ویژگی‌های جنگی امام علی

مقدمه

آنچه در اینجا آمده، بخش کوچکی از ویژگی‌های حماسی آن شجاع بی‌مانند و قهرمان بی بدیل و شه‌سوارِ همیشه پیروز، امام علی بن ابی طالب (ع) است. شرح جنگاوری‌ها و حضور شخصی او در سخت‌ترین مَهلکه‌ها و نبردهای تن به تن با شجاعان و... از یک سو، و تلاش فراوان برای افروخته نشدن شعله جنگ و نصایح مشفقانه و اتمام حجت در مقابل خصم و آغازگرِ درگیری نبودن و جوانْ‌مردی با دشمن و رعایت حال فراریان و مجروحان و بسیاری دیگر از ویژگی‌های جنگی علی (ع) از دیگر سوی، در فصل‌های مختلف کتاب آمده است.

پُر دل‌ترین مردم‌

پیامبر خدا (ص): علی، دلیرترینِ مردم است^[۱].
امام علی (ع): به خدا سوگند، اگر من به تنهایی با آنان مواجه شوم، در حالی که نیروهایشان همه زمین را پُر کرده باشند، باکم نیست و از آنان، بیمناک نیستم^[۲].
امام علی (ع)‌- در خطبه معروف به "قاصعه"-: من در کم‌سنی، مهتران عرب را کشتم و شاخ‌های سربرآورده ربیعه و مُضَر را شکستم^[۳].
امام علی (ع): من هرگز از میدان، فرار نکرده‌ام و هیچ کس به میدان من نیامده، مگر آنکه زمین را از خونش سیراب ساخته‌ام^[۴].
امام صادق (ع): به امیرمؤمنان گفته شد: چرا اسبی ارزشمند و چابک نمی‌خری؟ فرمود: "نیازی به آن ندارم. من از [برابر] کسی که بر من یورش آورده، فرار نمی‌کنم و کسی را که از مقابل من فرار می‌کند، دنبال نمی‌کنم"^[۵].
عیون الأخبار: زره علی (ع) سینه داشت، ولی پشت نداشت. در این خصوص، از وی پرسیده شد. فرمود: "اگر دشمنم به پشت من دست یافت، مرا زنده نگذارَد!"^[۶].

جنگجوی بی‌بدیل‌

النهایة- به نقل از ابن عباس، در توصیف علی (ع)-: هیچ جنگجویی را مانند او ندیدم که به جنگاوری معروف و به فنون جنگ آشنا باشد^[۷].
وقعة صفین‌- به نقل از معاویه-: به خدا سوگند، پسر ابو طالب، به جنگ هیچ کس نرفت، مگر آنکه زمین را از خونش سیراب ساخت^[۸].
المناقب‌، ابن شهر آشوب- درباره‌امام علی (ع)-: کافران او را "مرگ سرخ" می‌نامیدند. روز بدر، او را به خاطر عظمت درگیری او و شکست دادن دشمن چنین نامیدند^[۹].

همراه پیامبر (ص) در همه جنگ‌ها

امام علی (ع): من در همه جا و در همه جنگ‌ها همراه پیامبر (ص) بودم و بیرقش در دست من بود^[۱۰].
الاستیعاب‌- درباره علی (ع)-: همگان اتفاق نظر دارند که وی به دو قبله نماز گزارد، هجرت کرد، در بدر، حدیبیه و دیگر جنگ‌ها شرکت کرد و در بدر، احد، خندق و خیبر، جد و جهد بسیاری از خود نشان داد و در این جنگ‌ها پیامبر را بسنده بود و جایگاه ارزشمندی را از آن خود ساخت و در بسیاری از جنگ‌ها بیرق پیامبر خدا به دست وی بود... و از زمانی که پیامبر خدا به مدینه آمد، در هیچ جنگی از جنگ‌های پیامبر خدا جز جنگ تبوک، غیبت نکرد و در جنگ تبوک، پیامبر (ص) وی را بر مدینه گمارد و به سرپرستی خاندان خودش برگزید و به وی فرمود: "تو نسبت به من، چون هارون نسبت به موسی (ع) هستی، جز آنکه پس از من پیامبری نیست"^[۱۱].

صاحب بیرق پیامبر (ص)‌

پیامبر خدا (ص)‌- در وصف علی (ع)-: او صاحب بیرق من در هر سختی و ناگواری است^[۱۲].
المعجم الکبیر- به نقل از جابر بن سَمُرة-: گفتند:‌ای پیامبر خدا! چه کسی در روز قیامت، بیرق تو را به دوش می‌کشد؟ فرمود: "چه کسی شایسته‌تر از آن‌که در دنیا آن را به دوش کشید، علی بن ابی طالب"^[۱۳].
الطبقات الکبری‌- به نقل از قَتاده-: علی بن ابی طالب (ع) صاحب بیرق پیامبر خدا در روز بدر و در همه جنگ‌ها بود^[۱۴].
امام حسن (ع)‌- در هنگام کشته شدن علی (ع)-: پیامبر خدا، او را با بیرق خود می‌فرستاد، در حالی که جبرئیل در سمت راست و میکاییل در سمت چپش بود و از جنگ برنمی‌گشت، مگر آنکه پیروز شده بود^[۱۵]^[۱۶].

جستارهای وابسته

منابع

محمدی ری‌شهری، محمد، گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین.

پانویس

↑ «رسول الله (ص): عَلِی أشجَعُ الناسِ قَلباً» (المناقب، ابن مغازلی، ص ۱۵۱، ح ۱۸۸).
↑ «الإمام علی (ع): إنی وَاللهِ لَو لَقیتُهُم واحِداً وهُم طِلاعُ الأَرضِ کلها ما بالَیتُ، ولَا استَوحَشتُ» (نهج البلاغة، نامه ۶۲).
↑ «عنه (ع)- فی خُطبَتِهِ المُسَماةِ بِالقاصِعَةِ-: أنَا وَضَعتُ فِی الصغَرِ بِکلاکلِ العَرَبِ، وکسَرتُ نَواجِمَ قُرونِ رَبیعَةَ ومُضَرَ» (نهج البلاغة، خطبه ۱۹۲).
↑ «الإمام علی (ع): إنی لَم أفِر مِنَ الزحفِ قَط، ولَم یبارِزنی أحَدٌ إلاسَقَیتُ الأَرضَ مِن دَمِهِ!» (الخصال، ص ۵۸۰، ح ۱).
↑ «الإمام الصادق (ع): قیلَ لِأَمیرِ المُؤمِنینَ (ع): لِمَ لا تَشتَری فَرَساً عَتیقاً؟ قالَ: لا حاجَةَ لی فیهِ؛ فَأَنَا لا أفِر مِمن کر عَلَی، ولا أکر عَلی‌ مَن فَر مِنی» (الأمالی، صدوق، ص ۲۳۴، ح ۲۴۹).
↑ عیون الأخبار، ابن قتیبة، ج ۱، ص ۱۳۱.
↑ النهایة فی غریب الحدیث، ج ۱، ص ۳۵۹.
↑ وقعة صفین، ص ۲۷۵.
↑ المناقب، ابن شهر آشوب، ج ۲، ص ۶۸.
↑ «الإمام علی (ع): إنی کنتُ مَعَ رَسولِ اللهِ (ص) فی جمَیعِ المَواطِنِ وَالحُروبِ، وکانَت رایتُهُ مَعی» (الخصال، ص ۵۸۰، ح ۱).
↑ الاستیعاب، ج ۳، ص ۲۰۱ ش ۱۸۷۵.
↑ «رسول الله (ص)- فی وَصفِ عَلِی (ع)-: إنهُ صاحِبُ لِوائی عِندَ کل شَدیدَةٍ وکریهَةٍ» (تاریخ دمشق، ج ۴۲، ص ۳۳۱، ح ۸۸۹۳).
↑ المعجم الکبیر، ج ۲، ص ۲۴۷، ح ۲۰۳۶.
↑ الطبقات الکبری، ج ۳، ص ۲۳.
↑ «الإمام الحسن (ع)- حینَ قُتِلَ عَلِی (ع)-: کانَ رَسولُ اللهِ (ص) یبعَثُهُ بِالرایةِ، جَبرَئیلُ عَن یمینِهِ، ومیکائیلُ عَن شِمالِهِ، لا ینصَرِفُ حَتی‌ یفتَحَ لَهُ» (مسند ابن حنبل، ج ۱، ص ۴۲۵، ح ۱۷۱۹).
↑ محمدی ری‌شهری، محمد، گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین، ص ۷۱۴.

[1] «رسول الله (ص): عَلِی أشجَعُ الناسِ قَلباً» (المناقب، ابن مغازلی، ص ۱۵۱، ح ۱۸۸).

[2] «الإمام علی (ع): إنی وَاللهِ لَو لَقیتُهُم واحِداً وهُم طِلاعُ الأَرضِ کلها ما بالَیتُ، ولَا استَوحَشتُ» (نهج البلاغة، نامه ۶۲).

[3] «عنه (ع)- فی خُطبَتِهِ المُسَماةِ بِالقاصِعَةِ-: أنَا وَضَعتُ فِی الصغَرِ بِکلاکلِ العَرَبِ، وکسَرتُ نَواجِمَ قُرونِ رَبیعَةَ ومُضَرَ» (نهج البلاغة، خطبه ۱۹۲).

[4] «الإمام علی (ع): إنی لَم أفِر مِنَ الزحفِ قَط، ولَم یبارِزنی أحَدٌ إلاسَقَیتُ الأَرضَ مِن دَمِهِ!» (الخصال، ص ۵۸۰، ح ۱).

[5] «الإمام الصادق (ع): قیلَ لِأَمیرِ المُؤمِنینَ (ع): لِمَ لا تَشتَری فَرَساً عَتیقاً؟ قالَ: لا حاجَةَ لی فیهِ؛ فَأَنَا لا أفِر مِمن کر عَلَی، ولا أکر عَلی‌ مَن فَر مِنی» (الأمالی، صدوق، ص ۲۳۴، ح ۲۴۹).

[6] عیون الأخبار، ابن قتیبة، ج ۱، ص ۱۳۱.

[7] النهایة فی غریب الحدیث، ج ۱، ص ۳۵۹.

[8] وقعة صفین، ص ۲۷۵.

[9] المناقب، ابن شهر آشوب، ج ۲، ص ۶۸.

[10] «الإمام علی (ع): إنی کنتُ مَعَ رَسولِ اللهِ (ص) فی جمَیعِ المَواطِنِ وَالحُروبِ، وکانَت رایتُهُ مَعی» (الخصال، ص ۵۸۰، ح ۱).

[11] الاستیعاب، ج ۳، ص ۲۰۱ ش ۱۸۷۵.

[12] «رسول الله (ص)- فی وَصفِ عَلِی (ع)-: إنهُ صاحِبُ لِوائی عِندَ کل شَدیدَةٍ وکریهَةٍ» (تاریخ دمشق، ج ۴۲، ص ۳۳۱، ح ۸۸۹۳).

[13] المعجم الکبیر، ج ۲، ص ۲۴۷، ح ۲۰۳۶.

[14] الطبقات الکبری، ج ۳، ص ۲۳.

[15] «الإمام الحسن (ع)- حینَ قُتِلَ عَلِی (ع)-: کانَ رَسولُ اللهِ (ص) یبعَثُهُ بِالرایةِ، جَبرَئیلُ عَن یمینِهِ، ومیکائیلُ عَن شِمالِهِ، لا ینصَرِفُ حَتی‌ یفتَحَ لَهُ» (مسند ابن حنبل، ج ۱، ص ۴۲۵، ح ۱۷۱۹).

[16] محمدی ری‌شهری، محمد، گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین، ص ۷۱۴.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]