اصحاب امام حسین

مقدمه

اصحاب شهادت طلب و با وفای سید الشهدا(ع)، نمونه بارز آگاهی، ایمان، شجاعت و فداکاری بودند و فضیلت آنان بیش از آن است که در این مختصر بگنجد. روایاتی در فضیلت یاران امام وارد شده است.^[۱] خصوصیات آنان نیز در برخی کتب آمده است^[۲].

مروری بر زیارتنامه‌های شهدای کربلا، فضیلت‌هایی چون وفای به عهد، بذل جان در نصرت حجت خدا، وفاداری به امام و... را یادآور می‌شود. از جمله ویژگی‌های افراد جبهه حسینی موارد ذیل اند:

اطاعت محض و عاشقانه.
هماهنگی کامل با رهبری (تا جایی که بدون اجازه نمی‌جنگیدند).
خطرپذیری و شهادت‌طلبی.
شجاعت ویژه.
صبر و مقاومت جاودانه.
سازش ناپذیری.
جدیت، قاطعیت و عزم راسخ.
خدا بین و خدا خواه.
از همه چیز بریده و به خدا پیوسته.
دقیقه، منظم، منضبط.
نهایت رشد و کمال، صلاح (سیاسی، فرهنگی).
الگوی عملی دفاع و مقاومت («فَلَكُمْ فِيَّ أُسْوَةٌ»: امام حسین).
باوفاترین و پای بندترین یاران بر پیمان.
آزادگی (هیهات منا الذلة).
فرماندهی ویژه، مدیریت نمونه.
غنای روحی از ما سوی الله (انطلقوا جمیعا: امام حسین).
شرکت درمیدان‌های جنگ سیاسی، فرهنگی، اقتصادی، نظامی در طفولیت و سنین پایین.
کل بینی نه جزء بینی («کل یوم عاشورا... مثلی لا یبایع مثله»).
سازنده حرکت‌های تاریخ‌ساز.
مقاومت و مبارزه نابرابر در تنهایی.
یقین و بصیرت کامل، شک شکن.
پافشاری و استقامت در حق با اقلیت، در برابر اکثریت مخالف («لاَ تَسْتَوْحِشُوا فِي طَرِيقِ اَلْهُدَى لِقِلَّةِ أَهْلِهِ»).
نقش زن در سرنوشت مبارزات سیاسی، فرهنگی بشریت.
سپر دین بودن، نه دین سپری.
اصالت با جهاد اکبر.
ساختار روحی و جسمی مناسب و هماهنگ با استراتژی عاشورا^[۳]

شهدای کربلا

آنان که در رکاب سید الشهدا به فیض شهادت رسیدند، جمعی از بنی هاشم بودند، جمعی از مدینه با آن حضرت آمده بودند، برخی در مکه و طول راه به وی پیوستند، برخی هم از کوفه توانستند به جمع آن حماسه‌سازان شهید بپیوندند. کسانی هم در راه نهضت حسینی، پیش از عاشورا شهید شدند که آنان نیز جزء اصحاب او به شمار می‌آیند.

شهدای کوفه

تعداد ۶ نفر از یاران امام که در کوفه شهید شدند، عبارتند از:

عبدالاعلی بن یزید کلبی، عبدالله بن بقطر، عمارة بن صلخب، قیس بن مسهر صیداوی، مسلم بن عقیل و هانی بن عروه.

شهدای مذکور در منابع کهن

نام‌هایی که در زیارت ناحیه مقدسه و نیز در منابع دیگری همچون رجال شیخ، یا رجال طبری آمده است. این جدول که نام ۸۲ نفر را در بر دارد چنین است:

اسلم ترکی، انس بن حارث کاهلی، انیس بن معقل اصبحی، ام وهب، بریر بن خضیر، بشیر بن عمر حضرمی، جابر بن حارث سلمانی، جبلة بن علی شیبانی، جنادة بن حارث انصاری، جندب بن حجیر خولانی، جون مولی ابوذر غفاری، جوین بن مالک ضبعی، حبیب بن مظاهر، حجاج بن مسروق، حر بن یزید ریاحی، حلاس بن عمرو راسبی، حنظلة بن اسعد شبامی، خالد بن عمرو بن خالد، زاهر مولی عمرو بن حمق خزاعی، زهیر بن بشر خثعمی، زهیر بن قین بجلی، زید بن معقل جعفی، سالم مولی بنی المدینة کلبی، سالم مولی عامر بن مسلم عبدی، سعد بن حنظله تمیمی، سعد بن عبدالله، سعید بن عبدالله، سوار بن منعم بن حابس، سوید بن عمرو خثعمی، سیف بن حارث بن سریع جابری، سیف بن مالک عبدی، حبیب بن عبدالله نهشلی، شوذب مولی شاکر، ضرغامة بن مالک، عابس بن ابی شبیب شاکری، عامر بن حسان بن شریح، عامر بن مسلم، عبد الرحمان بن عبد الرحمان بن عبدالله ارحبی، عبد الرحمان بن عبد ربه انصاری، عبد الرحمان بن عبدالله بن یزید عبدی، عبید الله بن یزید عبدی، عمران بن کعب، عمار بن ابی سلامه، عمار بن حسان، عمرو بن جناده، عمر بن جندب، عمرو بن خالد ازدی، عمر بن خالد صیداوی، عمرو بن عبدالله جندعی، عمرو بن ضبیعه، عمرو بن قرظه، عمر بن قرضه، عمر بن عبدالله ابو ثمامه صائدی، عمرو بن مطاع، عمیر بن عبدالله مذحجی، قارب مولی الحسین، قاسط بن زهیر، قاسم بن حبیب، قرة بن ابی قره غفاری، قعنب بن عمر، کردوس بن زهیر، کنانة بن عتیق، مالک بن عبد بن سریع، مجمع بن عبدالله عائذی، مسعود بن حجاج و پسرش، مسلم بن عوسجه، مسلم بن کثیر، منجح مولی الحسین، نافع بن هلال، نعمان بن عمرو، نعیم بن عجلان، وهب بن عبدالله، یحیی بن سلیم، یزید بن حصین همدانی، یزید بن زیاد کندی، یزید بن نبیط.

شهدای مذکور در منابع متأخر

اسامی کسانی است که در منابع متأخرتری مانند زیارت رجبیه، مناقب ابن شهر آشوب، یا مثیر الاحزان لهوف آمده است که عبارتند از: (۲۹ نفر)

ستایش عظیمی را که سید الشهدا(ع) شب عاشورا از یاران خویش کرد، نام آنان را جاویدان و مقامشان را جلوه‌گر ساخت. آنجا که فرمود: من اصحابی شایسته‌تر و بهتر از یاران خود نمی‌شناسم «فَاِنِّی لا اَعْلَمُ اَصْحاباً اَوْلی وَلا خَیْراً مِنْ اَصْحابِی وَلا اهل‌بیت اَبَرَّ وَ لا اَوْصَلَ مِنْ اهل‌بیتی فَجَزاکُمُاللّهُ عَنِّی جَمیعاً خَیْراً»^[۶] در زیارت ناحیه مقدسه هم امام زمان به آنان اینگونه سلام داده است: «اَلسَّلاَمُ عَلَيْكُمْ يَا خَيْرَ أَنْصَارٍ اَلسَّلاَمُ»... در توصیف آن شیر مردان عارف، بسیار سخن می‌توان گفت. از زبان دشمن هم می‌توان حقایق را شناخت. به مردی که روز عاشورا همراه عمر سعد در کربلا شرکت داشته، گفتند: وای بر تو!آیا ذریه رسول خدا(ص) را کشتید؟ گفت:... اگر تو شاهد چیزی بودی که ما دیدیم، تو هم همچون ما می‌کردی. گروهی بر ما تاختند که دستهاشان بر قبضه شمشیرها بود، همچون شیران خشمگین، سواران را از چپ و راست درهم می‌نوردیدند و خویش را به کام مرگ می‌افکندند. نه امان می‌پذیرفتند، نه علاقه به مال داشتند و نه چیزی می‌توانست مانع ورودشان بر برکه‌های مرگ گردد! اگر اندکی از آنان دست بر می‌داشتیم، جان همه سپاه را می‌گرفتند. ای بی مادر، پس می‌خواستی چه کنیم؟!... ^[۷]

برای آشنایی با برخی فضایل آنان، که حواریین امام حسین(ع) بودند، رجوع کنید به منتخب التواریخ^[۸] که بیست و شش فضیلت برای آنان بر شمرده است، از جمله: رضایت ازخدا، با وفاترین اصحاب، ثبت بودن نامشان در لوح محفوظ، برتر بودن مقامشان از همه شهدا، همت والا با عده کم، توفیق بازگشت به دنیا در عصر رجعت، معروف بودنشان در آسمان‌ها، شوق شهادت در رکاب امام حسین(ع)، یاران واقعی دین خدا، وارستگی و زهد و عبادت، دفن در سرزمین مقدس کربلا و... همین فضیلت‌هاست که آنان را محبوب دلها ساخته و در دنیا و آخرت، مورد غبطه جهانی‌انند. قبر شهدای کربلا همه یکجا در حرم سید الشهدا(ع) است^[۹].

جستارهای وابسته

منابع

محدثی، جواد، فرهنگ عاشورا

پانویس

↑ از جمله در سفینة البحار،ج ۲،ص ۱۱
↑ ر.ک. انصار الحسین، الدوافع الذاتیة لانصار الحسین، ابصار العین فی انصار الحسین، فرسان الهیجاء، عنصر شجاعت، اسوههای جاوید، مقاتل الطالبیین، موسوعة المصطفی و العترة، ج ۶، ص ۲۰۱و...
↑ جزوه تشکیلات توحیدی عاشورا، فاطمی پناه، ص ۲۳
↑ انصار الحسین، محمد مهدی شمس الدین، ص ۱۱۱
↑ انصار الحسین، محمد مهدی شمس الدین، ص ۱۱۷
↑ مقتل خوارزمی، ج ۱، ص ۲۴۶، لهوف، ص۷۹
↑ شرح نهج البلاغه،ابن ابی الحدید،ج ۳،ص ۲۶۳
↑ منتخب التواریخ، ص ۲۴۵ تا ۲۵۵
↑ ر. ک. محدثی، جواد، فرهنگ عاشورا، ص۵۴ تا ۵۸.

[1] از جمله در سفینة البحار،ج ۲،ص ۱۱

[2] ر.ک. انصار الحسین، الدوافع الذاتیة لانصار الحسین، ابصار العین فی انصار الحسین، فرسان الهیجاء، عنصر شجاعت، اسوههای جاوید، مقاتل الطالبیین، موسوعة المصطفی و العترة، ج ۶، ص ۲۰۱و...

[3] جزوه تشکیلات توحیدی عاشورا، فاطمی پناه، ص ۲۳

[4] انصار الحسین، محمد مهدی شمس الدین، ص ۱۱۱

[5] انصار الحسین، محمد مهدی شمس الدین، ص ۱۱۷

[6] مقتل خوارزمی، ج ۱، ص ۲۴۶، لهوف، ص۷۹

[7] شرح نهج البلاغه،ابن ابی الحدید،ج ۳،ص ۲۶۳

[8] منتخب التواریخ، ص ۲۴۵ تا ۲۵۵

[9] ر. ک. محدثی، جواد، فرهنگ عاشورا، ص۵۴ تا ۵۸.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]