۸]. با توجه به این روایت و روایات مشابه، به وثاقت او نزد مردم و نیز رابطه نزدیک او با امام و اصحاب و وکیلان ایشان می‌توان پی برد[۱۹].[۲۰]
موضوع روایات منقول از ابراهیم
روایات او در کتب معتبر شیعه نقل شده است. این روایات موضوعات مختلفی را شامل می‌شود؛ از جمله فضیلت دعا برای دیگران[۲۱]، فضیلت روز جمعه[۲۲]، فضیلت صلوات[۲۳]، مقرر بودن رزق و روزی بندگان نزد خداوند[۲۴]، روایات اخلاقی[۲۵] و روایات بسیار فقهی. دسته اخیر در منابع فقهی شیعه مورد استفاده فراوان قرار گرفته است؛ از جمله در جواز بیع ام‌ولد[۲۶]، وجوب طواف نساء[۲۷]، احکام حج[۲۸]، احکام نماز[۲۹]، عدم جواز خرید و فروش آلات موسیقی[۳۰]. وی یک «اصل» از خود به جا گذارده[۳۱] که منابع فقهی به آن استناد کرده‌اند[۳۲]. با این همه اطلاعات در خوری از وی در منابع تاریخی دیده نمی‌شود[۳۳].[۳۴]
منابع
پانویس
- ↑ رجال النجاشی، ص۲۲؛ خلاصة الأقوال، ص۴۸.
- ↑ تنقیح المقال، ج۱، ص۱۰- ۱۱.
- ↑ رجال النجاشی، ص۲۲۰؛ نقد الرجال، ج۱، ص۵۰.
- ↑ رجال الطوسی، ص۱۵۸.
- ↑ رجال النجاشی، ص۲۲۰؛ مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۱، ص۱۰۲.
- ↑ رجال النجاشی، ص۲۲۰.
- ↑ اخلاقی، معصومه، مقاله «ابراهیم بن ابی‌بلاد»، دانشنامه امام رضا ص ۳۲۷؛ محمدی، حسین، رضانامه ص ۳۷.
- ↑ الاستبصار، ج۴، ص۱۲.
- ↑ تهذیب الأحکام، ج۲، ص۳۶۲.
- ↑ الکافی، ج۱، ص۳۹۵.
- ↑ تهذیب الأحکام، ج۶، ص۲۷۸.
- ↑ تهذیب الأحکام، ج۲، ص۱۴۰.
- ↑ خلاصة الأقوال، ص۴۸.
- ↑ تهذیب الأحکام، ج۸ ص۲۱۶.
- ↑ تهذیب الأحکام، ج۲، ص۱۳۷؛ مسند الإمام الرضا(ع)، ج۲، ص۱۸۰.
- ↑ اختیار معرفة الرجال، ج۲، ص۷۶۱.
- ↑ اختیار معرفة الرجال، ج۱، ص۱۱.
- ↑ الکافی، ج۵، ص۱۲۰.
- ↑ الکافی، ج۱، ص۳۹۵؛ ج۴، ص۱۹۴.
- ↑ اخلاقی، معصومه، مقاله «ابراهیم بن ابی‌بلاد»، دانشنامه امام رضا ص ۳۲۷.
- ↑ الکافی، ج۴، ص۴۶۵.
- ↑ الکافی، ج۳، ص۴۱۵.
- ↑ الکافی، ج۴، ص۴۰۷.
- ↑ الکافی، ج۵، ص۸۰.
- ↑ الکافی، ج۲، ص۶۴۱.
- ↑ نزهة الناظر، سعید حلی، ص۸۱-۸۲.
- ↑ منتهی المطلب، ج۲، ص۸۷۹.
- ↑ روضة المتقین، ج۵، ص۸۰-۸۱؛ إیضاح الفوائد، ج۲، ص۱۵۰.
- ↑ مدارک الأحکام، ج۲، ص۳۲۲.
- ↑ تذکرة الفقهاء، ج۱۲، ص۱۴۰؛ المکاسب المحرمة، خمینی، ج۱، ص۲۰۹.
- ↑ الفهرست، طوسی، ص۴۳؛ تنقیح المقال، ج۱، ص۱۱.
- ↑ مجمع الفائدة و البرهان، ج۳، ص۲۹؛ مسالک الأفهام، شهید ثانی، ج۱۱، ص۴۶۶.
- ↑ منابع: اختیار معرفة الرجال، محمد بن حسن معروف به شیخ طوسی (۴۶۰ق)، تصحیح و تعلیق: میر داماد استر آبادی، تحقیق: سیدمهدی رجایی، قم، مؤسسة آل البیت لا لإحیاء التراث، اول، ۱۳۶۳ش؛ الاستبصار فیما اختلف من الأخبار، محمد بن حسن معروف به شیخ طوسی (۴۶۰ق)، تحقیق: سید حسن موسوی خرسان، تهران، دار الکتب الإسلامیة، ۱۳۹۰ق؛ إیضاح الفوائد فی شرح إشکالات القواعد، محمد بن حسن حلی معروف به فخرالمحققین (۷۷۱ق)، تحقیق: سید حسین موسوی کرمانی - علی پناه اشتهاردی - عبدالرحیم بروجردی، قم، المطبعة العلمیة، اول، ۱۳۸۸ق؛ تذکرة الفقهاء، حسن بن یوسف معروف به علامه حلی (۷۲۶ق)، تحقیق و نشر: مؤسسة آل البیت علی لإحیاء التراث، قم، اول، ۱۴۱۴ق؛ تنقیح المقال فی علم الرجال، عبدالله بن محمد حسن مامقانی (۱۳۵۱ق)، تحقیق: محیی الدین مامقانی، قم، مؤسسة آل البیت الا لإحیاء التراث، اول، ۱۴۲۴ق؛ تهذیب الأحکام، محمد بن حسن معروف به شیخ طوسی (۴۶۰ق)، تحقیق: سید حسن موسوی خرسان، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چهارم، ۱۴۰۷ق؛ خلاصة الأقوال فی معرفة الرجال، حسن بن یوسف معروف به علامه حلی (۷۲۶ق)، تحقیق: جواد قیومی اصفهانی، قم، مؤسسة نشر الفقاهة، اول، ۱۴۱۷ق؛ رجال الطوسی، محمد بن حسن معروف به شیخ طوسی (۴۶۰ق)، تحقیق: جواد قیومی اصفهانی، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، اول، ۱۴۱۵ق؛ رجال النجاشی، احمد بن علی معروف به نجاشی (۴۵۰ق)، قم، مکتبة الداوری، ۱۳۹۸ق؛ روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه، محمدتقی بن مقصودعلی مجلسی (۱۰۷۰ق)، تحقیق: حسین موسوی کرمانی - علی پناه اشتهاردی، قم، بنیاد فرهنگ اسلامی کوشانپور، اول، ۱۳۸۹ق، الفهرست، محماد بن حسن معروف به شیخ طوسی (۴۶۰ق)، تحقیق: جواد قیومی اصفهانی، قم، مؤسسة نشر الفقاهة، اول، ۱۴۱۷ق، الکافی، محمد بن یعقوب معروف به کلینی (۳۲۹ق)، تحقیق: علی اکبر غفاری، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چهارم، ۱۴۰۷ق، مجمع الفائدة و البرهان، احمد بن محمد معروف به مقدس اردبیلی (۹۹۳ق)، تصحیح و تعلیق: مجتبی عراقی - علی پناه اشتهاردی - حسین یزدی، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، ۱۴۰۴ق؛ مدارک الأحکام فی شرح شرائع الإسلام، سید محمد بن علی موسوی عاملی (۱۰۰۹ق)، تحقیق و نشر: مؤسسة آل البیت لا لإحیاء التراث، بیروت، اول، ۱۴۱۰ق؛ مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام، زین الدین بن علی عاملی معروف به شهید ثانی (۹۶۵ق)، تحقیق و نشر: مؤسسة المعارف الإسلامیة، قم، اول، ۱۴۱۳ق؛ مستدرکات علم رجال الحدیث، علی بن محمد نمازی شاهرودی (۱۴۰۵ق)، تهران، شفق - حیدری، اول، ۱۴۱۲ق؛ مسند الإمام الرضا عزیزالله بن محمد عطاردی قوچانی (معاصر)، مشهد، کنگره جهانی حضرت رضا، اول، ۱۴۰۶ق، المکاسب المحرمة، سیدروح الله بن مصطفی مصطفوی خمینی (۱۴۰۹ق)، تحقیق: مجتبی تهرانی، قم، اسماعیلیان، سوم، ۱۴۱۰ق؛ منتهی المطلب فی تحقیق المذهب، حسن بن یوسف معروف به علامه حلی (۷۲۶ق)، تحقیق: بخش فقه مجمع پژوهش‌های اسلامی، مشهد، بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، اول، ۱۴۲۳ق؛ نزهة الناظر فی الجمع بین الأشباه و النظائر، یحیی بن سعید حلی (۶۸۹ق)، تحقیق: سیداحمد حسینی اشکوری - نورالدین واعظی، نجف، مطبعة الآداب، ۱۳۸۶ق، نقد الرجال، سید مصطفی بن حسین حسینی تفرشی (۱۰۱۵ق)، تحقیق و نشر: مؤسسة آل البیت علیا لإحیاء التراث، قم، اول، ۱۴۱۸ق.
- ↑ اخلاقی، معصومه، مقاله «ابراهیم بن ابی‌بلاد»، دانشنامه امام رضا ص ۳۲۷.
اصحاب امام رضا (ع)
- آدم بن ابی‌ایاس عسقلانی
- اباصلت هروی
- ابان بن محمد بجلی
- ابراهیم اوسی
- ابراهیم بن ابی محمود خراسانی
- ابراهیم بن ابی‌اسرائیل
- ابراهیم بن ابی‌الکرام جعفری
- ابراهیم بن ابی‌بلاد
- ابراهیم بن ابی‌سمال
- ابراهیم بن ابی‌محمود خراسانی
- ابراهیم بن احمد بغدادی بزوری
- ابراهیم بن اسحاق نهاوندی
- ابراهیم بن اسماعیل بن داود
- ابراهیم بن بسطام
- ابراهیم بن بشر
- ابراهیم بن داود یعقوبی
- ابراهیم بن سفیان
- ابراهیم بن سلام نیشابوری
- ابراهیم بن شعیب عقرقوفی
- ابراهیم بن صالح (راوی)
- ابراهیم بن عباس بن محمد صولی
- ابراهیم بن عبدالحمید
- ابراهیم بن علی جعفری
- ابراهیم بن محمد حسنی
- ابراهیم بن محمد خراسانی
- ابراهیم بن محمد خزاز
- ابراهیم بن محمد مولی خراسانی
- ابراهیم بن محمد همدانی
- ابراهیم بن موسی قزاز
- ابراهیم بن هاشم عباسی
- ابراهیم بن هاشم قمی
- ابراهیم بن هاشم
- ابن سراج
- ابن سکیت
- ابن طیفور متطبب
- ابن غیلان مدائنی
- ابن‌خانبه
- ابو احمد غازی
- ابو یحیی زکریا بن یحیی واسطی
- ابو یزید قسمی
- ابواسحاق خراسانی
- ابوالحسن خراسانی
- ابوالحسین رازی
- ابوالعباس حمیری
- ابوالفضل خراسانی
- ابوالقاسم فارسی
- ابوجریر قمی
- ابوحارث
- ابوحبیب نباجی
- ابوحریر قمی
- ابوحمزة مولاه
- ابوحیون
- ابوخالد سجستانی
- ابوخالد کوفی
- ابوزید مکی
- ابوسجاح انصاری
- ابوسعید خراسانی
- ابوعاصم
- ابوعلی قطان
- ابوقره
- ابومحمد تفلیسی
- ابومحمد جزائری
- ابومحمد جعفر بن بشیر بجلی
- ابومحمد ذریری دینوری
- ابومحمد رقی
- ابومحمد غفاری
- ابومحمد قزوینی
- ابومحمد مصری
- ابومحمد کوفی
- ابومسروق عبدالله نهدی کوفی
- ابویحیی موصلی
- ابویزید مکی
- احمد بن ابی‌خلف
- احمد بن ابی‌عبدالله برقی
- احمد بن ابی‌عبدالله
- احمد بن اشیم
- احمد بن حرب
- احمد بن حسن میثمی
- احمد بن حماد محمودی مروزی
- احمد بن حمزة بن بزیع
- احمد بن حنبل
- احمد بن زکریا
- احمد بن سلیمان
- احمد بن عامر طایی
- احمد بن عباس صنعانی
- احمد بن عبدالله بن حارثه کرخی
- احمد بن عبدالله جویباری
- احمد بن عمر بن ابی‌شعبه حلبی
- احمد بن عمر حلال کوفی
- احمد بن عمر مرهبی
- احمد بن عمره کوفی
- احمد بن عیسی بن اسباط
- احمد بن عیسی بن زید
- احمد بن عیسی بن علی
- احمد بن فیض
- احمد بن محمد بن ابی‌نصر بزنطی
- احمد بن محمد بن حنبل بن هلال شیبانی
- احمد بن محمد بن عیسی اشعری قمی
- احمد بن محمد زیدی
- احمد بن محمد سیاری
- احمد بن معافی
- احمد بن موسی الکاظم
- احمد بن موسی بن سعد
- احمد بن یوسف مولی بنی تیم الله کوفی
- احکم بن بشار مروزی کلثومی
- ادریس بن عیسی اشعری قمی
- ادریس بن یقطین
- اسحاق بن ابراهیم حنظلی
- اسحاق بن محمد حضینی
- اسحاق بن موسی بن جعفر
- اسماعیل بن سعد احوص اشعری قمی
- اسماعیل بن عباد قصری
- اسماعیل بن قتیبة
- اسماعیل بن محمد بن اسحاق بن جعفر
- اسماعیل بن مهران
- اسماعیل بن همام
- اضرم بن مطر
- افلح بن یزید
- ایوب بن نوح بن دراج کوفی
- بائس مولی حمزة بن یسع اشعری
- بکر بن صالح ضبی رازی
- بکر بن محمد ازدی
- ثلج بن ابی ثلج یعقوبی
- جعفر بن اسماعیل حضرمی
- جعفر بن بشیر بجلی
- جعفر بن عیسی بن عبید
- جعفر بن مثنی خطیب
- حسن بن ابراهیم کوفی
- حسن بن اسباط کندی
- حسن بن اسد بصری
- حسن بن بشیر
- حسن بن جهم رازی
- حسن بن حسین علوی
- حسن بن راشد
- حسن بن زیاد
- حسن بن سعید بن حماد
- حسن بن سعید کوفی
- حسن بن سهل
- حسن بن شعیب مداینی
- حسن بن عباد
- حسن بن عدیس
- حسن بن علی بن فضال کوفی
- حسن بن علی بن یقطین
- حسن بن علی خزاز
- حسن بن علی ربعی
- حسن بن عمر بن یزید
- حسن بن قاسم
- حسن بن محبوب سراد کوفی
- حسن بن محمد بن ابی طلحة
- حسن بن یونس
- حسن تفلیسی (ابومحمد تفلیسی)
- حسن رواندی دینوری
- حسین بن ابراهیم بن موسی بن جعفر
- حسین بن ابی‌سعید مکاری
- حسین بن بشار مداینی
- حسین بن جهم رازی
- حسین بن خالد صیرفی
- حسین بن زیاد
- حسین بن سعید بن حماد مولی علی بن الحسین
- حسین بن شعیب مداینی
- حسین بن صالح خثعمی
- حسین بن علی بن یقطین
- حسین بن عمر بن یزید
- حسین بن محمد بن ابی طلحة
- حسین بن مهران
- حسین بن موسی
- حسین بن یزید نخعی
- حسین رواندی دینوری
- حسین مولی رئاب
- حماد بن عثمان
- حمدان بن ابراهیم اهوازی کوفی
- حمدان بن سلمان نیشابوری
- حمزة بن بزیع
- خلف بن سلمة بصری
- داود بن سلیمان بن یوسف
- داود بن علی عبدی
- داود بن علی یعقوبی
- داود بن قاسم جعفری
- داود بن نعمان
- دعبل بن علی خزاعی
- ریان بن صلت بغدادی
- زکریا بن آدم قمی
- زکریا بن ادریس بن عبدالله اشعری قمی
- زکریا بن عبدالصمد قمی
- زکریا بن محمد ازدی مؤمن
- سعد بن حماد
- سعد بن سعد احوص بن سعد بن مالک اشعری قمی
- سعید بن أخت صفوان بن یحیی اخو فارس
- سعید بن سعید قمی
- سلیمان بن جعفر جعفری
- سلیمان بن داود خفاف
- سلیمان بن رشید
- سلیمان مروزی
- سندی بن ربیع کوفی
- سهل بن یسع بن عبدالله اشعری قمی
- شعیب بن حماد
- صالح بن عبدالله خثعمی
- صالح بن علی بن عطیة بغدادی
- صالح خباز کوفی
- صدقة خراسانی
- صفوان بن یحیی بجلی بیاع السابری مولی
- طاهر بن حاتم
- عباد بن محمد بن سلیمان نوفلی
- عباد بن یزید
- عباس بن محمد وراق یونسی
- عباس بن معروف قمی مولی جعفر بن عمران بن عبدالله اشعری
- عباس بن موسی نخاس کوف
- عباس بن هلال شامی
- عباس نجاشی کوفی
- عبدالجبار بن مبارک نهاوندی
- عبدالحمید بن سالم عطار
- عبدالحمید بن سعید
- عبدالرحمان بن ابی نجران تمیمی
- عبدالسلام بن صالح هروی ابوالصلت
- عبدالسلام بن صالح
- عبدالعزیز بن المهتدی اشعری قمی
- عبدالعزیز بن مسلم
- عبدالله بن ابان
- عبدالله بن ابراهیم
- عبدالله بن جندب بجلی کوفی
- عبدالله بن صلت مولی بنی تیم الله بن ثعلبة
- عبدالله بن طاووس
- عبدالله بن علی
- عبدالله بن محمد حجال
- عبدالله بن محمد حصینی عبدی
- عبدالله بن مغیرة مولی بنی نوفل بن حرث بن عبدالمطلب خزاز کوفی
- عبدالله بن موسی بن جعفر بن محمد
- عبدالله، ملقب به رأس المذری
- عبدالوهاب بن ابی‌کثیر
- عبید الله بن علی بن سوار
- عبید نصری
- عبیس بن هشام ناشری
- عثمان بن رشید
- عثمان بن عیسی کلابی رواسی کوفی
- عطیة بن رستم
- عقبة بن رستم
- علی بن ابی ثور کوفی
- علی بن احمد بن اشیم
- علی بن اسباط
- علی بن اسماعیل میثمی
- علی بن بلال
- علی بن جعفر بن محمد
- علی بن حدید بن حکیم کوفی
- علی بن حسین بن یحیی
- علی بن حکم بن زبیر مولی نخع کوفی
- علی بن رباط
- علی بن سعید مداینی
- علی بن سوید سائی
- علی بن سیف بن عمیرة عربی کوفی نخعی
- علی بن عبدالله بن مهران
- علی بن عثمان بن رزین
- علی بن علی بن رزین خزاعی
- علی بن فضیل واسطی
- علی بن مسیب عربی
- علی بن مهدی بن صدقة رقی ابوالحسن
- علی بن مهدی بن صدقه
- علی بن مهزیار اهوازی
- علی بن نعمان
- علی بن هلال
- علی بن یحیی بن حسن مولی علی بن الحسین
- علی بن یحیی
- علی بن یونس بن بهمن
- عمار بن یزید
- عمر بن زهیر جزری
- عمر بن فرات کاتب بغدادی
- عمران بن محمد بن عمران بن عبدالله اشعری
- عیسی بن عثمان
- عیسی بن عیسی کلابی
- فضالة بن ایوب عربی ازدی
- فضل بن سنان نیشابوری
- فضل بن سهل ذو الریاستین
- قاسم بن اسباط
- قاسم بن یحیی بن الحسن
- محسن بن احمد بجلی
- محمد بن آدم مداینی
- محمد بن ابی عمیر مولی الازد
- محمد بن ابی‌عباد
- محمد بن احمد بن قیس بن غیلان
- محمد بن اسحاق شعر
- محمد بن اسحق بن عمار صیرفی کوفی
- محمد بن اسلم جبلی طبری
- محمد بن اسلم طوسی
- محمد بن اسماعیل بن بزیع
- محمد بن اورمة قمی
- محمد بن اورمه قمی
- محمد بن بحر اخوه مغلس
- محمد بن جذاعة فارسی
- محمد بن جعفر خزاز
- محمد بن جعفر عتبی
- محمد بن جعفر مقنائی
- محمد بن جمهور عمی
- محمد بن حسن بن ابی خالد قمی اشعری
- محمد بن حمزة بن قاسم
- محمد بن خالد برقی
- محمد بن خالد بلخی
- محمد بن خصیب اهوازی
- محمد بن زید طبری
- محمد بن سالم قمی
- محمد بن سلیمان دیلمی بصری
- محمد بن سلیمان کاتب
- محمد بن سماعة کوفی
- محمد بن سنان
- محمد بن سهل بجلی ازدی
- محمد بن سهل بن یسع اشعری قمی
- محمد بن شعیب
- محمد بن صدقة بصری
- محمد بن عبدالحمید عطار
- محمد بن عبدالله اشعری
- محمد بن عبدالله بن عیسی اشعری قمی
- محمد بن عبدالله طاهری
- محمد بن عبدالله طهوری
- محمد بن عبدالله مداینی
- محمد بن عرفة
- محمد بن علی بن جعفر بن محمد
- محمد بن علی بن جعفر
- محمد بن علی قرشی
- محمد بن عمار بن اشعث نهدی
- محمد بن عمار بن اشعث
- محمد بن عمر بن یزید
- محمد بن عمرو کناسی
- محمد بن عیسی بن عبید بغدادی
- محمد بن فرج رخجی
- محمد بن فضل ازدی کوفی
- محمد بن فضل بن عمر
- محمد بن فضیل ازدی صیرفی
- محمد بن فضیل مدائنی
- محمد بن فیض بن مالک مداینی
- محمد بن قاسم بن فضیل
- محمد بن قاسم بوشنجی
- محمد بن قاسم نوشجانی
- محمد بن مالک بن ابرد نخعی
- محمد بن محمد ابوالمنذر بن محمد
- محمد بن منصور اشعثی
- محمد بن منصور اشعری
- محمد بن منصور بن نصر خزاعی
- محمد بن کلیب اشعری
- محمد بن یونس بن عبدالرحمان
- محمد مولی رضا
- مرزبان بن عمران اشعری قمی
- مروان بن یحیی
- مسافر ابا مسلم
- معاویة بن سعید کندی
- معاویة بن یحیی
- معمر بن خلاد
- معن بن خالد
- مفضل بن صالح
- مقاتل بن مقاتل
- موسی بن جنید قمی
- موسی بن رنجویة
- موسی بن قاسم بن معاویة بن وهب عربی بجلی کوفی
- موسی بن معمر
- موسی بن مهران
- موسی بن یقطین
- موفق بن هارون
- نصر بن مغلس
- هشام بن ابراهیم احمر
- ولید بن ابان ضبی رازی
- یاسر مولی یسع اشعری قمی
- یحیی بن ابراهیم بن ابی بلاد
- یحیی بن احمد بن قیس غیلان
- یحیی بن حبیب زیات
- یحیی بن سلیمان کاتب
- یحیی بن عباس وراق
- یحیی بن عمران همدانی
- یحیی بن عمرو
- یحیی بن مبارک
- یحیی بن یحیی تمیمی عامی
- یحیی بن یزید ابوخالد کوفی
- یزید بن عمر بن بنت عثمان
- یعقوب بن سعید کندی
- یعقوب بن عبدالله بن جندب
- یعقوب بن یزید کاتب
- یعقوب بن یقطین
- یونس بن عبدالرحمان
- یونس بن یعقوب