جعفر بن علی الهادی

جعفر، پسر امام هادی(ع)، برادر امام حسن عسکری(ع) و عموی حضرت مهدی(ع) است. پس از شهادت امام عسکری(ع) به دروغ ادعای امامت کرد و از همین رو به «جعفر کذّاب» معروف شد. امام زمان(ع) نقشه‌های او را از طرق مختلف برملا کرد.

مقدمه

جعفر، پسر امام هادی(ع) و برادر امام حسن عسکری(ع) است. پس از شهادت امام عسکری(ع) با علم به اینکه امام(ع) فرزندی دارد و ایشان جانشین و امام بعد از اوست؛ به دروغ ادّعای امامت کرد. وی پس از شهادت حضرت، پیش از آن‌که مردم جنازۀ ایشان را از خانه بیرون ببرند، دَمِ در ایستاده و تسلیت نسبت به شهادت برادر و تبریک را نسبت به امامت خود، از مردم تحویل می‌گرفت. امام هادی(ع) اصحاب خود را از معاشرت و ارتباط‍‌ با "جعفر" شدیدا منع کرده و می‌فرماید: "او از تعالیم دین خارج و زیر بار فرمان من نیست"^[۱].^[۲]

چرایی شهرت جعفر به کذاب

جعفر، ضمن برخی ادعاهای باطل، ادعای امامت نیز کرد و از این‌‏رو به کذّاب "بسیار دروغگو" شهرت یافت. این شهرت و نیز ادعای او، پیش‏تر در کلمات معصومان(ع) پیشگویی شده بود. امام سجاد(ع) به نقل از پیامبر(ص) فرموده است: "آن‏گاه که فرزندم جعفر بن محمد بن علی بن حسین بن علی بن ابی طالب متولد شد، نامش را صادق بگذارید که پنجمین فرزند از سلاله او، نامش جعفر است که از روی تجرّی بر خدای تعالی و دروغ بستن بر او، ادعای امامت می‌‏کند! او نزد خدا جعفر کذّاب و مفتری بر خدا و مدعی مقامی است که اهل آن نیست. وی، مخالف پدر خویش و حسود بر برادر خود و کسی است که می‌‏خواهد در هنگام غیبت ولی خدا او را برملا سازد.

امام سجاد(ع) پس از نقل فرمایش پیامبر اکرم(ص) بسیار گریسته و فرمود: گویا جعفر کذّاب را می‌‏بینم که طاغی زمانش را وادار می‌‏کند، تا در امر ولی اللّه و غایب در حفظ الهی و موکّل بر حرم پدرش، تفتیش کند؛ به سبب جهلی که بر ولادت او و حِرصی که بر قتل او دارد؛ اگر به او دسترسی یابد و طمعی که در میراث او دارد، تا آن را به ناحق غصب کند^[۳].^[۴]

عملکرد جعفر کذّاب در مقابل ائمه

عملکرد جعفر کذّاب در مقابل روش امامان(ع) در موارد ذیل قابل بررسی است:

ادعای امامت: وی پس از برادر خود امام حسن عسکری(ع)، ادعای امامت کرد و برای رسیدن به این هدف، نقشه‌‏هایی کشید. اوّل خود را در معرض تسلیت‌‏گویی مردم و تبریک بر امامت قرار داد؛ دوم خود را آماده اقامه نماز بر جنازه برادرش کرد، تا بلکه از این راه منصب رسمی امامت را به چنگ آورد؛ نقشه دیگر این بود که دست به دامن دولت شد تا دولت، او را به جای برادرش گذاشته و زعامت شیعیان را به وی واگذار نماید؛ اما در تمام این نقشه‌‏ها شکست خورد و جز رسوایی، چیزی به دست نیاورد.
انکار وارث امام عسکری(ع)‏: جعفر کذّاب، منکر وارث شرعی امام عسکری(ع) و امامت حضرت مهدی(ع)‏ شد. به همین دلیل مدعی شد وارث منحصر به ‏فرد امام عسکری(ع) است و به کمک دولت، توانست اموال امام عسکری(ع) را تصرف کند.
تحریک دولت‌مردان بر ضد امام مهدی(ع): وی وقتی دید حضرت مهدی(ع)‏ در جریان نماز، بر او احتجاج کرده و رسوایش کرد، دولت حاکم را بر ضد آن حضرت و وجود او تحریک کرد و در نتیجه حاکمان جور، دوباره به خانه امام عسکری(ع) یورش بردند و برای یافتن حضرت مهدی(ع)‏ تلاش‌‏های مذبوحانه‌‏ای انجام دادند؛ ولی خواست الهی بر آن تعلق گرفت که آن حضرت از گزند بدخواهان در امان بماند^[۵].^[۶]

رسوایی جعفر کذاب توسط امام مهدی(ع)

وقتی که شیعیان دیدند "جعفر کذّاب" ادّعای امامت دروغین می‌کند و منکر وارث شرعی امام حسن عسکری(ع) است و ماتَرکِ امام را تصرف کرد و دولت عباسی هم از آن حمایت می‌کند؛ به عثمان بن سعید متوسّل شدند تا از طریق اخراج توقیع از طرف امام زمان(ع) جریان جعفر روشن شود و نتواند اذهان عامّه مردم را منحرف سازد و از این طریق رسوا گردد. جریان از این قرار است که: "جعفر" نامه‌ای می‌نویسد به یکی از دوستان و شیعیان امام مهدی(ع) و در آن نامه می‌نویسد قیم و امام بعد از برادرم من هستم و علم حلال و حرام و تمام علوم در نزد من است. وقتی نامه به دست شخص می‌رسد، ناراحت شده و در مطالب آن شک می‌کند؛ لذا نامه را برداشته پیش احمد بن اسحاق اشعری می‌رود که او از اصحاب خاص امام حسن عسکری(ع) و از مقرّبین پیش آن حضرت بوده و جریان را به او می‌گوید: احمد بن اسحاق هم نامه‌ای نوشته و نامه جعفر را هم در داخل آن می‌گذارد و به وسیله عثمان بن سعید، خدمت حضرت مهدی(ع) می‌فرستد. در پاسخ احمد بن اسحاق نامه‌ای از طرف امام مهدی(ع) می‌رسد؛ بسیار تند و با عالی‌ترین برهان و دلیل و لحن بسیار شدید، امامت جعفر را رد فرموده است^[۷].^[۸]

علت انحراف جعفر

بدون شک انحراف جعفر از خط پدران معصومش؛ نه به علت کوتاهی و سستی پدر در تربیت وی بود و نه به سبب محیطی که در آن زندگی می‌‌کرد. این انحراف به علت همنشینی با بدکاران و منحرفان برای وی پدید آمد و شکی نیست همنشین در انسان تأثیر فراوانی دارد. انحراف جعفر، عجیب‌تر از انحراف پسر نوح نبی(ع) نبود، کسی که خداوند درباره‌‌اش می‌فرماید: ﴿يَا نُوحُ إِنَّهُ لَيْسَ مِنْ أَهْلِكَ إِنَّهُ عَمَلٌ غَيْرُ صَالِحٍ﴾^[۹].

فاطمه، دختر محمد بن هیثم معروف به ابن سیابه می‌گوید: هنگام ولادت جعفر، من در خانه امام هادی(ع) بودم و اهل خانه به این ولادت شادمان شدند. نزد امام‏ هادی(ع) رفتم و او را شاد نیافتم. گفتم: ای سرورم! چرا شما را به واسطه این مولود شادان نمی‌‏بینم؟ فرمود: این امر بر تو آسان خواهد شد؛ زیرا به زودی او گروه پرشماری را گمراه می‏‌سازد^[۱۰].^[۱۱]

پایان کار جعفر کذاب

جعفر کذّاب در سال ٢٧١ در سن چهل و پنج سالگی در سامرا درگذشت^[۱۲].^[۱۳] منابع شیعه درباره پایان کار او دو دیدگاه دارند:

وی تا پایان زندگی بر ادعای دروغین خود پای فشرده، همچنان خود را امام می‌‏دانست.
وی از دعوی دروغین خود دست برداشته، توبه کرد و شیعیان نیز نامش را از جعفر کذّاب به جعفر تائب برگرداندند.

شیخ کلینی به نقل از محمد بن عثمان عمری می‌‏گوید: امام دوازدهم(ع) در توقیعی به توبه او تصریح کرده است: راه جعفر، راه برادران یوسف است‏ که سرانجام توبه کردند و گناه‏شان بخشوده شد. وی با وجود زندگی کوتاه، دارای فرزندان بسیاری شد. نوادگان وی چون نسبت خود را به امام رضا(ع) می‌‏رساندند، به رضویان شهرت یافتند^[۱۴].

پرسش مستقیم

جعفر کذاب کیست؟ (پرسش)

پرسش‌های وابسته

منابع

پانویس

↑ تاریخ سامرّا، ج ۲، ص۲۵۱.
↑ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۲۴۶.
↑ «كَأَنِّي‏ بِجَعْفَرٍ الْكَذَّابِ‏ وَ قَدْ حَمَلَ‏ طَاغِيَةَ زَمَانِهِ‏ عَلَى‏ تَفْتِيشِ‏ أَمْرِ وَلِيِ‏ اللَّهِ‏ وَ الْمُغَيَّبِ‏ فِي حِفْظِ اللَّهِ وَ التَّوْكِيلِ بِحَرَمِ أَبِيهِ جَهْلًا مِنْهُ بِوِلَادَتِهِ وَ حِرْصاً مِنْهُ عَلَى قَتْلِهِ إِنْ ظَفِرَ بِهِ وَ طَمَعاً فِي مِيرَاثِهِ حَتَّى يَأْخُذَهُ بِغَيْرِ حَقِّه‏‏‏‏‏‏‏‏»، شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج۱، ص۳۲۰، ح ۲.
↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص۱۵۷ ـ ۱۶۱.
↑ سیّد محمد صدر، پژوهشی در زندگی امام مهدی(ع)، ص۲۴۷.
↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص۱۵۷ ـ ۱۶۱.
↑ احتجاج طبرسی، ج ۲، ص۴۶۸؛ تاریخ سامرّا، ج ۲، ص۲۵۳.
↑ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۲۴۶؛ سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص۱۵۷ - ۱۶۱.
↑ او فرزندت نیست؛ زیرا او عملی بسیار ناشایسته دارد؛ سوره هود، آیه ۴۶.
↑ «يَهُونُ‏ عَلَيْكَ‏ أَمْرُهُ‏ فَإِنَّهُ‏ سَيُضِلُ‏ خَلْقاً كَبِيراً‏‏‏‏‏‏‏‏»، شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج۱، ص۳۲۱.
↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص۱۵۷ ـ ۱۶۱؛ قزوینی، سید محمد کاظم، امام مهدی از تولد تا بعد از ظهور، ص۱۴۵-۱۵۷.
↑ معارف و معاریف، ج ۴، ص۱۶۵.
↑ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۲۴۶.
↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص۱۵۷ - ۱۶۱.

[1] تاریخ سامرّا، ج ۲، ص۲۵۱.

[2] تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۲۴۶.

[3] «كَأَنِّي‏ بِجَعْفَرٍ الْكَذَّابِ‏ وَ قَدْ حَمَلَ‏ طَاغِيَةَ زَمَانِهِ‏ عَلَى‏ تَفْتِيشِ‏ أَمْرِ وَلِيِ‏ اللَّهِ‏ وَ الْمُغَيَّبِ‏ فِي حِفْظِ اللَّهِ وَ التَّوْكِيلِ بِحَرَمِ أَبِيهِ جَهْلًا مِنْهُ بِوِلَادَتِهِ وَ حِرْصاً مِنْهُ عَلَى قَتْلِهِ إِنْ ظَفِرَ بِهِ وَ طَمَعاً فِي مِيرَاثِهِ حَتَّى يَأْخُذَهُ بِغَيْرِ حَقِّه‏‏‏‏‏‏‏‏»، شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج۱، ص۳۲۰، ح ۲.

[4] سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص۱۵۷ ـ ۱۶۱.

[5] سیّد محمد صدر، پژوهشی در زندگی امام مهدی(ع)، ص۲۴۷.

[6] سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص۱۵۷ ـ ۱۶۱.

[7] احتجاج طبرسی، ج ۲، ص۴۶۸؛ تاریخ سامرّا، ج ۲، ص۲۵۳.

[8] تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۲۴۶؛ سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص۱۵۷ - ۱۶۱.

[9] او فرزندت نیست؛ زیرا او عملی بسیار ناشایسته دارد؛ سوره هود، آیه ۴۶.

[10] «يَهُونُ‏ عَلَيْكَ‏ أَمْرُهُ‏ فَإِنَّهُ‏ سَيُضِلُ‏ خَلْقاً كَبِيراً‏‏‏‏‏‏‏‏»، شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج۱، ص۳۲۱.

[11] سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص۱۵۷ ـ ۱۶۱؛ قزوینی، سید محمد کاظم، امام مهدی از تولد تا بعد از ظهور، ص۱۴۵-۱۵۷.

[12] معارف و معاریف، ج ۴، ص۱۶۵.

[13] تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۲۴۶.

[14] سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص۱۵۷ - ۱۶۱.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]