حیا: تفاوت میان نسخهها
HeydariBot (بحث | مشارکتها) جز (وظیفهٔ شمارهٔ ۱) |
HeydariBot (بحث | مشارکتها) جز (وظیفهٔ شمارهٔ ۵) |
||
خط ۱: | خط ۱: | ||
{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = | عنوان مدخل = | مداخل مرتبط = [[حیا در قرآن]] - [[حیا در فقه اسلامی]] - [[حیا در حدیث]] - [[حیا در نهج البلاغه]] - [[حیا در معارف دعا و زیارات]] - [[حیا در معارف و سیره فاطمی]] - [[حیا در معارف و سیره سجادی]] - [[حیا در معارف و سیره نبوی]]| پرسش مرتبط = }} | {{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = | عنوان مدخل = | مداخل مرتبط = [[حیا در قرآن]] - [[حیا در فقه اسلامی]] - [[حیا در حدیث]] - [[حیا در نهج البلاغه]] - [[حیا در معارف دعا و زیارات]] - [[حیا در معارف و سیره فاطمی]] - [[حیا در معارف و سیره سجادی]] - [[حیا در معارف و سیره نبوی]]| پرسش مرتبط = }} | ||
'''حیا:''' شرم و خجالت. یکی از صفات درونی [[انسان]] و حالتی است که اگر وجود داشته باشد، [[انسان]] از انجام کارهای [[زشت]] بیزار میشود و به خاطر [[ترس]] از مذّمت [[مردم]] و [[رسوایی]] خود، از بدیها پرهیز میکند. حیا یکی از ریشهها و اصول [[اخلاقی]] به شمار آمده و در [[فضیلت]] آن [[روایات]] بسیاری [[نقل]] شده است. حیا عامل بازدارنده از [[گناه]] است، چه حیا و شرم از [[خدا]] باشد، یا از [[پیامبر]] و [[امام]]، یا حیا از [[مردم]] و یا حیا از خویش، یا از فرشتگانی که همراه انساناند و کارهای او را ثبت میکند. اگر شرم و حیا وجود نداشته باشد، راه برای هر [[گناه]] و فسادی باز است. از این رو [[تربیت کودکان]] بر مبنای حیات و شرم از بدیها آثار سازنده خوبی دارد<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[ فرهنگنامه دینی (کتاب)|فرهنگنامه دینی]]، ص۹۴.</ref>. | '''حیا:''' شرم و خجالت. یکی از صفات درونی [[انسان]] و حالتی است که اگر وجود داشته باشد، [[انسان]] از انجام کارهای [[زشت]] بیزار میشود و به خاطر [[ترس]] از مذّمت [[مردم]] و [[رسوایی]] خود، از بدیها پرهیز میکند. حیا یکی از ریشهها و اصول [[اخلاقی]] به شمار آمده و در [[فضیلت]] آن [[روایات]] بسیاری [[نقل]] شده است. حیا عامل بازدارنده از [[گناه]] است، چه حیا و شرم از [[خدا]] باشد، یا از [[پیامبر]] و [[امام]]، یا حیا از [[مردم]] و یا حیا از خویش، یا از فرشتگانی که همراه انساناند و کارهای او را ثبت میکند. اگر شرم و حیا وجود نداشته باشد، راه برای هر [[گناه]] و فسادی باز است. از این رو [[تربیت کودکان]] بر مبنای حیات و شرم از بدیها آثار سازنده خوبی دارد<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگنامه دینی (کتاب)|فرهنگنامه دینی]]، ص۹۴.</ref>. | ||
==مقدمه== | ==مقدمه== | ||
خط ۲۴: | خط ۲۳: | ||
== جستارهای وابسته == | == جستارهای وابسته == | ||
{{ | {{مدخل وابسته}} | ||
* [[حیا از جهل]] | * [[حیا از جهل]] | ||
* [[حیای حماقت]] | * [[حیای حماقت]] | ||
خط ۶۷: | خط ۶۶: | ||
{{فضیلت}} | {{فضیلت}} | ||
[[رده:حیا]] | [[رده:حیا]] | ||
[[رده:فضایل اخلاقی]] | [[رده:فضایل اخلاقی]] | ||
[[رده:مدخل اخلاقی نهج البلاغه]] | [[رده:مدخل اخلاقی نهج البلاغه]] | ||
[[رده:آداب اسلامی]] | [[رده:آداب اسلامی]] |
نسخهٔ ۳۱ ژوئیهٔ ۲۰۲۲، ساعت ۱۰:۱۹
حیا: شرم و خجالت. یکی از صفات درونی انسان و حالتی است که اگر وجود داشته باشد، انسان از انجام کارهای زشت بیزار میشود و به خاطر ترس از مذّمت مردم و رسوایی خود، از بدیها پرهیز میکند. حیا یکی از ریشهها و اصول اخلاقی به شمار آمده و در فضیلت آن روایات بسیاری نقل شده است. حیا عامل بازدارنده از گناه است، چه حیا و شرم از خدا باشد، یا از پیامبر و امام، یا حیا از مردم و یا حیا از خویش، یا از فرشتگانی که همراه انساناند و کارهای او را ثبت میکند. اگر شرم و حیا وجود نداشته باشد، راه برای هر گناه و فسادی باز است. از این رو تربیت کودکان بر مبنای حیات و شرم از بدیها آثار سازنده خوبی دارد[۱].
مقدمه
حیا در لغت بهمعنای دگرگونی و انکساری است که بهدلیل ترس از عیب بودن چیزی و نکوهش بهخاطر آن، در انسان پدید میآید. مفهوم حیا نیز خودنگهداری از فعل ناپسند بهخاطر حضور ناظر محترم است[۲].
حیا از موضوعات کلیدی اخلاق اسلامی بهشمار میرود و در نهج البلاغه شریف نیز بهقدری به آن اهمیت داده شده است که امام علی(ع) ایمانی مانند حیا و صبر نمیداند[۳][۴].
بر اساس سخنان امام علی(ع) یکی از زمینههای کم شدن حیا، زیاد شدن اشتباهات انسان است، از جمله زیاد سخن گفتن که اشتباهات آدمی را زیاد میکند[۵][۶].
آثار حیا
حیا مانند لباسی است که اگر بر تن آدمی رود کسی عیب او را نبیند. آنکه لباس شرم درپوشد مردم عیب او را نبینند[۷]. از دیگر سو، کمی حیا موجب کم شدن پارسایی و ورع میشود و کمی ورع به مردن دل میانجامد و دلمرده جایگاهش در آتش است[۸]. امام(ع) ضمن بیان صفت حیا بهعنوان عاملی برای رستگاری آدمی، مواردی را مطرح میکنند که وجود این صفت دارای ضرورت و وجوب بیشتری است. از جمله:
- در میدان نبرد: شرم کنید از آنکه بگریزید، که گریز برای بازماندگان مایه ننگ است و ملامت و آتشی است برای روز قیامت[۹][۱۰].
- در خلوت: آنچه در عیان انجام نمیدهی در نهان نیز ترک کن[۱۱][۱۲].
- در هنگام مسئولیت: حضرت علی(ع) در نامهای به مالک اشتر برای تشخیص عاملان حکومتی به او توصیه میکنند که آنان را در اهل تجربه و حیا جستوجو کن[۱۳][۱۴].
اقسام حیا
حیا اگر در جای خود بهکار رود حیای مثبت و اگر در جایی که موضع حیا نیست بهکار رود حیای منفی است و کمرویی نامیده میشود. از اینرو میدان معنایی حیا به این صورت تعریف میشود: حیا خودداری از فعل قبیح و شرمساری (حیای منفی) خودداری از فعل غیرقبیح است[۱۵].
موارد حیای منفی و آثار آن
امام(ع) ضمن تبیین میدان معنایی حیا و یادکرد دو نوع مثبت و منفی به ذر مواردی چند درباره وجه منفی حیا که از آن تعبیر به شرمساری میشود، پرداختهاند. از جمله: کمرویی از پرسشی که پاسخش را نمیدانیم[۱۶]؛ کمرویی از دانشآموزی در آنچه نمیدانیم[۱۷]؛ کمرویی از بخشش مال اندک و نیز محروم کردن از بخشش کم، بدتر است[۱۸]؛ اثر حیای منفی و خجالت، محروم شدن است؛ شرمندگی همراه بیبهرگی است[۱۹]»[۲۰].
جستارهای وابسته
منابع
پانویس
- ↑ محدثی، جواد، فرهنگنامه دینی، ص۹۴.
- ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۱، ص ۳۱۲.
- ↑ نهج البلاغه، حکمت ۱۱۳
- ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۱، ص ۳۱۲.
- ↑ نهج البلاغه، حکمت ۳۴۹
- ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۱، ص ۳۱۲.
- ↑ نهج البلاغه، حکمت ۲۳۳
- ↑ نهج البلاغه، حکمت ۳۴۹
- ↑ نهج البلاغه، خطبه ۶۶: «وَ اسْتَحْيُوا مِنَ الْفَرِّ فَإِنَّهُ عَارٌ فِي الْأَعْقَابِ وَ نَارٌ يَوْمَ الْحِسَابِ»
- ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۱، ص ۳۱۲.
- ↑ نهج البلاغه، نامه ۶۹: «احْذَرْ كُلَّ عَمَلٍ يُعْمَلُ بِهِ فِي السِّرِّ وَ يُسْتَحَى مِنْهُ فِي الْعَلَانِيَةِ»
- ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۱، ص ۳۱۲.
- ↑ نهج البلاغه، نامه ۵۳: «وَتَوَخَّ مِنْهُمْ أَهْلَ التَّجْرِبَةِ وَالْحَيَاءِ»
- ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۱، ص ۳۱۲.
- ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۱، ص ۳۱۲-۳۱۳.
- ↑ نهج البلاغه، حکمت ۸۲: «وَ لَا يَسْتَحِيَنَّ أَحَدٌ مِنْكُمْ إِذَا سُئِلَ عَمَّا لَا يَعْلَمُ أَنْ يَقُولَ لَا أَعْلَمُ»
- ↑ نهج البلاغه، حکمت ۸۲: «وَ لَا يَسْتَحِيَنَّ أَحَدٌ إِذَا لَمْ يَعْلَمِ الشَّيْءَ أَنْ يَتَعَلَّمَهُ»
- ↑ نهج البلاغه، حکمت ۶۷: «لَا تَسْتَحِ مِنْ إِعْطَاءِ الْقَلِيلِ، فَإِنَّ الْحِرْمَانَ أَقَلُّ مِنْهُ»
- ↑ نهج البلاغه، حکمت ۲۱: «قُرِنَتِ الْهَيْبَةُ بِالْخَيْبَةِ، وَ الْحَيَاءُ بِالْحِرْمَانِ»
- ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۱، ص ۳۱۳.